RO Theater zet theorieën om in uiterlijk vertoon Klassieke Iraakse muziek heeft innemende charme Pajtas steekt kaal af tegen echte zigeuners HOUANDFEST WSHII1A II Amerikaanse softrockgroep geeft ongedwongen concert in Edenhal Bread mist duidelijk eigen gezicht ANDFE HOUANDFEST IVMnHOUA ANDFfSmiU HOUANDFEST MttlflOIH ANDFESnW HOUANDFEST RMI71HBI1A MiDFESTmL I srs ivé ivé <anc pen irtiment »n. srs e d ivé Ensembles uit Baghdad in Tropeninstituut Nederlanders winnen prijzen op Belgische beiaardwedstrijd Haagse beeldhouwer Dirk Bus overleden Vakbond boos over kamerbehandeling van nota orkestenbestel 1978 KUNST 12 JUNI I FOLKLORE ZONDER ELITAIR KARAKTER ROTTERDAM. Het toneelstuk Het Balkon van de Franse schrij ver Jean Genet speelt zich af in een luxe bordeel. Een bizarre omgeving waar mannen voor geld de illusie van de macht kopen. Omdat zij daarvoor betalen wordt door de meisjes van dit „Huis der Illusies” korte tijd toegegeven aan al hun grillen. Een wereld van schijn en vernederende ontluistering, waar alles ten goede komt aan degene die daarboven staat: de bordeelhoudster. In Het Balkon is dat de hoeren- madame Irma, een koel berekenende vrouw. Genets toneelstuk ging vrijdag in de Rotterdamse Schouwburg in première bij het RO Theater. Onder regie van Franz Marijnen is het een brok machteloos uiterlijk vertoon geworden, waardoor vooral wordt aangetoond hoe veel verschillende theorieën op dit stuk vol wellust kunnen worden toegepast. ^AANDAG IR l t 13 Het Balkon als machteloos toneel theater (20.15 KO VAN LEEUWEN m. T( eoper» CEES STRAUS e Pirae nstr. 22 JOHN OOMKES 53107a In een telegram aan minister Gar- deniers (CRM) heeft dé vakgroep het plan tot actie aangekondigd omdat naar zij zegt het geduld nu op is. Minister Gardeniers heeft de belof te om de nadere standpunten over het orkestenbestel aan de kamer bekend te maken niet nagekomen, zo zegt de vakgroep in het telegram. De behan deling werd hierdoor ontdaan van el ke inhoudelijke betekenis. Daarover is de vakgroep zeer ontstemd, omdat hiermee aldus de tekst van het telegram nogeens duidelijk wordt gemaakt dat het hier zonder meer op het treffen van bezuinigingsmaatre gelen neerkomt, zonder dat er behoor lijk overleg met de musici is geweest. De vakgroep zegt voor de zoveelste maal uiting te geven aan haar onge noegen over de wijze waarop CRM de inspraak van de betrokken musici ne geert. gecasti m Drop uisbuuit nering voor part t, enz zoals levisie essen jen 1 :n h( net 1 ni tot AMSTERDAM. De situatie is op zich dolkomisch. Terwijl de Iraakse djoze- bespeler Hassan AH Ismail de koele sfeer van de statige aula van het Tropeninsti tuut tracht te verdrijven door met bezie ling en grote vaardigheid een hoog, zange rig geluid te ontlokken aan het kleine, viersnarige instrument, verwoordt een naar schatting tweejarig knulletje met uitspraken als „gaatiedoen?” en „doetie- nou?” de ontwetendheid en leergierigheid van een groot deel van de aanwezigen inzake klassieke Arabische muziek. Het jochie wordt al snel afgevoerd. Het gebrek aan kennis wordt gedeeltelijk geslecht door de verschillende mondelinge toelich tingen en het eind van het liedje is dat de innemende charme en diepe smart van de Jean Genet situeert in Het Balkon de wereld in een bordeel. Een spel waarin schijn en werkelijkheid door elkaar ge vlochten zijn en dat geen echte oplossing biedt. Genet voert drie machtssymbolen op: de kerk. het militarisme en de justitie. Ze worden voorgesteld als holle symbolen, want het zijn gewone mannen die het Huis van Hussies van madame Irma bezoeken om daar bisschop, generaal en rechter te zijn. Zij verlustigen zich daar in de schijn van hun macht, steeds ten overstaan