V. Schoonhoven:
structuur
Concert Santana
gaat niet door
Messiaen met electronica
tonbanken
Lange veld:
stimulans
Herwaardering van de
esthetiek bij Benjamins
Haselböck:
verandering
Met
tekeningen,
óbjecten
en doeken
in Frans
Halsmuseum
komende
exposities
I
wWA’.w
I
-1 Malcolm Hill:
spontaniteit
ƒ65,
VLEESFONDUE
II
KUNST
19 7 8
JULI
DINSDAG 4
10
l
Restaurant Jack House
4-pers
TABERNAL sinds 1889
U proeft de
Portugese zon
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Vandaag gaat de Haarlemse
Orgelmaand van start. Over het openingscon
cert dat vanavond plaatsheeft in de Grote of
St. Bavokerk te Haarlem treft u elders op deze
pagina een overzicht aan. De eerste week van
de Orgelmaand staat in het teken van de
improvisatiewedstrijd, waarbij vier kandida
ten eikaars krachten meten in de aloude kunst
van het improviseren op een thema, dat een
uur van tevoren aan elk van hen is verstrekt.
„De
ididate).
CEES STRAUS
magie,
samen-
VtOSÉ WJJVf
(ADVERTENTIE)
orgel-
DELDWE
Tel. 023-265333
I
(ADVERTENTIE)
bewer-
eld.
tr Insight the Outside, twee potloodteke
ningen van een verenproject.
ie nacht
aircase),
ennis.
Barrier
;eiten en
.00 Jour-
ijk pro-
irogram-
2.20 Die
tv-serie,
na. 23.35
.40 Jour-
i de Ne-
vonden
t en re-
ige.
Adrian
stand
net la
nd (en
rt door
nstein,
van de
ans de
rdt ge
il. (Ne-
ceerde
nselijk
uut in
Staten,
mg in-
ngsge-
jenlijk
lei, tot
nateri-
iserie.
docentschap aan de Royal Academy of
Music te Londen is, voldoet voor meer dan
honderd procent aan het gangbare beeld
dat Nederlanders van een Brit hebben.
Zijn glimlach is zelfs guller dan die van
prins Charles.
Toch kan de humor waarmee Malcolm
De rustpunten in uw tuin^REp^
Wij hebben ze in vele uitvoeringen.
De onverwoestbare engelse park
bank, van teak-hout. Het meranti
boerenbankje. De rustiek eiken bank
of de terrasbank van slagvast kunst
stof... ze staan er voor u En de
schommelbanken natuurlijk, waarop
u zacht neuriënd uw keuze kunt
maken
HAARLEM. „Een belangrijk deel van
de groeiende belangstelling voor het orgel
van de laatste jaren is te danken aan de
opkomst van het elektronisch orgel. Maar
ik ben geen voorstander van die huiska-
merdingen. In van die orgelfabrieken le
ren de mensen er dan op spelen. Nou dat
kun je eigenlijk vergeten, want de lespro
gramma’s die daarbij gebruikt worden,
gaan veel te zeer uit van schematische
modellen. Koptelefoon op, rechtervoet in
het gaspedaal. Vooral bij oude mensen
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. In de Grote of St. Bavo-
kerk te Haarlem heeft vanavond het ope
ningsconcert van de Haarlemse Orgel-
maand plaats. Zoals bekend is het concert
gewijd aan de Franse componist Olivier
Messiaen, die dit jaar zijn zeventigste
verjaardag viert, maar helaas niet zelf
aanwezig kan zijn bij dit feestelijk evene
ment. Een tweetal werken van zijn hand
zullen worden uitgevoerd, de Messe de la
Pentecóte voor orgel uit 1950 en de Trois
petites Liturgies de la Présence divine.
