Culturele ontwikkelingshulp
door bosnegers aangeboden
Sensatiezucht leidt
tot circustoestanden
Organist Jan Schouten vandaag tachtig jaar oud
nog steeds actief
FESTIVAL
OF FOOLS
1978
I
HOUANDFESI
AMJBHOUA
ANDFfflMI
4
„Boerenballet” blijft
onder festivalpeil
I
Awana-show toont Surinaams dorpsleven
HDUANDFEST
MIHOUJI
ANDFESiïVAl
HDUANDFEST
IWNHOUA
ANDFESDW
I
iN
KOUANDFEST
MtSHOUA
ANDFESFIW
Dan Wagoner leuk tussen schuifdeuren
WONDERKIND
Theaterprijzen
uitgereikt in New York
MET MOZART
BIJ APhO
1978
WOENSDAG 7 JUNI
4855
I
tt
door Johan van
Kempen
M
HAARLEM. „Ik ben nog nooit over
spannen geweest of zoiets, al had ik het nog
zo druk. Dat komt omdat mijn werk altijd
mijn hobby gebleven is”. Dat zegt de Haar
lemse organist Jan Schouten, die vandaag
zijn tachtigste verjaardag viert. Opgevolgd
door Bernard Bartelink, is Schouten sinds
1971 met pensioen, maar nog altijd druk in
de weer met onder meer vervangende dien
sten voor zijn opvolger en andere collega’s.
Het betekent dat Jan Schouten intussen
zo’n zestig jaar actief is als kerkmusicus.
Hoe begon het allemaal?
BI
1
I
AMSTERDAM. Het Soeterijn, het kleine, maar uitstekedne
theatertje onder het Tropen Instituut, zit afgestampt vol. De reden
voor de grote publieke belangstelling op de avond dat het wereldvoet-
balgebeuren in Argentinië weer om aandacht schreeuwt, ligt in het
eerste optreden dat een gemengde bosnegergroep uit het Surinaamse
Goejaba in Nederland verzorgt. De Awana-show die de Zuid-
amerikanen er dinsdagavond gaven, vormt een van de hoogtepunten
uit het aandeel dat niet-westerse volkskunst en klassieke kunst in de
huidige editie van het Holland Festival inneemt.
I i
KUNST
l
Uil
JOHAN VAN KEMPEN
CONRAD VAN DE WEETERING
Kerkmuziek moet stijl hebben
Paradiso
Straat
Fonteinzaal
21.00 uur Impuls Tejater
23.00 uur People Show
Vondelpark
donderdag 8 juni
19.00 uur Foolsband.
Het royale kinderbestand begon als op
afspraak een, de hele zaal omvattende
kuchwedstrijd en deed pogingen de diri
gent in zijn bewegingen te imiteren.
Shaffy theater
- donderdag 8 juni
concertzaal
21.00 uur Tom Fool’s Theatre met „The
Gallavant”
23.00 uur L.O. Sloan’s three black and
three white refined jubilee minstrels
zuilenzaal
20.30 uur Carrousel
23.00 uur Katie Duck
Shaffyzaal
20.30 uur Spiderwoman Theatre met
„The Lysistrata Nurhbah”
22.30 uur Wespentheater
24.00 uur Carlos Trafic Hector Mala-
mud: „The Murder Brothers”
filmzaal „Le Fou”, regie: Claude Go-
retta (1973) - 87 minuten.
De Melkweg
woensdag 7 juni
Theaterzaal
20.30 uur Kaboodle met „Monkey”
22.00 uur Foolsjamsessie
Fonteinzaal
21.00 uur Franz Josef Bogner
23.00 uur Carlos Trafic Hector Mala-
mud: „The Murder Brothers”
Cinema
20.00 uur Een programma over het le
ger en het soldatenleven
23.00 uur „How I won the war”, regie:
Richard Lester (1967) met John Lennon
in het gebouw vanaf 21.00 uur Dog-
troep
Overigens speelt Karin Lechner minder
stabiel dan Ana Maria Vera. Steeds een
fractie te vroeg met haar inzetten, vaak het
tempo opdrijvend, werkte zij zich onbewo
gen door haar solopartij heen. Aangeleer
de mooidoenerigheid en eigenlijk vaker
nog, het spel vergrovende, uitingen van
kinderlijke spontaneïteit, deden de inhoud
van de compositie geweld aan. En de on
mogelijke cadens in de finale leek me in dit
geval een proeve van onbekwaamheid in
het componeren van de soliste; harmoni
sche onhebbelijkheden wezen in die rich
ting.
