Zelfde lijn als vorig kabinet gekozen
Regering: cultureel akkoord
met Zuid-Afrika opzeggen
Commissie-Schöffer brengt derde tussenrapport uit
1
Nazi-jager hielp journalist zoeken
Wiesenthal
Kamervragen
over beleid
vluchtelingen
Eind augustus
onderzoek rond
c
b
en dan
ditnoq
„Kans op uitlevering
oorlogsmisdadiger Bruins groot
r
H H 'O |j
19 7 8
BINNEN- EN BUITENLAND
JULI
DONDERDAG 6
2
i
2
Kofferruimte
Geschiedenis
tf
Te gemakkelijk
Beïnvloeding
Oesters
Olietankers
Op reis
al
m
gr
Tegenstanders
kJ
te
01
bl
di
Ti
Pi
H;
G
P
fe
m
C;
Zware vonnissen
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. „Het is zeer twijfelachtig dat de toenmalige minister
van Justitie mr. Donker in 1952 heeft besloten af te zien van vervolging
van Pieter Menten wegens in Polen gepleegde oorlogsmisdrijven. Er is
voor dit verweer van Menten geen enkel bewijs in de archieven
gevonden”.
Heroïnevondst
I te
Brandstichting
Koerden
Stoffelijk overschot
sc Si es
..WSU.uJ|
lllllllllllllllllllllllfltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Ministeriële belofte uit
52 aan Menten onvindbaar
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
ir Oud-minister STRUYCKEN
het weer
WEERRAPPORTEN
vo
SIMON WIESENTHAL
tüt Archieffoto van SIERT BRUINS
Vooruitzichten voor zaterdag, opgesteld door
het KNMI;
Enkele buien, later meer opklaringen. Middag-
temperaturen omstreeks 17 graden.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. De regering heeft de
Tweede Kamer voorgesteld het culture
le verdrag met Zuid-Afrika op te zeggen.
Het vorige kabinet had in september
1977 het verdrag al opgeschort. De op
zegging wordt pas definitief een half
jaar nadat deze door het parlement is
aangenomen.
De opzegging van het akkoord dat in
1951 werd gesloten was al door het kabi-
net-Den Uyl aangekondigd. De kabinets
formatie maakte realisering ervan niet
mogelijk.
Minister-president Van Agt had in ja
nuari reeds laten weten dat ook deze
regering instemt met de opzegging van
het akkoord. Een meerderheid in het
parlement had al eerder laten weten met
de opzegging van het akkoord in te stem
men.
8
16
8
2
9
5
24
8
7
11
1
0
0
3
20
4
3
1
23
24
7
0
3
0.2
6
4
0
1
3
0
0
2
12
0.6
0
0
0
0
„Bruins was nota bene Hollander. Er
waren ook Hollanders die in Rusland ge
moord hebben, maar die mensen daar
waren vreemd voor ze. Maar Bruins leefde
onder de Hollanders en dat valt bij mij erg
hard. Ik ben altijd evenzeer scherp ge
weest op joden die bijvoorbeeld in de
concentratiekampen met de Duitsers sa-
De Westduitsers moeten in ieder geval
binnen 60 dagen een beslissing nemen over
het Nederlandse uitieveringsverzoek dat
binnenkort wordt verwacht.
Wiesenthal zegt het geval-Bruins hoog
op te nemen. „Met name door dat geval
met de broers Sleutelberg in Delfzijl; die
mensen zijn één minuut voor twaalf door
Bruins omgebracht. De broers waren vier
jaar ondergedoken geweest en ze waren
nog maar één minuut van de vrijheid af.”
„Bruins had de mogelijkheid om ze te
sparen, hij had kunnen zeggen: wegwezen,
het is toch afgelopen. Want het gebied
rond Delfzijl was al helemaal bezet door
de geallieerden. Maar hij deed dat niet en
schoot de broers Sleutelberg neer”, aldus
Wiestenthal in Wenen.
De bekende jager op oorlogsmisdadi
gers had gisteren nog telefonisch contact
met de familie van de broers Sleutelberg.
