HITLERL
0NMAR(
DAMASC
WORLD WAR II:
SOLDIERS'
DIARY
THE UNKNOWN WAR
door
Klaas
Pieter
Rieksen
kJ
|L
BURT LANCASTER
Gympjes
Te klein publiek
Roze onderzeeboot
Brallerige teksten
25 NEW
ACTION-PACKED
HALF-HOORS
I
IUST GO Bï JULY 15D
Dider
AIRTIME INTERNATIONAL
A
Oorlog op
en achter
het scherm
Roman Karmen
Burt Lancaster
Russische soldaat aan het Oostfront
John Astin (rechts) in Richard Gilliland in .Operation Petticoat
orbeeld
1, maar
tijd het
Painter
ect van
iran een
daarten
jelezen-
g delen,
e knap-
;minne-
den.
DUTEN
S me
Hardy,
igenlijk
auteur
hand is
e lezen.
e Hjn
pier-
offen
i met
iscuit,
vele
vrucht-
ïemlief.
zie. Que
Langen
je wang.
usbroek
De Har-
?ol. Over
dachten-
zichzelf.
1 't Hart
e Arbei-
Een ingewikkeld karwei, maar ten
slotte kwam men er uit. Lancaster
werd „gastheer” en verteller, Isaac
Kleinerman (winnaar van onder meer
een Emmy Award) werd aangetrok
ken als producer en regisseur en Har
rison Salisbury, een journalist die ooit
de Pulitzer Prijs won, kon op grond
van zijn historische kennis (met name
van de Russische geschiedenis) aan
het script gaan werken. Rod McKuen,
die doorgaans op gympjes en zingend
door het leven gaat, werd met veel
tam tam aangetrokken als muziek-
coördinator.
De keuze van het onderwerp was
voor de TROS overigens aanleiding
Het verhaal begint in 1942, als luite-
nant-ter-zee Matthew Sherman (ge
speeld door John Astin) het bevel gaat
voeren over de onderzeeër Sea Tiger.
Het schip is echter niet in een beste
staat omdat het na een gemene aanval
gezonken is. Aan Sherman en zijn
bemanning de taak om het schip weer
in oude staat te herstellen, waarbij
Luitenant Nick Holden (Richard Gilli
land) een belangrijke rol speelt.
ander-
moeilij-
-ukken.
1 in, in-
over li
ra min-
iouding
le lezer.
F
Krtox Batioi
i and Exf
'Hora,
grote bevolkingsgroep, die jaren geleden te jong was om die
programma’s te zien, heeft nu een leeftijd bereikt waarop zij
daartoe wel in staat zouden zijn”. De televisiecommissie van de
NOS (de serie werd destijds voor de NTS gemaakt) boog zich over
het idee van De Jong, maar bracht een negatief advies uit aan de
Programmaraad. De kwaliteit zou na zoveel jaar onder de middel
maat zijn en de presentatie zoals die toen werd gehanteerd is zeer
sterk verouderd. Een NOS-woordvoerder wist te melden: „Je zou
de mensen geen plezier doen met deze 21 afleveringen van een
uur. Mocht je toch op het idee komen om iets dergelijks weer te
gaan uitzenden dan zou je het helemaal opnieuw moeten maken”.
Het komt er dus op neer dat de uitzendingen van De Jong niet meer
voldoen aan de eisen die heden ten dage aan een dergelijke
produktie worden gesteld. „De bezetting” zou nu dan ook meer als
een nostalgische en komische serie beschouwd worden dan als
een serieuze documentairereeks.
De opleving van de Tweede Wereldoorlog maakt de laatste jaren weer duidelijk
opgang. Er is klaarblijkelijk een nieuwe generatie opgestaan die over de laatste
wereldoorlog en eigenlijk over oorlogen in het algemeen maar niet genoeg kan
krijgen. Zowel in boeken als bij bioscoopfilms wordt de Tweede Wereldoorlog
steeds vaker als onderwerp gebruikt. Ook de Nederlandse bioscoopfilm stortte
zich op dit onderwerp, hetgeen onder meer resulteerde in films als „Soldaat van
Oranje" en „Pastorale 43”. De Nederlandse radio maakte ook gebruik van deze
revival en zendt sinds zondag 23 juli de serie „Omroep in oorlogstijd” van Dick
Verkijk nogmaals uit. Deze serie is verder te beluisteren op de zondagen 30 juli en
6, 20 en 27 augustus, s avonds steeds via Hilversum 2. Ook de tv-makers, met
name die in het buitenland, maken dankbaar van deze interesse in de Tweede
Wereldoorlog gebruik. Dramaprodukties, documentaires, specials en komische
series rollen als hapklare brokken de studio’s uit. We kozen twee documentaires
(waarvan er één zeer waarschijnlijk in ons land op het scherm te zien zal zijn) en
een komische serie (die binnenkort van start gaat) uit om te laten zien wat ons nog
allemaal te wachten kan staan.