Wat je, bij een blik op het programma,
als grote verdienste van het APhO voor dit
HF-concert zou vermoeden: de uitvoering,
kindje wordt losgelaten, is te voorspellen.
Althans voor kenners, want het grote pu
bliek schijnt de belangrijke interpretatie
verschillen niet te horen of is primair
gericht op exorbitante technische presta
ties.
Cinema
20.00 uur Een programma over het le
ger en het soldatenleven
23.00 uur „How I won the war”, regie:
Richard Lester (1967) met John Lennon
in het gebouw vanaf 21.00 uur Will
Spoor
donderdag 8 juni
Theaterzaal
20.30 uur Nola Rae met „Some Great
Fools of History”
23.00 dur Incubus met „Bilbo McTurk
at Armageddon”
De door Bartók met impressionistisch
raffinement geschreven episodes in deze
hier en daar extatisch geladen partituur,
gingen daardoor ook al verloren. En al
zorgde Kersjes weliswaar niet voor bril
jant, maar dan toch voor zeer redelijk en
vooral vaak suggestief orkestspel; dit opus
13, dat in 1913 in Boedapest in première
ging, representeert nog niet de grote Bar
tók en werd zo voor het leeuwendeel van
de toehoorders in de stinkend benauwde
zaal „een uitzitter”.
na de pauze, van Bartóks weinig gespeelde
balletmuziek „De houten prins”, bleek ui
teindelijk met zijn lengte van 53 minuten
in de praktijk een weinig geslaagde keus.
Na de pauze volgt een solo, Broken
Hearted Rag Dance, op muziek van Scott
Joplin, uitgevoerd door Dan Wagoner,
leuk voor de huiselijke kring tussen de
schuifdeuren.
Jan Schouten werd op
7 juni 1898 in Amster
dam geboren als eerste
ling in een gezin dat later
tien kinderen zou gaan
tellen. Na vanuit het ou
derlijk huis in een kan
toorbaan te zijn geduwd
(„de jongelui van tegen
woordig zullen dat moei
lijk kunnen begrijpen;
maar vroeger deed je ge
woon wat je vader zei”)
werd de drang om zich
helemaal aan de muziek
te gaan wijden steeds
groter. Jan had zich toen
al voldoende bekwaamd
om kerkdiensten te kun
nen begeleiden en buiten
de kantooruren om, werd
Het laatste nummer lijkt nog het meeste
op een ballet, er zit tenminste iets in van
een doorvloeiende beweging en iets van
een groepscompositie. Deze keer zijn er
zeven dansers en de muziek bestaat uit
variaties op Yankee doodle dandy. Het
doet vaak denken aan square dances en
heeft ook iets van de humor daarvan.
Vermoedeijk is dit ook de reden waarom
deze groep in dit Holland Festival is uitge
nodigd, het thema daarvan is immers
volkskunst in relatie tot klassieke kunst.
Wat mij betreft had dit ene programma
ook best mogen vervallen, het is een raad
sel hoe het Holland Festival dit op zijn
programma heeft kunnen nemen. Het
grootste deel van het publiek voelde zich
dan ook hogelijk bekocht.
ook de meeste vrije tijd
op debrgelbank gesleten.
zijn zeggen tot zijn „laat
ste snik” zal blijven inte
resseren.
De bosnegers in Suriname zijn afstam
melingen van slaven die vrij spoedig na
hun entree in het land na de gedwongen
overtocht vanuit Afrika besloten niet voor
de Hollandse plantagehoudefs te werken.