HAARLEM. De stijlen die onder de
vlag van de avant-garde varen hebben in
hun veelheid ten minste een eigenschap
gemeen: ze worden in de regel slecht be
grepen. Dat is trouwens ook een van de
voornaamste kenmerken van de avant-
garde, want zou deze kunst wel op brede
schaal geaccepteerd worden, dan behoort
ze automatisch tot de gevestigde orde.
Elke periode heeft haar onbegrepen
kunst, die na verloop van tijd toch weer
keurig kan worden ingeboekt. Was het in
de jaren ’10 niet Duchamp, de Dada-
beweging die het kunstleven schokte, wa-
ren het direct na de Tweede Wereldoorlog
niet Appel, Jom en Corneille die met
Cobra de zaak op zijn kop zetten?
welijks aan bij bestaande ontwikkelingen
waardoor hij voor een groot publiek beter
zou zijn te plaatsen. Op een volstrekt ei
genzinnige wijze zoekt hij zijn eigen weg
en de manier waarop dat gebeurt, getuigt
van veel lef.
Op het eerste gezicht roept vooral het
De reden dat het festival niet doorgaat
ligt in het feit, dat het concert, dat Santana
morgen in Leningrad zou geven, om poli
tieke redenen moest worden afgelast. De
kosten om de groep voor een eenmalig
optreden naar Europa te laten reizen wer
den daardoor te hoog.
Het organisatiebureau Circle, dat Santa
na naar Nederland zou halen, heeft be
kend gemaakt dat de kaarten die in de
voorverkoop zijn gekocht, hun geldigheid
bewaren of anders weer kunnen worden
ingeleverd bij de voorverkoopadressen.
suggestiviteit bezit. Het gaat hier niet om
een duidelijk aanwijsbaar gegeven, er
wordt een gevoel opgeroepen dat kan wor
den herbeleefd. Dat is misschien wel het
grootste onderscheid tussen Benjamins en
Schoonhoven: waar de laatste op mathe
matische wijze de emoties verkoelt en
soms zelfs onderdrukt, werkt de eerste
met organische vormen waardoor gemak
kelijker een identificatieproces op gang
kan komen.
Zijn structuren ontleent Benjamins aan
de structuur van bamboe en rotan: in
hoofdzaak verticale lijnen die als altijd in
de natuur een spannend verloop hebben.
Benjamins gaat dan nog een stapje verder.
Hij reduceert de vorm tot een Volgelopen,
dikke staaf of zet er een extra spanning op
door de lijn als het ware in te knijpen. De
variaties daarop zijn legio, zowel op doek
als in de tekeningen als in de objecten.
In die laatste categorie gaat Benjamins
al.
ledy se-
od, ge-
ogram-
18.40
De man
Medede-
ournaal.
Amuse-
Amuse-
irnaal.
19.30 Tv-
1 3. 20.15
lal. 21.15
iportret.
wereld,
film (1).
dedelin-
al. 20.15
1.45 Do
ren, tv-
Het eerste werk wordt voor de pauze
uitgevoerd door de Parijse organist Louis
Thiery, het laatste door een ensemble dat
is samengesteld uit leden van het Concert
gebouworkest en onder leiding staat van
Charles de Wolff. De belangrijkste partij
en in dit driedelige werk zijn weggelegd
voor de piano (Ronald Brautigam) en de
öndes Martenot. Dat laatste instrument is
een van de eerst ontwikkelde electronische
(Van onze kunstredactie)
DEN HAAG. Het groots opgezette
popfestival dat met de Amerikaanse la-
tin-rockgroep Santana als voornaamste
trekpleister komende zondag in het Haag
se Zuiderpark zou worden gehouden, gaat
niet door. Wel bestaat de mogelijkheid
dat het festival later in het jaar, wellicht
in september of oktober, zal plaatsheb
ben. Het zou dan in de Leidse Groenoord-
hallen en/of in de Usselhal in Zwolle
worden gegeven. Voor het festival van
aanstaande zondag op het terrein van FC
Den Haag waren reeds 11.000 kaarten ver
kocht.
