Karst van der Me uien
Geest van Messiaen’s werken
nieuwe film op stapel
zeer krachtig opgeroepen
)p
Een warmkloppend hart voor de kunst
1
komende
exposities
te
k.
M ii
.IW -
i I 1 -
Terecht eerbetoon Orgelmaand aan werk Franse componist
Twaalf concerten
op Jazz Laren
Museum brengt tekeningen uit Teylers omgeving
i
'Vlieg er 'ns uit'naar de
luchthaven van Madurodam
jurea langwekkende positie, dat (hoe verschil-
1193 04; lend er ook over de artistieke waarde van
zijn werk wordt gedacht) een dergelijk
muzikaal eerbetoon in het kader van de
Orgelmaand alleszins te rechtvaardigen is.
- /r
i|
Martijn en de Magiër met professionele acteurs
4
Parkeren op kunstwerk
mag niet in Arnhem
Fijn dat Den Haag en Scheveningen
zo lekker dichtbij zijn.
Eervolle vermelding
Oosterschelde-film
II
KUNST
19 7 8
JULI
w O E N S DAG 5
10
voor:
HAARLEM. De jaarlijks weerkerende Orgelmaand, die Haarlem
op orgelgebied een faam heeft bezorgd die tot ver over de landsgrenzen
reikt en waarvan het improvisatieconcours als het belangrijkste onder
deel kan worden beschouwd, ging dinsdagavond voor de 28ste keer
van start.
nu al 80 jaar tussen
de wielen!
/<-
i
v.> aH
I
OLIVIER MESSIAEN
’e taak
endienst.
(ADVERTENTIE)
suTun1
kim'
uur
CEES STRAUS
automobielbedrijven
haarlem - bloemendaal - qmuiden
g en De
mieke
Katwijk,
ellen!
j Kruyt
g. Van
en.
ndeloze
in alle
ieloze
of. In
nnische
aard te
handel
rialen.
Nederlandse formaties die in Laren zul
len verschijnen zijn Loek Dikkers Water
land Octet, het Harry Verbeke Kwartet,
het Rein de Graaff/Dick Vennik Kwartet,
Cees Slingers Just in Case en het Gijs
Hendriks Quintet.
Naast de Amerikaanse tenorsaxofonist
Von Freeman, die op het festival vorig jaar
het grote succes werd, treedt tenorsaxofo
nist Willis Jackson op met zijn kwartet.
De concerten, die door de NOS- en
VARA-radio rechtstreeks worden uitge
zonden, beginnen op vrijdag 11 en zater
dag 12 augustus om 20 uur, op zondag 13
augustus om 17 uur. In de Dooyeweerdzaal
van Singer spelen ’s avonds bovendien de
solopianisten Joe Albany en Irv Rocklin,
’s Middags zijn er jazzworkshops in het
Laren Jazz Podium voor Nederlandse or
kesten, groepen of solisten.
HAARLEM. Straks, in september, zal
het feit worden gevierd dat Teylers Fun
datie twee honderd jaar bestaat. Het zal
geen groots opgezet feest worden, daar
voor zijn de middelen te gering. Wel zal
aan de eigen en unieke collectie bijzonde
re aandacht worden besteed, onder meer
door middel van een uitgebreide tentoon
stelling die alle topstukken uit de schilde
rijen- en grafiek-collectie zal omvatten.
Het museum heeft nu een voorschotje op
deze viering genomen door een expositie
in te richten die een beeld wil geven van
wat Pieter Teyler van der Hulst in zijn
tijd, de 18e eeuw aan tekeningen, aquarel
len en grafiek bijeen heeft gebracht.
Het moest bij een poging tot reconstruc
tie blijven, want veel weten we niet van
deze koopman en doopsgezinde diaken.
Uit zijn testament uit 1756 is bekend dat hij
grote interesse voor kunst en wetenschap
moet hebben gehad. Om zijn verzameling
ook na zijn dood voor verdere generaties
te bewaren, verzocht hij in dit testament
dat zijn woning met de ingang in de Dam
straat door een kunstenaar zou worden
bewoond die tevens de verzameling zou
blijven conserveren.
