Bewoners
therapeutische
gemeenschap
Rijnland willen
op dreef
Gedeputeerden
verdelen
portefeuilles
Een Reusachtig
dure grap
I
Privacy is een onbekende term en
alleen te vinden op het toilet
terug naar de
maatschappij 3
b
o*
X
I
1
Ld
Noot
Overal en altijd: de groep
I
Hoi
hutl
Afsi
Out
leder van ons
At -F
6
19 7 8
IJMOND
JUNI
1 0
ZATERDAG
H
I
N
I
I
door Rien Polderman
«•-
Het groepsgebeuren neemt een
uitermate grote plaats in in de
therapeutische gemeenschap die
Rijnland is. Een groep leeft met
elkaar, dag en nacht. Samen eten,
slapen op slaapzalen, samen naar
de therapie. Voor velen blijkt dat
vooral in het begin ontzettend
moeilijk te zijn geweest en ik kan
me dat levendig voorstellen. Pri
vacy is een welhaast onbekende
term, alleen te vinden op het toi
let. Bij alles wat gebeurt wordt de
groep ingeschakeld. Er is een stuk
verschuiving van de macht ge
weest. Je bent, zeker op Rijnland
II en III, verantwoordelijk voor
wat jezelf doet en nalaat.
Rubriek over stedebouw,
ruimtelijke ordening
en provinciaal bestuur
BE
woo
bij 1
opv;
woo
Hee
het
ben
will
Vandaag de derde aflevering
in de serie verhalen over de
psychotherapeutische gemeen
schap Rijnland in Santpoort. In
de eerste, die werd geplaatst op
vrijdag 2 juni, werd kennisge
maakt met deze gemeenschap
en een van de bewoonsters. In
de tweede aflevering, die werd
afgedrukt in de krant van
maandag 5 juni, werd verteld
over het therapeutisch pakket
en de contacten met de maat
schappij buiten de muren van
het Provinciaal Ziekenhuis.
Vandaag wordt er aandacht ge
wijd aan de problemen van het
leven in een groep en het be
lang dat wordt gehecht aan de
eigen verantwoordelijkheid.
j
IBS
«Wh
1
Cass's'a
r r i
3
^£555^
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH
w
J
PIETER TAFFIJN
Tot zover het relaas van collega Inge
Crul.
Er zijn sociotherapeuten (verpleegkun
digen), onherkenbaar omdat ze niet ge
kleed gaan in de traditionele witte jassen.
En evenmin zijn ze de almachtigen uit
andere inrichtingen, die alles weten en
alles regelen. Ze begeleiden, maar als er
beslissingen moeten vallen, wordt de
groep ingeschakeld. Om het even of het
gaat over de rotzooi in de huiskamer, of
een nieuweling kan worden opgenomen ja
of nee of dat iemand tijdelijk naar de
isoleer moet. Voor je zover bent heb je een
moeizaam proces doorgemaakt. Als je
binnenstapt zit je met jezelf in de knoop,
je problemen lijken onoplosbaar. Dan
leun je het liefst tegen iets stevigs aan,
heb je het best naar je zin als je in een
afhankelijkheidspositie zit. En dat word
je duidelijk gemaakt, dat zoiets niet de
bedoeling is.
Een van de voorwaarden om de behan
deling tot een succes te laten worden is het
hebben van voldoende intelligentie. Als
de grond ter verkoop aan te bieden. Een
stimulans voor het hart van Amsterdam
roept men in koor. Dank, o dank, Moloch
van het grootwinkelbedrijf. Er komt zelfs
een parkeergarage voor 500 auto’s en daar
mogen de buurtbewoners dan ’s avonds en
’s nachts als de zaak dicht is óók in tegen
betaling. Hoe al die auto’s in dat hart van
Amsterdam moeten komen waar juist ter
wille van het openbaar vervoer de ver
keersaders zijn afgeknepen, vertelt men er
niet bij.
ren met behulp van Madurodam, en dan
een Reusje retour sturen aan die mipistad.
Een ruil dus tussen twee pretparken waar
ons Klein Duimpje bitter weinig voor voel
de. De voorwaarde was dat de dreumes de
samenwerking niet zou gebruiken voor
verhevigen van politieke tegenstellingen.
