Melancholie verleent charme aan werk Britse zanger
Russ Ballard componeert
om beter te
communiceren
OP ZOEK NAAR HET ONNUTTE
Schippers’
in K
Dreigendeverveling
,Bewi j smateriaal”
w
Ki
s+a
I1
door John Oomkes
Albumartiest
Klooster
Weerslag
J
t
I Bewijsmateriaal van Kees Schippers is op de eerste plaats een heel dikke pil: 263
ie
in
e-
at
Als dan ook op een goede avond de hoofdpersoon zich hardop afvraagt of een
I papier met een potloodstreepje meer weegt dan een blank papier, dan wordt hij
I vanwege deze onnuttige gedachte onmiddellijk bij de overheid geroepen en
I voorzien van een staatsopdracht: de onnutte mogelijkheden van voorwerpen te
I noteren en daarvan rapport uit te brengen.
„Sorry, neem me niet kwalijk. Ik heb een drukke dag achter de rug. Het kost me
moeite om me te concentreren. Ik moet overkomen als een idioot. Het is normaal
gesproken al zo dat het me veel moeite kost om mijn gedachten onder woorden te
brengen en een gesprek te voeren. Ik ben daar geen ster in. Je moet me niet
kwalijk nemen als het wat langer duurt voordat ik je een goed antwoord kan
geven”. Twee donkere kijkers priemen door de glazen van een zonnebril, die de
slechtziende Russ Ballard niet alleen draagt omdat een venijnig zomerzonnetje
elk plekje Amsterdam verzengt. Hij zet zijn verzuchting kracht bij door de man
tegenover hem even op de schouder te tikken.
windstilte bevindt en dat er geen ontwikkelingen plaatshebben, anders
dan die zich al eerder hebben voorgedaan. Alweer bedriegt de schijn.
Het is juist, dat stijlgebonden stromingen zich momenteel moeilijk laten
onderscheiden. Maar daartegenover staat een sterke kwalitatieve groei
in de breedte, die we kunnen vaststellen door secuur bij te houden welke
albumproducties tot nu toe in de eerste helft van 1978 verschenen zijn,
en vermelding verdienen.
Nieuwe belangrijke producties kunnen we op naam schrijven van
Gerry Rafferty, Joe Walsh, Elvis Costello, Graham Parker, Television,
Todd Rundgren, Cherry Vanilla, David Johansen, Carly Simon, The
Band,.EIkie Brooks, Les Dudek, Johnny Cougar, Maria Muldaur, Jour
ney, The Manhattan Transfer, Bette Midler, Robert Palmer, Kate Bush,
Ry Cooder, Greg Kihn, Nick Lowe, Mink Deville, Bruce Springsteen, Bob
Dylan en Russ Ballard. We zouden de lijst misschien met nog een tiental
namen kunnen aanvullen, maar dat Is niet essentieel.
De enige gerechtvaardigde conclusies die we kunnen trekken zijn de
volgende. In 1978 zijn tot nog toe meer goede producties verschenen
dan In het „vernieuwingsjaar” 1977. Ten tweede kunnen we een -
belangrijke rol toekennen aan de zogenaamde zanger(es)-songschrij-
ver(fster); mensen die hun emoties en waarnemingen vertalen in de op
zich vrij beperkte songvorm. Dat deze personen kunnen doorbreken
naar een breed publiek, los van enige generatie, daarvan vormt de
populariteit van Bette Midler en Bob Dylan bijvoorbeeld het bewijs. Ter
illustratie van de ontwikkeling dat zanger-songschrijvers steeds meer
het gezicht van de rock gaan bepalen, hadden we een gesprek met de
Engelse gitarist-zanger en componist Russ Ballard.
dik bedrukte pagina’s. Het bewijsmateriaal is in zijn hoeveelheid dus wel
overtuigend, niet zo duidelijk is wat er nu eigenlijk met al dat materiaal bewezen
moet worden. De hoofdpersoon woont in een land waar iedereen uitsluitend nuttig
bezig is, nuttige dingen maakt door nuttige handelingen te verrichten met nuttige
voorwerpen. Een toegewijde overheid ziet er op toe dat dat ook allemaal zo blijft.
