een dagje Tour
Herinnering aan
Keniaan in voetsporen van de allergrootsten
RECORDONTWIKKELING
s
1
id b.i
door Jan van der Nat
Bescheiden
Op eigen houtje
W
26
r:
Ik wil
dubbeltitels
net zoals
Lasse Viren
Na 18.0
Henry Rono
superatleet
Lasse Viren
een lane
99
iafmach
een
rend
HANS ROMBOUTS
lang niet perfect. Ik dribbel nog te veel
vlak voor een hindernis”.
and
land.
voorkeur
en
(hij vierde zijn 25ste verjaardag met het
steeple-record) werd in de kranten breed
uitgemeten. Anders zou het gaan met de
volgende records, die toch minstens even
imponerend waren. De reden lag voor de
hand. Het wereldkampioenschap voetbal
was in aantocht, toen Rono de 3000 meter
steeple in recordtijd aflegde. Tijdens zijn
geslaagde aanval op het 1000-meter record
in Wenen was het WK in volle gang en toen
hij het kwartet volliep richtte de aandacht
zich alweer op de Ronde van Frankrijk en
Wimbledon.
Het doet de 1.70 meter grote en 64 kilo
zware Henry Rono nauwelijks iets. Hij is
ervan overtuigd dat hij de kans om de
wereldpers te halen nog krijgt. En dat zal
ongetwijfeld gebeuren, wanneer hij zijn
volgende doel bereikt: het doorbreken van
de acht minuten muur op de steeple chase.
Rono: „Dat moet kunnen. Mijn stijl is nog
De ontwikkeling van de records op de zoge
naamde Olympische afstanden, die momenteel in
het bezit zijn van Henry Rono, ziet er als volgt uit:
5.000 meter:
13.24.2 Kipchoge Keino
13.16.6 Ron Clarke (Aus)
13.16.4 Lasse Viren (Fin)
13.13.0 Emiel Puttemans
Voorlopig blijft Henry Rono erg beschei
den onder zijn prestaties, die hem tot een
geliefd deelnemer' hebben gemaakt op tal
van wedstrijden in Europa.
„Ik vind het allemaal erg leuk, die re
cords. Maar het verbeteren van wereldre
cords is niet mijn eerste doel. Ik wil alleen
maar zo hard mogelijk lopen. Voor dit
seizoen heb ik me voorgenomen persoon
lijke records te verbeteren. Het toeval wil,
dat het direct wereldrecords zijn gewor
den”.
Plezier in het lopen wil Henry Rono, die
dit seizoen al 23 keer aan de start kwam en
even vaak won, zo lang mogelijk hebben.
23-06-65
05-08-65
17-08-65
14-09-72
03-08-74
27-06-78
30-11-65
08-07-66
14-09-72
20-09-72
8.19.8
8.14.0
8.10.4
8.09.8
8.08.0
8.05.04
„Als het karwei is voltooid, als Parijs is
bereikt, neem ik voor elke coureur, ook
de kleinste, mijn chapeau af. Dan bete
ken je wat”.
Vandaar ook, dat hij in verhouding tot
anderen betrekkelijk weinig traint.
„Ik loop ’s morgens een kilometer of
twintig en ’s middags tien. Er moet tijd
overblijven voor mijn studie. Dat is voor
mij op dit moment toch het belangrijkste.”
Na die studie wil Rono terug naar Kenia
en zich dan eerst een paar jaar richten op
de atletiek, alvorens les te gaan geven in
landbouwkunde. Zijn uiteindelijke doel
zijn de Olympische Spelen van Los Ange
les in 1984. Daarna verdwijnt de naam
van Henry Rono voorgoed in de histori
sche archieven. Zoals het er nu uitziet aan
de zijde van de allergrootsten.
Henry Rono: „Ik wil net als Lasse Viren
twee keer dubbelkampioen worden tijdens
de Olympische Spelen. En misschien pak
ik er nog wel een vijfde titel op de
steeple chase bij”.
05-07-77
08-04-78
18-12-63
14-07-65
03-09-72
13-07-73
30-06-77
11-06-78
23)-31929
dens kar
3.000 meter:
7.49.0 Michel Jazy(Fra)
7.46.0 Siegfried Hermann (Odl)
7.39.6 Kipchoge Keino (Ken)
7.37.6 Emiel Puttemans (Bel)
7.35.2 Brendan Foster (Gbr)
7.32:1 Henry Rono
lisatie wai
ationalee
ht.