„Dat was een trieste zaak. Men heeft mij
bedankt nu er na 34 jaar klaarheid in die
zaak is gekomen.”
De tweede conclusie van de commissie-
Schöffer uit de bestudeerde archiefstuk
ken is dat de toenmalige minister van
Justitie mr. A. Struycken in 1952 te ge
makkelijk heeft toegegeven aan de druk
van Menten en zijn verdedigers.
Het kabinet-Den Uyl had niet direct’
besloten tot opzegging, omdat men hoop
te via de culturele contacten (bijvoor
beeld via universiteiten) de kritische dia
loog met Zuid-Afrika levend te houden.
Tweede Kamer is geweest en partijgenoot
(KVP) van minister Struycken was.
De invloed van de verdediging ging zelfs
zo ver dat mr. Coebergh betrokken werd
bij de redactie van het besluit tot afwijzing
van het Poolse uitleveringsverzoek.
Dat de argumentatie over het „Ne bis in
idem”-beginsel (dat betekent dat een ver
dachte niet twee keer voor hetzelfde feit
terecht mag staan) in het afwijzingsbesluit
kwam heeft volgens de commissie het late
re onderzoek naar Mentens gedragingen
bemoeilijkt.
Toen begin 1952 nieuwe feiten aan het
licht kwamen met name door verklarin
gen vanuit Israël stelde het openbaar
ministerie in Amsterdam voor een nieuw
onderzoek tegen Menten te starten.
Tot een dergelijk onderzoek is het echter
niet meer gekomen. Juist het argument dat
Menten in Nederland al eens terecht had
gestaan wegens indiensttreding bij de vij
and en dat op grond daarvan de Blaricum-
se miljonair niet was uitgeleverd speelde
hierbij een belangrijke rol.
Door het ontbreken van gegevens in de
archieven is het niet exact duidelijk ge
worden wat precies de redenen waren van
menwerkten tegen hun eigen mensen”, be
toogt Wiesenthal.
„Ik begon ten slotte zelf mee te zoeken en
richtte me uiteindelijk op de verblijfplaats
van de broer van Bruins, Dirk Bruins. Die
broer heeft in het Duitse leger gevochten
en kreeg daarvoor het Ritterkreuz”.
Bij de totstandkoming van de uiteinde
lijke tekst van de afwijzing vallen vol
gens het rapport twee dingen op: de on
miskenbare beïnvloeding van minister
Struycken van Justitie door Mentens ver
dedigers, en de kennelijke wens van de
bewindsman om die beïnvloeding toe te
laten.
Zaken), Pais (Onderwijs) en Gardeniers
(CRM), zeggen het opschorten van het
akkoord alleen niet meer voldoende te
vinden. Een totale opzegging moet vol
gens de bewindslieden worden doorge
zet.
Daaraan moest volgens hem zo gauw mo
gelijk een einde komen”.
Zo is het volgens de commissie dan ook
niet verbazingwekkend dat Struycken,
toen advocaat mr. Coebergh hem liet delen
in zijn verontwaardiging over de behande
ling van Menten door de Nederlandse au
toriteiten, bevestigd werd in zijn wantrou
wen over het gebeurde na de Tweede We
reldoorlog.
Het argument dat Menten al was ver
volgd en dus niet nog een keer voor het
zelfde feit terecht moest staan, viel volgens
de commissie dan ook in goede aarde bij
de bewindsman.
De commissie constateert dat onder de
verantwoordelijkheid van Struycken een
afwijzingsbesluit van het Poolse uitleve
ringsverzoek tot stand kwam, „waarbij,
achteraf gezien te vergaand en te gemak
kelijk en dus onoirbaar werd toegege
ven aan invloed en druk van Mentens
verdedigers”.
In Sydney en Melbourne en omgeving
zijn meer dan driehonderd mensen ziek
geworden na het eten van oesters in res
taurants. Er worden nog steeds ziektege
vallen gemeld. De aard van de ziekte heeft
men nog niet kunnen vaststellen.