Golfbewegingen voltrekken zich In de economie volgens een natuur
lijke wetmatigheid. Na elke periode van hoogconjunctuur slaat onaf
wendbaar de depressie toe. We verbazen ons er niet over, vertellen
elkaar hoogstens wanneer we de broekriem wat strakker moeten
aanhalen en doen dat tenslotte Indien het echt noodzakelijk is. Wetma
tigheden. Op elk terrein doen we ons best om ze vast te stellen en in
kaart te brengen, want ze vertellen ons iets meer van oorzaken en
gevolgen.
Toen vorig jaar de punk In Engeland als een etterend gezwel
openbarstte, was dat voor de media voldoende aanleiding om naar
oorzaken voor die knalharde, compromisloze rock te zoeken. De
diagnose was snel gesteld: het Verenigd Koninkrijk was ziek, bood
slechts weinig jongeren kans op een goede broodwinning en de
achtergestelden verzetten zich zonder zich verder ook maar wat aan te
trekken van de maatschappij die hen liet stikken. Ter illustratie: de
werkloosheid onder jongeren bedroeg in Londen het afgelopen jaar een
ruime veertig procent.
Een jaar later is de beweging en de punkrock die het voortbracht over
zijn hoogtepunt heen, zonder dat de werkloosheid ook maar een spatje
is verbeterd. Deze ontwikkeling zou de conclusie rechtvaardigen dat
muziek, of meer In het algemeen cultuur, niets zou hebben uit te staan
met maatschappelijke ontwikkelingen. Niets is echter bedriegelljker dan
dat. De punk vormde een tegen-cultureie beweging, die echter het loodje
legde toen de media het Isolement ervan doorbraken.
Vrij algemeen wordt nu gedacht dat de rockmuziek zich in een
I V
Ml
Russ Ballard
ne
t.
>n
i pré.
K. Schippers
ANNEKE VAN LUXEMBURG
4*»-
Langzaamaan krijgt hij de indruk dat de
overheid hem opjaagt; hij wil weg met de
professor, ze reizen naar het land waar de
dode taal vroeger werd gesproken en in
het grensgebied als de achtervolgers hem
op de hielen zitten schrijft hij snel al de
gegevens van zijn rapport plus de profes
sor „het papier in”. Het laatste woordje is
zelf blijft letterlijk een gesloten boek en de
regels van de taal dwingen de gebruiker
om spaarzaam woorden te gebruiken, ei
genlijk maakt die taal zichzelf overbodig;
het wit het niet formuleren staat n.l.
in hoog aanzien.
„Ik”. Het gevaar lijkt bezworen. Daarmee
is het verhaal ook een sprookje geworden:
een puur verbeeldingsprodukt.
Tot zover het verhaal, maar het verhaal
lijkt niet het belangrijkste van het boek.
Belangrijker lijken de verwijzingen die
aan alle kanten als de stekels van een egel
uit het boek kruipen en die het verhaal net
als zo’n beest ongrijpbaar maken. De uit
eenzettingen over de andere dan normale
mogelijkheden van voorwerpen zijn heel
amusant, de ernst en de precisie waarmee
de waarnemingen geformuleerd worden is
coquet en komisch tegelijk, satire en slap
stick, filosofie en slap geklets, de lezer
Kon de taal uitkomst bieden? In ons land
bezit elk woord een priemwoord. Iedereen
weet wat er met een doos, een vaas, een
schilderij of een kaars wordt bedoeld. Die
korte kenschetsen verhogen de snelheid
van werken. Hoe veel tijd kost het niet,
wanneer een voorwerp met meer begrip
pen wordt aangeduid? Wie om „een bron
van licht” vraagt, krijgt de kaars later.
„Een rechthoekige opbergplaats die uit
twee delen bestaat”, is geen doos. Er moes
ten zwarte lijsten gemaakt worden van
deze twijfelachtige omschrijvingen. Maar
zelfs het priemwoord „vaas” bleef een
surrogaat, dat pover afstak bij de onzicht
bare vaas in de kamer.
