WEINIG VERRASSINGEN
Ontwikkelingsvarianten voor NORON-stad
Van NORON-stad komt niet veel terecht
I
CONCEPT-ONTWERP MET
uitgesloten
Groei van Hoofddorp tot over
de IJtocht niet
WIEGELS DROOM
nul
w.
ar
IJMOND
19 7 8
3
JUNI
A T E R D A G
door Rien Polderman
z
s
1
f
x
g
door Rien Polderman
f
HAARLEM. Van het oorspronkelijke idee van
le NORON voor de verstedelijking van de ruimte
tussen Haarlem en Hoofddorp is in het concept-
streekplan voor het Amsterdam-
M oordzeekanaalgebied weinig meer over. De gecon
centreerde bebouwing is uiteengevallen in twee
stukken: een schil bij Hoofddorp en een schil bij
[Haarlem-Vijfhuizen. De vaststelling van de PPD in
iverkenning III van de NORON, dat het karakter en
!de structuur van Hoofddorp zich niet lenen voor
I verdere uitbreiding over de IJ weg, heeft bij de
luitwerking van de stedebouwkundige plannen ken
nelijk weinig gewicht gekregen. De^in het concept-
streekplan aangereikte keuzemogelijkheden zijn
een grote uitbreiding van Hoofddorp of een giganti
sche, waarbij na 1990 niet alleen de IJweg zou
worden overschreden, maar zelfs de IJtocht, die
nog een kilometer westelijker ligt.
Rubriek over stedebouw,
ruimtelijke ordening
en provinciaal bestuur
k-
HAARLEM. Het ontwerp-streekplan voor het Amsterdam-
Noordzeekanaalgebied, dat over ’n poosje zal worden gepubliceerd, zal
weinig verrassingen bevatten. Dat blijkt uit het concept-ontwerp,
waarmee momenteel links en rechtss wordt gewapperd. Dat er weinig
nieuws zou zijn te melden ligt trouwens geheel in de lijn van de
verwachtingen. Het streekplan is namelijk een optelsom van een aantal
eerder vastgestelde nota’s en kleinere streekplannen. Politieke stand
punten die in het kader van die nota’s en kleinere streekplannen
werden gedaan, worden in het nieuwe grote streekplan herhaald.
uc
-
c
Streekplan onderstreept samenhang
Amsterdam -N oordzeekanaalgebied
WiHtAh
HAARLEM
HOOFDOORP
VARIA), T
te
F
SPOORLIJN
AS OPENBAAR
i
op dreef
Wiegel schrikt er wakker van. Hij is
-s
Behoud van het open karakter van
het Groene Hart van de Randstad, waartoe
ook het zuidelijk deel van de Haarlemmer
meer behoort. Om die reden is in het
zuidelijk deel van de Haarlemmermeer
slechts een zeer beperkte uitgroei van de
woningvoorraad mogelijk.
het nog niet in een streekplan opgenomen
gebied van Amsterdam en buurgemeen
ten. Bij de studie voor die streekplannen
kwam de behoefte op aan een totaalbeeld,
waarin de samenhangen tussen de ver
schillende streekplangebieden zichtbaar
zouden worden. De hoofdlijnen voor dit
totaalbeeld werden reeds opgenomen in de
eind 1977 door Provinciale Staten vastges
telde Nota van Uitgangspunten voor het,
Amsterdam-Noordzeekanaalgebied en la
ter bevestigd in de Nota Ruimtelijke Ont
wikkelingen in Noord-Holland (NORON),
die eind vorig jaar door de Staten werd
vastgesteld.
Zoals het hoort, begint de tekst van het
streekplan met een gedegen schets van de
historische ontwikkeling, die tot de huidi
ge situatie heeft geleid. Met behulp van
oude kaarten en plattegronden wordt aan
getoond hoe het oude plassengebied van
Haarlemmermeer en IJ en de vele ver
spreid liggende steden en dorpen zjch
inpoldering na inpoldering ontwikkelde
tot een steeds meer samenklonterende ste
delijke structuur. Hoe het gebied met grote
afstanden tussen de steden langzaam ver
anderde in een stedelijk gebied met grote
afstanden tussen de stukjes groen.
„Oh, eh, dank je Jansen, leg het daar
maar neer, Ik zal het direct even doorne
men”.