van een vrouw. Terwijl zich binnen het bordeel de illusie van de macht manifesteert, drin gen van buitenaf flarden van een woeden de revolutie door. Tenslotte lijkt het bor deel ineen te storten onder het revolutiege- weld, volgt madame Irma de vermoorde jes, bijeen in het ensemble Pajtas, dat toch ook al zo Oost-Europees klinkt. Maar de muziek wilde maar niet vlotten en hoe er ook met inzet werd gedanst, erg virtuoos was het allemaal niet. Pajtas bleek een Nederlands amateurgezelschap te zijn. Goedwillende mensen, dat heus wel, maar echte folklore is weer iets anders. Hij werd 5 december 1907 in Den Haag geboren. Zijn opleiding kreeg hij 'aan de Koninklijke Academie in Den Haag, onder meer van Ingen Housz en aan de Rijksaca- demie in Amsterdam van prof. Bronnet. Ook bezocht Bus de Rotterdamse acade mie. Werken van Bus zijn door heel Den Haag te vinden: het Sweelinck-monument op het Sweelinckplein. „Europa” aan de Hof- zichtlaan; het monument voor de grena diers en de jagers in Zorgvliet; twee beel den bij het Ministerie van Defensie aan de Kalvermarkt; reliëfs in de hal van de Tweede Kamer en het oorlogsmonument op de algemene begraafplaats. Op zijn zeventigste verjaardag werd Bus de penning van bijzondere verdiensten van de gemeente Den Haag toegekend. Hij was ook ridder in de orde van Oranje Nassau. DEN HAAG (ANP). Zaterdag is in zijn huis in Den Haag de beeldhouwer Dirk Bus op 70-jarige leeftijd overleden. Dirk Bus is ruim elf jaar voorzitter ge weest van het schilderkundig genoot schap Pulchri Studio en was docent aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. De eerste prijs, 15.000 frank (ongeveer duizend gulden) ging naar Addie de Jongh, beiaardier van Rotterdam. De Doetin- chemse beiaardier Roel Smit kreeg de tweede prijs van 10.000 frank (ongeveer 700 gulden). Aan de wedstrijd namen vijf Nederlan ders en vier Belgen deel. De improvisatie- wedstrijd op de beiaard van de abdijkerk in het Belgische plaatsje werd gehouden in het kader van het 850-jarig bestaan van de Norbertijnergemeenschap in Grimber gen, maar ook om hulde te brengen aan pater Feyen, die al 25 jaar beiaardier van Grimbergen is. .te prijs srieuzei 023 rijwii keuz serv DEN HAAG (ANP). In het Belgische Grimbergen hebben zaterdag twee Neder landers tijdens een improvisatiewed- strijd voor beiaardiers een eerste en twee de prijs behaald. AMSTERDAM (ANP). De vak groep symfonie-orkesten van de Kun stenaarsorganisatie NVV is zo ver ontwaardigd over de manier waarop de nota orkestenbestel in de Tweede Kamer is behandeld, dat zij zich over acties gaat beraden. IN. str: J all dakbe Verzor swroor 02550 issen omst stale: UISEf bj. 7 5k Ya b.b. ibestu Een djoze is een strijkluit, zo u nog met die vraag mocht laarlerc 1 6035 023 59 inj mstra irting. koningin op en wordt van de bisschop, de rechter en de generaal verwacht dat zij nu de werkelijke macht hanteren. Zij falen daarin, zoals de gehele revolutie faalt. Een politieke booschap van Genet zou inhouden dat alle systemen van onder drukking gewoon zullen blijven doorfunc tioneren, als niet „de ideologie van reële of gefantaseerde mannelijkheid wordt prijs gegeven”. De schrijver keert zich tegen „het mannelijk geboorterecht van de op permacht”. In de voor het oog vaak prachtige voor stelling van het RO Theater wordt dat niet zomaar duidelijk. Wel meteen herkenbaar is de tragiek van mensen die boven hun macht willen handelen. Zelfs bij madame Irma die, eenmaal, koningin, even machte loos wordt als de bezoekers van haar bor deel. Regisseur Frans Marijnqn laat Irma spe len door een man, de acteur Fred Vaassen. Dat is niet door Genet voorgeschreven, maar de bordeelhoudster staat daardoor