Bob Tadema toont Bali
als flonkerende parel
Fotoboek Zuiderzee
mist zelfkritiek
Toneelschuur gaat dit seizoen tienjarig bestaan vieren
Daisne: onvermoeibaar en bezeten
1 wl
Oamlote evenementen
/XL b
Onbevangenheid
Magisch-realistisch auteur laat omvangrijk en verschillend oeuvre na
Ballet opnieuw voor
tournee naar Amerika
David Copperfield,
opnieuw lezen en
weer opnieuw.
zaterdag
19 augustus 1978
Tien-jaar-grappen
Geen museumtoneel
I
I
I
I
Het Nederlands Blazersensemble
is
9
8
KUNST
19 7 8
AUGUSTUS
ZATE R D A G
1 2
J
SCHRIJFSTER GING WEER TERUG NAAR GEBOORTELAND
6
door Ko van Leeuwen
CEES STRAUS
Haarlems Dagblad:
W1
I*
De wegens de weersomstandigheden uit gestelde voorstelling
van het Nederlands Blazersensemble van 25 juni 1978 vindt
nu plaats op zaterdag 19 augustus 1978.
Ook met een plaatsbewijs van 25 juni 1978 kunt u de voor
stelling van zaterdag 19 augustus 1978 bijwonen.
IJmuider Courant:
Beverwijkse Courant: Zeestraat 18 (Beverwijk)
In samenwerking met het
Openluchttheater Bloemendaal
presenteren wij aldaar op
Ged. Oude Gracht 82 (Haarlem-Centrum)
Soendaplein/Floresstraat (Haarlem-Noord)
Californiëplein 17 (Haarlem-Schalkwijk)
Raadhuisstraat 60 (Heemstede)
Lange Nieuwstraat 427 (IJmuiden)
217
ling
De gereduceerde plaatskaarten
(kassa openluchttheater 10,3 7 RH
zijn verkrijgbaar bij onze kantoren Cl J l jUv
Telefonisch kunnen geen plaatskaarten worden gereserveerd
HAARLEM. De Toneel
schuur gaat het komende seizoen
aandacht besteden aan het tienja
rig bestaan van dit theater. Reden
om een aantal feestelijke grappen
te bedenken; ook een reden om te
bezinnen. Daarom wordt er bin
nen de Toneelschuur momenteel
aan een beleidsplan gewerkt dat
dit seizoen zal verschijnen. Bezin
ning over datgene wat de Schuur
nu precies doet, heeft intern sterk
de mening doen postvatten dat er
in Haarlem artistiek gezien plaats
R is voor een derde theater. Dat zou
lleen middentheater moeten wor-
den, bedoeld voor voorstellingen
I fdie zowel buiten het kader van de
I ^Stadsschouwburg als van de To-
neelschuur vallen.
1
O
1 bibliotheek
Haarlem rijp voor middentheater
CEES STRAUS
JOHAN DAISNE
Aanvang 14.30
I
if een plaats voor zo’n middentheater heb-
len bedacht, zover is het nog lang niet. Het
;aat meer om de principe-gedachte. Er
ijn nu steeds meer groepen die voor een
heater als de Toneelschuur te groot ge
worden zijn. Denk aan Baal, aan De Appel
in aan Centrum, ook aan Hauser Orkater
if aan verscheidene bewegingsgroepen.
Ulemaal gezelschappen die voorstellingen
iroduceren die helemaal gemaakt zijn
wor de open speelruimte, zoals bij ons,
naar waarvoor een groter publiek interes-
;e toont. Groepen ook, die het experimen-
ele stadium voorbij zijn. Voorstellingen
lie duidelijk niet gemaakt zijn voor het
ijsttoneel, zodat ook de Schouwburg niet
n aanmerking komt.”