De Reuzen wilden bést denken over struc
turele problemen, maar de Reuze-actie
was toch niet bedoeld om het gemeentelijk
beleid politiek ter discussie te stellen? Nou
zag Klein Duimpje in alle elementen van
de Reuze-actie politieke sporen, en wilde
helemaal niet verder zwijgen, Kortom; hij
bedankte voor de eer, en ging zijn eigen
eenzame weg. Die leidde naar de bouw van
eep speel-klim-apparaat op de Dam in de
vorm van twee Zevenmijlslaarzen waarva-
nuit kinderen spottend naar de Reus kun
nen kijken. Een nuttig speelding dat later
naar een buurt zal gaan waar het echt
nodig is.
De Reuzen hebben hun geboeide collega-
tjes het genereuze aanbod gedaan, om
nader te overleggen in hoeverre de Reuze-
actie ook hen tot spreekbuis kan dienen.
Want echt, Amsterdam Reuzestad wil sa
menwerkingsprocessen op gang brengen.
komsten. Twee groepsleden komen aan de
beurt, nadat zijzelf en ook de groep schrif
telijk een evaluatie hebben opgesteld. Tij
dens die gebeurens kan het er pittig aan
toe gaan. Er wordt geen blad voor de mond
genomen, al is het zeer beslist geen bijeen
komst die er alleen op is gericht allerhande
onprettige opmerkingen te maken. Er
wordt doorgenomen hoe men de afgelopen
twee, drie maanden heeft gewerkt. Hoe de
opstelling in de groep is. Of men de verant
woordelijkheid aan kan. En als er mensen
zijn die vinden van niet, dan word je daar
met je neus bovenop gedrukt.
Na mijn eerste ochtend, waarin ikzelf
tijdens een sociotherapie min of meer het
middelpunt was, kan ik me een beetje
voorstellen wat het betekent als ieders
aandacht zich op je richt. Als je hoort, dat
je je te afhankelijk opstelt. Dat je te weinig
van jezelf laat zien. Dat je geen goed
groepslid bent, maar hoofdzakelijk je ei
gen gang gaat. Dat je je opstelt als een
verwend kind dat zijn zin niet krijgt.
Nog zo’n vlotte reklame figuur uit het
ideeënteam: Paul Schillings: „Je kunt van
tevoren op je vingers natellen, dat sommi
ge mensen reusachtig lange tenen blijken
te hebben. Maar ja, dat hoort er jammer
genoeg nou eenmaal bij”. (Gelukkig heb
ben ze nu laarzen aan, Paul.) Het bureau
roept ons uiteindelijk toe dat men nog
druk doende is de Reus te laten knipogen
naar Amsterdam. „Want het blijkt tenslot
te ergens toch een grapje”. Een reusachtig
dure grap, om je rot te lachen.
aanvankelijk net zo de neus op als nu voor
de Reus. Maar die veroverden wel de har
ten van Jan en Trüus Modaal. En daar
gaat het toch uiteindelijk om”.
En dat betekent: minder stof tot schrij
ven voor dit Klein Duimpje, dat tenslotte
ook niet alles uit zijn kleine duimpje kan
zuigen. En omdat het geworstel met reu
sachtige komkommers toch onbegonnen
werk’ is, zal de rubriek Op Dreef geduren
de de komende Statenloze zomermaanden
slechts onregelmatig verschijnen. Ik hoop
maar dat de Reuzen er begrip voor heb
ben
Zoals bekend heeft drs. Achter
straat nog niet besloten of hij zijn
baan, directeur bij het sociografisch
bureau de Meerlanden, wil opgeven
voor een post in het college van GS.
Hij neemt voor de eerste vergadering
van Provinciale Staten een beslissing
Drs. Achterstraat heeft zijn functie
als gedeputeerde onder voorbehoud
geaccepteerd.
Bijzo
wel co
pen we
handel
prijzen
dering
Het
Cie-Sf
On
mak
de t:
over
WOO!
tien
kom
woo
zich
die
en h
dat
H<
Het Verzet stak dus de kop op. Een klein
koppie: maar wel hardnekkig. De namen
van de actiecomités lagen voor het grijpen
Klein Duimpje kwam (van de wijkcentra,
Dé i
doorge
aard o<
tussen
werd t
Andi
varieei
kilo.