wel boven alle anderen, de hoertjes en de betalende bezoekers, verheven. Die in greep van Marijnen komt eveneens tege moet aan Genets theorie, welke hij bijna aan het slot symboliseert door een castra- tiepoging van een als politie-commissaris geklede persoon: alleen als de mens zich kan bevrijden van de tyrannie der seksua liteit, is het slagen van de revolutie moge lijk. In Het Balkon tracht Jean Genet ons voortdurend spiegels voor te houden. Jean brom an e s vin: ijd be soortei gran: tie va: si. bin >n. Voo belt i Pajtas brengt folkloristische muziek op een gecultiveerde wijze en dat kan nooit goed zijn. De danseressen missen in de eerste plaats lef en de prestaties blijven koel en kleurloos. Het muziekensemble, met Nederlanders, een Roemeen, een Hon gaar en een Tsjech veel internationaler georiënteerd, speelt met wisselende opvat tingen en kan kennelijk nog weinig disci pline vinden. Je moest de rest van de avond mee maken om het verschil te ondergaan. En dat was onbarmhartig groot. Het Hongaar se staatsdansensemble Bihari, het orkest Vizöntö, het orkest van Toni Lakatos en het Bulgaarse gezelschap Balkanska Mla- dost (de Roemenen weigerden naar het Festival te komen omdat ze zich geen zigeuners achten) zorgden voor een uitvoe ring waar de vonken vanaf sloegen. Hongaarse volksmusici kunnen zoveel plezier in hun spel krijgen dat het er op lijkt dat ze nog dagen lang willen doorgaan (iets dat ze delen met bijvoorbeeld de Grie- :t staa: toch 11 ifoontj o goe ardij i finan nulde boeit wel, maar is een zeer afstandelijk p gezant van de koningin. Maar over het geheel genomen lijkt de twijfel aan Genets theorieën in deze voorstelling er voortdu rend als een zwaard van Damocles boven te zweven. Frans Marijnen is een regisseur die in elk geval zorgt voor avontuurlijk beeldend theater. Dat heeft hij eerder getoond in zijn omstreden voorstelling van Het Lief desconcilie en Het Huis van Labdakus. Ook daarin puur en avontuurlijk theater als verpakking van een inhoud die daar door teveel een rol van ondergeschikt be lang krijgt. Theater dat vaak ongewoon boeit, maar tenslotte niet tevreden stelt. ken) zodat ook het programma een nogal overladen karakter kreeg. Vooral Lakatos is zo’n primas die de sterren van de hemel pleegt te spelen, hetgeen er toe kan leiden dat zelfs het kille bloed van ons volkje sneller gaat stromen. De weinigen die de grote zaal van het Concertgebouw bevolk ten hadden er geen moeite mee hun en thousiasme voor dit orkest te verbergen en brachten Lakatós in rap tempo in zeer plezierige stemming. Programmatisch bleek dit een juiste op bouw van de avond, want Balkanska Mla- dost overigens een goede bekende in Haarlem en omgeving stelde de voorver warmde zaal bijzonder op prijs door zon der een rustige inleiding al dadelijk met groot vuurwerk in te zetten. Dan blijkt opeens ook waarin zo’n ensemble zijn kracht vindt: er wordt met enorme durf gedanst, er is een sterke discipline en iedereen kan op iedereen vertrouwen. Valt er eens een steekje dan staan er velen direkt klaar om het gat te vullen op een manier die welhaast elke kijker zal ont gaan. Het enige dat je moet betreuren is het feit dat de repertoirekeuze op een avond als deze zo obligaat is. Zowel Lakatos, Vizöntö als Bihari en Balkanska Mladost kwamen met voor het overgrote deel zeer bekende melodieën en dansen. Kennelijk wordt een programma als dit gebruikt als een soort visitekaartje waarvoor ook cli- ché-formaten bestaan. Het opdienen van deze muziek, hoe vitaal ook, werkt conser verend en verlamt daarmee in de eerste plaats de dynamiek van de eigen volks aard. Het Balkon is de enige Nederlandse toneelbijdrage aan het Holland Festi val. Om