Frans Lommerse vindt ook dat een thea-
er als de Toneelschuur bij de realisering
'an een middentheater weer meer ruimte
noet krijgen om nieuwe ontwikkelingen
linnen te halen. Lommerse: „Nu moeten
re een keuze doen uit een enorm aanbod,
linnen die programmering kunnen-we
iaardoor geen duidelijke lijn aanbrengen,
enminste niet zoals we dat zouden willen.
We krijgen hier al het materiaal van de
leven soortgelijke theaters uit Amsterdam
ai daarnaast ook de kleine zaalprodukties
ran de landelijke repertoiregezelschap-
len. Verder hebben we vorig seizoen ook
il geconstateerd dat er bij het publiek een
teeds meer groeiende< behoefte aan thea-
er is. Er is een duidelijke verandering
'ekomen in het uitgaanspatroon van de
Haarlemmer. Meer en meer mensen gaan
haar het theater, terwijl het bezoek enkele
jaren geleden nog terugliep. Ik geloof ze-
ter dat dat ook komt door de verbouwing
ran de Toneelschuur. Daaruit blijkt dan
iat meer mogelijkheden ook meer publiek
trekken. Daarom ook lijkt mij dat midden-
theater voor het Haarlemse toneelleven
een onontkoombare zaak. Haarlem is er
rijp voor.
Het Toneelschuurpubliek heeft zich ver
breed”, zo stelt Lommerse vast.
was van een theaterkeuze. De angst dat de
mensen niet zouden komen, die we in het
begin na de verbouwing wel hadden, bleek
ongegrond. Dat is ook het gevolg van het
aanbod dat we hebben. Van het totaalaan-
bod uit de hoofdstad en uit het land treffen
we en ik geloof dat ik me dan beschei
den uitdruk een heel redelijke neerslag
in Haarlem aan. Maar waar het op neer
komt is, dat politiek Haarlem niet mag
denken: de Toneelschuur is verbouwd, nu
zijn we er. Die verbouwing is dat blijkt
nu zonneklaar duidelijk een start ge
weest. We zijn bezig met levend theater,
niet met museumtoneel.”
Ook in het nieuwe seizoen gaat de To
neelschuur door met het „podiumaanbod”
zoals dat er in de afgelopen seizoenen was.
Bij zijn romandebuut „De trap van steen
en wolken” (1942) betitelt hij zijn werk als
„fantastisch-realistisch”. Later in de twee
de druk van dit werk, omschrijft hij zijn
levensgevoel als een „magisch realisme”
een kunstuiting waarin de dagelijksè, voor
ieder waarneembare realiteit als het ware
doorzichtig wordt en zich als een andere,
tweede, wezenlijker werkelijkheid ont
hult: die van het bovenzinnelijke.
Voor Johan Daisne was „de” inspiratie
bron: jeugd, het kind-zijn, de onvertroebe-
le ervaring van het leven en de dingen des
levens. Jeugd, dat betekende voor hem
verwondering, vrijheid en vooral onbevan
genheid.
In verband met het tienjarig bestaan
komt er een aantal „tien-jaar-grappen”.
Frans Lommerse: „Het is de bedoeling dat
iedereen die hier is begonnen iets komt
doen. Verscheidene groepen hebben hun
medewerking al toegezegd. Wanneer dat
allemaal precies gaat gebeuren is nu nog
niet bekend. Dat hangt ook af van de
andere verplichtingen die de groepen heb
ben. Het Onafhankelijk Toneel wil het
dadaprogramma weer terugbrengen, met
de originele bezetting. Peter en Adriaan
komen en Peter Faber gaat ook een solo-
programma maken. De Appel, Kiss, Baal,
afhankelijk van hun speelplan, komen ze
allemaal iets speciaals in de Schuur doen.”
Tegen het einde van het komende sei
zoen zal er in de Toneelschuur ook een
symposium worden gehouden over tien
jaar theaterontwikkeling. Dat symposium,
met lezingen en een forum, zal worden
begeleid door een tentoonstelling boven in
het Schuurgebouw. Er zal ook een boekje
verschijnen.