Vooruitstrevend en verlicht voor zijn
tijd heeft Teyler voor de Haarlemse ge
meenschap veel betekend. Waar zijn be
langstelling naar de kunst uitging, moet hij
een ware mecenas zijn geweest die waar
schijnlijk vele, in Haarlem verblijvende
kunstenaars zal hebben gekend en gesti
muleerd. Teyler had de thans nauwelijks
meer voorkomende combinatie van het
voeren van een vermogen en een belang
stelling voor kunst.
Pas na zijn dood is in de verzameling
enige orde aangebracht. Dat gebeurde
vooral door de conservators die de titel
van „casteleyn” hadden. Teyler had in zijn
wilsbeschikking bepaald dat zijn vriend
Taco Jelgersma, een geboren Fries die
later in Haarlem ging schilderen, als eerste
deze functie zou bekleden, maar zover is
het niet gekomen. Jelgersma en Teyler
waren in het zelfde jaar geboren (1702),
maar toen de laatste in 1778 kwam te
overlijden, vond Jelgersma zich te oud
voor de baan.
Tot 1785 heeft toen Vincent van der
Vinne de collectie beheerd als voorganger
van de veel bekendere schilder Wij brand
Hendriks. Onder Hendriks heeft het mu
seum een goede tijd doorgemaakt, hij zou
enige tientallen jaren lang conservator
blijven.
In de vorige eeuw heeft Teylers Museum
die omvang gekregen die het nog altijd tot
zo’n unieke verzameling maakt.
Van een groot gedeelte van wat momen-
ARNHEM (ANP). Omdat een kunst
werk geen parkeerterrein is, gaat de ge
meente Arnhem maatregelen nemen te
gen de automobilisten die hun voertuig
bij gebrek aan legale parkeerruimten,
achterlaten op de „Golven” van kunste
naar Peter Struyken bij de nieuwe Roer-
mondspleinbrug.
Struyken ontwierp voor de gemeente
onder de aan- en afvoerwegen van de
Nieuwe Rijnbrug een golvend landschap
dat hij bekleedde met blauwe en witte
klinkers.
Autorijdend Arnhem toonde weinig res
pect voor dit kunstwerk, waarvoor de ge
meente enige tonnen heeft uitgetrokken.
Schots en scheef stonden dagelijks enige
honderden automobielen bovenop de gol
ven, die waren bedoeld als verfraaiing van
de omgeving. De gemeente Arnhem heeft
voor die verfraaiing in totaal drie miljoen
gulden uitgetrokken.
Het middel dat de gemeente gaat hante
ren, om de weinig kunstminnende autobe
zitters van de golven te weren, zijn stalen
buizen van het soort dat in Amsterdam
langs de grachten is gezet.
De automobilisten kunnen hun bezit
overigens sinds kort kwijt in de nieuwe
parkeergarage in de directe omgeving van
het kunstwerk.
teel wordt geëxposeerd, kan gezegd wor
den dat Teyler het werk onder ogen moet
hebben gehad of op zijn minst de maker
ervan gekend moet hebben. Teyler was
niet in de eerste plaats uit op het bijeen
brengen van topkwaliteit. De Michelange
lo’s, de Rembrandts en de etsen van en
naar Rubens zijn dan ook waarschijnlijk
later aangekocht. Teyler stimuleerde de
Haarlemse kunst en betrok uit dat milieu
de werken voor zijn verzameling.
In feite leefde Teyler op het verkeerde
moment, want de Haarlemse landschaps
schilderkunst die in de Gouden Eeuw zo’n
bloeitijd had gekend, was langzamerhand
zeer matig van kwaliteit geworden. En de
grote tijd van de Romantiek moest nog
komen, al zien we op deze tentoonstelling
wel een aantal aanzetten daartoe. De 18e
eeuw heeft helaas niet het beste opgele
verd van-*vat we aan kunst achter ons
schikken over zoveel professionele ac
teurs, voor een budget tenslotte dat hij
weliswaar hoog noemt voor een kinder
film, maar zeer laag voor een gewone
De film is nu geselecteerd voor de Ne
derlandse inzending naar het Industriële
Filmfestival dat in september in Wenen zal
worden gehouden.
mantiseerde bosgezichtjes, ruïnes van kas
telen, een weids perspectief van een rivier
of een winterlandschap waren veel meer
in trek dan een portret of een interieur
schildering. Daaruit blijkt een groot ver
schil met de kunst van de 17e eeuw toen
het belangrijk was om het eigen, vaak
overdadig ingerichte woonvertrek te laten
zien of in schitterend ornaat te poseren
voor een dikbetaalde portrettist.