Direct
een
De steeple was een logische keus. De
hindernisloop lijkt een onderdeel van de
atletiek, dat speciaal voor Kenianen is
ontworpen. Amos Biwott en Ben Kogo
veroverden goud en zilver op de Olympi
sche Spelen van Mexico; Kipchoge Keino
en Ben Jipcho deden vier jaar later het
zelfde in München.
Een jaar na zijn keuze voor de atletiek
liep Rono de steeple in 8 minuten en
dertig seconden. Daarbij moet dan wel
worden aangetekend dat de waterbak niet
aanwezig was. Henry Rono zat toen echter
niet zo ruim in zijn vrije tijd. Hij was pas
laat naar de middelbare school gegaan en
die studie was voor hem voorlopig belang-
rijker.
De „geestelijke” ontwikkeling van Hen
ry Rono heeft geruime tijd stilgestaan,
omdat hij na de dood van zijn vader werd
opgevoed door zijn grootmoeder, die er
niet zoveel heil in zag hem naar school te
sturen. Pas na de middelbere school, die
hij in 1975 afmaakte en de militaire dienst
kon hij zich meer gaan richten op zijn
sport.
Op de Washington State University
bleek al snel zijn enorme talent. Hij werd
universitair veldloopkampioen van de VS
en tweede op de steeple achter zijn landge
noot James Munyala. In 1977 kwam Rono
al zeer duidelijk naar voren. Aan het eind
van dat seizoen was hij vierde op de
wereldranglijst van de 3000 meter in 7.41.9
en derde op die van de tien kilometer
achter Kimombwa en Foster, maar vóór
de Nederlanders Tebroke en Hermens.
Op de 5000 meter echter kwam hij niet
verder dan de veertiende plaats. Zijn tijd
(13.22.1) was goed, maar niet uitzonderlijk.
Daarom was de verrassing des te groter,
toen Henry Rono op 8 april het wereldre
cord overnam van Dick Quax. Bovendien
was het seizoen nog maar nauwelijks be
gonnen.
Die in alle opzichten verrassende presta
tie van de toen 24 jaar oude Henry Rono
overgeleverd. Als het werk gedaan is
moet je de auto weer in, dat stukje
wereld, waarin je ruim drie weken leeft.
Alle hotels in de buurt van de meet zijn
bezet door officials, renners, reclamelie-
den. Zo ook die dag. We moesten dus de
bonnefooi op. Aangezien de Pyreneeën,
wat de Tour aanging, nog slechts in de
achteruitkijkspiegel te zien zouden zijn,
leek het verstandig naar een hotel te
speuren langs de route van de volgende
dag. Konden we zo aanpikken aan de
staart van het peloton.
Maar eilasie. Wij ontwaardden in het
ruige landschap, dat steeds kleiner werd
door de invallende avond, slechts
schaapshutten, waar de herders met hun
ooien een tuk probeerden te doen. De
Michelin-gids bleek in deze contreien
een ongeopend boek. Geen sterren in de
gids. Wel boven ons.
Eindelijk wat zwakke lichtjes in de
verte. Het zou Rébénacq kunnen zijn. De
wagen draaide een bocht door. Een
klucht huisjes, die elkaar in stand hiel
den door tegen elkaar te leunen. Op de
hoek een perceel, dat mede door een
vaal, afgeschilferd Cinzano-bord de
schijn van een café ophield. We stopten.
De geur van een vers gevangen en gebra
den konijn golfde naar buiten. De góden
waren met ons. Zo meenden wij. Geroe
zemoes alom. Het blauw van de rook; het
rood van de wijn; het bruin van de ver
weerde koppen. Bienvenu. Welkom. De
Tour-macaron, onze persoonlijke Tour-
label, verwekte enige deining. Dubbel
welkom. Of er nog te slapen viel in het
dorp? De patron stapte naar voren. We
boften, riep hij royaal. De man had drie
kamers. Of we eerst nog wat wilden eten,
want dan moest hij naar zijn buurman,
een blijkbaar erkend goede jager. Zo
belandden we achter prima dampende
schotels. Het café liep leeg. Wat wil je:
morgen zou de Tour langs komen. Er
moest nog werk verzet worden.
