Spektakel in Carré gaat als nachtkaars uit
Gevarieerd absurd vermaak
met Kagel’s Muziektheater
Claudio Abbado stelt
Mahler-kenners teleur
OF FOOLS
1978
ANTIEKBEURS KEUKENHOF
14
HOUANO FF
ma houa
ANDFESFIVM
Christina Hoyos danst
met natuurlijke gratie
Louter reprises met Verloren zoon en Serenade
HOUANDFEST
IW TB HO HA
ANDFESTIW
FESTIVAL
H
HOUANDFEST
HL 78 HOUA
ANDFESTTVAL
HOUANDFEST
HL 78 HOUA
ANDFESHW
HOUANDFEST
Hl 78 HOUA
ANDFFSTWL
HOUANDFEST
HL 78 HOUA
ANOFESTML
k
I
Flamenco-avond met aandacht voor ritme
Verbrokkelde aanpak in Derde Symfonie
cht
Subsidiëtenoverleg
gaat praten met
toneelgroepen
I
11
KUNST
1978
JUNI
1 0
ZATERDAG
F
I
AMSTERDAM. Toen Men
gelberg in 1902 in Keulen Mahler’s
Derde Symfonie hoorde, uitge
voerd onder leiding van de com
ponist, sloeg er een vonk op hem
over die het begin betekende van
het contact Mengelberg-Mahler.
Een contact dat tot de hechte
band uitgroeide die uiteindelijk
de Mahler-traditie van het Con
certgebouworkest tot gevolg had.
AMSTERDAM. „We zijn
toch al geneigd probleemloos en
oppervlakkig te leven, in het thea
ter moeten we daarom wel bijzon
der oppassen om ons er gladjes
vanaf te maken.” Deze kenmer
kende uitspraak is van de in West-
Duitsland woonachtige Mauricio
Kagel, een Argentijnse componist
die al jarenlang opzien baart door
zijn conclusies te trekken uit bo-
venstaande uitspraak.
rl
(Foto Jaap Pieper)
Rifi-
JOHN OOMKES
JOHN OOMKES
l
l
straattheater met Will
ken.
>1!
JOHAN VAN KEMPEN
(ADVERTENTIE)
Het Nationale Ballet contrastrijk
De bewuste harkerigheid van Kontra-Danse, een „compositie” van de Argentijn
Mauricio Kagel, in beeld.
,Het
o de
and-
Dis-
Rotterdam. Schouwburg (20.15
uur): Het Balkon.
De Doelen (20.15 uur): Rotterdams
Philharmonisch Orkest I.
De Doelen: Cristina Hoyos.
gespecialiseerde handelaren
in kunst en antiek
10 Lm. 18 juni dagelijks 2-10 uur (op maandag 18 juni tot 6 uur)
De Melkweg
Zaterdag 10 juni
Theaterzaal
20.30 uur Tom Fool’s Theatre met,,The Gal
la va nt".
23.00 uur Sardineta.
Hoe de muzikale fusie tussen zigeuner-
en moorse invloeden zich heeft voltrokken
is onbekend, daar de flamenco in wijdere
kring pas rond de eeuwwisseling bekend
heid kreeg. Maar de stelling lijkt gerecht
vaardigd dat de zang het meest nog ooster
se elementen in zich draagt en het ritme
vooral iets is wat de zigeuners hebben
bijgedragen. Op basis van dat laatstge
noemde element zijn ongelimiteerde varia-
David Loring is een prachtige Verloren
Zoon, waarbij zijn onervarenheid als solist
in dit geval alleen maar als een voordeel
uitpakt. Mea Venema is een fraaie Sirene,
volkomen tegen de moeilijke eisen van
De flamenco vindt zijn oorsprohg in
Andalusië, de Zuidspaanse streek rond
Sevilla, die eeuwenlang verschillende cul
turele invloeden heeft .ondergaan, waar
van die onder de Moorse overheersing nog
altijd zwaar meetellen. Cordoba, een ande
re stad in het zuiden, was tot in de late
middeleeuwen de hoofdstad van de wes-
ters-islamitische wereld. Maar niet alleen
de oosterse invloeden spelen mee in de
Andalusische folklore. Ook de zigeuner-
stammen die zich er vestigden na de mos
limoverheersing, hebben invloed uitgeoe
fend.