Bete
goede
per kil
Er k
prijsor
ringen
per bc
De aai
rond
tussen
ook ee
cent p
Niet
komt l
de koi
gulder
buiten
kroten
van dt
ook v<
De
weg, n
ptodu
land e
HEI
van b
behoe
reden,
grote
hout i
Licht!
Voor
Hanm
Natuurlijk komen ook de meer positieve
punten aan- bod. Maar toch je zal er
maar zitten. Dit zijn de momenten dat ik
me beklemd voel. Omdat ik me meer en
meer ga realiseren, dat ik niet te maken
heb met gekken in de traditionele opvat
ting: mensen met stuiptrekkingen die lo
pen te kwijlen. Hier zitten stuk voor stuk
jonge mensen, die niet opvallen in de
„vrije” maatschappij. En daarom word je
er nogeens mee geconfronteerd, dat dit
ieder van ons kan overkomen. Voor nie
mand is het leven gemakkelijk. De een
ondervindt misschien minder moeilijkhe
den dan de ander of kan het beter aan.
BEVI
in de al
bloemei
naast d
planten
honden
(t
HEI
uitvoi
Oudei
juni v
riseer
Haar verhaal herinnert me trouwens
aan het optreden van een heel andere
Reus, deze week in Provinciale Staten. Het
was het CDA-Statenlid mr. W. F. Reus, dat
woensdag het beslissende woord sprak in
de moeizame collegevorming. Door zijn
fractie-genoot Achterstraat voor te dragen
voor de derde CDA-zetel in het college van
Gedeputeerde Staten, velde hij het oordeel
over de WD: de oppositiebanken. Op
nieuw hebben de, Reuzen van PvdA en
CDA in de Staten VVD-Klein Duimpje uit
de Zevenmijlslaarzen van GS gehouden.
De nog kleinere Duimpjes van D’66 en
PPR kwamen er helemaal niet aan te pas.
Die Kleine Duimpjes zullen bij voorko-
imende gelegenheden nog wel vaak op het
Reuzengedrag terug komen, vermoed ik.
Voorlopig hebben zij echter enkele maan
den de tijd om hun wonden te likken. Want
de Staten gaan op zomerreces.
Reuzen bestaan niet. Behalve dan in
Amsterdam, waar het zakenleven blijk
baar al net zo’n pretpark van wil maken
als de Efteling is. Collega Inge Crul zag
dezer dagen hoe op de Dam het sprookje
van het grootwinkelbedrijf werd beli
chaamd in een enorme Reus. Tot haar
vreugde zag ze, hoe het sprookje werd
vervolmaakt met Klein Duimpje in de Ze
venmijlslaarzen. Zij blijft hopen, dat de
Reus verslagen wordt. Graag ruim ik een
plaats in deze rubriek in voor haar sprook
je, dat helaas de harde werkelijkheid is,
waarin met tonnen geld wordt gesmeten
door een gemeentebestuur:
De Bijenkorf in Amsterdam wil uitbrei
den en dankbaar knielen B. en W nog wat
in de bewegingen gehinderd door de ge
meenteraad die op de hielen ziet, neer aan
de voeten van het kapitaal, om de gevraag-
Hoe gemotiveerd iemand is kan onder
meer blijken tijdens de evaluatiébijeen-
De Reuzen hadden ook telefonisch con
tact met de Geboeide Reus. In het public-
relations-persbericht lezen we dat dat
mensen zijn, die „door de ontwikkelingen
in de Amsterdamse binnenstad in ernstige
moeilijkheden zijn geraakt" (gunst, wat
zouden dat nou vóór moeilijkheden zijn
geweest, en wié zouden daar nou de oor
zaak van zijn geweest? Driemaal raden).
Amsterdams college laat zich dus glim
lachend het predikaat van Reuzestad aan
leunen die het grootwinkelbedrijf c.s.
(waaronder natuurlijk diezelfde Bijen
korf) 4iet dezer dagen gaven. Hetgeen nie
mand Verwondert, want die ton gemeente
lijke subsidie voor de Reuze-actie sprak op
zich al boekdelen.