Wij die gedroomd hadden na een
lange vermoeiende dag over de toppen
van de Aubisque en Tourmalet van
een frisse douche en een zacht bed, bega
ven ons achter de waard aan naar wat de
krochten van zijn huis en hof bleken te
zijn. De patron nam een lantaarn van de
haak. We glibberden mee over de binnen
plaats, waar kippen samengedromd de
zorgen van de dag trachtten te vergeten.
We passeerden hokken, aan welker
scherpe amonialucht we de conclusie
verbonden dat daar varkens huisden, en
belandden tenslotte in ruimtes, die een
vermoeden opriepen aan een slaapver
trek. De man riep tevreden: voila. En dat
was dat. We vonden een schakelaar, die
een voortdurende dreiging van kortslui
ting inhield. Bij het licht van een aarze-
hooi-hoogte afgestemd. En daar kwam
dan een enorme truck met een reuze-
stofzuiger erop aangereden. In een zelf
de, niet te stuiten, langzaam tempo. Uit
gerekend een stofzuiger. Wat feestelijk
had moeten zijn werd dreigend, niet
meer keerbaar, onontkoombaar. De
truck schoof het dorp in. En krakend
bezweek de ereboog onder het geweld
van de stofzuiger. Het volk zweeg; de
klok beierde door; de fanfare miste de
hoge tonen, maar dat kwam niet door de
ravage. Vooruitsnellende motorordon
nansen van Levitan wierpen dreigende
termen het publiek in. „De weg moet
schoon”. De mannen van het dorp trok
ken somber kijkend de brokstukken van
de boog aan de kant. De stukken wel
komstgroet lagen triest over elkaar ge
kruist.
Op een groot aantal universiteiten in de Verenigde Staten wordt landbouwkunde
onderwezen. Er is er echter maar één, waar de stof optimaal onder de knie
gekregen kan worden. Dat is in Washington State University in Pullman in het
uiterste noordwesten van het land. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Henry
Rono zich in het najaar van 1976 daar meldde. Hij was tenslotte naar de States
gekomen om te studeren. Vier jaar was en is nog altijd zijn bedoeling. Dan wil hij
Fterugkeren naar Kenia, zijn geboorteland.
gegeven voor de ontwikkeling van de atle
tiek in het Oostafrikaanse land. Rono was
een van de velen, die geïmponeerd raakte
door de prestaties van Keino.
Henry Rono: „Op school deed ik aan
voetbal en volleybal. Ik hield me altijd wel
voor later te gaan hardlopen. Zo’n zeven
jaar geleden hoorde ik toevallig dat Keino
aan wedstrijden zou meedoen bij ons in de
buurt. Ik had hem nog nooit gezien en dus
was dit een goede kans voor mij. Ik heb
niet met hem kunnen praten. Ik heb alleen
maar gekeken. Vanaf dat moment was ik
hardloper”.
13.12.8 Dick Quax (Nzl)
13.08.4 Henry Rono
10.000 meter:
28.15.6 Ron Clarke
27.39.4 Ron Clarke
27.38.4 Lasse Viren
27.30.8 Dave Bedford (Gbr)
27.30.47 Samson Kimombwa (Ken)
27.22.46 Henry Rono
3.000 meter steeple:
Ben Jipcho (Ken)
Ben Jipcho
Anders Garderud (Zwe)
Anders Garderud
Anders Garderud
Henry Rono
De renners vlogen als in een wind
vlaag voorbij. Monsieur de burgemeester I
en zijn mensen ontdekten nauwelijks de
gele trui van Eddy Merckx. Het dagje
Tour was voorbij. Ik heb de nazorg in het
dorp niet mee kunnen maken. Ik zat zelf I
al weer tussen de wielen, achter de gele,
de groene, de witte en de bollekestrui I
aan. Achter de vedetten en de waterdra
gers. Achter Jan Janssen, twee jaar eer-
der Tourwinnaar en nu een kansloze.
Een Janssen die al het werk in de achter
hoede van het peloton voor het eerst
meemaakte, hetgeen hem deed zeggen:
lend gloeiend peertje ontdekten we
naast een bed, waarvan de lakens van
onbestemde kleur waren, een tafel met
lampetkan. Het buitenleven dus, waar
over zovele milieubewuste stadse bur
gers begerig praten op hun feestjes, ten
voeten uit. Het toilet bleek onvindbaar.
Trouwens, er bleken meer soorten bees
ten in dat complex te leven dan de kip
pen, varkens en wat gehoornd vee. Het
bed bleek een bedrijvig centrum van
springend gedierte te zijn.