Vooral na de pauze bereikt Christina
- Hoyos een grote mate van virtuositeit in
een dans die ongebruikelijk begint. In een
van haar prachtige gewaden zit zij als een
grote bloem op een stoel. Het eerste teken
van leven zijn de prachtig vloeiende bewe
gingen van haar rechterhand die in langza
me kringen zijn weg omhoog zoekt, alsof
een geknakte bloemensteel levenskracht
herwint. Christina verheft zich als het rit
me dat door de zangers met wandelstok
ken op de vloer geslagen wordt, feller
klinkt en versnelt.
haar rol opgewassen en uiterst verleide
lijk.
Van Serenade wil ik alleen noemen Ma
ria Aradi en Zoltan Peter, die de wals
daarin zo schitterend licht dansen als ik
nog nooit eerder heb gezien. Deze laatste
twee dansers moeten trouwens ook met
ere genoemd worden voor hun rollen in
Pyrrhische Dansen van Toer van Schayk,
waarmee de voorstelling wordt besloten.
CONRAD VAN DE WEETERING
Paradiso
Zaterdag 10 juni
Silent Fools - ceremoniemeester: Jango.
Jango met zijn solo-show.
Justin Case.
Moving picture mime show met „The Crea
tures from the Swamp and other Rubbish”.
Trumbunich Mimes.
Friends Band.
Zondag 11 juni
Waving Fools - ceremoniemeester: Mad
ness.
Friends Roadshow International met „Billy
Spears”.
«Talking Heads.
Vondelpark
Zaterdag 10 juni
14.00 uur Action Space - opblaasbare objec
ten.
15.00 uur Onk
Spoor.
21.00 uur L.O. Sloan’s Three black and
three white refined jubilee minstrels.
Zondag 11 juni
14.00 uur Footsbarn Theatre.
15.00 uur Sardineta.
16.00 uur Footsbarn big band.
film
ier”)
and
i en
s uit
film
oxy,
een
ntje
nge-
van
aar-
con-
r die
iagd
Die
van
•inig
Elate
Line
*ate-
een
drijf
ar
ar
:es
Zaterdag 10 juni
AMSTERDAM Stadsschouw
burg (20.15 uur): Het Nationale Ballet.
Theater Carré (20.15 uur): Kontra
Danse, Recitativarie, Camera Obscu
ra, Variété.
Nieuwe de la Mar Theater (20.15
uur): Yves Joly.
DEN HAAG. HOT (20.30 uur):
La Marionettistica.
eer
de
ran
ge,
en-
de
eel
:>rd
te
>nd
i in
ze
zol-
>e-
>e-
ze
ia-
iè-
ar
?e-
ic-
ir-
tte
Ier
?h.
je
en
Dat
ge-
ijn,
de
ce
de
ijkt
uc-
sa-
lat
sn,
er-
□e-
id.
jke
het
'en
rig
lar
jke
ze
is.
aard
s. Al
leen
eten
d en
n is
ipfi-
eeft.
Christina Hoyos, een erkende diva, is
een lust voor het oog. Nimmer gaat de
vaart en het tempo van haar soms duivels
moeilijke passen ten koste van haar na
tuurlijke gratie. Alle bewegingen zijn af.
Het kleinste detail is verzorgd. Zo voert zij
met de begeleiding van gitarist Curro Fer
nandez en de enthousiaste, hartverscheu
rende zang van Juan Jiménez er Manoio
Rodriquez met groot gemak alle mogelijke
variaties uit. En hoewel de bijdragen van
de anderen alle lof verdienen, is zij het die
de show steelt met een professionele inzet
en grote persoonlijke uitstraling.
ties mogelijk, waarvan de versieringen en
versnellingen het meest tot de verbeelding
spreken.
geschreven werk Variété, terwijl een vijf
tal artiesten uit deze bijna uitgestorven
showwereld hun kunsten vertonen. Mu
ziek en visualiteit vormen in dit gedeelte
een grote eenheid, maar spreken door
langdradigheid beide weinig aan. Op zich
geestige en levendige muziek komt door de
te grote lengte eentonig over. Derhalve
gaat dit avondje gevarieerd absurd ver
maak als een nachtkaars uit, ondanks het
feit dat Kagel zich er niet gladjes vanaf
had willen maken.