HILVERSUM (ANP). Het Internatio
naal Jazz-festival Laren 1978, dat van
vrijdag 11 tot en met zondag 13 augustus
in Singer in Laren (N.-H.) wordt gehou
den, omvat onder meer twaalf concerten,
waarvan zes door Amerikaanse jazzfor
maties en zes door Nederlandse groepen,
waarbij Nederlandse en andere Europese
en Amerikaanse jazzmusici zijn betrok
ken. De concerten hebben plaats in de
concertzaal van Singer en in een tent, die
voor deze gelegenheid in de tuin van het
complex wordt opgezet.
Verder komt het Blue Mitchell/Harold
Land Quintet, met als gastvocalist Eddie
Jefferson, een gitaarkwartet met Barney
Kessel en Herb Ellis en de in Amerika zeer
bekende bigband van het echtpaar Toshi-
ko Akiyoshi (piano) en Lew Tabackin
(saxofoon) met onder andere de saxofonist
Dick Spencer en de trombonisten Bill Rei
chenbach en Jimmy Knepper. Als verte
genwoordiger van de actuele Amerikaan
se jazzscene verschijnt het Muhal Richard
Abrams Quintet met Henry Threadgill
(rietinstrumenten) en trombonist George
Lewis.
extreem hoog gelegen zangpartijen en met
het Amsterdams Kamerorkest als met raf
finement functionerend instrumentaal ap
paraat (strijkers met spaarzaam toegepast
slagwerk), werd die geëigende atmosfeer
ook wel bijzonder krachtig opgeroepen.
De belangrijke partijen daarbij voor de
piano en de op een enkel ordinair effect
na, klankesthetisch goed toegepaste On
des Marthenot, waren bij respectievelijk
Ronald Brautigam en Jeanne Loriod in de
allerbeste handen.
JOHAN VAN KEMPEN
1,
u.
VU
ook in Nederland een succes is geweest en
nog steeds is. Als het aan Karst van der
Meulen ligt, zal het met Martijn en de
magiër nog beter gaan, want hij streeft
ernaar de Nederlandse jeugdfilm volwas
sen te maken, d.w.z.: ook alleszins geniet
baar voor volwassenen, meer een familie
film dus.
De hoofdrol zal nochtans gespeeld gaan
worden door de 15-jarige, Vlissingse ma-
vo-leerling Bart Gabriëlse, die ooit heeft
opgetreden in het tv-programma Filmblik
van de VARA, waaraan ook Karst van der
Meulen medewerking verleende. Drie an
dere jeugdige acteurs werden uitgekozen
na bezoeken die gebracht werden uitgeko
zen na bezoeken die gebracht werden aan
in totaal 140 Gooise schoolklassen. Vier
duizend kinderen, van wie er een paar
honderd werden geselecteerd voor ge
sprekjes en uiteindelijk een paar dozijn
voor proefopnamen.
Het wordt een film over het maken van
een sprookjesfilm. Bart Gabriëlse speelt
het fantasierijke zoontje van droogstoppe
lige middenstanders (Cor van Rijn en Ma-
riol Fiolet) dat heimelijk in een film gaat
optreden, die geregisseerd wordt door een
warhoofdige Jeroen Krabbé en geprodu
ceerd door een zeer zuinige (wat gaat dat
kosten?) Alexander Pola. Veel hilariteit zal
worden veroorzaakt door requisiteurs
Leen Jongewaard en Albert Mol, die een
perfectie aan de dag zullen leggen om
dingen in het honderd te laten lopen. Ons
wordt beloofd dat een draak ter grootte
van een autobus op hol zal slaan en dwars
door decors heen in het water zal knallen.
Joost Prinsen werd aangezocht om in de
hoedanigheid van magiër kosmische ram
pen te voorkomen. En Lex Goudsmid
speelt de opa van Bart (ofte wel Martijn
villen werke
stellingen
ze op de luisteraar muzikaal kan worden
overgedragen.