naar te kij ken is deze Rotter damse produktie ze ker geslaagd. Marijnen heeft er wat vorm geving betreft grote allure aan gegeven, bijgestaan door een prachtige decoroplos- sing van Jean Marie Fiévez en door Dag- i mar Schauberger, die zich in de kostume- ring ruimschoots heeft uitgeleefd. Maar dat alles gaat ten koste van de toch al niet gemakkelijke tekst van Genet. Misschien is het daarom dat er in de opvoering geen sprake is van ontroering, waar dat bij de geschreven tekst wel het geval is. traditie is in de Arabische wereld dus veel sterker dan bij ons. Basis voor de Arabische muziek is het maqam-systeem. Het komt neer op het melodisch gebruik van een toonladder, die onderverdeeld is in vaststaande groepjes van drie of vijf tonen. De melodielijnen die gezongen of gespeeld worden komen dus overzichtelijk tot de luisteraar, die verder wel eens gecomfronteerd kan worden met het combineren van verschillende maqa- mat met dezelfde grondtoon. Tijdens een taqsim een improvisatie voor één instru ment bepaalt de stemming van het mo ment de keuze van de maqam. Bij een zo poëtische wijze van musiceren passen haast vanzelfsprekend eeuwenoude dicht regels zoals poëten als Omar Khayyam die ooit neerschreven. Onderwerp is vaak de (ongelukkige) liefde. Het Baghdadi Maqam-ensemble, waarin de jonge Salah Abdullghaffur de maqa- mat met grote diepgang en een gevoel voor voordracht, die over de grenzen van de taal heenreikt, zingt, wordt afgewisseld door het Takht-ensemble, dat gebruik maakt van dezelfde percussionisten. Voor al tijdens de finales van de verschillende liederen levert de ritmesectie met tablah (vaastrommel) en riq (tamboerijn) prikke lende en lichtvoetige bijdragen aan het geheel. De kracht van het Takht-ensemble ligt in de zang van de vocaliste Maidah Nazhat, die als een van de eerste vrouwen in Irak de kunst van het maqam-zingen zich eigen maakte. Prachtig uitgedost, in een kleed dat ik in alle andere situaties als pure kitsch zou omschrijven, verschijnt ze aan ons als een oosterse versie van de Zange res zonder Naam. Maar anders dan Mary Servaes is Maidah Nazhat wel heel wat bij machte. De melodie-lijn krijgt door moei lijke stembuigingen, lange en emotioneel geladen uithalen en een zwoel, hees vibra to een extra waarde die het publiek be loont met luide bijwal. smeltende vokalen van ene David Gates. Jaren later kan blijken dat zo’n enkel element voldoen de nostalgisch gewicht in de schaal kan leggen om een come-back te wettigen. David Gates and Bread kwamen in 1977 weer bijeen nadat deze succesvolle Amerikaanse stoftrockgroep twee jaar eerder na een zesjarig bestaan uiteengevallen was door interne meningsverschillen over Man en Lost without yóur Love zijn klassieke nummers de soepele en zwijmelende hopstem van David Gates en zijn lekker in het gehoorliggende composities nu maar verder vergat. Een gestage verkoop van de verschillende albums toonde aan hoe groot de groep luisteraars van softrock nog altijd is. De vorig jaar gelijktijdig met de reünie van de groep uitgegeven compilatie-elpee The Sound of Bread verkocht ongehoord grote aantallen: alleen al in Groot-Brittannië verdienden David Gates en consorten er een dubbele platina onderscheiding mee. Zondagavond deden zij in het kader van een eerste uitgebreide come-back-toemee de Amsterdamse Jaap Edenhal aan, waar het aantal van zestienhonderd bezoekers de populariteit van de groèp niet werkelijk weergaf. Veel dertigers en veertigers zullen de keus tussen Bread en het wereldkampioenschap voet- bal dan ook met moeite hebben kunnen maken. Marie Fiévez heeft die gedachte dankbaar aangegrepen voor zijn decor, waarvan de achterwand één reusachtige