Het verrassende van Kagel’s aanpak is
dat het idee je bekruipt getuige te zijn van
vier aparte voorstellingen, zozeer verschil
len de programma’s onderling. Voor de
pauze krijgen de bezoekers bijna zonder
onderbreking drie op zichzelf staande
„composities” te zien, te weten Kontra-
Danse, Recitativarie en Camera Obscura.
Het begin van Kontra-Danse, een titel
die letterlijk moet worden opgevat, is veel
belovend. Het toneelbeeld laat acht oude
mannetjes zien, etalagepoppen naar het
schijnt. Pas na verloop van tijd komen die
in beweging. De gewrichten scharnieren
stroef, de passen zijn bedaard, maar al
lengs treedt er een zekere handeling op.
Toneelattributen als gasmeters en red-
dingsbanden worden heen en weer ge-
Shaffytheater
Zaterdag 10 juni
concertzaal
20.30 uur Spiderwoman Theatre met „The
Lysistrata Numbah”.
23.00 uur Riciotti.
Zuilenzaal
21.00 uur People Show.
22.30 uur Living poem Theatre met „Adios,
Adios”.
24.00 uur Michael Gimpel.
Shaffyzaal
20.30 uur Zvika Fiszon.
22.00 uur Sharon Landau.
23.30 uur Termiek.
Filmzaal
„I Clowns”, regie: Federico Fellini (1970) -
92 minuten.
Zondag 11 juni
Concertzaal
20.30 uur Sam Angelico The Busby Ber
kleys.
22.30 uur G. T. Moore.
Zuilenzaal
21.00 uur Nola Rae met „Some Great Fools
of History”.
23.00 uur Bamsisters.
Shaffyzaal
20.30 uur Spiderwoman Theatre met „The
Lysistrata Numbah”.
22.15 uur Living Poem Theatre met „Adios,
Adios”.
24.00 uur Annie Stainer - „The Long Green
Theatre Company”.
Filmzaal
„Lily, aime moi”, regie: Maurice Dugowson
(1975) - 100 minuten.
Dit jaar verzorgen
de fameuze danse
res Christina Hoyos
y su con junto fla
menco een reeks
van drie voorstellin
gen waarvan don
derdagavond het eerste plaats had in Am
sterdam. Niet zozeer de danskunst heeft
ditmaal centraal gestaan, maar de strenge
ritmische regels die de verschillende vor
men var; de flamenco hanteert en waarop
elke artiest - zij het danser, musicus of
zanger - mag en kan worden geïmprovi
seerd, zolang de twaalfmatenstructuur
maar niet in het gedrang komt.
Die traditie heeft
speciaal dank zij
Bernard Haitink
een waardige
voortzetting tot in
het heden gekre
gen. Het Amster
damse publiek is daardoor op het gebied
van Mahler-vertolkingen enorm verwend.
En dat is er mede de reden van dat de
Zondag 11 juni
AMSTERDAM. Stadsschouw
burg (20.15 uur): Het Nationale Ballet.
Concertgebouw (20.15 uur)( Zigeu-
nermuziek en folklore.
Nieuwe de la Mar Theater (20.15
uur): Yves Joly.
Tropenmuseum (15 uur): Baghdadi
Maqam.
Tropenmuseum (20.15 uur): Munir
Bashir.
Sonesta Koepelzaal (11 uur): Lunch
concert Warsaw Music Workshop.
Stedelijk Museum (14.30 uur): John
Cage Workshop Sounday.
45-jarige Italiaanse dirigent Claudio Ab
bado met zijn interpretatie van dezelfde
Derde Symfonie die destijds in Mengel
berg het heilig vuur deed ontbranden, de
kenners van deze muziek gisteravond
moest teleurstellen.
Onder de toehoorders die op het betref
fende Holland Festivalconcert in het uit
verkochte Amsterdams Concertgebouw
de hitte en het gebrek aan zuurstof ander
half uur achtereen trotseerden, juichten ér
na afloop velen van enthousiasme voor
Abbado, maar Mengelberg zou zich in zijn
graf hebben omgedraaid als hij van een
dergelijk verbrokkelde aanpak had kun
nen kennisnemen. Meteen al in het eerste
deel „Der Sommer marchiert ein” ge
naamd kon je je afvragen waarom de zon
zich dan wel zo schuchter liet zien.