De slavendienst eenmaal ontvlucht, vestig
den zij zich diep in het achterland, wisten
zich er aan te passen aan de natuurlijke
omstandigheden en in veel gevallen veel
van hun Afrikaanse cultuur en religie te
bewaren. Dat geldt zeker voor de groep
van negentien zangers, dansers en drum
mers, die zich onder leiding van Franklin
D. Lafour en Iddo Dorman als onbedorven
dcor de westerse „cultuur” presenteren in
het Holland Festival.
Een zekere culturele ontwikkelingshulp
kan de bosnegergroep bepaald niet ont
zegd worden, want met mij hebben de
paar honderd aanwezigen met grote ver
wondering en ontzag kennis genomen van
de rijke verworvenheden van een door
snee bosnegerdorp, ergens in het oerwoud
op twee dagreizen van Paramaribo. De
show voor zover je zo’n begrip kunt
hanteren valt ruwweg uiteen in een
profaan en een religieus gedeelte, geschei
den door een ruime pauze. Het gebeuren is
Awana-show gedoopt naar een van de
natuurgoden van deze bosnegers, die be
kend staan om hun Winti-ritueel dat ver
wantschap vertoont met de Haïtiaanse
Voodoo en Afrikaanse natuurcultussen.
Aan het begin van de voorstelling is het
stand zal weten te houden tegen de opdrin
gerige westerse samenleving. Daarom, nu
het kan: gaat de Awana-show in het Am
sterdamse Soeterijn zien! Vanavond, mor
genavond en op 15 juni is dat nog mogelijk.
JOHN OOMKES
NEW YORK (AP). Zondag zijn in New
York de jaarlijkse „Tony Awards” uitge
reikt aan hen die de beste prestaties had
den geleverd op het gebied van toneel en
musicals.
Een Tony ging naar het toneelstuk „Da”,
een naar een acteur erin en een naar de
regisseur van dat stuk. „Da” gaat over een
Ier die wordt gedwongen het „bij te leg
gen” met zijn herinnering over zijn vader.
Het stuk was geregisseerd door Melvin
Bernhardt. De acteur die werd onderschei
den was Barnard Hughes, een Tony voor
de beste bijrol werd gegeven aan Lester
Rawlins.
Als beste musical kwam „Ain’t misbeha
vin’’ uit de bus, een bijzonder levendige
produktie gebaseerd op het leven van de
vermaarde jazzpianist Fats Waller.
De actrice Liza Minelli won haar tweede
Tony voor haar optreden in „The act” min
of meer een „one-woman” show. De beste
acteur in een musical werd John Collum
voor diens afbeelding van Oscar Jaffee,
een producent van Broadway die ’t slecht
rooit.
De actrice Jessica Tandy won haar twee
de Tony, voor haar rol als eenzame oude
vrouw in „The tin game”. Haar eerste had
zij, 30 jaar geleden, gekregen voor haar rol
in „A streetcar named Desire”.
Voor de uitreiking was de componist
Irving Berlin gehuldigd. Berlin die in mei
90 jaar was geworden, kreeg de „Lawren
ce Langer Award” voor zijn uitnemende
werk, in het Amerikaanse theaterwezen.
Andere Tonies gingen naar de acteur
Kevin Kline (uit de musical „On the
Twntieth Century”), Ann Wedgeworth
voor haar rol in het toneelstk „Chapter
two” en Bob Fosse, de choreograaf en
danser in de show „Dancin”.
Betty Comden en Adolph Green kregen
een onderscheiding voor de door hen ge
schreven musical „On the Twentieth Cen
tury” en Cy Coleman, die de muziek van
deze musical had gecomponeerd, kreeg er
ook een.
Onderscheiden werden ook de decor
ontwerper Robin Wagner („On the Twen
tieth Century”), de illustrator Edward Go-
rey (die de kostuums voor „Dracula” had
ontworpen en Jules Fisher voor zijn be
lichting van „Beatlemania” en „Dancin”.
Doordat één van de danseressen plotse
ling naar huis moest wegens het overlijden
van haar vader, moesten er enkele num
mers uitvallen en daarom danst de groep
overal hetzelfde programma in de plaats
van de twee die aangekondigd waren.