Dat is zowel in de „Messe de Pentecóte”
als in de, als tweede programmawerk op
dit eerste Orgelmaandconcert uitgevoerde
„Trois petites Liturgies de la Presence
divine” voor vrouwenkoor en instrumen
taal ensemble, duidelijk te ervaren.
De al dan niet op integriteit berustende
diepzinnigheid van de programmatische
achtergrond van Messiaens muziek, als
mede het steeds maar balanceren tussen
het in klank omzetten van artistieke inven
ties enerzijds en het aanwenden van plati
tudes als biöscoopachtige harmonieën an
derzijds, vormen de even onwaarschijnlij
ke als ondoorgrondelijke elementen er in.
Hoe dit ook zij; een op eigen tekst ge
schreven werk als de „Trois petites Litur
gies” uit 1944, levert momenten op van, zo
niet visionaire, dan toch extatisch sugges
tieve kracht. En in de hier geboden uitvoe
ring onder Charles de Wolffs uiterst gedre
ven leiding, door veertien damesleden uit
het koor van de Nederlandse Bachver-
eniging in de knappe weergave van de
zijn orgelmuziek duidelijk doorvoert en
die hem ook op dat vlak tot een figuur van
min of meer revolutionaire betekenis ma
ken. Principes die onder meer zijn afgeleid
van gestileerde vogelzang en Hindoe-
ritmiek.
Al klonk het noordelijk geaarde Müller-
orgel ten aanzien van het karakter van
deze vijfdelige „Pinkstermis” misschien
wat te koel en objectiverend, Thiry wist
met zijn zeer gemotiveerd aandoende ver
tolking ervan, de geest van de compositie
desondanks in zijn opmerkelijk exacte
spel te treffen.
Het innerlijk beeld van de rooms
katholieke religieuze titels en teksten,
waarvan Messiaen zijn werken tot in alle
onderdelen voorziet en die dan ook de
inspiratiebron daartoe heten te zijn, blijkt
overigens altijd weer sterker in de verbeel
ding van de componist te bestaan, dan dat
scffi» jmf i «mna®»
iiHHiiinrixanuL 1
FtUMJiTlti W
De tekenaars die Teyler bijeenbracht,
hadden een uitstekend gevoel voor het
detail. Ze tekenden elk blaadje aan de
boom, ieder steentje van een huis, elke
wolkenflard werd duidelijk en herkenbaar
neergezet. Er was een streven naar het
weergeven van de werkelijkheid, maar
niet naar een authentieke werkelijkheid.
De realiteit mocht best veranderd worden,
mocht mooier gemaakt worden. Cornells
van Noorde bijvoorbeeld, een leerling van
Taco Jelgersma en na Van der Vinne con
servator van Teylers Museum, toont zich
een meester in het neerzetten van een sterk
geromantiseerde werkelijkheid. Zijn land
schap krijgt jagende wolken en een zonnig
lichtje staat temidden van zwarte schadu
wen. Van Noorde is een overgangsfiguur
die in dit werk weinig moet hebben van het
koele en minutieus analyserende klassicis-
me.
Je vindt die bewogenheid ook in de schit
terende bosgezichten van Paul van Lien-
der die Anthonie van Waterloo uit de eeuw
daarvoor lijkt te willen overtreffen in het
fraai uitbeelden van bomen. Uit de toon
valt dan opeens een tweetal werken van
Hendrik Meijer die met Hendriks in Lon
den heeft verbleven. Zijn stijl is nogal
Duits van toon met bijna valse lichten in
een zoet-blauw decor. Grote kwaliteit
steekt weer in een paar P. C. La Fargues
die in de tijd van Teyler in Haarlem moet
hebben gewerkt, maar vooral naam ont
leent aan zijn Haagse stadsgezichten. Een
fraai gezicht op de Nieuwe Kerk op het
Spui getuigt daarvan.