En Wiegel aan ’t lezen, want die Jansen
draait tenslotte langer mee, dan hij; die
zal wel weten wat goed is voor het land.
Lezen, herlezen, zweten, zuchten. Vest uit
doen, bode schellen om 'n biertje, om
tenslotte met ’n vage glimlach in te dut
ten.
Daar gaat de deur open. De professor
treedt binnen. Het is Van Agt in vol
ornaat. En achter hem, ook al in toga,
komt w'aarempel Den Uyl ook. Beiden
zijn heel groot. De kamer blijkt onge
merkt veranderd in de vergaderzaal van
de Tweede Kamer. Den Uyl beklimt het
spreekgestoelte; is groot, heel groot en
boos. Wiegel frunnikt zenuwachtig en
bezweet aan de zomen van zijn korte
broek. Den Uyl buigt voorover, op zijn
karakteristieke manier. Nu moet hij het
weten, nu komt het er op aan, hij mag
niet falen, overal is televisie. Hij moet de
Vervolgens wordt een overzicht gegeven
van de problemen (woningnood, forensis
me, ruimteverspilling, geluidshinder, ver
vuiling, selectieve migratie (dat is het weg
trekken van bijvoorbeeld de jonge gezin
nen met kinderen en het overblijven van
ouden van dagen), die in het gebied zijn
waar te nemen. Het streekplan eindigd
met een hoofdstuk waarin GS hun beleids
voornemens tegenover de gesignaleerde
problematiek op een rij zetten. Dat alles is
op ’n plankaart ingetekend.
De voornaamste doelstellingen van het
streekplan zijn: verantwoord gebruik van
de schaarse ruimte, bevordering van een
veilig en gezond milieu, bouwen van vol
doende woningen van goede kwaliteit, kri
tische benadering van de economische
groei, zuinig omgaan met energie en be
perking van de woon-werk-afst.anden.
Geen voorhaven bij de zuidpier van
IJmuiden, maar een kustaanpassing aan
de noordzijde (ten behoeve van erts- en
kolenoverslag) mag met het oog op de
werkgelegenheid niet onmogelijk worden
gemaakt.
geschiedenis in als de opvolger van de
grote hervormer Thorbecke, hebben
oom Harm en tante Haya gezegd. Hoe
staat het met de reorganisatie van het
binnenlands bestuur, buldert Den Uyl
hem toe.
Stadsvernieuwing (die vooral in Am
sterdam slechts met de grootste moeite
van de grond zal kunnen komen) op basis
van een structuurplan, waarop bestem
mingsplannen kunnen worden geënt.
Als westgrens .voor het Westelijk Ha
vengebied moet de Machineweg in de ge
meente Haarlemmerliede en Spaarnwou-
de worden aangehouden. Ook voor be
paalde niet-havengebonden, zeer ruite-
extensieve, activiteiten zou in het oostelijk
deel van de Houtrakpolder (Westelijk Ha
vengebied) een plaats kunnen worden ge
vonden.
niet in de Tweede Kamer. Gelukkig
maar. Hij is gewoon in zijn werkkamer.
Een vette bromvlieg zoemt tegen het glas.
En daar is de goede ambtenaar Jansen,
die zich een grapje heeft gepermitteerd.
Hoe staat het met die reorganisatie? her
haalt Jansen ironisch, en legt al weer een
stapeltje stukken op zijn bureau.
Want laten we wel wezen, wat voor
argumenten zijn er eigenlijk aan te voe
ren om Noord-Holland in tweeën te kap
pen op de manier die Wiegel heeft voor
gesteld. Dat de kust in één provincie
komt te liggen? Wat is daar het voordeel
van? En als de minister daar zo’n belang
aan hecht, waarom heeft hij dan niet ook
de Zuid-Hollandse kust erbij genomen,
Voorzichtigheid met verdere ontwik
keling van kantoren en parkeergarages in
de Haarlemse binnenstad. Behoud van de
regionale taak van de Haarlemse binnen
stad door de publieksaantrekkende func
ties.
De onbebouwde ruimten tussen de
bebouwing in Zuid-Kennemerland en de
duinen moeten behouden blijven; met na
me de landgoederen mogen niet verder
worden aangetast (GS vinden de duinen
op veel plaatsen al aangetast. Zij stellen
dat de hoge bebouwing van Zandvoort en
het autocircuit grove inbreuken vormen in
het duinlandschap).