Het beeld dat de Surinaamse bosnegers oproepen is dat van een dorpspleintje waar
de plaatselijke bevolking bijeenkomst. Een scène uit de Awana-show die gisteren voor
het eerst in het Tropenmuseum was te zien.
aan volkse vormen van muziektheater,
maar dan zonder de gladde showkant die
wij aan dat begrip verlenen.
Thomas Tomkins: A Sad Pavane for
These Distracted Times. Op iedere pavane
spartelt Wagoner wat met zijn armen,
springt wat rond en gaat daarna hijgend
op een bankje zitten om iets op een
papiertje te schrijven. Bij navraag blijkt
hij ook werkelijk iets op te schrijven en
wel wat hem tijdens de spanning van dit
publieke moment privé als meest intieme
gedachte invalt. Na vier van deze invallen
verscheurt hij het papier, het moeten
tenslotte privé invallen blijven.
alsof je in de dorpsgemeenschap wordt
opgenomen. De acht jonge vrouwen en de
elf mannen die de groep vormen, zetten
zich op prachtige, zelf vervaardigde hou
ten zitjes neer in een halve cirkel, aldus
met t het publiek één geheel vormend. Het
is net alsof de dorpsvergadering op het
dorpsplein tezamen is gestroomd. De ge
beurtenissen voltrekken zich vervolgens
óp een manier alsof de dansen en vraag- en
antwoord-balladen werkelijk voor een be
langrijk deel geïmproviseerd worden en
men het eerst eens moet worden of ,De
dans van het konijn of De dans van de
boskip wel zal worden uitgevoerd.
De wijze waarop gedanst wordt laat zich
amper beschrijven. Huppend op een been,
schuddend met het achterwerk, vaak in
een tijdeliijke trance wordt met een enorm
tempo gewerkt. Dat gebeurt op sterk ritmi
sche muziek, waarbij een trits drums (elk
in hun eigen tempo en met een specifiek
geluid) de stuwende kracht vormt. Ter
afwisseling worden komische dierenimita
ties in verhaalvorm, liefdesaanzoeken
weeklachten en jachttaferelen in zang
vorm en geestendansen gebracht.
Na tweeëneenhalf uur verlaat je dan het
Soeterijn volkomen onder de indruk van
de hechte gemeenschap van de mensen in
zo’n bosnegerdorp, hun religie en hun
vaardigheid om wat ze ervaren te vertalen
in zang, beweging en dans. Je vraagt je
alleen af hoelang zo’n eigen cultuur nog
donderdag 8 juni Fools Parade - cere
moniemeester: Jango friends roads
how international met „Foolies ’78”
Loose Ends
Sam Angelico The Busby Berkleys
John Melville
woensdag 7 juni Country Fools - cere
moniemeester: Madness friends roads
how international, met „Foolies ’78”
Tom Fool’s Theatre met „The Galla
vant”
De gemiddelde Hollander heeft geen
flauw benul van de verschillen tussen de
diverse bevolkingsgroepen, die in veel ge
vallen hun aanwezigheid in dit Zuidameri-
kaanse land aan de kolonisatiedrift van de
Nederlanders te danken hebben. Hij weet
hooguit dat de aanwezigheid van Surina
mers hier in Nederland daar ook al epn
consequentie van is.
Dat gebrek aan kennis en dus aan begrip
voor wat er (cutureel) omgaat in de Derde
Wereld, vormde voor een Holland Festival
dat de volkskunst hoog in zijn vaandel
heeft geschreven, een motivatie om juist
culturen uit Korea, Bali, Ghana en Surina
me te presenteren.
Het eerste verschil met de Europese cul
tuurwereld vormt de haast vanzelfspre
kende eenheid van drama beleving van
het aardse en het religieuze en muziek.
Als je dan ook met een voorstelling als van
de bosnegergroep geconfronteerd wordt,
ben je in eerste instantie geneigd te denken
Nederlanders
hebben nauwelijks
een voorstelling van
het dagelijks leven
in de Derde Wereld.