Doordat alle aandacht van de hoofdper
soon met wie we het verhaal meemaken op
de voorwerpen gericht is, verdwijnen an
dere aspecten van het bestaan uit het
beeld; deze aan fanatisme grenzende voor
keur sluit relaties tussen mensen uit van
de waarneming; geen vriendschap, geen
liefde; menselijke betrekkingen komen in
het verhaal niet voor, daardoor wordt het
surrealistisch en wordt het totaalbeeld vol
van dreigende niet-aanwezigheid, in over
eenstemming met de paranoïde gevoelens
van de hoofdpersoon in het laatste gedeel-
houdend op de gevaarlijke grens tussen
verveling en plezier. Een voorbeeld: naar
aanleiding van het schemerduister in een
kamer de volgende overweging een vaas
betreffende:
Behalve als een surrealistisch beeld van
de werkelijkheid of als een psychologisch
verslag kun je het verhaal ook zien als een
gevecht van een dichterlijke natuur tegen
een prozaïsche omgeving, een gevecht
waarin de dichter het loodje legt. Er zijn
duidelijke, ook wel komische, verwijzin
gen naar titels van bundels van Koolhaas
en Kopland. Verder als een satire op onze
samenleving die mensen reduceert tot pri
ma onderdelen van de soepel lopende ma
chine naar nergens
van de ouderen wel meetelde. Ik heb twee
uur met de man gesproken. Hij vertelde
hoe daar bij die indianen nooit iemand met
pensioen ging, iedere oudere met respect
werd behandeld. Ziekten als stress en
hart- en vaatziekten kwamen daar ook niet
voor. Wèl als diezelfde mensen verhuisden
naar de grote stad. Dan knapten ze ook zo
rond de vijftig af.”
toch even goed uit zijn woorden als bij het
schrijven uit zijn songs. Ter afsluiting van
ons gesprek heeft hij geen moeite meer,
dat te erkennen. „Ja, maar we worden
groot gebracht in het besef dat we eiland
jes zijn. Als je dan ook nog eens slecht je
gedachten onder woorden kan brengen,
ben je sowieso in het nadeel. Maar ik ben
van dat afstandelijke afgestapt. Ik hoef
niet zo nodig een klooster in om alleen te
zijn. Nee, we zouden wat minder gereser
veerd met elkaar moeten omgaan. In ande
re landen omhelzen mensen elkaar als ze
elkaar tegen het lijf lopen. Waarom kan
dat hier niet? Het is toch een veel betere
manier om „hoe gaat het” te zeggen?”
Aller bijeen een boeinend boek vol drei
gende verveling en niet aflatend amuse
ment.
Dieren bezitten teveel variété zijn dik
wijls te charmant voor bezinning. Maar
voorwerpen en afbeeldingen merken je
aandacht niet op, schrikken niet terug
voor goedbedoelde toewijding.
is
3-
sn
i-
in
iit,
s,
De consequentie van het besluit om het
groepsleven de rug toe te keren was dat
het componeren en het vervaardigen van
albums een doel in zichzelf» werd. Russ
bracht de afgelopen vier jaar drie solo
albums uit, waarvan de laatste, betekenis
vol At the third Stroke (feitelijk: driemaal
is scheepsrecht) geheten, alom lof oogstte
voor het constante niveau van zijn compo
sities en de fantasierijke manier waarop
hij gestalte gaf aan wat hem bezielt.
Ballard is dus een albumartiest pur
sang, zoals er nu zo velen zijn. Hij verde
digt die keus met verve. „Het maakt niet
uit of je een songschrijver of schilder bent.
Als je jezelf artiest voelt, dan wil je toch
een podium om aan anderen te laten zien
waarmee je bezig bent. Het is zelfs natuur
lijk om zoveel mogelijk anderen te willen
bereiken. Het maximale aantal liefst. Dat
is nou eenmaal je trots en je ijdelheid.
Anders zou je uitsluitend tekeningetjes of
gedichtjes voor ma en pa maken, niet dan?
Ik wil met mijn liedjes graag zoveel moge
lijk mensen raken, ze als het kan opwin
den.”
Een zekere mate van melancholie is aan
het werk van Ballard niet vreemd, sterker
nog, verleent er een speciale charme aan.
Op At the third Stroke sluiten liedjes als
Helpless en My Judgement Day aan op de
hulpeloosheid, die Ballard ooit deed be
sluiten het door velen als tragisch geka
rakteriseerde lied I don’t believe in Mira
cles te schrijven. In sfeer zijn het nummers
die vreemd genoeg lijken op Vluchten kan
niet meer van Annie M. G. Schmidt.