Zo zal het wel ongeveer gegaan zijn,
denk ik. Misschien dat de praktijk in
details wat afwijkt, maar in grote lijnen,
Ja.
„Nu weet ik het weer, hoe het zat met
Kennemerland” denkt Wiegel. „Het is
eigenlijk heel eevoudig. Als ik nu de
grens gewoon tussen Haarlem en Am
sterdam teken, waar die landtong het
smalst is. Dan heb ik een provincie aan
de kant van de duinen, met Haarlem. En
een provincie met Amsterdam. Maar we
moeten minder provincies hebben, dan
in het ontwerp van De Gaay. Of Kenne
merland zelfstandig moest blijven, daar
was discussie over. We moeten minder
provincies hebben. Ns kijken, ik hak
gewoon de knoop door. Voeg Kennemer
land bij dat stuk rondom Alkmaar. Dan
heb ik mooi één grote provincie met de
duinen er in. Juist ja, klaar is Kees”.
zodat een kustprovincie zou ontstaan van
Hoek van Holland tot Den Helder? Mis
schien dat zo’n provincie het voordeel
zou hebben, dat er gemakkelijk één ram
penplan voor het tegemoettreden van
olierampen kan worden gemaakt. O ja,
en verder was nog een argument, dat de
arbeids- en woningmarkt van de IJmond
zich uitstrekt tot bij Hoorn. Zou het wer
kelijk? en zo ja, moet dat argument dan
zo zwaar wegen. En zou’t zelfde dan niet
kunnen worden gezegd van Amsterdam?
Weegt dat nou op tegen het belang van
één bestuurlijke overkoepeling van het
gebied dat zo sterke innerlijke samen
hangen vertoont als het Amsterdam-
Noordzeekanaalgebied? Moet daarvoor
de haven van Groot-Amsterdam onder
twee provinciale besturen worden ge
bracht? Moet daarvoor een samenge
groeide stedelijke stuctuur in tweeën
worden gekapt? Moet daarvoor een ge
bied, waar een bedrijf als Schiphol zijn
werknemers haalt en huisvest in twee
stukken worden geknipt?
Als Wiegel even de moeite had geno
men om het concept-streekplan verder
door te bladeren dan pagina 12, dan had
hij zijn onzinnige voorstel misschien niet
gedaan. Dan had hij kunnen zien, dat het
Amsterdam-Noordzeekanaalgebied
sinds 1840 aaneen is gegroeid tot één
samenhangend en ondeelbaar gebied.
Student Wiegel is duidelijk nog niet
rijp voor het tentamen. Misschien dat hij
eens zou kunnen overwegen maar me
teen een andere studierichting te nemen.
Mocht hij evenwel toch op willen, dan
zouden GS er goed aan doen om de
examinatoren in de Tweede Kamer het
nodige examen-materiaal toe te zenden.
Het streekplan voor het Amsterdam-
Noordzeekanaalgebied is daar bij uitstek
geschikt voor.
De totstanskoming van de Ringspoor-
baan is één van de voornaamste infra
structurele werken in het streekplange-
bied. De spoedige aanleg van deze Ringlijn
is hoogst noodzakelijk.
De aanleg van een Hem-autotunnel
mag niet onmogelijk worden gemaakt.
CENTRALE
VERVOER
Dié Wiegel!
Met zijn splitsing van Noord-Holland.
Hoe komt zo’n man daar nou bij, vraag
je je af.
Misschien heeft-ie ook wel een exem
plaar van het concept-streekplan voor
óns deel van de randstad ontvangen.
Een of andere ambtenaar kwam er op
een kwade dag mee aandragen:
„Als ’t U belieft, excellentie” (want
dat moeten ze natuurlijk weer zeggen
sinds Van Agt aan de macht is) „Als ’t U
belieft, misschien komt dit van pas bij de
reorganisatie van het binnenlands be
stuur”.
Hij is helemaal alleen in de kamer van
de professor. Moet tentamen doen. Een
dikke zwarte bromvlieg zoemt mono
toon) tegen het venster. Buiten gaat een
tram voorbij. De professor is er nog niet.
Als hij nog lang wacht, is hij alles verge
ten. De reorganisatie van het binnen
lands bestuur. 'Hoe zat het ook weer?