Teken
'rogram-
der Kla-
Reporta-
;n, tv-ser
ne. 20.45
tv-serie.
is in der
00 Film
en.
sn.
nee.
vind je ritmische structuren in een repete
rende vorm terug. Beiden werken in een
spontaan-slordige stijl, de herhaling krijgt
bijvoorbeeld lang niet die kracht mee, zo
als je dat ziet bij een Francois Morellet of
een Agnes Martin, die ook met ritmische
structuren werken. Benjamins stelt zich
daarmee duidelijk op tegenover de mini
mal art, al gaat ook zijn behoefte om tot
vormbepaling te komen niet in symbolisti
sche richting.
Veel eerder is er sprake van een emotio
nele lading die weer bij Schoonhoven
In het Noordbrabants Museum in Den
Bosch is van 14 juli tot en met 20 augustus
de tentoonstelling „Tegels nader bekeken”
te zien. De expositie bestaat niet alleen uit
een fraaie collectie tegels maar probeert
ook antwoorden te geven op vragen als
„hoe dateert men een tegel” en „wat is de
betekenis en herkomst van voorstellingen
op tegels”. Het museum is van maandag
tot en met vrijdag geopend van 10 tot 17
uur en op zaterdag en zondag van 13 tot 17
uur. De toegang is gratis.
Op verzoek zenden wij u gratis onze
speciale tuinbanken folder
HAGELINGERWEG 28-32
SANTPOORT 023-376943
(ADVERTENTIE)
krijg je zoiets er nauwelijks nog uit. Ze
voelen dan zelf op een gegeven moment
dat de opleiding niet deugde en dat er
meer bij komt kijken”.
Soortgelijke gevallen maakt Gijsbert
van Schoonhoven nogal eens mee in zijn
lespraktijk. Hij is naast zijn studie voor het
einddiploma solospel aan het Arnhems
Conservatorium werkzaam als orgeldo-
cent aan de Gemeentelijke Muziekschool
te Deventer. Verder verdeelt hij zijn reste
rende tijd in het beroepshalve bespelen
van het orgel van de Gereformeerde kerk
aldaar en een medewerkerschap van het
Zutphens en Deventer Dagblad.
Gijs van Schoonhoven haalt dan ook
berustend zijn schouders op als de onver
mijdelijke vraag komt. „Voorbereiden op
dit concours? Het hele gebeuren heeft me
natuurlijk wel beziggehouden, maar het
heeft nauwelijks in mijn bezigheden inge
grepen. Niet zo bewust althans als nodig
geweest zou zijn. De drijfveer om dan toch
mee te doen met zo’n zwaar concours is
ijdelheid, denk ik. Joost Langeveld en ik
hebben samen zo’n bandje volgespeeld,
ieder een kant en werden min of meer tot
onze verbazing nog toegelaten”.
Met dezelfde rust waarmee Van
Schoonhoven de toedracht uit de doeken
doet, vertelt hij ook hoe hij tegen improvi
satie aankijkt. „Ik ben wel een gevoelsty-
pe, mmm. Een heleboel dingen die in jezelf
zitten, een ontzettende hoop emoties ko
men er bij improviseren wel uit. Maar je
moet heel duidelijk volgens bepaalde re
gels te werk willen gaan. Controle is wel
belangrijk. Ik probeer zo veel mogelijk
structuur aan te brengen zonder al te be
lemmerend te willen werken”.
Gijs: „Het hangt natuurlijk van het the
ma af, maar stel dat je een thema hebt dat
zich leent voor preludium en fuga. Dan
moet je goede verdelingen maken. De oc
taafsprongen afbakenen, op veel manie
ren trachten op het thema terug te komen.
Dat geldt ook voor de tempi; die moet je
goed van te voren bepalen”. Gemoedelijk
komt het er allemaal uit. Van Schoonho
ven merkt het zelf ook op. „Zo’n concours
idee, dat kan ik best relativeren, hoor.