Russ onderkent dat. „My Judgement
Day is berustend, ja. De ik-figuur legt het
hoofd zonder strubbelen in de schoot,
maar Helpless heeft nog wel een sprankje
hoop. Het is net als een gospel, ja. De
nietige mens staart omhoog naar God in de
hoop dat daar nog iets goeds van komt. Ik
heb het geschreven toen Noord-Ierland
weer eens in het nieuws was. Ik word daar
in en in triest van. Ik ben geen figuur die
met spandoeken de straat oploopt. Dat
kan ik niet, waarom weet ik niet eens.
Maar ik kan wel die ellende aanvoelen,
een.eh.zeg maar, een pleidooi hou
den.”
Ballard, een zacht en schuchter praten
de jonge man, komt na verloop van tijd
Niet alles ziet er in Ballard’s visie zo
uitzichtloos of somber uit. In wezen tilt hij
niet aan alles even zwaar. Als elke andere
tekstschrijver kent hij wisselende ge
moedsstemmingen, zoals hij zelf even tact
vol aanstipt. „Ik ben geen zwartkijker,
maar wel een gevoelsmens. Alles wat me
bezighoudt, komt dan ook in de songs aan
bod. Dancer en Look at her Dance zijn
heel luchtig geschreven liedjes, zonder eni
ge andere pretentie dan amusement. Treat
her Right, tja, dat is een beetje de neerslag
van een romantische ervaring, waarbij ik
aan het kortste eind trok. Een beetje Beat-
le-achtig, ja. Cast the Spirit heb ik geschre
ven toen ik neerslachtig was. Het is Earth,
Wind and Fire, waarvan ik dat heb afgeke-
ken. Dat gevoel van kop op, vooruit maar
weer.”
„Toch merk ik de laatste tijd dat ik
steeds meer filosofisch tegen het leven
aankijk. Vroeger was ik meer met mezelf
begaan, nu meer en meer met de wereld
om me heen. Van de week besefte ik
opeens weer hoe relatief alles is. Nick
Kinsey, een goede vriend van me die mee
geholpen heeft bij de productie van At the
Third Stroke, kon net ontsnappen aan de
dood toen zijn huis in vlammen opging. En
nog geen dag later moest ik mijn vader
naar het ziekenhuis brengen nadat hij on
verwacht een hartaanval had gehad. Vroe
ger had ik allerlei problemen met hem,
generatiekloof en zo, maar van de week
stond hij me erg na.”
Ballard vertelt in een moeite door hoe hij
in gesprek kwam met de hartchirurg die
zijn vader had geholpen.,Het leidde ertoe
dat de arts de positie van de ouderen ter
sprake bracht. Wat hij vertelde sprak me
enorm aan. Hij was ooit in Zuid-Amerika
geweest bij een indianenstam in het Ama
zonegebied, waar de wijsheid en ervaring
.0
ie
Amerika en Colin Blunstone maakt goede
sier met I don’t believe in Miracles.
In 1974 zegt Russ Argent vaarwel, omdat
de groep steeds meer het accent verschoof
naar lange instrumentale stukken en hij
steeds nadrukkelijker de vermoeienissen
van het toemeeleven begon te ervaren.
„Bij Argent voelde ik me steeds meer
geremd. Ik bedoel, ik weet hoe ik gitaar
moet spelen en hoe ik mezelf moet uitdruk
ken op een instrument. Het belangrijkste
is echter dat de songs eronder begonnen te
lijden dat je ze avond aan avond moest
brengen. Ik kon de fitheid niet meer op
brengen om ze op een frisse manier te
brengen. Het gevolg is, dat ze dan steeds
minder gaan betekenen. Dat wil ik coüt
que coüt niet. Ik heb gewoon meer tijd
nodig om me te ontspannen.”
Het boek is een verzameling kluchtige
vondsten, zoals het plan om via een kan
toor iedereen een hoeveelheid woorden
per jaar te gunnen in overeenstemming
met zijn/haar vakjargon en een beperkt
aantal bonnen voor vrij gebruik om zo
doende het bewuste taalgebruik te bevor
deren. Of deze overweging over dieren:
Kijk eens naar dat kind, waarom moet hij
boeten voor wat een ander heeft aange
richt?
Let eens op die man die alleen staat en de
rest van zijn leven eenzaam zal zijn.
Hulpeloos, hulpeloos.