Amsterdam Reuzestad. De Reuzen on
der de winkeliers willen op hun manier
publiek trekken. Imago-verbetering van
Amsterdam is de leuze die ze vooral ter
eigener glorie in hun vaandel voeren. Am
sterdam hoog opstuwen in de vaart der
volkeren. Leuke dingen voor de mensen
doen, Reüze-aanbiedingen, Reuzeprijzen,
Reuzetaarten voor tramconducteurs,
avondje uit voor stadsreinigers die Am
sterdam Reuzeschoon makèn, Reuzen
overal neerzetten en dan vooral die ene
van zestien meter op de Dam. Reuzeleuk,
voor 170.000 gulden.
City Centrum Amsterdam bestond het
zelfs om de wijken aan te schrijven in de
trant van: mensen, laten we nou allemaal
de handen ineenslaan en er iets leuks van
maken, met eenvoudige middelen, zélf iets
doen. Bloemetjes op het balkon en muziek
korpsen in de straten. Nou hebbenerg veel
Amsterdammers helemaal geen balkon en
muziekkorpsen kunnen nauwelijks door
de met blik volgepropte straten heen. Bo
vendien vindt de Amsterdammer ook nog,
dat, als de gemeente een ton voor een
wegwerpapparaat op de Dam geeft, ze
voor datzelfde geld beter wat aan die buur
ten kan doen.
in de binnenstad die nu juist ijveren voor
kleinschaligheid, minder auto’s, géén ver-
keersaantrekkende garages, maar beter
openbaar vervoer en fietsmogelijkheden),
Het Reuzenverzet (die de kop van de Reus
in aanbouw in de fik staken), de Geboeide
Reus (de door de grote winkelreuzen dood
gedrukte kleine middenstanders). Steken
van zulke lilliputters kunnen hard, aanko
men en de Reuzen staken dan ook de
koppen bijeen om het verzet in te kapse
len. Een slimme jongen had een reusachtig
idee: die had wel eens van repressieve
tolerantie gehoord. Gewoon met je ene
hand geven en toestaan en met de andere
hand de hele handel monddood maken.
Over
al kwar
Anjers
cent pe
wachtir
kwame
prijzen
stuk.
Mind,
lies. Di<
stuk. P
en-op c
cent pe
De 2
schoon
I rethrur
grotere
Bij c
weer e<
1 sortirne
Perk:
I afrikar
Leven in een groep kan tal van proble
men oproepen. Tijdens mijn verblijf ko
men er enkele aan de oppervlakte. Zoals
de moeilijkheid, dat iemand een bepaald
tv-programma wil zien, maar dat de rest
nou juist naar een voetbalwedstrijd wil
kijken’. Of het probleem, op welk moment
je moet zeggen dat je het uitermate verve
lend vindt als iemand in het voorjaar een
eindeloze rij sinterklaasliedjes zit te spelen
op de piano. Dat alles roept reacties op en
ook die vormen een stuk van de therapie.
Kritiek geven en verdragen, dat is wat we
hier leren, legt iemand uit. Daarmee kan
men elkaar steunen, de gevoelens en reac
ties kunnen bij elkaar worden herkend en
zijn dan bespreekbaar. En dat blijken ze
heel vaak niét te zijn geweest. Velen ko
men hier uit beschermde milieus, ver
trouwt een jongen me toe. Die anderen
hebben het zeker niet nodig, die hebben
geleerd voor zichzelf te zorgen.
De eerste fase van de behandeling is de
hechtingsfase. De patiënt gaat zich thuis-
voelen in de groep, zijn motivering deel te
nemen aan de behandeling wordt ver
groot. Bij velen is er sprake van ernstige
relatieproblemen die men stukje bij beetje
overwint. De eenzaamheid wordt bestre
den, er kunnen contacten worden gelegd,
er is geen sprake meer van alleeri»zijn. Een
paar regeltjes, maar een uitermate moeilij
ke fase. Jezelf leren uiten is te voorschijn
kómen, uit de beschermende huid van de
patiënt kruipen die voor zich laat zorgen.
En je leren thuisvoelen en vertrouwd ra
ken met Rijnland is wel een voorwaarde.