Films, documentaires en dramaprodukties over de Tweede
Wereldoorlog hebben we in de loop der jaren vele malen op het
scherm mogen aanschouwen. „De wereld in Oorlog” en „Ont
snapping uit Colditz”, de VPRO-uitzending „Herinneringen aan
Nederland, vastberaden, maar soepel en met mate 1938-
1948” en natuurlijk in lang vervlogen tijden de serie „De bezet
ting” van dr. Lou de Jong, directeur van het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie. Het is slechts een kleine greep. Het uitzen
den van „De bezetting” (in de beginjaren zestig) spreidde zich over
een aantal jaren uit en De Jong, samen met producent en regisseur
Milo Anstadt, maakte gebruik van veel authentiek materiaal.
Onlangs liet De Jong weten dat hij herhaling van zijn „De
bezetting” best gerechtvaardigd vond. Dr. De Jong had een aardig
plannetje bedacht. De serie zou volgens hem kunnen worden
uitgezonden in het seizoen 1979-1980 zodat dan de laatste van de
21 afleveringen op 5 mei 1980 zou komen. De Jong stelde: „Een
War” van Air Time International. Een
hele lijst van Nederlandse gegadigden
liet zich noteren voor deze produktie,
die in totaal zo’n 20 uur moet gaan
duren. Hoofdmoot van de documen
tairereeks zijn de gebeurtenissen tij
dens de Tweede Wereldoorlog aan het
Oostfront.
Ook bij deze serie prijst men zich
zelf in de markt, zij het met wat min
der opwindende teksten dan het geval
is bij „World War II: Soldiers’ Diary”.
De promotiemedewerkers van „The
Unknown War” hebben bedacht: „De
oorlog aan het Russische front maakt
weer nieuws.Deze keer explodeert
hij op het scherm”. En natuurlijk trok
men een aantrekkelijke „gastheer” en
verteller aan. Zo’n vijfenzeventig
vooraanstaande Amerikanen stonden
op de keuzelijst, waaronder Kirk
Douglas, Frank Sinatra, John Wayne
en Paul Newman. Het werd uiteinde
lijk Burt Lancaster, die voor zowel de
Amerikanen als de Russen (Sovin
Films) acceptabel was.
Het was Fred Weiner van Air Time
die tot de conclusie kwam dat vele
Amerikanen zijn opgegroeid ha de
Tweede Wereldoorlog en de Russen
alleen maar kennen als de tegenstan
ders uit de Koude Oorlog. Weinigen
hebben ooit de verhalen van het Oost
front in tv-documentaires gezien en
Weiner, die meermalen in Rusland
was geweest, kwam met het plan een
co-produktie tussen de Russen en de
Amerikanen tot stand te laten komen.
President van Air Time, Bruce Fo
gel, onderhandelde (bijgestaan door
Het zien van één van de afleverin
gen geeft misschien geen goede in
druk van de hele serie, maar na het
lezen van alle brallerige teksten kan
enige vorm van teleurstelling toch
niet worden onderdrukt. Een opper
vlakkige indruk van een actie waarbij
originele opnames vermengd zijn met
de gegevens die verteller Lloyd Brid
ges aan de beelden toevoegt. De kans
dat „World War II: Soldiers’ Diary”
naar Nederland komt is overigens
maar erg klein. Meestal claimen de
omroepen zich suf voor buitenlandse
televisieseries, maar in dit geval heeft
tot nu toe alleen de TROS belangstel
ling getoond. En dat wil in dit geval
dan niet veel meer zeggen dan dat de
TROS wel eens wat materiaal van de
serie wil zien, over kopen wordt nog
helemaal niet gesproken.
Heel anders ligt dat voor de oorlogs-
serie (documentaire) „The Unknown
ken, waar men bij de TROS op re
kent. Bij die omroep toont men dus
blijkbaar liever de gruwelen die de
joden hebben moeten doorstaan,
overgoten met een Peyton-Place-saus-
je. „The Unknown War” is, zo rede
neert men waarschijnlijk bij de
TROS, voor een minderheidspubliek
en daar moeten andere omroepen
zich maar op werpen.