De Toneelschuur zal, naast de gewone
programmering, ook het lunchtheater
weer voortzetten. Lommerse: „De belang
stelling daarvoor is het vorig seizoen met
sprongen gegroeid, veel meer dan we ver
wacht hadden. Onze bedoeling is nu, dat
een groep die bij ons ’s avonds in serie
staat ook iets in het lunchtheater gaat
doen. In hoeverre dat te verwezenlijken is,
hangt vanzelfsprekend ook erg van zo’n
gezelschap af.”
De Schuur gaat ook meer doen met
vroege avondvoorstellingen voor de jeugd
vanaf 9 jaar. Voorstellingen die dan om 19
uur beginnen. Bij een aantal andere pro-
dukties bijvoorbeeld bij Mata Hari,
waarmee Centrum komt en bij De Getem
de Feeks van De Appel wil de Toneel
schuur een soort aankleding om de voor
stelling heen verzorgen. Frans Lommerse:
„Ik zou me kunnen voorstellen een andere
voorstelling, bijvoorbeeld kleinkunst of
een liedjesprogramma tegelijk in een an
dere zaal. Sonnetten bij Shakespeare bij
voorbeeld.
Het nieuwe seizoen in de Toneelschuur
begint ook met een première van een nieu
we groep. De groep Hooker, met Louise
Robben en Jan Wegter, bijt op 26 augustus
de spits af met de opvoering van Kooien,
twee eenakters van Lewis John Carlino.
Nieuw zijn ook langer geplande series. Zo
blijft de eerste voorstelling van Centrum
„En nou ik” na de première vier weken
achtereen in Haarlem. Het lunchtheater-
programma begint op 20 september, even
eens met een nieuwe groep, Het Wespen
theater, die de eenakter Retourné gaat
opvoeren.
Johan Daisne schreef ook honderden
verzen, die opvallen door de lenigheid
waarmee hij zijn thema verwerkt tot een
gedicht. Hij was een „gelegenheidsdich
ter”, de ervaring van elke dag leverde de
motieven. Poëzie die hemelen bestormt of
zich in afgronden stort heeft hij nooit
geschreven. Zijn beelden zijn eerder van
een ontwapende charme dan van een over
rompelende „nieuwheid”.
Het hele boek maakt trouwens de
indruk snel in elkaar te zijn gezet voor
de goedwillende toerist die zich in een.
opwelling laat verleiden zijn liefde voor
de IJsselmeerstadjes materieel te be
vestigen. Op de nostalgiegolf die onver
mijdelijk ook over het Ijsselmeer gaat,
wordt op wel bijzonder goedkope ma
nier ingehaakt. Degenen die zich inzet
ten voor het unieke karakter van het
Ijsselmeer - althans datgene wat er nog
van over is - en zij die dat streven
Hoe het ooit is geweest kan je gewaar
worden in het fotoboek „Zuiderzee”
dat is uitgegeven door Hollandia te
Baarn. Een kort verhaal, als introduc
tie op wat er rond dit water is gebeurd,
gaat vooraf aan een reeks vaak unieke
beelden bijeengebracht door drs. G. R.
Kruissink, oud-directeur van het vooral
voor zijn oude schepen zo belangwek
kende Zuiderzeemuseum in Enkhui-
zen. Uit het archief van dit museum
komen veel foto’s die in dit boek zijn
gebruikt.
Zonder op de kwaliteit van het beeld
materiaal af te dingen kan gezegd wor
den dat het hier om een ietwat onnozel
werkje gaat. De teksten bij de foto’s
(zowel in de drie vreemde talen als in
het Nederlands) zijn uitgesproken on
benullig en tonen onderling nauwelijks
enige verwantschap. Met als gevolg dat
het boekje als los zand aan elkaar
hangt.