Pas op dat moment ben je emotioneel
zover, dat je de behandeling aanvaardt en
dat die echt kan beginnen. Een weg van
vallen en opstaan. Voor de een langer dan
voor de ander, maar zelden een gemakke
lijke weg.
(Van een onzer verslaggevers)
HAARLEM. Het college van Ge
deputeerde Staten van Noord-
Holland heeft de taken verdeeld. W.
van der Knoop (PvdA) krijgt de porte
feuille ruimtelijke ordening, volks
huisvesting en grondbeleid. Dr. ir. J.
IJff (PvdA) gaat zich bezighouden
met de onderwerpen milieuhygiëne,
provinciale bedrijven, monumenten
zorg en automatisering. Mr. E. de
Vrieze (PvdA) neemt de bestuurlijke
organisatie, personeelszaken en alge
mene juridische zaken voor zijn reke
ning. De zachte sector is voor C. Kor-
ver (PvdA). Hij krijgt de verantwoor
delijkheid voor het onderwijs, jeugd-
en sportzaken, culturele zaken, maat
schappelijk welzijn en provinciate zie
kenhuizen. Drs. J. van Dis (CDA) gaat
waterstaat, wegen, land- en tuinbouw
en ruilverkavelingen doen. Mr. drs. H.
Korte (CDA) heeft de provinciale fi
nanciën, de gemeentelijke financiën
en de volksgezondheid in zijn porte
feuille gekregen. Economische zaken
en natuurbescherming zijn voor drs.
J. Achterstraat (CDA).
Maar problemen hebben we allemaal,
spanningen, angsten. Als je daar echt met
iemand over kan praten, dan bof je. Dan
kan je wat kwijt, dan vind je begrip, dan
kropt alles zich niet op. Is dat niet het
geval, dan.kan de wereld bedreigend wor
den, dan kan het zo hoog oplopen dat je het
leven niet meer aankan. In onze harde
maatschappij zeggen we dan: pech gehad.
Maar het zou eerlijker en meer volgens de
waarheid zijn om te zeggen, dat je geluk
hebt als je in zo’n omgeving leeft, dat je
alles kunt verwerken wat op je afkomt.
Hoe kom je op Rijnland terecht? Ook dat
is een zaak, waarbij de leefgemeenschap
wordt ingeschakeld. Als iemand zich
schriftelijk aanmeldt, wordt hij uitgeno
digd een dag te komen kennismaken. Die
dag wordt deelgenomen aan het gebruike
lijke dagprogramma. De kennismaking is
dus heel duidelijk wederzijds. Het kan zijn
dat de nieuweling er direct al genoeg van
heeft en voor opname bedankt. In het
andere geval wordt er gesproken met de
psychiater en de maatschappelijk werker
van de afdeling, wordt er kennisgemaakt
met de sociotherapeuten. Ook wordt' het
milieu waaruit de nieuweling afkomstig is,
bij de overwegingen betrokken. Dit alles
bij elkaar heet de intake, een aantal leden
van de groep dient zich aan om het intake
gesprek te voeren. Degene die zich aan
meldt moet immers in de groep passen, het
oordeel van de groep weegt daarom zeer
zwaar mee of iemand Wordt opgenomen of
niet.
Er is eën wachtlijst. Dat kan betekenen
dat iemand geruime tijd moet wachten
voor opname kan worden gerealiseerd.
Dat is natuurlijk een nadeel, omdat ie
mand die zegt te willen worden opgeno
men, op dat moment gemotiveerd is om die
stap te zetten. Aan de andere kant geeft
het ook de gelegenheid om alles nog eens
te overdenken. En, zo zei mij iemand, als je
al een aantal weken niet kan wachten, zou
je dan wel een behandeling van twee of
drie jaar aankunnen?
Het is geen wet van Meden en Perzen dat
de opname altijd op Rijnland I plaats
vindt. Daar wordt het meest begeleiding
en bescherming gegeven, als je het met
wat minder ook aankan, is plaatsing op
Rijnland II mogelijk, waar je ook terecht
komt, je krijgt van je intakers en de socio
therapeuten altijd wat extra begeleiding.