Het is misschien alleen maar gelukkig
dat Abbado’s visie minder pathetisch is
dan die van Mengelberg, maar als daar
mee in de praktijk het geëigende bizarre
en excessieve karakter verloren gaat,
wordt het kind met het badwater over
boord gegooid.
Misschien betrof het ovationele slotap
plaus de solozang van de alt Christa Lud
wig en dat zou ook terecht zijn. En mis
schien was de publieke dankbaarheid ten
aanzien van Abbado ook meer gericht op
hetgeen hij in deze „Sommernachtstraum”
(zoals Mahler haar zelf eens genoemd
heeft) aan lyriek had geboden en waarbij
bepaalde passages soms ook prachtig wer
den uitgezongen
Overigens, ondanks de ongekend ex
pressieve en gave posthoornsolo, was het
spel van het Concertgebouworkest in het
algemeen niet op het topniveau dat we van
Haitinks Mahler-uitvoeringen gewend
zijn. En de medewerkende koren de
dames van Collegium Musicum Amstelo-
damense en de jongens van de Haarlemse
St. Bavokoorschool onderstreepten in
hun betrekkelijk ondankbare bijdragen
Abbado’s vaak zo krachteloze manier van
musiceren.
Den Haag. HOT (20.30 uur): La
Marionettistica.
Tent Malieveld (12 uur): Mini
festival folk en volksmuziek III.
Dezer dagen speelt
zich een waar
spektakel onder de-
naam Kagel’s Mu
ziektheater en met
medewerking van
de Keulse Onera
af in het Theater Carré en in het kader van
het Holland Festival. Vrijdagavond was de
première van een uit vier zeer uiteenlopen
de programmadelen bestaande voorstel
ling; zaterdagavond kan men het absurdis
tische gebeuren nog met eigen ogen aan
schouwen.
Instrumentaal theater is de naam die
Mauricio Kagel aan zijn werkstukken
geeft. Het zijn allesbehalve wat we met
reguliere muziekcomposities aanduiden.
De Argentijn doet er alles aan om cliché
matige situaties te voorkomen, eentonig
heid te bestrijden en zijn publiek te prikke
len. Dus combineert hij muziek met talrij
ke visuele aspecten zoals lichtregie, bewe
ging, tal van rekwisieten, choreografieën,
de aankleding van het speelvlak en dans.
Je zou Kagel dan ook het best kunnen
omschrijven als een „total designer”. Hij
wil niets aan het toeval qverlaten, behalve
een gedeeltelijke improvisatie vrijheid van
zijn spelers.
dat de zoon aan het slot terug komt bij zijn
vader en liefderijk in diens huis wordt
opgenomen. Diaghilev daarentegen stierf
kort na de première van dit stuk (1929), de
componist van de muziek bij dit ballet,
Serge Prokofiev ging inderdaad terug
naar Rusland (De Sovjët Unie) en de cho
reograaf, George Balanchine ging naar
Amerika.
In Amerika wilde Balanchine nu niet
meer met Russische maar met Amerikaan
se dansers werken. Hij stichtte er de
School of American Ballet en voor de
leerlingen van deze school maakte hij als
eerste ballet Serenade als studiemateriaal.
Het is opvallend hoe fantastisch hij daarin
allerlei danselementen uiterst geraffi
neerd uitbuit. Als hij bij het begin van het
ballet zeventien danseressen allemaal te
gelijkertijd hun voeten laat „uitdraaien”,
is het of er een wereld opengaat. Er zijn
stukjes uitsluitend gebouwd op armbewe
gingen, op hoofdbewegingen of op groeps
structuren. Alle gebruikte passen zijn ei
genlijk betrekkelijk simpel, Balanchine
beschikte ook nog niet over virtuoze dan
seressen, maar wat hij met deze eenvoudi
ge middelen aan figuren tevoorschijn to
vert is ongelooflijk.
De uitvoering van beide werken door het
Nationale Ballet is uitstekend. De dansers
Vooral dit laatste
verschil is belang
rijk. Diaghilev wilde
altijd belangrijke
schilders bij zijn
balletten betrekken.