Maar als je eenmaal in Haarlem komt, dan
werkt toch die hele sfeer er omheen, hè?
Het pept me wel erg op, het stimuleert tot
studeren. Je wilt toch zo goed mogelijk
voor de dag komen. Niet dat ik coüte que
coüte wil winnen. Met die gedachte loop ik
hier niet rond”.
Gijs, met zijn 25 jaar een van de jongste
deelnemers, won vorig jaar de koraalprijs
op het orgelconcours van Bolsward, waar
hem de sfeer zeer aansprak. Toch is de
behoefte om zich in het orgelspel te bekwa
men van vrij recente datum. „Zo rond
mijn tiende was ik gek van muziek, maar
daarnaast bleven andere zaken ook be
langrijk. Ik voetbalde net zo graag als
ieder ander van die leeftijd. Maar zo rond
mijn zestiende kreeg de gedachte dat ik de
muziek in wilde steeds vastere vorm. Het
idee groeide dat ik naar het conservatori
um wilde. En van die tijd is alles steeds
sneller gegaan”. Haarlem lijkt derhalve
een noodzakelijk tussenstation in zijn ont
wikkeling.
draaiorgel De Arabier opgesteld teza
men met acht andere draaiorgels op de
Grote Markt ten gehore zal brengen.
Martin Haselböck, die vorig jaar prijs
winnaar Jan Raas het vuur zo na aan de
schenen wist te leggen dat hij zich niet
opnieuw hoefde te kwalificeren voor het
concours van dit jaar, ziet er de lol wel
van in’ „Dat wordt prima. Het doet me
denken aan die anecdote die over Richard
Wagner wordt verteld. Die kwam op een
goeie dag in Italië een eenvoudige man
tegen die zijn brood verdiende met een
draaiorgel. Hij luisterde scherp en zei
toen: weet je wel wat je daar speelt? Dat is
van mijn hand. Dat is de Triomfmars uit
de Lohengrin. Maar je moet hem wat lang
zamer draaien. Kijk, zo doe je dat. De
volgende dag komt Wagner weer die
draaiorgelman tegen. Had de kerel zich
het kaartje „Leerling van Wagner” omge
hangen”.
Onnodig te zeggen dat de 25-jaar oude
Martin het leven vrolijk en zelfbewust
inblikt. Zelf heeft hij nogal wat te danken
aan de lessen van Hans Haselböck, zijn
vader, die in een grijs verleden het Haar
lemse concours op zijn naam schreef en
een van de nestors is van het Oostenrijkse
orgelleven. Haselböck senior zag zijn
zoon eerst met tegenzin, later met de
nodige sympathie opgroeien tot een veel
belovend organist en componist.
„Het schrijven van muziek, vaak ook in
opdracht, vergt veel tijd. Daardoor heb ik
niet altijd even veel tijd kunnen besteden
aan andere zaken die ik ook belangrijk
vind. Naast mijn orgelstudie, heb ik ook
filosofie gedaan. Ik probeer me zo breed
mogelijk te oriënteren, niet met oogklep
pen op te lopen. Proberen ja, want afgelo
pen jaar heb ik veel gecomponeerd. Zo heb
ik een orkeststuk geschreven met vrou
wenstemmen, fluiten en veel strijkers,
daarnaast een mis voor de Wiener San-
gerknaben en een orgelstuk, dat wel wat
schandaal verwekte. Het was anders dan
de opdrachtgevers zich gedacht zullen
hebben. Nogal modern, ja. Op basis van
een gregoriaans thema en helemaal uitge
werkt, zodat het thema helemaal uitgera
feld wordt”.