Zeeland en Friesland bleven hetzelfde,
dat was gemakkelijk. Maar hoe was het
ook weer met Noord-Holland? Dat was
het Gooi, en dan kreeg je iets met Amstel
veen. Maar dan. Was er nog niet zoiets als
Kennemerland in het dictaat van De
Gaay? Met Haarlem als hoofdstad, of
was het Alkmaar? Zo’n gek klein provin-
cietje in elk geval. Wistxhij hét nu maar
precies.
>0*:
het gemeentebestuur van Haarlemmermeer van die noodzaak te
overtuigen. Een noodzaak inderdaad, want het gaat om het
openlaten of het afsnijden van bouwmogelijkheden voor de
jaren na 1990. Met andere woorden, de toekomstige woonmoge-
lijkheden van de jeugd van Kennemerland en de Meerlanden
staat op het spel. Die toekomst hangt onder meer af van de
bereidheid van de gemeente Haarlemmermeer om op te houden
met de bouw van veel te ruim opgezette nieuwbouwwijkjes. Die
toekomst hangt af van de principiële keuze voor hogere bouw-
dichtheden, en een meer stedelijke wijk-structuur.
In het concept-streekplan kan men dan ook lezen, dat vereist is,
dat bij de stedebouwkundige opzet van de aangegeven bebou
wing, rekening wordt gehouden met de verschillende doorgroei
mogelijkheden. Na verwezenlijking van met name de wijk Born
holm kunnen binnen deze gebieden (de NORON-bouwterreinen
dus) tot 1990 zo’n 9.000 a 12.000 woningen worden gebouwd (bij
een bebouwingsdichtheid van 25 woningen per hectare/de dicht
heid van sommige Amsterdamse wijken ligt boven de 100 per
hectare).
Voor de periode 1980-1990 moet een direkte busverbinding
tussen de bebouwing bij Vijfhuizen en Haarlem tot stand worden
gebracht, aldus het streekplan-concept. Bij een eventuele verde
re uitbouw na 1990 kan deze verbinding een onderdeel gaan
vormen van een door de hele NORON-wijk lopende centrale
openbaar-vervoersas. Met het oog op de mogelijkheden voor het
openbare vervoer, moeten wpningdichtheden met behoud van
een zo groot mogelijke variatie in woningen en een aantrekkelijk
woonmilieu, zoveel mogelijk worden opgevoerd. De buurten met
de hoogste dichtheden zouden daarbij rond de openbaar-
vervoersas moeten worden geconcentreerd, aldus het concept-
streekplan.
Natuurlijk gelden dezelfde principes voor de bebouwing van
de Velserbroekpolder. Ook daar moet een centrale as voor
openbaar vervoer komen naar Haarlem en IJmuiden. De nieuwe
woonwijk zou, waar hij grenst aan Santpoort, op een verant
woorde manier bij de bestaande bebouwing moeten worden
aangesloten.
In tegenstelling tot minister Wiegel van
Binnenlandse Zaken zijn Gedeputeerde
Staten van Noord-Holland tot de conclusie
gekomen, dat het Amsterdam-Noordzee
kanaalgebied moet worden geschouwd als
één samenhangend gebied, dat moeilijk in
afzonderlijke delen kan worden overzien.
GS kijken dan ook al heel wat langer tegen
de samenhangen van deze Noordelijke
Randstad aan, dan de heer Wiegel, met zijn
korte bestuurlijke ervaring. Het college
staat ook veel dichter bij de problematiek,
dan de kersverse bewindsman in Den
Haag. Aan de conclusie, dat het
Amsterdam-Noordzeekanaalgebied in een
groot, ondeelbaar, streekplan moest wor-
den geanalyseerd, begrepen en bestuurd,
zijn vele jaren studie en streekplanwerk
voorafgegaan. Die jaren zou Wiegel eerst
moeten inhalen en dat kan natuurlijk niet.
Deze doelstellingen worden geconcreti
seerd in de volgende beleidsstandpunten:
De groei van Schiphol mag niet uit
stijgen boven een capaciteit van 18 a 20
miljoen passagierbewegingen of 180000
vliegtuigbewegingen per jaar. Om eventu
ele groei boven deze grenzen op te vangen,
moet evenwel terdege rekening worden
gehouden met aanvullende luchthavenca
paciteit in de nabijheid van Amsterdam
(GS bedoelen de Markerwaard, maar zeg
gen het niet).