Aldus raakten wij vroeg uit de veren.
Maar goed ook, want het hele dorp barst
te van de energie, 's Lands wijs, ’s lands
eer. De laatste hand werd gelegd aan een
erepodium voor de fanfare en monsieur
Le Maire, de burgemeester. Mannen met
grote ladders kropen af en aan tegen de
puien van de huizen, zoals wij vanachter
het wat wazige raam konden waarne
men. Wij zaten dat was meegenomen
aan een stevig ontbijt. Of wij chocola
demelk dan wel een glas wijn wilden?
Wij wilden slechts een kop thee, hetgeen
alom verwondering opwekte bij de man-
19-06-73
27- 06-73
25-06-75
01-07-75
28- 07-76
14-05-78
ermoeienissen van die avond. De
naaltijd is zojuist verorberd. Alleen het
lessert staat nog te wachten. Het toetje,
s met aardbeien, krijgt echter niet de
andacht die het verdient. De interesse
»an de heren hardlopers gaat veel meer uit
taar de televisie in een hoek van de
setzaal.
Terwijl het ijs op de tafels staat te
smelten zendt de Noorse televisie beelden
ait van de Bislet Games. Het grootste deel
van de jaarlijkse atletiekwedstrijden in het
teroemde stadion, dat vooral bij de
schaatsliefhebbers bekendheid geniet,
wordt zeer kort samengevat.
De Noorse tegenhanger van Studio
Sport maakt echter terecht een
uitzondering voor de 3000 meter. Onder
de toeschouwers heerst een bijna
angstige stilte. Nick Rose, de Britse
specialist op de 3 en de 5 kilometer is de
eerste, die de stilte doorbreekt en
verzucht: „Het is werkelijk ongelooflijk. Ik
denk niet dat er een tweede tot zoiets in
staat is. Hij is gewoon veel te sterk voor
ons.
Het was die avond laat geworden in
Mourenx-Ville-Nouvelle. Een in die
Zuidfranse streken traditionele storm
had de telefoonlijnen voor een stevige
wijl onbruikbaar gemaakt. Ik had dus
nogal enige tijd moeten wachten om het
vaderland toen, in 1970 te melden,
dat Joop Zoetemelk definitief als de
dauphin, de kroonprins van het hoogge
bergte, was erkend. In zijn eerste jaar als
Tourrenner had „Lait douce" het krasse
staaltje uitgehaald om zich de tweede
plaats in het algemeen klassement toe te
eigenen achter de toen nog autoritair
sterk fietsende Merckx. De blozende no
viet uit Rijpwetering had Frankrijks
lieveling Poupou van zijn vast tweede
plaats beroofd. Frankrijk huilde. Neder
land juichte. Omdat in die Tour, waarin
Jan Janssen voor het laatst meebolde in
de karavaan van Lévitan, deel uitma
kend van de „duiven”, de geklopten, een
nieuwe belofte naar voren was gescho
ven. De Tour 1970: „requiem” voor Jans
sen, hallelujah voor Zoetemelk.
Maar goed, toen ik dat aanmerkelijk
uitgebreider uiteraard doorgeseind
had naar Nederland; ik enige sigaren op
de gebruikelijke wijze had toegespeeld
aan de technische baas van de PTT-
Tour-équipe; het geronk van de Italiaan
se, op mini-scooters langs de tafels ma
noeuvrerende, koeriers in de perszaal
was bestorven en de telefoonkabels al
weer werden opgerold, tóén dan konden
we gaan denken aan maaltijd en bed.
Slechts denken.
Als verslaggever ben je in de kleine
aankomstplaatsen van de Tour wat de
koteUene betreft aan de hand der góden
Dat hardlopen deed Henry Rono aan
vankelijk geheel op eigen houtje. Hij sprak
wel eens met andere atleten over training
maar een echte trainer had hij niet.
„Ik was me erg snel bewust, dat je niet zo
maar een goede atleet wordt. Ik ben heel
voorzichtig begonnen. Niet te veel ineens.
Om meer kracht te krijgen ben ik op een
gegeven moment begonnen met de steeple
chase”.
Om echter te worden toegelaten tot de
Amerikaanse Universiteit moet je als bui
tenlander niet zelden meer in je mars
hebben dan alleen maar de wil om hard te
studeren. De nodige kwaliteiten op sport-
bedrif^ebied vormen vaak een bijzonder aan
trekkelijke springplank.