De vraag of het componeren ook bete
kent dat zijn improviseren veranderd is,
krijgt een bevestigend antwoord. Martin
Haselböck: „Ik merk inderdaad nogal wat
veranderingen. Vroeger improviseerde ik
zoals een gevoelsmens eigen is. Als een
uitlaat voor alle ideeën die je hebt opge
spaard. Tegenwoordig wil ik wat meer
nog vorm geven aan mijn gevoelens. Ook
al biedt een improvisatie altijd wat meer
vrijheid dan een werkstuk waar langdurig
aan wordt geschaafd”.
De feitelijke concoursavond heeft komende donderdag
plaats, maar morgenavond zijn de Nederlandse organis
ten Gijs van Schoonhoven en Joost Langeveld, de Engels
man Malcolm Hill en de Oostenrijker Martin Haselböck al
in het zogenaamde deelnemersconcert te beluisteren. Wer
ken van Buchner, Buxtehude, Pachelbel, Stanley, Bach en
Hendriks staan op het programma.
De jury bestaat dit jaar uit de Zweed Tortsen Nilsson,
de Westduitser Hans Gebhard en de Franse componist
Jean Langlais. Na afloop van het concours zullen zij op
vrijdag 7 juli in de Grote kerk te beluisteren zijn. Tot slot
volgt zondag 9 juli op de Grote Markt een draaiorgelfesti-
val, waaraan negen in goede staat verkerende draaiörgels
meewerken. De vier kandidaten van de improvisatiewed-
strijd treden dan overigens opnieuw in het strijdperk,
maar dan als orgeldraaier. Aanvang van de concerten 20
uur, van het draaiorgelevenement 15 uur. Voor die tijd
zijn de orgels op diverse punten in de binnenstad te
bewonderen.
Bijgaand zijn vier portretten met de deelnemers aan de
improvisatie wedstrijd geplaatst, met wie onze redacteur
John Oomkes gesprekken voerde. Hoofdconclusie na af
loop van de ontmoeting met de vier organisten is, dat de
spanning langzamerhand stijgt.
zekere mate van verwantschap met dat
van Karei Slingervoet, van Adine Engel-
meest essentiële gegevens van punt en lijn, man en Frank Masion, die ook zo subtiel-
Zowel bij Schoonhoven als bij Benjamins emotioneel werken.
Hun zoeken naar een eigen beeldtaal
brengt automatisch een nieuwe beleving
van de esthetiek met zich mee. Zoals
Schoonhoven al het esthetisch denken pro
beerde te wijzigen, zo is ook Benjamins c.s.
bezig met een herwaardering van de esthe
tiek. Hij heeft daarin nog geen eindpunt
bereikt, zoals er ook geen einde aan nieu
we emoties hoeft te komen. Deze fase van
het onderzoek lijkt in ieder geval uiterma
te vruchtbaar te zijn.
(Tot en met 27 augustus, dagelijks van
wordt onthouden. Fred Benjamins is bij- 10-17 uur, op zondag vanaf 13 uur).
voorbeeld bezig geweest met een getekend
verenproject, dat een ongemeen sterke
doen. Het klopt ook, want zo beschrijft
Malcolm Hill uit Londen de weg die hij
had te gaan voordat hij in Haarlem arri
veerde om hier mee te doen aan het impro
visatieconcours. Zijn rijzige gestalte en
onafscheidelijke paraplu vormen al een
week een opmerkelijke gestalte in Haar
lems straten, waar hij eerder heen kwam
om de Londense drukte te ontvluchten.
HUI, wiens belangrijkste bezigheid een
e opzet I J 1 1 ~'c
HAARLEM. Op 1 juni van dit jaar
studeerde de 34-jarige Nijmegenaar Joos
Langeveld af aan het Arnhems Conserva
torium. Tal van activiteiten zorgen ervoor
dat hij hard toe zal zijn aan een vakantie
als het Haarlemse improvisatieconcours
eenmaal tot het verleden zal behoren. „Na
dat examen bleef het werk aan het Insti
tuut voor Muziekwetenschap - dat is een
heel klein instituutje in Nijmegen - veel
werk vragen. Ik geef daar muziekleer,
muziektheorie, contrapunt, maar moet
ook een hoop administratie verrichten.