Wiegels blik valt op het streekplan voor
het Amster-Noordzeekanaalgebied, dat
voor hem open ligt op bladzijde 12. Nog
wat slaperig staart hij naar het kaartje
op deze pagina: Het geeft de situatie weer
van het Hollandse plassengebied anno
1840. Haarlemmermeer en IJ zijn nog
grote meren. Vanuit Haarlem kan men
naar Amsterdam over een smalle land
tong tussen Haarlemmermeer en IJmeer.
HOpFDDORf’
Er moet een keus worden gemaakt
tussen de bestemming woningbouw of een
definitieve agrarische bestemming voor
het gebied van de Waterakkers ten westen
van Beverwijk/Heemskerk. Aan de onze
kerheid voor de tuinders moet zo een einde
komen.
Woningbouw tussen Haarlem en
Hoofddorp, de Velserbroekpolder, eventu
eel in het Noorderveld tussen Heemskerk
en Uitgeest, in Assendelft-Noord in plaats
van het Guisveld bij Zaanstad. Geen wo
ningbouw in de Bovenkerkerpolder tussen
Amstelveen en Uithoorn.
GS stemmen in met het voorstel van
het rijk, om een randstedelijke groenstruc
tuur te ontwikkelen, waarin plaats is voor
natuurgebieden, waardevolle landschap
pen en recreatiegebieden. Hierin passen
onder meer het Amsterdamse Bos, het
recreatiegebied Spaarnwoude en het
groengebied Amstelland.
Het plangebied van het Amsterdam-
Noordzeekanaalgebied bestrijkt ruwweg
ie bestaande streekplangebieden IJmond-
Noord, Zuid-Kennemerland, Zaanstreek,
Noordzeekanaalgebied, Meerlanden en
Volgens het concept biedt de oppervlakte van de NORON-
bouwplaats (de driehoek Haarlem-Hoofddorp-Zwaanshoek) in
principe ruimte voor ongeveer 25.000 woningen. Op dit moment
valt echter nog in het geheel niet te overzien, of een volledige
benutting van deze potentiële capaciteit op de lange duur verant
woord en noodzakelijk is. En dan komt er een heel belangrijk
zinnetje: „In verband daarmee is het van belang dat in de jaren
tachtig in het gebied een dusdanige ontwikkeling plaatsvindt, dat
na 1990 zowel een verantwoorde afronding als een kleinere of
mmmb grotere uitbreiding van het woongebied mogelijk is”. Het plei
dooi van gedeputeerde Van der Knoop om in het NORON-gebied
(de fliogelijkheid open te houden voor de bouw van 20.000
woningen in plaats van de 10.000 a 15.000, die aanvankelijk
waren voorgesteld, is dus op deze zinsnede in het streekplan
terug te voeren.
Naar zich laat aanzien zal het nog veel moeite kosten om ook
De drie uitgroei
mogelijkheden,
die in het concept-
streekplan zijn af-
gedrukt. Een keus
voor variant A
geeft de minste
mogelijkheden
voor de toekomst.
Deze variant is
ook het meest in
strijd met verken
ning III van de
NORON: de uit
breiding van
Hoofddorp is er
het grootste in,
doordat rijksweg
16 - de dikke lijn,
die tussen de beide
NORON-helften
doorloopt - hier
het dichtst naar de
Haarlemse agglo
meratie is toege
bogen. Hoofddorp
wordt zo zelfs uit
gebreid tot over de
IJtocht. De vari
anten B en C laten
de meeste moge
lijkheden vrij voor
de toekomst. In va
riant B is het zelfs
nog mogelijk om
de autosnelweg
met een centrum-
bebouwing
overkluizen.
HAARLEM
:...W
j
«T HOLLANDSE PLASSENGEBIED
ANNO M4C
variant
HAARLEM
VERKLARING
BESTAANDE BEBOUWING
GEPROJEKTEERD CENTRUM
HOOFDWEGEN
MOGELIJKE BEBOUWING
NA '90
TOEKOMSTIGE BEBOUWING
PERIODE ’80 - ’SO
BEBOUWING VOLGENS
STREEKPLAN MEERLANDEN
HOOFDDORP