Om het beeld af te ronden koos Teylers
achtste conservator J. H. van Borssum
Buisman voor een kleine impressie van het
werk van Wijbrand Hendriks van wie na
tuurlijk de aquarel van de Soepuitdeling
in het Klein Heiligland uit 1815 de aan
dacht trekt. Het blad werd aangekocht uit
de collectie-Hoog en zou later een voorstu
die blijken te zijn van een veel groter
schilderij van Hendriks dat het Frans
Halsmuseum enige tijd geleden in Mün
chen wist te verwerven.
(Tot het einde van deze maand, van
dinsdag tot en met zaterdag van 10-17
uur).
Het verborgen leven van de haas,
verteld in grote kleurenfoto’s, dia’s en
geluidsband, is te zien op een zomer-
tentoonstelling in het Arnhemse Ge
meente Museum. De tentoonstelling
„Haas tussen de mensen” geeft een
beeld van tien jaar onderzoek van de
bioloog drs. S. Broekhuizen. De expo
sitie is gratis toegankelijk tot en met 3
september.
Honderden kleine machinemensen,
mechanisch speelgoed uit de tijd van
de ruimtevaart, zijn uit particuliere
verzamelingen voor het eerst bijeen
gebracht in een zomertentoonstelling
van het Arnhems Museum, die tot en
met 13 augustus gratis te bezichtigen
is. De cineast Thijs Ockersen maakte
een kleurenfilm, „Robot One”.
Volgens het museum is dit de groot
ste tentoonstelling van speelgoedro-
botten, tot dusver in ons land gehou
den. Er zijn er bij die zingen, anderen
lachen, ratelen, knetteren, kreunen of
praten. Uit Amerika is bovendien de
zojuist op de markt gebrachte robot
uit de film „Star Wars” te zien. Het is
de eerste speelgoedrobot met radiobe-
sturing.
Tot en met 30 juli zijn in het mu
seum de sieraden van veertien jonge
Engelse vormgevers te zien, voor het
eerst sinds lange tijd is de volledige
verzameling van het werk van de Ne
derlandse schilder Jan Mankes
(1889-1920) te bezichtigen in het Arn
hems Gemeente Museum van 8 juli
tot en met 3 september, in juli etsen
van Ron Rooijmans uit Gellicum en in
augustus blinddrukken van Harry
van Kuyk uit Nijmegen.
(ADVERTENTIE)
Een geliefd onderwerp was sinds de 17e eeuw het uitbeelden van een rivier met een
veerboot. Het gaf de schilder verschillende voordelen: het horizontale karakter bracht
rust en evenwicht in de voorstelling, hij had alle mogelijkheden voor een attractieve
stoffering en het bracht een menselijke aanwezigheid met zich mee. Paul van Liender
(Utrecht 1731-1797) was te Haarlem houtkoper en bestuurslid van de Stadstekenacade
mie. Hij is een typische overgangsfiguur bij wie al trekjes van de Romantiek zichtbaar
zijn, zoals ook op deze aquarel met de wallen van een imaginaire stad. Van Liender had
een goed gevoel voor het detail en bracht in dit werk een ongelooflijk blond licht.
Parijse orgelvirtuoos Louis Thiry gespeel
de „Messe de la Pentecóte” uit 1950 is de
eerste compositie, waarin Messiaen de
door hem gehanteerde principes nu ook in
tó- Saxofonist Harry Verbeke is een van de
Nederlandse deelnemers aan het Interna
tionale Jazzfestival in Laren.
in samenwerking met Piet Geelhoed.
De opnamen voor Martijn en de magiër
zijn vorige werkstuk „Peter en de zullen hooguit zeven weken mogen duren,
vliegende autobus”, dat zijn er namelijk want dan moeten vier van de belangrijkste
300. acteurs weer naar school. Men hoopt op
spoedig goed weer, ook omdat de hele
Eerlijkheidshalve dient er wel bij verteld familie Gabriëlse uit Vlissingen voor de
te worden dat al die 300 kopieën in Rus
land vertoond worden, waar Peter en de
hebben, maar dat betekent niet dat de
tentoonstelling daardoor van minder
waarde is.