Nog niet zo lang geleden heb ik in
deze krant een uitgebreid artikel ge
wijd aan de Dickensbiografie van Wolf
Mankowitz. Bij het lezen van die bio
grafie valt de treffende gelijkenis op
met David Copperfield en dat is niet
toevallig. Dickens is aan de geschiede
nis van David begonnen na het afbre
ken van zijn autobiografie. David Cop
perfield kwam daarvoor in de plaats,
niet als surrogaat, maar als redmiddel
dat hem vrijheid van schrijven ver
schafte. Immers, wat de auteur ook in
David Copperfield beschreef kon nooit
rechtstreeks op hemzelf van toepassing
worden geacht, ook al was het dat wel.
Een intelligente uitvlucht van de grote
Engelse auteur die in elk geval een der
prachtigste boeken heeft opgeleverd
welke ooit verschenen zijn.
David Copperfield is het ten volle
waard opnieuw gelezen te worden en
bij elke herlezing treden nieuwe boei
ende facetten naar voren. Wie het boek
voor de eerste maal gelezen heeft dient
dan ook te beseffen dat dit slechts een
begin is. Plaatse hij het niet op een
onbereikbare plek in de boekenkast.
K. v. L.
De nieuwe Spectrum-uitgave (vertaling
André Noordhoeki verscheen in een goedko
pe pocket-editie 9,50) maar tegelijk fraai
gebonden in de Klassieken-reeks voor de
verkoopprijs van 49,50.
Het doel van een voorwoord is u aan
te moedigen een boek te gaan lezen.
Een nawoord is bedoeld u aan te moe
digen het boek opnieuw te lezen en
opnieuw, en weer opnieuw. Zo begint
het nawoord in de nieuwe uitgave van
Charles Dickens meest intrigerende
boek David Copperfield zoals dat on
langs verschenen is bij Het Spectrum.
steunen verdienen een beter bewijs in
handen te krijgen.
Net als de rest van Indonesië overi
gens is Bali bijzonder rijk aan kinde
ren. Bob Tadema vertelt over hun op
voeding en de manier waarop ze door
hun ouders worden behandeld, in haar
ogen een bijzonder goede wijze. Dit
kleine meisje dat de rijstoogst van het
land naar de kampong brengt, kan
daar in ieder geval van getuigen.
„Dat is beslist zo. Heel duidelijk kiest het
■ubliek nu ook voor een bepaalde voor
stelling, terwijl er vroeger alleen sprake
uit te drukken. („Met inktvlek geboren” is
ook de titel van een bundel essays).
Het gehele werk van Johan Daisne staat
in het teken van het magisch-realisme, dat
de wereld en het leven wil uitbeelden als
een onverbreekbare eenheid van werke
lijkheid en droom, die tevens een boven
zinnelijke dimensie bezit. Het magisch-
realisme heeft vooral opgang gemaakt in
Vlaanderen (onder andere Hubert Lam-
po).
Voor Johan Daisne is magisch realisme
niet een stijlvorm, noch een compositiewij-
ze, maar een levensgevoel, waarvoor men
als lezer ontvankelijk is of niet. Het is een
innerlijk-ervaren zekerheid, dat „de din
gen niet zijn wat ze schijnen te zijn”, het
weten van een werkelijkheid die in en
achter de „op het eerste gezicht” waar
neembare realiteit verborgen ligt. „Niets is
zoals het schijnt”.
AMSTERDAM (ANP). Het Nationale
Ballet gaat deze maand voor de tweede
maal dit jaar naar de Verenigde Staten,
waar in drie steden in totaal 21 voorstel
lingen worden gegeven. Met Rudolf Nure-
jev ais gast wordt van 14 tot 20 augustus
gedanst in St. Louis, van 22 tot 27 augus
tus in Chicago en van 29 augustus tot 3
september in San Francisco.