In het geval van De
Verloren Zoon werd dat George Rouault,
die met zijn typische schilderstijl met ster
ke contouren, een zwaar accent op dit
ballet heeft gelegd. In Serenade komt geen
dekor voor en de kostuums zijn uiterst
simpel, het enige wat aandacht vraagt is
het bewegingsspel van de danseressen in
relatie tot de muziek van Tsjaikovsky.
Diaghilev wilde ook steeds een sterk Rus
sisch accent op zijn groep bewaren. De
Dansers moesten bij voorkeur Russen zijn
of anders toch minstens een Russische
naam aannemen en daarbij wilde Diaghi
lev graag zelf de thema’s voor de balletten
aandragen.
Het verhaal van de Verloren Zoon komt
natuurlijk uit de bijbel,.maar het is tevens
het verhaal van Diaghilev, die zijn vader
land verliet om zijn succes in de wereld te
beproeven, die de meest afschuwelijke
dingen deed om maar in de publiciteit te
komen, die voortdurend op de rand van
een bankroet leefde en vermoedelijk snak
te naar zijn vaderland. In het ballet zien we
sleept. Het vrijwel volledig witte decor
wordt omgetoverd in een zwart-witte ach
terwand en te langen leste wordt duidelijk
wat Kagel wil bereiken.
De oude mannetjes, wier gezichten uit
drukkingsloos zijn door het gebruik van
maskers, voeren complete en zeer ver
moeiende choreografieën uit, zonder over
de benodigde lichaamsbeheersing te be
schikken van geoefende, professionele
balletdansers. Dat levert onthutsend lach
wekkende situaties op, omdat haast elk
mannetje ook nog een lichaamsgebrek
heeft, dat hem hindert in zijn bewegingen.
Het wél willen, maar niet kunnen dansen
schijnt Kagel met Kontra-Danse te hebben
willen aanstippen. Een kritisch geluid. De
Argentijn beoogt niet ten onrechte duide
lijk te maken dat bepaalde kunstvormen
hoge, te hoge eisen stellen aan de uitvoe
renden, zodat er op de duur het gevaar in
zit dat de vorm en niet de inhoud van een
voorstelling overheersend is. Maar ook de
persiflage loopt dat 'risico.
In Recitativarie worden de gehoororga
nen vervolgens op de proef gesteld door de
volledig in het rood verpakte Duitser Peter
Schumann, die verkleed als travestiet en
zichzelf begeleidend op klavecimbel een
mallotig toongedicht voordraagt. Leuk,
maar het duurt te lang voordat de strek
king ervan helemaal duidelijk wordt: een
persiflage op de liturgische muziek van
Bach.
Camera Obscura, een compositie uit
1965, tenslotte, biedt het beste van Kagel.
Voortdurend zit je op het puntje van je
stoel om te bekijken, welke vreemde rij
dende voorwerpen het podium opkomen.
Haast surrealistisch doet in dit stuk de
belichting aan, die voor een deel door de
constructies zelf wordt geprojecteerd op
de witte achtergrond en de andere objec
ten.
Muziek, opgebouwd uit verkeersgelui
den, en een film over een drukke verkeers
situatie leggen de link met wat er op het
podium gebeurt. Geheel of gedeeltelijk
verminkte voertuigen als fietsen, invalide-
wagentjes of andere onzinnige, maar met
veel gevoel voor creativiteit vervaardigde
voorwerpen klagen 'woordloos de destruc
tieve werking van het toenemende autoge
bruik aan. Heel knap.
Na de pauze speelt het Ensemble Musi-
que Vivante uit Parijs nog het vorig jaar
en danseressen bewegen zich weliswaar
niet allemaal mechanisch precies gelijk,
maar handelen wel allemaal vanuit een
zelfde gevoel, wat een veel grotere eenheid
oplevert dan een militair gedrild geheel.
Vervolgens zet zij haar passen neer op
een manier die ritmisch dezelfde accenten
aangeeft als wat door de wandelstokken
geslagen wordt. Vervolgens komen dan de
variaties en de versnellingen. Het einde
komt als het begin, maar dan uiteraard in
omgekeerde volgorde. De geestdrift en de
dank van het talrijke publiek voor zoveel
schoonheid is terecht groot.