Aanschaf en zo. Daarnaast moest ik repe
teren voor een tweetal concerten en ben ik
aan een kerk verbonden”.
Langeveld trekt zelf de conclusie. „Ei
genlijk komt dit concours ongunstig. Het is
allemaal vrij inspannend. „Maar Joost
draait zelf op voor zijn veelvoud aan acti
viteiten, want naast bovenstaande bezig
heden maakt hij als arrangeur en lid ook
nog eens deel uit van het politiek straator
kest Kladderadatsch uit Nijmegen. „Het is
allemaal wel erg versnipperd. Dat is zo.
Maar ik heb het nodig, om met verschillen
de dingen bezig te zijn. De afwisseling zie
je? Maar het is wel waar; ik heb er moeite
mee om ergens structuur in aan te bren
gen”.
In een opwelling besloten Joost Lange
veld en collega-organist en studiekame
raad Gijsbert van Schoonhoven om mee te
doen aan het improvisatieconcours. Twee
dagen voordat de termijn om cassette
bandjes in te leveren sloot, leverde de post
hun opnamen af. Beiden werden geselec
teerd. Op het eerste gezicht misschien ver
bazingwekkend, maar de selectie gebeurt
louter op basis van anonimiteit. Bovendien
zijn beiden leerlingen van Bert Matter van
het Arnhems Conservatorium en diens
aanpak staat zeer goed bekend.
Eigenlijk zit Langeveld al enige tijd op
het vinkentouw. „In 1975, of was het 1976?,
deed ik mee aan Bolsward en op dat con
cours behaalde ik beide prijzen. Improvi
satie en koraalspel. Het logisch fervolg is
dus Haarlem. Vanuit het conservatorium
wordt zoiets ook wel gestimuleerd. Maar ik
geloof dat er diverse redenen zijn om niet
mee te doen. Zo’n concours is toch een
vreemde zaak. Het koppelt musiceren aan
een wedstrijdidee. Ik weet het niet, maar
ik denk dat er misschien wel meer eigen
tijdse praktijken denkbaar zijn om de im
provisatie te stimuleren”.
Langeveld: „Het is toch wat een gespan
nen situatie. Niemand weet welke deelne
mer op welk moment speelt. Als deelne
mers krijg je elkaar niet te horen. Dat vind
ik toch jammer. Misschien dat een work-
shopidee een meer geëigende vorm zou
zijn. Nu spelen tamelijk ongrijpbare facto
ren mee. Maar de uitdaging is er wel. Je
wilt het een keer meemaken, kijken hoe je
reageert onder dergelijke omstandighe
den. En het is voor mij een goed excuus om
een tijd lang te oefenen. Een regelmatige
stimulans kan ik goed gebruiken. Dus het
betekent dat je eindeloos zit te mieren
voordat je bruikbare gegevens ontwikkelt.
Het is een hoop modderen. Bert Matter
zegt het altijd zo: improviseren, dat is het
opeten van je eigen stront”.
Het gevaar van een te eenzijdige ontwik
keling kent Langeveld overigens bepaald
niet. „Als ik terugkijk - het lijkt warempel
wel alsof ik mémoires maak - dan zie ik
een dubbelsporige ontwikkeling. Ik kon en
ik kan niet kiezen voor het een of het
ander. Muziek is een veel te smalle basis,
dus op een gegeven moment werd de socio-
logiestudie het belangrijkste. Muziek deed
ik er voor de lol bij. Maar het is dan toch
een hobby die wat uit de hand loopt. Later
ben ik dus toch conservatorium gaan
doen”.
Op zich hebben de beide sporen in Lan-
geveld’s leven een eigen ontwikkeling.
Maar onderhuids, zo zegt hij, zijn er wel
verbindingen tussen muziek en politiek. In
praktijk concretiseert hij dat zelf in Klad
deradatsch, waarvan hij de werking on
langs ten volle ervaar de tijdens de grote
Kalkar-actie.