Veronica had ook zeer veel interes
se in de voorlopig 20 uur durende
serie. Filmkoper Enno Rijpma was na
het zien van één van de afleveringen
zeer enthousiast, maar de onzekere
toestand waar de VOO zich momen
teel in bevindt maakte het onmogelijk
voor Rijpma om een dergelijke om
vangrijke produktie aan te kopen.
Want wat doe je in vredesnaam met
een (peperdure?) documentaireserie,
terwijl je nog niet eens weet of je na
april 1979 nog wel zendtijd hebt? Met
veel spijt liet Rijpma het claimrecht
van zijn omroep dan ook schieten.
Zorgen over het uitzenden in de
toekomst kent de NCRV natuurlijk
nauwelijks. De christelijke omroep is
nu aan de beurt om te beslissen of hij
de serie al dan niet in ons land op het
scherm gaat brengen. De belangstel
ling is echter buitengewoon. Hoofd
van de afdeling Filmzaken bij de
NCRV Peter van Campen spreekt
over fantastisch materiaal. Een be
slissing omtrent de aankoop is echter
nog niet genomen. Daarbij komen
nog de moeilijkheden van het vinden
van een plekje in het uitzendschema.
Samen met de afdeling Documentai
res moet Van Campen een plaats voor
de serie weten te vinden. „The Un
known War” komt zeker niet voor de
zomer 1979 (als men tot koop over
gaat) bij de NCRV op het scherm.
Waarschijnlijker is echter dat de kij-
Weiner) met de afgevaardigden van
Sovin Films. In totaal was men ruim
een jaar bezig. De Koude Oorlog is
wel lang verleden, tijd, maar de ach
terdocht tussen de Russen en de Ame
rikanen is nog steeds erg groot. De
Russen waren bang dat de Amerika
nen de Oostfront-oorlog op hun eigen
manier zouden interpreteren en dat
zou misschien weleens verkeerd kun
nen uitpakken. En met de Olympische
Spelen in Moskou (1980) in het voor
uitzicht willen de Russen voorkomen
dat de Amerikaanse pers de gelegen
heid krijgt hen in een kwaad daglicht
te stellen. De Amerikanen daarente
gen wilden voorkomen dat de Russen
de serie louter en alleen voor propa
gandistische doeleinden zouden ge
bruiken, vooral ook omdat er gebruik
zou worden gemaakt van veel origi
neel en nog nooit in het Westen ver
toond Sovjet-materiaal.
ker zal moeten wachten tot het win
terseizoen van 1979-1980.
Maar mocht de NCRV toch afzien
van „The Unknown War”, dan staan
er altijd nog drie zendgemachtigden
(in volgorde AVRO, NOS en VPRO) te
wachten om een beslissing te nemen.
Dat de Nederlandse kijker wordt ge
confronteerd met „The Unknown
War” lijkt dan ook haast onoverkome
lijk.
De Tweede Wereldoorlog wordt na
tuurlijk niet alleen maar gebruikt in
serieuze documentaires en dramase
ries. Ook komische series werpen zich
zo nu en dan op de oorlog. Als laatste
konden we in ons land kennis maken
met het gestuntel in de (Engelse) serie
„Daar komen de schutters”, die in ons
land een vrij grote populariteit geniet.
De Amerikaanse maatschappij
MCA heeft ook een nieuwe komische
serie bedacht. Ditmaal gaat het over
de bemanning van een onderzeeboot
tijdens de Tweede Wereldoorlog. De
serie (tot nu toe is er een introductie-
aflevering van 2 uur gemaakt met
daarna 22 afleveringen van een half
uur) werd gebaseerd op de gelijkna
mige speelfilm „Operation Petticoat”
die in 1959 werd gemaakt.
Van Russische zijde werd Roman
Kerman in de produktie betrokken.
Kerman is niet alleen de producer die
de Sov j et - belangen ih de gaten moet
hou dén; hijook aangësteld aan
het hoofd van het Russische team dat
meewerkt aan „The Unknown War”.
De films uit Russische archieven over
de Oostfront-oorlog vermelden overi
gens vaak zijn naam. Tijdens die oor
log werkte hij als cameraman aan het
front.
De Russen, met name Sovin Films,
hebben eigenlijk genoegen moeten
nemen met een wat ondergeschikte
rol. Naast de inbreng van Kerman en
het archiefmateriaal, is er voor de
Sovjets alleen nog maar muzikale eer
te behalen. Twee Russische compo
nisten, Viaty Gueviksman en Liut
Guidravitchus, dragen zorg voor de
muziek van deze toch wel opvallende
serie.