Frankrijk heeft gisteren bepaald dat
olietankers de Franse Atlantische kust
voortaan op minimaal 50 kilometer moe
ten passeren. De nieuwe regel gaat 1 janu
ari van het komend jaar in. Tot dan hoe
ven de tankers slechts twaalf kilometer uit
de Franse kust te blijven.
tij
ge
as
so
ge
Waterstanden IJmuiden
Laagwater 1.37 uur en 13.55 uur
Hoogwater 5.46 uur en 18.10 uur
17
17
16
16
16
17
16
15
16
14
10
30
19
19
14
18
16
18
15
11
18
25
23
14
14
15
26
19
17
25
25
19
16
16
24
32
29
34
11
11
8
9
10
12
16
8
12
11
7
25
11
12
10
11
11
16
7
8
10
14
12
10
9
11
16
10
12
14
15
13
10
11
18
19
18
16
Minister Van dér Klaauw van Buiten
landse Zaken en staatssecretaris Beyen
van Economische Zaken maken in oktober
een rondreis door Azië. De minister be
zoekt Japan en Zuid-Korea in gezelschap
van de staatssecretaris en India in zijn
eentje. Beyen brengt ook nog een bezoek
aan China.
kt
PJ
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Twente
Vlissingen
Z.-Limburg
Aberdeen
Athene
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Genève
Helsinki
Innsbruck
Klagenfurt
Kopenhagen
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
München
Nice
Oslo
Parijs
Rome
Split
Stockholm
Wenen
Zürich
Casablanca
Istanboel
Las Palmas
Tunis
regenbui
motregen
regen
h. bew.
regenbui
regenbui
zw. bew.
regen
regenbui
zw. bew.
regen
onbew.
1. bew.
regen
zw. bew.
h. bew.
regen
geh. bew.
zw. bew.
geh. bew.
onweer
onbew.
onweer
regen
zw. bew.
zw. bew.
zw. bew.
1. bew.
regen
h. bew.
onbew.
regen
onbew.
zw. bew.
zw. bew.
onbew.
zw. bew.
h. bew
pa
tie
en
sc
be
lei
de
rii
R1
gij
qt
m
Bi
m-
ki
he
in
w
w
w
w
w
wnw
wnw
wzw
wnw
wzw
nw
windst.
w
nw
w
zw
zzw
o
verand.
nw
w
n
zzo
wnw
w
zw
wnw
windst.
nw
zzo
z
windst.
zw
wnw
windst.
zo
n
windst.
jaar van 1977 gaven voor het kabinet-
Den Uyl de doorslag.
De kritiek richtte zich vooral op tal van
repressieve maatregelen die de Zuidafri-
kaanse regering nam tegen tegenstan
ders van het bewind.
„De zeer ernstige gebeurtenissen welke
„Zijn informaties leidden in eerste in
stantie naar het Eifelgebergte. Daar heb
ben we erg intensief gezocht. Ik stuurde er
steeds weer mensen heen, maar dat lever
de niets op.”
va
he
pli
st<
vo
zit
lai
Bi
de
ge
ge
he
nil
Vt
sa
pa
na
da
na
ze’
H
m
di
k<
De commissieleden Blom en ’t Hart ver
telden dat vijf mensen geheel of gedeelte
lijk geweigerd hebben medewerking te
verlenen aan het onderzoek. Een volledige
weigering kwam van de oud-politieman
Van Eysendoorn, de Elsevier-joumalist
Lunshof en de advocaat Kalbfleisch.
De laatste weigerde omdat hij meende
geen mededelingen te kunnen doen aan
derden uit de relatie tussen advocaat en
cliënt. Menten zelf en de advocaat Coe
bergh weigerden medewerking nadat zij
eerder wel hun toestemming daarvoor
hadden gegeven. Menten gebruikte daar
bij het argument dat hij de commissie niet
in pyjama te woord wenste te staan. De
reglementen van het penitentiair zieken
huis in Scheveningen, waar hij in voorar
rest verblijft schrijven dat voor.
Het ging hierbij om de afwijzing van het
verzoek dat Polen had gedaan om uitleve
ring van Menten wegens in Urycz gepleeg
de oorlogsmisdrijven.
Commissielid dr. Blom zei hierover gis
termiddag tijdens een persconferentie in
Den Haag dat het uitgangspunt bij het
departement van Justitie was dat het uitle
veringsverzoek moest worden afgewezen.