HAARLEM. Dat Pluvius in deze tijd
van het jaar Haarlem zo zou kunnen teis
teren weigerde Martin Haselböck, de
jongste deelnemer van het improvisatie
concours te geloven. Vorig jaar, toen hij
voor de eerste keer deelnam aan het muzi-
kaal-sportieve gebeuren, had hij immers
nog bij Zandvoort in zee kunnen zwem
men en daar het in zijn geboorte- en stand
plaats Wenen mooi weer was geweest,
ontbraken ditmaal dan ook regenjas en
paraplu in de bagage.
Vluchtend voor het hemelwater, laten
we de Grote Markt voor wat hij is en
belanden in hoe kan het ook anders met
een Wener in het Wienerwald. Daar
komt de Grote Markt en dat wat daar
komende zondag staat te gebeuren van
zelf weer ter sprake. Dan zullen de vier
deelnemers van het improvisatieconcours
elkaar wederom ontmoeten, maar nu in de
hoedanigheid van orgeldraaier. Een des
kundige jury zal bepalen wie het best
Bach’s Toccata en fuga in d-moll op het
Tot de hedendaagse avant-garde kan het
werk van de Haarlemmer Fred Benjamins
worden gerekend, van wie tekeningen, ob
jecten en doeken in het prentenkabinet
van het Frans Halsmuseum worden ge
toond. Het werk van Benjamins laat zich overigens duidelijk de kant van het envi-
bijzonder moeilijk categoriseren vanwege ronment op, omdat de sfeer van de omge-
zijn unieke karakter. Benjamins sluit nau- ving hier sterk gaat meespreken.
De gevoelsmatige wijze waarop Benja
mins met deze hoogst particuliere opvat
tingen te werk gaat, laat zich in algemene,
expliciete zin nauwelijks uitleggen. Het is
een gevoelsmatig herbeleven van een emo
tie, die de kunstenaar heeft ondergaan en
waarvoor nog geen andere taal bestaat
tekenwerk een stroom associaties op met dan de vorm die hem ten dienste staat. Als
het werk van Jan Schoonhoven, ooit de zodanig heeft het werk van Benjamins een
kopman van de Zero-beweging, die de
kunst weer wilde terugbrengen tot de
Fonseca
Een waar genoegen bij elk
gerecht en iedere gelegenheid
Voor een zonnig prijsje
te koop bij 600 DELCAVE
slijters en
wijnhandelaren,
herkenbaar
aan het vignet
op de deur
De Zonnehof in Amersfoort toont van
8 juli tot en met 6 augustus het werk van
de graficus James Ensor (1860-1949). De
expositie omvat meer dan honderd, deels
ingekleurde, etsen en bovendien een klein
aantal schilderijen. Dagelijks van 10-17
uur, zondags van 13 tot 17 uur.
HAARLEM. „Zo halverwege novem
ber vorig jaar kreeg ik het thema in han
den, dat wordt gehanteerd om de kandida
ten voor het improvisatieconcours te se
lecteren. Het beviel me. Ik keek er nog
eens naar en besloot mee te doen. Vervol
gens reed ik naar de kerk, de Holy Trinity
in Londen, waaraan ik verbonden ben als
organist. Met parkeren mee duurt dat een
uurtje. Ondertussen liet ik mijn gedach
ten er nog eens over gaan, voor zover het
drukke Londense verkeer dat tenminste
toeliet. Ik speelde vervolgens in een keer
een cassettebandje vol, stuurde het op
naar Haarlem en vernam later dat ik mee
kon doen aan het concours".
Zo laconiek en vermakelijk kan alleen
maar een echte Engelsman zijn woordje
instrumenten uit de geschiedenis van de
muziek. Het wordt bespeeld door de
schoonzuster van Messiaen, Jeanne Lori-
od. De foto toont instrument en bespeel-
ster tijdens de maandagavond gehouden
repetitie.