Evenals voor „Soldiers’ Diary”
geldt voor „The Unknown War” na
tuurlijk ook dat het zien van slechts
één uur van de geplande twintig uren,
nauwelijks voldoende is voor een to
tale indruk. Maar waar de eerstge
noemde serie blijft steken in opper
vlakkigheid, blinkt „The Unknown
War” uit door zijn degelijke en infor
matieve karakter, waarbij de veelal
grote onwetendheid over het onder
werp van de kijker de makers natuur
lijk in de kaart zal spelen.
Time Life Television heeft een serie
van 25 afleveringen van ieder een half
uur op stapel staan. „World War II;
Soldiers’ Diary” is de titel en Time
Life en de televisiemaatschappij pro
beren de kopers lekker te maken met
teksten als: „De meest opwindende
serie voor 1978, bijgestaan door een
weergaloze advertentie, promotie en
publiciteitscampagne”.
De Tweede Wereldoorlog als ver
maak voor het volk en om de beurs
van de makers te vullen. Het gebrui
ken van schreeuwerige verkooptek-
sten is inherent aan het commerciële
tv-systeem in Amerika. In „Soldiers’
Diary” staat de betrokkenheid van de
kijker bij het onderwerp centraal. De
promotieteksten vermelden: „U zult
hun (de soldaten, red.) aanwezigheid
in de cockpits van de P-51s opnieuw
beleven, de stampende scheepsrom
pen van de LST’s in de Stille Oceaan,
in tanks in de woestijnen van Noord-
Afrika en in gevechten in de sneeuw
van de Ardennen”. Het kan haast niet
op. Ga als kijker maar zitten en geniet
mee met deze adembenemende avon
turen. Een aantal afleveringen: „Iwo
Jima, 8 helse vierkante mijlen”,
„Doel: „Tokio” enzovoorts en zo ver
der. Vliegende Forten, Kamikaze,
Midway: het keerpunt en Een G.I.
Kerstmis. En wat te denken dan van
(let op de fraaie alliteratie) „The Bat
tered Bastards of Bastogne”, dat zo
veel wil zeggen als „De verslagen
schoften van Bastogne”.
Time Life stelt verder: „Vanwege
de uitzonderlijke belangstelling voor
de Tweede Wereldoorlog brengt Time
Life nu een ander verhaal van die
oorlog het verhaal van de soldaten
die daadwerkelijk in de loopgraven
waren niet zo zeer gezien vanuit een
historisch oogpunt”. De folder eindigt
met: „De eerste complete geschiede
nis van de Tweede Wereldoorlog. Een
onvergelijkbare serie van 22 delen”.
om van de serie af te zien. De TROS
stond bovendien op de claimlijst,
maar zag van haar recht af. „The
Unknown War” was voor een té klein
publiek stelde men bij de TROS.
Daaruit blijkt dan meteen hoe men bij
die omroep te werk gaat. Een
publiekstrekker als „Holocaust” (we
schreven er reeds over) staat wel op
de nominatie om door de TROS te
worden uitgezonden. Een op het eer
ste gezicht interessante documentai
reserie als „The Unknown War” kan
niet dat aantal kijkers (en leden) trek-
Weer varende komt Sherman ech
ter tot de schokkende ontdekking dat
zijn bemanning het schip roze heeft
geverfd. Daarbij komt ook nog dat de
onderzeeër vijf verpleegsters oppikt
die aan boord het verloop van de
oorlog blijven afwachten. Holden
heeft het drukker met de verpleeg
sters dan met oorlog voeren en Mat
thew Sherman is constant in de weer
met het in de vaart houden van zijn
schip.
Veronica heeft de serie aangekocht
en zendt op 20 september de uitzon
derlijk lange pilot (introductie-uitzen-
ding) uit. Daarna is elke uitzendavond
van de VOO (eens in de drie weken)
een aflevering van „Operation Petti
coat” op het scherm te zien. De nieu
we serie is de opvolger van „When
things were rotten”, de persiflage op
Robbin Hood. De VOO kocht acht
afleveringen van deze serie en is niet
van plan nog meer afleveringen aan
te schaffen. Van de „oorlog” tussen
arm en rijk in de Engelse bossen, naar
de „wateroorlog” in een roze onder
zeeboot. Je moet er maar opkomen.
HWI IWX. M, THI» MCTtON
VOL XC.N*
Ban on Italians like
Order to German
Representatives
by t i. k>y<j
TIME-LIFE TELEVISION
presents
Presents
Host ..i Narrator
k