Een prettig idee, de eerste tijd is toch al
niet de meest gemakkelijke. En in het
verleden, zo konden mensen mij vertellen,
moest je alles zelf regelen. Je moest bij
wijze van spreken zelfs een bed „verove
ren”. De groep zelf heeft erop aangedron
gen dat dit zou veranderen en staat paraat
om een beetje extra hulp te verlenen.
Het ziekenhuis is bepaald geen pardijse-
lijke omgeving. Psychiater Peter Bieren-
broodspot schreef eens over „onze zeer
schamele behuizing en de vrij ernstige
personele onderbezetting als gevolg van
een schandelijk financieel overheidsbe
leid”. Mooi is duidelijk anders, de ruimten
waarin Rijnland is gehuisvest zijn oude
gedeeltjen van het ziekenhuis die een beetje
zijn aangepast. En het blijft natuurlijk een
onderdeel van het Provinciaal Ziekenhuis,
dat nu wel ziekenhuis mag heten, maar de
omgeving „weet wel beter”.
Dat hindert ook een aantal mensen. „Als
het nou maar buiten het terrein zou staan,
dan oordeelde men misschien anders” is
hun verzuchting. Het zou mooi zijn als het
in een 'woonomgeving stond, en dan niet
achter zo’n vreselijke slagboom, vindt ie
mand. De lange holte gangen vindt ieder
een net zo vreselijk als ik. Er wordt tegen
op gezien om er na het weekeinde weer
doorheen te moeten lopen. Zegt iemand,
de zaak wat aanvaardbaarder voor zich
zelf makend: „Mijn familie zei, dat het hier
wel een gekkenhuis leek. Maar dat is het
toch ook”.
De Reuzen gingen met Klein Duimpje
om de tafel zitten, en vertelden dat ze bést
wilden: geld geven en zo, en dat ze zo n
leuk idee hadden: Klein Duimpje realise-
dat ontbreekt kan er geen veranderings
proces worden ondergaan. Maar dat bete
kent niet dat je beslist moet hebben gestu
deerd, zo wordt me van alle kanten verze
kerd. Wel vindt men, dat het het verschil
benadrukt met de rest van het ziekenhuis.
Daar zit je een tijd om tot rust te komen of
om je aan te passen aan de maatschappij.
In Rijnland teer je onderkennen waarin je
vastloopt en teer je ook daarmee omgaan.
En alles natuurlijk in de groep. Zo weet
iedereen van elkaar welke medicijnen
worden gebruikt, daarover bestaat geen
geheimzinnig gedoe. Je krijgt de voorraad
voor een week en bent verantwoordelijk
voor je eigen medicatie. En als je het
gebruik wil afbouwen, ook dat kan. Met
hulp, als je dat wil. Overal wordt de groep
dus bij ingeschakeld. Ook als de beslissing
moet vallen of iemand tijdelijk in de iso-
teer komt of niet. En de groep heeft ook
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Die indruk krijg je nou helemaal niet, als
je de opmerkingen over de tegenstanders
leest in de brieven waarmee het public-
relationsbureau ons regelmatig bestookt.
Brieven die al net zo opgeblazen zijn als de
Reus op de Dam zelf. Zo schrijft pr-man
Kuil die zich ook eens inzettè voor Veroni
ca en Story: „Die elitaire bovenlaag van
Nederland trok voor Story en Veronica
verantwoordelijkheid vOpr de mede-
groepsleden, dus zal men iemand op alle
mogelijke manieren helpen om zo lang
mogelijk uit de isoleer vandaan te blijven.
Steeds wordt de eigen verantwoordelijk
heid benadrukt. Dat is ook nodig, zegt een
jonge vrouw. De meesten van ons moeten
dat juist teren. En in de groep. Want als je
lekker tegen één persoon kan aanpraten is
dat erg gemakkelijk, dan leg je. de verant
woordelijkheid in een andere hand. Na
tuurlijk ben je, vooral in het begin, geneigd
die makkelijkste weg te kiezen. Je mede-
groepsleden zulten je er échter al snel op
wijzen, daf zoiets niet goed is. Daarom,
vertelt een jongen enthousiast, raak je
tijdens de behandeling steeds gemotiveer
der.
Sa