Als er al eens land
genoten zijn zoals
Oud-Indië-gasten die kunnen pochen op
tropenjaren, dan bekijken zij de niet-
westerse samenleving veelal door sterk
gekleurde brilleglazen. Onze visie op Suri
name, dat zich veel vreedzamer losmaakte
van het koninkrijk dan Indonesië, is even
zeer onvoldoende.
Woensdag 7 juni
Amsterdam. Concertgebouw (20.15
uur): Omroep Orkest.
Nieuwe de la Mar Theater (20.15 uur):
La Marionettistica.
Frascati (20.15 uur): Pierrot Lunaire,
Der Kaiser von Atlantis.
Den Haag. HOT (20.30 uur): Bread
and Puppet Theatre.
Gemeente Museum (20.15 uur): Mini
festival folk en volksmuziek IV.
Openluchttheater Zuiderpark (20.30
uur): Mini festival folk en volksmuziek
IBb.
Scheveningen. Circustheater (20.15
uur): Dan Wagoner and Dancers.
p-AMF Rotterdam. De Doelen (20.15 uur):
Zigeunermuziek en folklore.
De Lantaren (20.30 uur): Yves Joly.
Utrecht. Tejater Kikker (20.30 uur):
Mini festival folk en volksmuziek I Ba.
Stadsschouwburg (20.30 uur): Deli-
melo.
Jan Schouten: muziek blijft hem „tot zijn laatste snik” interesse
ren.
Vijf jaar orgelspelen
bij kleine Amsterdamse
kerken gingen vooraf
aan zijn benoeming aan
de kathedrale basiliek
St.-Bavo aan de Leidse-
vaart in Haarlem. Een
doorslaggevende veran
dering in omstandighe
den om zich, nu in elk
geval de middagen ter
vrije beschikking waren,
in te laten schrijven aan
het Amsterdams Conser
vatorium, waar de intus
sen reeds vergevorderde
amateur zich door nie
mand minder dan Char
les de Pauw en later door
diens opvolger Cornells
de Wolf liet opleiden. Jan
Schouten behaalde di
ploma’s voor zowel piano
Zo wil hij in één grote,
nooit haperende woor
denstroom, naast alle op
gewekte en humoristi
sche verhalen, ook graag
iets kwijt over de (nega
tieve) muzikale ontwik
keling rond de katholie
ke liturgie: „De kerkmu
ziek in de tijd van Die-
penbrock en Hendrik
Andriessen was nog wel
waardevol, maar daarna
is het toch wel erg achter
uit gegaan. En vooral de
kerkmuziek op Neder
landse tekst, die nu ge
maakt wordt, die is in
houdelijk eigenlijk waar
deloos. In elk geval, op
z’n zachtst gezegd, ar
moedig en dikwijls met
de stomste harmoniefou-
ten erin. Dan vraag je je
wel af: Waar moet dat
nou naar toe”.
Christopher Ban
ner deed daarbij
denken aan een op
leeftijd gevorderde
amateur die graag
op feestjes danst.
Dan Wagoner strijkt
veelvuldig door zijn haar en hijgt als een
oud paard en alleen JoAnn Fregalette is
rank, licht, snel en plezierig om naar te
kijken. Het nummer is gelukkig niet lang.
Het heet A Dance for Grace and Elwood,
twee namen die staan voor de zeer oud
geworden ouders van Dan Wagoner, die
levend als boeren in een afgelegen gebied
in de Verenigde Staten, zich sterk met de
natuur verbonden voelden.
donderdag 8 juni
12.30 uur Noordermarkt: Incubus
12.30 uur Nieuwmarkt: Tom Fool’s
Theatre
12.30 uur Spui: The great salt lake
mime troupe
17.00 uur Leidseplein: Dogtroep
Het schijnt niet
nogelijk te zijn om
een fenomenaal mu-
zikaal talent rustig
z te laten rijpen. Bij
zo’n evidente be
gaafdheid ontaardt
het spel dan kennelijk in zo’n circusachti-
ge aangelegenheid. Tot schade van het
kind, zoals later altijd blijkt, en tot schan
de van het muziekbedrijf.