Here God, als er dan nog hoop bestaat,
maak het dan waar. Want als ik om me
heen kijk, dan lijkt het alsof er teveel
betraande ogen zijn;
en alsof er teveel angst in teveel leugens
schuilgaan.
Hulpeloos, hulpeloos.
(Uit Helpless - tekst sn muziek Russ Bsllsrd, vsn
het slbum At the third Stroke)
Een voortdurend plezier, zoals hoop ik
blijkt uit de citaten in de onverwachte
trefzekere formulering. Wie het boek
wenst te lezen als een verhandeling over
filosofische onderwerpen komt ook aan
zijn trekken: De relatie tussen tijd-
werkelijkheid, de relatie verbeelding-
werkelijkheid, bewustzijn en taal, taal en
werkelijkheid. Voortdurend dreig je daar
bij bedrogen uit te komen als de ernst weer
eens overloopt in onzin.
te. Een surrealistisch beeld van de werke
lijkheid wordt nog versterkt door de zon
derlinge voorkeur voor bolhoeden,
clownspakken en abnormale beroepen als
schrijnwerker, houtvester e.d. De hoofd
persoon lijkt een fanate contactgestoorde
zou je kunnen denken en als je zo leest
eindigt het relaas niet voor niets met dat
woordje „ik”. Misschien levert het boek
het bewijsmateriaal voor het bestaan van
de onderzoeker die zichzelf tegelijkertijd
in de dode taal wenst te ontkennen, een
door paranoia beheerste vluchteling voor
zichzelf.
■echter bij het aanleren van regels; de taal
Dingen bestaan bij de gratie van hun
meervoud. Een tafel is niets, zou niet eens
herkend worden. Tafels daarentegen
brengen iedereen in die staat van goed
moedige sluimer waarin men accepteert
zonder afleidende argwaan
- Na wat gedronken te hebben, komt Bal
lard zelf op de vraag terug, die beoogde
vast te stellen hoe hij tegenover zijn vak
Staat. „Het is voor mij zeer belangrijk om
te blijven schrijven, te blijven compone
ren. Je merkt zelf hoe moeilijk ik in werke
lijkheid communiceer. Een vriendelijk
praatje gaat er vanzelf wel af, maar als me
gevraagd wordt waarom ik dit of dat doe
of laat, of hoe ik me precies voelde toen en
loen, wordt het moeilijker. Als ik schrijf
heb ik dat probleem niet. Dan ben ik
minder geiïsoleerd, meer mezelf. Het blijft
dan nog wel een probleem om uit te leggen
waarom ik dit of dat zus of zo heb geschre
den, maar het komt er wèl uit.”
Russ Ballard is 31 jaar nu. Dat lijkt nog
jong, maar in feite heeft hij al een heel
leven achter de rug. Op 14-jarige leeftijd
schrijft hij een nummer voor The Sha
dows, even later is hij als sessiemusicus en
gitarist in het vak actief. De showbusiness
is een meedogenloos hard vak, zeker in het
Engeland van de jaren zestig, waar Bal
lard elk zaaltje en elk studiootje van bin
nen en buiten moet hebben leren kennen.
Na gewerkt te hebben voor legendarische
groepen als The Roulettes en Unit 4 2
sluit hij zich in 1969 samen met zijn jeugd
vriend en drummer Bob Henrit aan bij
Argent, het verlengstuk van de Zombies.
Het is in deze groep dat zijn songschrij-
verstalent vruchten gaat afwerpen. Daar
naast schrijft Ballard veel voor anderen.
■Liar van Three Dog Night slaat aan in
„Bewijsmateriaal” door Kees Schippers, uitg
Querido. Prijs 32,50.
Op zijn tocht langs die voorwerpen verzint
hij dat die rapportage eigenlijk moet ge-
i beuren op een onopvallende manier, hij
mag met zijn gevaarlijke bezigheden zijn
landgenoten immers niet op staatsgevaar-
lijke gedachten brengen. Daarom sluit hij
I aan bij een vrouw die een veel on-
schuldiger staatsopdracht uitvoert, vervol-
.feens lijkt het hem wenselijk het rapport te
formuleren in een voor anderen onleesba
re dode taal, die hij dan ook gaat leren bij
i een professor in die dode taal, die met zijn
■onnutte kennis verbannen is naar een
I Prachtig landgoed. Het blijft voorlopig
ft
K.