De keuze die gemaakt werd is interes
sant omdat het de smaak vertegenwoor
digt van een man die weliswaar over veel
financiën kon beschikken, maar niet de
pretentie had zich daarmee grote status te
verschaffen. In een tijd waarin het hoogste
streven niet veel verder reikt dan een
tweede woning aan de Costa Brava of een
patserige kruiser op de binnenwateren in
plaats van een goed schilderij aan de
wand, zou Teyler op zijn minst een feno
meen zijn geweest.
Als op deze tentoonstelling de vele topo
grafische prenten opvallen, dan wordt
daarmee blijk gegeven van een smaak die
in de 18e eeuw veel opgang vond. Men had
grote belangstelling voor afbeeldingen van
de eigen stad en de nabije omgeving. Gero-
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. De Nederlandse
filmindustrie is jarenlang een eenmans
bedrijf geweest, op gang gehouden door
141
ft
dus) die het op zijn oude dag ook nog weet
te brengen tot filmster. Allard van der
Scheer werkt op de ambassade van India.
Karst van der Meulen prijst zich geluk-
de Limburger Henk van der Linden. Maar kig met de mogelijkheid te kunnen be
er is nu iets moois aan het opbloeien.
De afgelopen week hadden de eerste
voorstellingen plaats van het door Harry
Geelen gemaakte „Pinkeltje”. En kort gele
den werden de eerste opnamen gemaakt voor speelfilm. Karst van der Meulen, die naast
den de eerste opnamen gemaakt voor een opleiding aan de Amsterdamse Film-
„Martijn en de magiër”, die geregisseerd academie zich in jeugdfilms gespeciaü-
wordt door Karst van der Meulen. Stellig seerd heeft bij de Children Film Foundati-
de meest succesvolle Nederlandse jeugd- on in Engeland, schrijft zijn scenario zelf,
filmer, als je het afmeet aan het aantal
kopieën dat er in het buitenland rouleert
van
opnametijd wil neerstrijken op een Hilver-
sumse camping. Aldus werd woensdag
vliegende autobus vorig jaar bekroond meegedeeld op een persconferentie waar
werd op het speciale kinderfilmfestival Albert Mol helaas afwezig was, aangezien
van Moskou. Maar tóch. Engeland en hij de Achterhoek niet kon verlaten in
Scandinavië gaan binnenkort eveneens verband met de aanstaande bevalling van
over tot het uitbrengen van deze film, die zijn geit.
Het is de bedoeling dat Martijn en de
magiër over precies een jaar in de bio
scoop komt.
DEN HAAG (ANP). De in opdracht
van het ministerie van Verkeer en Water
staat gemaakte film „Oosterschelde, ke
rend tij” heeft op de vijfde internationale
festival voor milieufilms „Ekofilm” in
Tsjechoslowakije een eervolle vermel
ding gekregen.
De internationale luchthaven van Madurodam.
Een van de drukste en gezelligste vliegvelden van Europa.
Door de luidsprekers klinken de aankondigingen. Zojuist is de
Concorde geland en een Jumbo-jet van de KLM staat voor vertrek
gereed. Natuurlijk valt er nog veel meer te zien en te beleven
in Madurodam, Den Haag en Scheveningen.
Maak ’t u makkelijk met de voordelige dagtocht 19 van NS
/TIPS VOOR EEN FIJNE DAG UIT
Donderdag 6 juli: 23.00 uur: VUURWERK vanaf de Pier.
Elke donderdag 9.00-21 00 uur: ANTIEKMARKT op het
Lange Voorhout.
Gehele maand juli en augustus: Grootse ROZENTENTOON
STELLING in het Westbroekpark - gratis entree.
Tip voor het hele gezin: Dagje DUINRELL-Doen!
Inlichtingen: VVV Den Haag/Scheveningen, tel. 070-546200. J
...en kiek met Kodak film - de kleuren uit het gele doosje.
Het programma van het rechtstreeks via
de radio te beluisteren, maar desondanks
zeer goed bezochte openingsconcert dat
zoals gewoonlijk in de Grote of St. Bavo
plaats had was ditmaal geheel gewijd
aan de Franse componist Olivier Mes-
htingen ove siaen, die aan het einde van dit jaar zijn
23-319304 zeventigste verjaardag zal vieren.
Messiaen bekleedt als componist spe-
- ciaal in de orgelwereld een dusdanig be-
De ter opening op dit concert door de