Wat er terecht komt van het uitbeelden
fan een meesterwerk waarop zo’n wonder-
als orgel, terwijl hij zich
later bij Badings nog
eens extra in de polyfo
nie zou gaan verdiepen.
Nu hij de leeftijd „der
zeer sterken” bereikt
heeft, ziet Jan Schouten
terug op een uiterst
werkzaam en plichtsge
trouw leven in dienst der
kerk. Een gespecialiseer
de muziekpraktijk waar
over hij met opgewekt
en krachtig klinkende
stem; als spiegel van een
haast onverminderde vi
taliteit veel kan verha
len.
SCHEVENINGEN. Een handjevol
publiek in het Circustheater keek elkaar
in de pauze van de Holland Festival-
voorstelling van Dan Wagoner and Dan
cers dinsdagavond ietwat verbaasd aan:
„Hoe is dit mogelijk?’’. Ze hadden toen
gekeken naar zes dansers die langdurig
hadden geposeerd in allerlei groeperin
gen en standjes als voor een fotograaf
waarna wat door elkaar heen werd gedar
teld met traag bewegende benen en snel
bewegende benen.
AMSTERDAM. Mozarts geniale pia
noconcert KV 467 diende gisteravond als
voertuig voor sensatiezucht. De dertienja
rige Zuidamerikaanse pianiste Karin
Lechner - pendant dus van de vorig jaar in
'ons land opgetreden Ana Maria Vera -
trok als soliste, op het door Anton Kersjes
met het Amsterdams Philharmonisch Or
kest in het Amsterdams Concertgebouw
gegeven Holland Festivalconcert, een
saai vol moeders met kinderen.
Voor de volgende pauze voert Dan
Wagoner nog een solo uit, een solo-egotrip
op vier op de luit uitgevoerde pavanes van
Graag spreekt hij over
de samenwerking, in de
eerste periode, met de
musicoloog dr. De Kat,
de oprichter van de koor
school. Maar iedere tijd
heeft voor hem zo de no
dige anecdotes voor het
heden opgeleverd, die
dan met smaak door hem
worden verteld. Over alle
wederwaardigheden in
en rond de kathedraal;
over zijn leraarschap op
het seminarie Hageveld
(„Ik heb daar bisschop
Simonis in diens studie
tijd nog lesgegeven”);
over zijn privéleven, als
vader en grootvader van
een flink aantal nieuwe
Schoutens; maar vooral
en allereerst over de mu
ziek zelf, die hem naar
„Ik heb zelfs meege
maakt dat ze bij een ker-
kelijk huwelijk een plaat
van Mieke Telkamp
draaiden. Nou, neem me
niet kwalijk, maar daar
kan ik toch moeilijk vóór
zijn. Er moet toch nog
een beetje stijl in de ka
tholieke kerkmuziek zit
ten. En trouwens: Grego
riaans is toch geweldig!”
I
Donderdag 8 juni
Amsterdam. Stadsschouwburg
(20.15 uur): Het Nationale Ballet.
Nieuwe de la Mar Theater (20.15 uur):
Teatrul Tandarica.
Centrum Bellevue (20.30 uur): Cristi
na Hoyos.
Frascati (20.15 uur): Pierrot Lunaire,
Der Kaiser von Atlantis.
Den Haag. HOT (20.30 uur): Yves
Joly.
Openluchttheater Zuiderpark (20.30
uur): Mini festival folk en volksmuziek
I Ab.
Rotterdam. De Lantaren (20.30 uur):
Bread and Puppet Theatre.
Luxor Theater (20.15 uur): Dan Wa
goner and Dancers.
Broek in Waterland. Ned. Herv.
Kerk (20 uur): Nederlands Kameror
kest.
Haarlem. Concertgebouw (20.15
uur): Mini festival folk en volksmuziek
I Bb.
Laren. Singer Concertzaal (20.15
uur): Mini festival folk en volksmuziek
I Ba.