Bob Tadema-Sporry is het type van
de ouderwets-ideale journalist. Ze
heeft een onbegrensde nieuwsgierig
heid en kan met een intense betrokken
heid over de meest uiteenlopende on
derwerpen schrijven. Ze heeft een bij
zonder vlotte pen waardoor ze een
breed publiek bereikt. Ze legt vaak een
band tussen wat zich ogenschijnlijk
als het nieuwste van het nieuwste
voordoet en dat wat zich in het verle
den manifesteerde wat onverwacht tot
een beter inzicht kan leiden. Ze heeft
veel interesse voor de politiek, maar
ook voor het gewone leven van alledag
voor zover dat niet politiek gekleurd
is voor cultuur en historie maar ook
voor de natuur. Al die elementen dui
ken steeds weer op in haar publicaties
die ook regelmatig in deze krant ver
schijnen.
bereid het naadje van de kous te laten
zien.
Soms gaat dat op een al te populaire
wijze maar voor wie bepaalde facetten
verder wil uitdiepen zijn er meer gespe
cialiseerde boeken. Voor wie er naar
verlangt dit eiland te bezoeken of wie er
al is geweest en zijn vakantie opnieuw
wil beleven, is dit een uitstekend infor
matief boek waarbij de schrijfster zich
van haar meest onderlegde kant laat
zien. Bob Tadema laat een flinkerende
parel zien waar ze het juiste licht over
laat schijnen.
Het geheim van zijn onvermoeibaar,
haast bezeten literaire werkzaamheid
heeft hij zelf eens als volgt omschreven: hij
is „met een inktvlek geboren, zoekt dus
zijn ziel in alle mogelijke vormen op papier
Nieuw is dit seizoen de gedachte aan the-
maweken. Over het seizoen verspreid
komt er een aantal themablokken, zoals
een week cabaret, muziektheater, mime en
beweging, moderne dans en ook een com
binatie van beeldende kunst met theater.
Telkens wordt er een volle week aan zo’n
thema besteed.
„Zuiderzee” van drs. G. R. Kruissink, uit
gegeven door Hollandia BV' Baarn (2e, her
ziene druk) kost 19,75 gulden.
Aansluitend aan deze tournee zal de
artistiek leider van Het Nationale Ballet,
Rudi van Dantzig, twee lezingen annex
dansdemonstraties geven in Honoloeloe
(Hawai). Als dansers werken aan de de
monstraties mee Valerie Valentine en Wa
de Walthall.
Het afgelopen seizoen trok Het Nationa
le Ballet voor het eerst sinds zijn oprich
ting gemiddeld meer dan 1000 bezoekers
per voorstelling. In totaal bezochten
158.847 mensen de 150 binnen- en buiten
landse voorstellingen.
De lezer zal haar grote sympathie
voor Egypte kennen dat ze na de Twee
de Wereldoorlog meer dan vijfentwin
tig keer bezocht en waarover ze in
Operatie Farao’s schreef. Misschien
minder bekend is het feit dat Bob Tade
ma is geboren en getogen in het voor
malige Nederlandsch Oost-Indië dat ze
welhaast beter kent als de Arabische
wereld. Eén parel heeft ze nu uit de
groene gordel van smaragd losgemaakt
om er een bijzonder licht op te laten
schijnen: „Betoverend Bali”. -
Alle factoren die dit kleine stukje
Indonesië zo aantrekkelijk maken,
worden in deze uitgave van Fibula-Van
Dishoeck te Haarlem uit de doeken
gedaan: de overweldigende natuur, de
mensen, de verfijnde cultuur waartoe
natuurlijk ook de dansen en de mas
kers behoren.
Bob Tadema en haar man Auke die
als gebruikelijk weer voor de (uitste
kende) illustraties zorgde, kijken in dit
boek gelukkig verder dan de gemiddel
de toerist die vaak blijft steken in een
oppervlakkige kennismaking met dit
eiland die niet verder gaat dan strand-
vermaak en hanengevecht. Juist voor
hem is dit boek zo interessant. Allerlei
gebruiken en hun achtergronden die
voor velen onbekend blijven worden op
een goed leesbare manier verklaard. Of
het nu over góden en demonen gaat, de
relatie van man en vrouw en ouders-
kind of over de godsdiensten en de
tempelfeesten, de schrijfster is steeds
A Toneelschuur-coördinator Frans Lommerse temidden van „zijn” balie-informanten
Karen Thissen (rechts) en Suzanne van der Westen.