„Het enige argument daarvoor was dat
er een eigen Nederlands onderzoek naar
de beschuldigingen zou komen. Dat argu
ment is in de afwijzing van het uitleve
ringsverzoek echter niet gebruikt. In
plaats daarvan is gezegd dat Menten niet
kon worden uitgeleverd omdat hij in Ne
derland al eens voor hetzelfde feit terecht
gestaan had”, aldus dr. Blom.
Dat laatste argument is er ingekomen
onder invloed van Mentens verdedigers,
mr. dr. J. C. Coebergh en mr. L. G. Korten
horst, die vele jaren voorzitter van de
„Dirk Bruins kwamen we vrij snel op het
spoor. Hij woonde in Radevormwald, op
ongeveer een half uur rijden van de woon
plaats van .Sierd Bruins.”
Toch zullen culturele contacten tussen
Nederland en Zuid-Afrika mogelijk blij
ven. De regering zal nagaan hoe dergelij
ke activiteiten, waaronder ook nadruk
kelijk de kritische dialoog wordt ge
noemd, kunnen worden ondernomen
dan wel initiatieven van derden kunnen
worden ondersteund.
De regering denkt daarbij bijvoor
beeld aan contacten met individuele
Zuidafrikanen, vooral om hen op de
hoogte te houden van de opvattingen die
In Nederland liggen „met betrekking tot
het in gelijkwaardigheid en vrijheid sa
menleven van burgers in één staatsver
band, ongeacht hun ras of religie”.
Vanuit zijn kantoor in Wenen vertelt
Wiesenthal hoe de zaak-Bruins tot klaar
heid kwam. In december vorig jaar werd
hij door de journalist Klaas van Wier ver
zocht zich met het geval te bemoeien om
dat naspeuringen van de journalist vastlie
pen.
in de tweede helft van 1977 in Zuid-
Afrika hebben plaats gevonden, wettigen
geen andere conclusie dan dat aan de
zijde van de Zuidafrikaanse regering de
juiste instelling ontbreekt om de beoogde
dialoog wezenlijk effect te laten hebben”,
schrijft de regering nu.
De ondertekenaars van het voorstel,
minister Van der Klaauw (Buitenlandse
DEN HAAG. De commissie-Schöffer
hoopt eind van dit jaar haar eindrapport
te kunnen publiceren. Eind augustus
wordt het eigenlijke onderzoek beëin
digd. Het heeft bestaan uit het naspeuren
van archieven en uit het horen van be
trokkenen.
„We gebruikte een militaire stafkaart
om het hele gebied daar uit te kammen op
zoek naar Siert. Het probleem was im
mers dat we niet wisten onder welke naam
Siert Bruins in Duitsland woonde. We
wisten wel dat tuj protestants was en we
schakelden de protestantse gemeente in
bij onze naspeuringen.”
„Uiteindelijk kwamen we er achter dat
hij de naam Siegfried Bruns gebruikte en
woonde in Breckerfeld op het adres Alten-
breckerfeld 12”.
Het gerechtshof in Praag heeft zware
straffen uitgedeeld aan drie personen die
ervan werden beschuldigd een kaping van
een Tsjechoslowaaks vliegtuig naar West-
Duitsland te hebben beraamd. Het drietal
kreeg gevangenisstraffen van negen en
acht jaar.
In schriftelijke vragen wijzen zij er
op, dat in de eerste vijf maanden van
dit jaar al veertien asielzoekers be
roep op een beschikking en schorsen
de werking werden geweigerd, terwijl
dit aantal in 1977 slechts vier bedroeg.
De beide Kamerleden vragen de
staatssecretaris uit een te zetten hoe
het komt dat er een „opvallende” toe
name is van het aantal gevallen, waar
in in vluchtelingenzaken een kort ge
ding tegen de Staat wordt gevoerd.
Ook willen de Kamerleden een re
actie op de scherpe verwijten van de
VN-hoge commissaris voor vluchte
lingen aan het adres van de Neder
landse regering. Er zou, volgens deze
hoge commissaris sprake zijn „van
een volstrekte breuk met het na
oorlogse vluchtelingenbeleid in Ne
derland”.