toneelvullen- de spiegel is. Daarin blijft voortdurend de „bordeel-voorraad”, kirrende wulpse hoertjes, als dreigende sexuele storing zichtbaar. Dan zijn ér prachtige kostuums van Schauberger, die ook voor sterk ac centuerende minimale stoeipoezenlingerie in fascistoïde zwart koos. De acteursprestaties blijven onderge schikt aan het intrigerende totaalbeeld. Julien Schoenaerts, Jeröme Reehuis en Otto Sterman hebben het als respectieve lijk bisschop, generaal en rechter niet ge makkelijk en moeten hun tekst vaak onge nuanceerd uitspuwen. Fred Vaassen speelt Irma zelfverzekerd en doortrapt, Lou Landré lijkt teveel op een satire als rachtj ri° Takht-ensemble. Scheveningen. Circustheater (20.15 uur): Het Nationale Ballet. Rotterdam. De Doelen (20.15 uur): Poetry International. sr. Me| Haarlem. Concertgebouw (20.15 uur): Teatrul Tandarica. Laren. Singer Concertzaal (20.15 uur): La Marionettistica. Utrecht. Centrum 't Hoogt (20.30 uur): Baghdadi Maqam-ensemble. Geertekerk (20.15 uur): The Londen Sinfonietta I. Voor wie regelma tig de recensies in de krant volgt, moet het toch duidelijk zijn, nietwaar, dat elke vakantieganger die zich ooit in den vreemde op een pittoresk dorpspleintje aan een wuft danspasje heeft gewaagd onder het alziende oog van de dorps oudste, nu in eigen land volledig aan zijn trekken kan komen. Reisziek als ik zelf pleeg te zijn kwamen er tal van mooie gedachten bij me op toen ik in de weken voor het Festival mijn keuze voor het bezoeken van de diverse avonden bepaalde. Eén ervan speelde zich zaterdagavond in het Haarlemse Concert gebouw af; dat van het programma „Zi- geunermuziek en folklore uit Oost- Europa”. Een keuze die louter bepaald werd op emotionele gronden, want mijn affectie voor Oost-Europese volksmuziek wekt niet zelden natte ogen en koude rillin gen over de rug op. Sterker nog, dergelijke niet bewust opgeroepen lichaamsreacties zijn een graadmeter geworden bij het be oordelen van de kwaliteit. Vol verwondering was ik dan ook dat voornoemde uitingen bij de aanvang van de avond achterwege bleven. Wat was er aan de hand? Er klonk toch een aardig orkestje, er dansten toch charmante meis- statio» Faunus adett 7( Viva 73 '1 400 36. Tel tegel aanne "vice e 44730 Het Baghdadi Maqam-ensemble, zoals het zondagmiddag in het Tropeninstituut speelde. V.l.n.r. een djoze, een sanctur, riq en tablah te zien. (Foto Lex van Rossen). »en met instrumen ten als de ’oud (luit), de santuir (met ha mertjes geslagen father) en qanun (met plectra bespeelde either) tot de melodie- - sistr um en ten in de Iraakse literatuur. Twee groepen, het Baghdadi Maqam- ensemble en het Takht-ensemble, en de luitspeler Munir Bashir deden zondagmid dag en -avond het Tropeninstituut aan in het kader van het Holland Festival, dat hiermee ook aandacht geeft aan niet- westerse vormen van klassieke muziek, want de traditie, waarin de zoëven ge teemde «ütvoerenden nog immer actief hunnen zijn gaat terug tot de negende eeuw en zelfs daarvoor. Op zich levert dat feit al voldoende stof te voor enige overpeinzing. Het idee dat een dergelijke antieke kunstvorm hier in het westen nog bij grote groepen van de bevolking ingang zou vinden aeht ik uitge- sioten. Het Gregoriaans een enigszins ’’ergelijkbaar oude stijl is anno negen- •fenhonderd nu iets voor befhetoters. De Fred Vaassen als de bordeelhoudster Irma, als zij een bad neemt (foto Helga Kneidl). politiemachthebber en Cees Linnebank j HAARLEM. Kritikasters die het Holland Festival elk jaar weer een elitaire programmakeuze aanwrijven, moeten dit keer van goede huize komen om nieuwe bewijsgronden voor hun opvattingen te kunnen aandragen. Er wordt momenteel in het Festival een