Jeanne Loriod, die een docentschap
voor de Ondes Martenot bekleedt aan het
Parijse Conservatorium, waar zo’n 25-tal
studenten zich jaarlijks specialiseren op
dit in 1928 ontwikkelde instrument, ge
looft in een toekomst voor deze voor
oorlogse tegenhanger van de synthesizer.
„De Ondes zal wellicht niet in deze vorm
bewaard blijven, maar bepaalde eigen
schappen, zoals expressie, plasticiteit en
gevoel zullen gecomineerd met de moge
lijkheden van de synthesizer tot een nieu
we ontwikkeling kunnen leiden”, zo meent
zij.
Het concert in de Grote of St. Bavokerk
begint om 20 uur precies.
I
I
net een
aar de I
rin dit I
meer I
de he-
,uitge- I
Hill maar al te graag zijn betoog door
spekt niet de indruk wegnemen dat hij
gespannen de aanloop naar het concours
ondergaat. „Ik ben gespannen, want ik
weet nog niet hoe ik precies te werk zal
gaan. Kijk, we hebben elk een uur de tijd
om ons voor te bereiden op het thema
waarop we moeten improviseren. En dat
is voor ons gevoel al..ja, Engelsen be
schouwen zoiets eigenlijk al als snelcom-
poneren, in plaats van improviseren. Bij
ons is het de gewoonte om voor de vuist
weg te spelen. Bij recitals in Engeland
komt er bij een improvisatie ook een hele
poespas kijken. Je komt achter de speelta
fel vandaan, krijgt van een of andere heer
een gesloten envelop die je opent, bekijkt
het thema, slaakt als je er echt show van
wilt maken een kreet van ontzetting en
zet je aan het werk”.
Elk land zijn gewoonten, dat is zo’n
beetje de boodschap van Malcolm Hill, die
zegt nog niet te weten of hij nu wel of geen
gebruik maakt van het uur voorbereiding.
„Misschien een minuut of twintig, mis
schien bekijk ik het vlak voordat ik op
moet. Het maakt het wel spannend. Om de
jury hoef ik me geen zorgen te maken. Het
is uitgesloten dat je die drie heren kunt
I bespelen. Wat Nilsson misschien mooi
vindt, zal minder goed vallen bij Langlais.
De spontaniteit zal er dus niet onder
hoeven lijden. Dat is in feite mijn grootste
zekerheid. Als ik een slechte dag heb, dan
speel ik slecht. Zo niet, dan merk ik dat
ook meteen”.
Hill merkt de stijgende verbazing bij
zijn gespreksgenoot op. Opmerkingen
over de positie van organisten in Enge
land dragen niet bij tot meer ernst. „Ik
heb nooit gedacht aan de mogelijkheden
om organist te worden”, vervolgt de nu
34-jarige Malcolm, „simpelweg omdat zo’n
beroep eigenlijk niet bij ons bestaat. Zelfs
een toporganist in een van de grote kathe
dralen kan niet van het orgelspelen leven.
Het is een erebaantje, waarnaast je een
andere broodwinning nodig hebt. Maar
zelfs dan komt er weinig van orgelspe
len".
„De meeste tijd word ik geacht voor het
kerkkoor te staan. Alleen als de dienst
begint speel ik zachtjes een inleiding.
Niet te hard, maar precies zodat de ge
meenteleden hun mond houden. Vervol
gens begeleid ik het koor tijdens twee
liederen, ook al niet te opdringerig. En
daarna moet ik al plaatsnemen voor het
koor. Dat blijft zo tijdens de rest van een
doorsnee-dienst, tot ik aan het slot de
mensen de kerk uit moet spelen. Nee,
orgelspel is in de Engelse kerk maar een
randverschijnsel. Maar ik kom toch niet
te cynisch over hè?”.
Spanning stijgt bij vier organisten
ji