Weer in binnen- en
buitenland
VRIJDAG 7 JULI
Zon- en maanstanden
Zon op 5.28 uur onder 22.00 uur
Maan op 7.44 uur onder 22.44 uur
Tot deze conclusie is de commissie-
Schöffer gekomen in een vandaag aan de
Tweede Kamer aangeboden derde tussen
rapport. Menten voerde de ministeriële
toezegging aan tijdens het proces dat vorig
jaar tegen hem is gevoerd voor de bijzon
der strafkamer van de Amsterdamse
rechtbank.
Deze bewering, die Menten volgens de
opstellers van het rapport wel erg laat
naar voren heeft gebracht, wordt „onaan-
neemlijk” genoemd.
„Zonder een formeel besluit is een der
gelijke ministeriële mededeling al zonder
meer erg onwaarschijnlijk. Zou er wel zo’n
besluit zijn geweest dan is het niet aan te
nemen dat Menten en zijn verdedigers
daar weet van hebben gehad”, aldus het
rapport.
Mentens verdediger mr. L. van Heijnin-
gen noemde gisteren de publikatie van het
tussenrapport van de commissie-Schöffer
ontoelaatbaar. „De commissie trekt zelf
conclusies en stelt zelf feiten vast die de
Hoge Raad aan de beslissing van de Haag
se rechtbank heeft opgedragen. Zolang de
zaak onder de rechter is, moet bovendien
de nodige terughoudendheid worden be
tracht”.
„Dit geldt ook voor minister De Ruiter
van Justitie die het rapport naar de Twee
de Kamer heeft gestuurd. Dit is een ernsti
ge ministeriële misslag, die politieke gevol
gen dient te hebben”, aldus mr. Van Heij-
ningen.
De commissie, bestaande uit de Leidse
hoogleraar dr. I. Schöffer, dr. J. C. H.
Blom uit Amsterdam en de Tilburgse lec-
De Rotterdamse politie heeft gister
avond drie Chinezen uit Singapore gear
resteerd die drie kilo heroïne ter waarde
van 450.000 het land hadden binnenge
bracht. Het drietal was maandagavond
per trein vanuit Parijs in de Maasstad
aangekomen.
1 VI
i sc
Je
pe
Jo
ja;
de
ge
ov
Ook zou er, naar de mening van
deze VN-functionaris, sprake zijn van
„uitholling van het vluchtelingenver
drag”.
tor strafrecht mr. A. C. ’t Hart, heeft het
interimrapport uitgebracht naar aanlei
ding van het recente arrest van de Hoge
Raad in de zaak-Menten.
Daarbij werd het vonnis van de Amster
damse rechtbank, waarbij Menten wegens
oorlogsmisdrijven tot vijftien jaar gevan
genisstraf werd veroordeeld, wegens
vormfouten vernietigd.
GRONINGEN. Volgens Nazi-
speurder Simon Wiesenthal is de kans 80
procent dat de oorlogsmisdadiger Siert
Bruins door de Westduitse autoriteiten
aan Nederland wordt uitgeleverd.
■c- ai
Ook de Zuidafrikanen hadden te ken
nen gegeven prijs te stellen op die dia
loog. Maar de gebeurtenissen in het na-
DEN HAAG (ANP). De PvdA-
Kamerleden Van den Bergh en me
vrouw Haasberger verwijten staats
secretaris mevrouw Haars van Justi
tie beleidsveranderingen in het
vluchtelingenbeleid sinds het optre
den van de nieuwe regering.
De politie van Den Haag heeft sinds
begin juni tien personen aangehouden die
ervan worden verdacht in de maanden
april en mei branden te hebben gesticht in I
slooppanden in de Haagse Schilderswijk.
Direct na de eerste aanhouding heeft zich
in de wijk geen brandstichting meer voor-
gedaan.
het achterwege laten van een onderzoek
naar de Israëlische getuigenverklaringen.
Misschien is het gewoon wel vergeten, zo
wordt in het rapport van de commissie
geconcludeerd.