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG Het Subsidiëntenoverleg
Toneel wil met de afzonderlijke toneelge
zelschappen gaan praten over de moei
lijkheden rond de werktijden van de thea-
ter-technici. In de vergadering van 6 juni
heeft het Subsidiëntenoverleg dat beslo
ten.
De gesprekken met de gezelschappen
zullen in verband met de vakanties ge
voerd worden in de eerste week van augus
tus. Als streefdatum voor het bereiken van
I een accoord is 1 september genoemd, voor
aanvang dus van het nieuwe toneelseizoen.
Dit besluit is medegedeeld aan de VNT,
de Vereniging van Nederlandse Toneelge
zelschappen. Tegelijk is toestemming ver
leend met ingang van 1 september de CAO
voor theatertechnici te ondertekenen.
LAREN. Singer Concertzaal
(14.30 uur): Munir Bashir.
AMSTERDAM. Hoewel Het Nationale Ballet donderdagavond in de Stadsschouw
burg uitsluitend met reprises kwam, leverde die voorstelling toch een enorme verade
ming op na de meeste andere danspresentaties in dit Holland Festival. Daarbij komt
dat De Verloren zoon en Serenade, beide van George Balanchine, hier toch al vrij lang
niet meer vertoond zijn. Deze twee werken vormen trouwens een opvallend contrast
met elkaar. Het eerste is een gedanst verhaal, het tweede is puur dans. In het eerste
komen hoofdzakelijk mannen voor, in het tweede voornamelijk vrouwen. Het eerste
werd gemaakt voor Les Ballets Russes van Serge Diaghilev, het tweede voor de groep
die later het New York City Ballet zou worden.
■F Mea Venema als sirene en David Loring als de Verloren zoon bij het Nationale Ballet.
(Foto Jorge Fatauros).
AMSTERDAM. Zachtjes ruisend vertalen de kanten ruches aan de zomen van haar
sleep de soepele bewegingen van het onderlichaam. Dan wordt plotseling de sleep
opgeschopt en vastgegrepen en haar schoenen slaan een vurig ritme uit de kunststoffen
vloer van Centrum Bellevue. In het kader van de huidige editie van het Holland
Festival wordt ook enige aandacht gegund aan de flamenco als een zuiver folkloristi
sche kunstuiting. Vorig jaar toen de menselijke stem het motto van het festival was,
schoot er een indringend optreden over van het ensemble van Paco Pena, zodat
meerdere facetten van de Cante Jondo, de flamenco-zang aan bod kwamen.
HAARLEM. Concertgebouw
(20.15 uur): Zigeunermuziek en folklo
re.
ROTTERDAM. Schouwburg
(20.15 uur): Het Balkon.
De Lantaren (20.30 uur):
ensemble.
Straat
Zaterdag 10 juni
Parade i.s.m. aktie „Straat moet vrij” met
L.O. Sloan’s Three black and three refined
jubilee Minstrels.
14.00 uur Noordermarkt: Tom Fool’s Thea
tre.
14.00 uur Nieuwmarkt: Loose .Ends.
14.00 uur Spui: Joost Belifante.
14.00 uur Leidseplein: Impuls Tejater.
Zondag 11 juni
14.00 uur Historisch Museum: Friends
Roadshow.
Fonteinzaal
20.30 uur Impuls Tejater.
22.00 uur Katie Duck.
24.00 uur Mime-improvisatie met Friends
Roadshow.
Cinema
20.00 uur Sex.
22.00 uur Drugs.
24.00 uur Rock’nRoll the Sexpistols live (8
minuten).
Zondag 11 juni
Theaterzaal
20.30 uur L.O. Sloan’s Three black and
three white refined jubilee minstrels.
22.30 uur Sharon Landau.
23.30 uur Sail-Joia.
Fonteinzaal
20.30 uur Moving picture mime show met
„The Creatures from the swamp and other
Rubbish”.
22.30 uur People show.
24.00 uur Mime-improvisatie met Katie
Duck.
Cinema
20.00 uur Sex.
22.00 uur Drugs.
24.00 uur Rock’n Roll: The Sexpistols live
(8 minuten).
Overal in het gebouw foto-expositie van
Loeki Molnar over vorige foolsfestivals.