Die aanloop had Henry Rono zonder-
ZCTpl neer: hij deed aan atletiek. De koppeling
1 ieniaan - hardlopen is al jaren een gouden
-halkwijk. combinatie en vandaar dat John Chaplin,
de atletiekcoach van WSU, hem graag wil-
irrv de toevoegen aan zijn ploeg, die toen al een
Jljrta paar Kenianen rijk was.
Onder leiding van John Chaplin heeft
Henry Rono Kipwambok (letterlijke verta
ling: geboren toen de geiten naar huis
werden gedreven) zich in zeer korte tijd
opgewerkt naar de absolute wereldtop.
Maar dat is natuurlijk niet alleen de ver
dienste van Chaplin. Henry Rono is een
natuurtalent.
Hij is afkomstig uit de Nandi (Heuvelen)
in de Rift Vallei niet ver van Nairobi, de
hoofdstad van Kenia. De stam van de
Nandi’s, onmiskenbaar te herkennen aan
het gemis van de twee onder-voortanden,
die om rituele' redenen zijn verwijderd,
heeft al een fors aantal grote atleten voort
gebracht. Kipchoge Keino, de Olympisch
kampioen van Mexico op de 5000 meter en
in München eerste op de 3000 meter met
hindernissen, is wellicht de beroemdste.
Kipchoge Keino heeft destijds de aanzet
nen, die af en toe binnen wipten. De
ereboog aan het begin van het dorp
kreeg de laatste liefderijke hand van
afwerking. Groen, zo gekapt in de berg
bossen, gelardeerd met de kleuren van
uit de berm geplukte bloemen. En na
tuurlijk het bord van „welkom". De fan
fare daverde de hoofdstraat van het
dorp binnen. De tricolores wapperden
breeduit. De Tour kon komen. s
De eerste wagens uit het Tour-
gebeuren meldden zich aarzelend. Man
nen slaperig en mag men aannemen
met een forse kater achter de raampjes.
De kinderen van het dorp zwaaiden met
vlaggetjes en riepen. De mannen gaven
weinig tekens van leven. In de verte
kwam een grommend geluid naderbij.
De koster van het dorp haastte zich naar
het klokketouw. Gebeier. De fanfare zet
te zich schrap. Het grommend geluid
nam toe in vele decibels. Bestelwagens,
volgekalkt met kreten en namen, scheur
den het dorp binnen; stopten; scheidden
mannen af, die driftig petjes én overjari
ge bladen begonnen aan te prijzen. Gen
darmes op loeiende motoren; andere mo
toren met duivelskunstenaars in en op
het zadel, vreemdsoortige produkten
vertegenwoordigend. Auto’s met Miche-
linmannetjes, die amper bewogen, om
dat de slaap ook daar nauwelijks uit de
ogen verdwenen was. En tenslotte na
derde dan de echte reclame-karavaan,
met veel getoeter, flarden muziek, har-
monicaspeelsters, vlaggetjes, beweeg en
gedoe.
Het drama zat in de lucht. De dorpe
lingen, menend, dat niets ter wereld ho
ger kon reiken dan hun met hooi opge
taste karren, hadden de ereboog op die
Het is dinsdagavond 27 juni. In een
«staurant, ergens in Oslo, zit een groep
Het was de vierde keer in twee en een
halve maand dat Rono een wereldrecord
naar de geschiedenis verwees. Eerder
deed hij dat met de tijden van Dick Quax
(5000 meter), Anders Garderud (3000
meter steeple case) en zijn landgenoot
Samson Kimombwa (100 meter).
In precies 81 dagen heeft Henry Rono
Kipwambok, zoals zijn naam volledig luidt,
zich geschaard tussen de allergrootsten,
die de atletiek ooit heeft gekend. Het kan
nu al bijna niet anders meer of Henry Rono
zal even beroemd de geschiedenis ingaan
als een Paavo Nurmi, een Emil Zatopek,
een superatleet, die net als „De Vliegende
Fin” en „De Locomotief” wel spoedig een
legendarische bijnaam zal krijgen.
En daarmee heeft Nick Rose stof
aangedragen voor een levendige
discussie. Onderwerp van gesprek: Henry
Rono, de Keniaan, die enkele uren eerder
het wereldrecord op de 3000 meter van de
Engelsman Brendan Foster heeft
verbeterd en gebracht heeft op 7 minuten
en 32,1 seconden.