Langdurige ziekte van voorstanders van
vervolging van Menten kan volgens de
commissie ook een rol hebben meege
speeld.
In het derde interimrapport gaat de
commissie uitgebreid in op de gang van
zaken rond het proces tegen Menten aan
het eind van de jaren veertig. Het Amster
damse Bijzondere Gerechtshof veroor
deelde Menten toen wegens hulpverlening
aan de vijand.
Na behandeling in hoger beroep voor de
Bijzondere Raad van Cassatie kreeg hij
acht maanden gevangenisstraf met aftrek
van voorarrest opgelegd.
De commissie vindt het belangrijk dat
Menten in deze strafzaak niet is vervolgd
wegens deelname aan massa-executies.
„Van de mogelijkheid dat hij ook daarbij
betrokken zou zijn was toen nog vrijwel
niets bekend.
In juni 1948 volgden er meer beschuldi
gingen tegen Menten. De zaak kwam pas
echt in een stroomversnelling toen in de
Israëlische krant Haaretz een artikel ver
scheen waarin gedetailleerd beschreven
werd hoe massamoorden onder Mentens
leiding zouden zijn verlopen.
Het verzoek om uitlevering van Menten
deed de Poolse regering in oktober 1950.
Wat er zich in het overleg met minister
Struycken heeft afgespeeld, kan volgens
de commissie slechts gedeeltelijk worden
gereconstrueerd.
Het PvdA-kamerlid Van den Bergh
heeft minister Van der Klaauw gevraagd
bij de regering van Irak te bepleiten dat de
tegen honderd Koerden uitgesproken
doodstraf niet wordt uitgevoerd. Ook wil
Van den Bergh dat de bewindsman bij zijn
collega’s in de landen van de Europese
Gemeenschap en van Amerika aandringt
eenzelfde gedragslijn te volgen. Het ka
merlid wil internationaal overleg over de
positie van de Koerden in Irak, Iran en
Turkije.
Het stoffelijk overschot van de 19-jarige
Joke Dijkstra uit Dokkum, die vorige
week in het Canadese Eriemeer verdronk
is gisteren geborgen. Vorige week donder
dag werd zij samen met twee familieleden
in Port Stanley door de hoge golven van
een steiger geslagen. Haar vierjarig neefje
verloor ook het leven. De 18-jarige Hen-
drika Dijkstra kon worden gered door een
man die door het hulpgeroep was gealar
meerd.
Volgens Wiesenthal is Bruins in de loop
der jaren wel degelijk enkele keren op
bezoek geweest bij zijn familie in Gronin
gen. Hij werd dan door broer Dirk in de
kofferruimte van diens auto over de grens
gesmokkeld. Wiesenthal ontkent het ver
haal dat er vorig jaar geprobeerd is om
Bruins naar Nederland te lokken om hem
hier in te rekenen en aan de autoriteiten
over te leveren.
Bruins onthield zich in zijn woonplaats
van iedere politieke activiteit. Hij was bij
voorbeeld geen lid van een neonazistische
partij in West-Duitsland. „Dat is ook be
grijpelijk”, zegt Wiesenthal, „zulke men
sen kunnen zich niet op de voorgrond
stellen op een of andere manier”.
Wiesenthal is nog bezig met andere
soortgelijke gevallen als dat van Bruins,
maar daarover wil hij niets zeggen. „Er
staat nog heel wat open, er zijn erg veel
mensen die nog niet zijn opgedoken. En
zolang dat nog niet het geval is geef ik het
niet «o”.
De beslissing van Struycken om het
Poolse uitleveringsverzoek af te wijzen
moet volgens de commissie worden bezien
in het licht van Struyckens maatschappij
visie. „Hij vond dat er na de oorlog veel
onrecht was gedaan doordat men gedre
ven was door haat- en wraakgevoelens.
Aantal uren zon: 2 tot 10; minimumtemperatuur:
omstreeks 11 graden; maximumtemperatuur:
omstreeks 18 graden; kans op een droge periode
van minstens 12 uur: 90 procent. Kans op een
geheel droog etmaal: 60 procent.
S3’