programma afgewikkeld dat met zeer veel muziek, poppentheater, dans en ballet, samengebracht onder de noemer volkskunst en folklore, alleszins tracht recht te doen aan de wensen van een zo breed mogelijk en gedifferentieerd publiek. i. vrijdai Haakse liederen de aanwezigen overmant. res e: g. Ooi el. 020 at week -zitten en behoort sa- AMSTERDAM. Het komt veelvuldig voor dat het succes van een artiest of een band toe te schrijven is aan een enkel aspect; een enkele eigenschap die hem of hen onderscheidt van de rest. Voorbeelden te over. The Zom bies moesten het ooit hebben van het mierzoete stemge luid van Colin Blunstone, Alex Chilton leverde het geinige schorre stemmetje aan de platen van The Box Tops, Deborah Harry’s sex appeal maakte Blondie tot een topattractie, Gilbert O’Sullivan maakte ooit goede sier met een crisistijdimago en Bread dankte veel aan de Knechtel, Parks en Gates. Zo op het eerste gezicht weet Bread van wanten. Het publiek wordt al snel ingepakt door de combinatie van ouwe gouwen en recenter repertoire, de capabele vokalen van Gates en de cleane, ongedwongen jongensachtige wijze van musiceren. Make it with You, It don’t matter to Me, Everything I own, Baby I’m a want You, The Guitar jen hebben alleen maar profijt van een niet al te gladde Zanger David Gates van Bread beschikt over een soepele en zwijmelende kopstem. (Foto Lex van Rossen! De persoon van gitarist James Griffin ontbreekt in de huidige samenstelling van de groep; zijn (tijdelijke?) ver vanger is sessiegitarist Dean Parks die met veel gevoel voor wat Griffin’s spel ooit voor Bread betekende het manco compenseert met adequate heks en bij vlagen zeer op dreef is. Mike Botts, voor twee jaar nog in ons land als drummer achter Linda Ronstadt, zit op zijn oude stekkie en ook Larry Knechtel’s vingers glijden als vanouds over de toetsenborden. De bas wordt om beurten bespeeld door MAANDAG 12 JUNI Amsterdam. Stadsschouwburg (20.15 uur): Don Giovanni. Tropenmuseum (20.15 uur): Rifi- ensemble. Den Haag. HOT (20.30 uur): Kees Hazevoet Ensemble. Remonstrantse Kerk (20.15 uur): Warsaw Music Workshop. Scheveningen. Circus (20.15 uur): Ehimono-ensemble. Rotterdam. Schouwburg uur): Het nationale Ballet. De Doelen (20.15 uur): The London Sinfonietta I. De Doelen (20.15 uur): Poetry Natio nal. De Lantaren (20.30 uur): La carpa de los raquachis. Utrecht. Schouwburg (20 uur): Het Balkon. Centrum ’t Hoogt (20.30 uur): Munir Bashir. DINSDAG 13 JUNI Amsterdam. Stadsschouwburg (20.15 uur): Het Balkon. Tropenmuseum (20.15 uur): Ensem ble Ehimono. Den Haag. HOT (20.30 uur): La carpa de los raquachis. Gemeente Museum (20.15 uur): Ca de te volgen artistieke koers. Het wegvallen van Bread betekende niet dat het publiek aanpak. Maar bij songs waarbij de kritische waarneming minder wordt vertroebeld door gevoelens van nostalgie ontbeert de groep toch duidelijk het een en ander. Bepaald storend is het gebrek aan een duidelijk eigen gezicht; iemand met wat meer persoonlijkheid dan de zo gewone, doorsnee-Amerikaan als Gates, die de zaken nogal op zijn beloop laat en niet duidelijk stuurt. Het minder bekende repertoire, zoals de nieuwe ballads krij gen van hem bijvoorbeeld geen introductie, de groep slaagt er als eenheid voorts niet in om naar een bepaalde climax toe te wérken en aan het eind loopt het viertal het podium af alsof het nog maar pauze is. Dat zijn fouten van beginnelingen. Daarbij komt dat Bread allesbehalve vlek keloos speelt. Geode close-harmony zo essentieel voor softrock ontbreekt vrijwel geheel. De toekomst voor dit viertal ziet er nog onduidelijk uit. JOHN OOMKES f i’ V u M

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1978 | | pagina 9