„Betoverend Bali, uitgegeven door Fibu-
la-Van Dishoeck in Haarlem kost tot 1 okto
ber van dit jaar 24,50 gulden. Daarna wordt
de prijs 32,50 gulden.
De teleurgang van het IJsselmeer
levert steeds vaker alarmerende be
richten op. Wie zijn oor te luisteren
legt bij de Vereniging tot Behoud van
het IJsselmeer kan ze allemaal horen:
hoe zinloos het is de Markerwaard in
te polderen, hoe smerig straks het
overgebleven deel van het meer zal
worden waaruit ons drinkwater wordt
gehaald, de geluidsoverlast van een
eventuele luchthaven in diezelfde
Markerwaard, de horizonvervuiling
(wie, Amsterdam uitvarend, achterom
kijkt naar het woud van spannings-
masten weet wat daarmee wordt be
doeld), de druk van (watertoerisme op
de kleine stadjes aan de boorden van
het meer. Het IJsselmeer is in gevaar
en het is de hoogste tijd om de stellin
gen te betrekken opdat er strijd kan
worden gevoerd voor het behoud van al
wat goed is.
In de eerste werken van Daisne „Trap
van steen en wolken” en „De man die zijn
haar kort liet knippen” (1948) speelt het
„verhaal” zich duidelijk af op twee ni
veaus: dat van de realiteit en dat van „de
droom”, dat van „steen” en van „wolken”.
De trap, die van het aardse steen naar de
bovenaardse wolken voert is de ervaring
van het bovenzinnelijke. Deze beide ni
veaus stonden niet als twee gescheiden
werkelijkheden los van elkaar: „Wij kun
nen niet dromen zonder werkelijkheid als
substantie en wij kunnen niet leven zonder
droom als licht en kleur om die stof”. In
zijn latere werken, „Lago Maggiore” (1957)
en „De neusvleugel der muze” (1959) vallen
die beide niveaus niet alleen ten dele sa
men, maar worden de diverse werkelijkhe
den samengevoegd. De voortdurende
overgangen tussen realiteit en droom vol
trekken zich haast ongemerkt in het ver
haal.
HAARLEM. „Niets is zoals het
schijnt”: dat was het grondthema, de kern
van zijn levensbeschouwing en van het
werk van de deze week overleden Vlaamse
schrijver Johan Daisne. De in 1912 gebo
ren Johan Daisne, pseudoniem van Her
man Thiery, heeft een zeer omvangrijk en
verschillend oeuvre nagelaten. Hij
schreef zijn romans, dichtbundels, toneel
stukken en essays over film, vooral tussen
1935 en 1967. De laatste jaren was hij niet
meer tot produceren in staat.
Toneelschuurcoördinator Frans Lom-
nerse: „Het is een mening die we alleen
log maar intern hebben geventileerd,
naar we zullen die met het beleidsplan
lenbaar gaan maken aan de gemeente
laarlem. Het is niet zo, dat we een gebouw
Het 5 werkelijke-onwerkelijke was het
ook dat hem aantrok in de film. Hij was
een „bioscopiumsnuiver” (de titel van een
bundel met essays over de film). Daisne
heeft veel te danken aan de film, die hij als
de levendste van alle kunstvormen be
schouwde.
Het Nederlands Blazersensemble omvat een
dozijn blazers, dat de laatste jaren geregeld
heeft bewezen zowel de klassieken als de
modernen in de muziek uit te kunnen voe
ren op een hoogstaand peil. In het Open
luchttheater staat de muziekliefhebbers
een romantisch programma te wachten,
dat de ouverture uit de Barbier van
Sevilla van Rossini, hoogtepunten uit de
opera Don Giovanni van Mozart en de
Serenade opus 44 van Dvorak omvat
