Elvis als vat vol
tegenstrijdigheden
Jazz violist Venuti
overleden
k
Bergman filmt
weer in Zweden
APhO verzorgt
i zomerconcerten
(Van onze kunstredactie)
wij
ontvingen
Fietsen is
geen kunst
Zanger Golden Gate
Quartet overleden
Veel onbezorgd amusement maar ook betere komedies
Privé-secretaresse schetst onvolkomen beeld
Zappa en Tubes op
popfestival in Den Haag
KUNST
11
AUGUSTUS
19 7 8
WOENS D A G
1 6
door Ko van Leeuwen
Oudestijl-pionier maakte in jaren '70 come-back
HAARLEM. Er is de vrije toneelproducenten in
het verleden niet zelden het verwijt gemaakt dat zij in
de allereerste plaats zouden mikken op commercieel
succes. De artistieke kant zou ondergeschikt blijven
aan de zakelijke belangen. Verwijten die klonken in
een periode dat de vrije theatersector plotseling sterk
begon te groeien. Een groei die zich in de recente
achterliggende seizoenen voortzette. De eerlijkheid
gebiedt gelukkig vast te stellen dat er nu toch
langzaam meer kwaliteit gekomen is binnen het
aanbod uit de vrije produktiesfeer. Goede voorbeel
den daarvan geven André van den Heuvel en Kitty
Janssen al enkele jaren door belangrijk minder risi
coloze stukken te spelen. Kwaliteitsvoorbeelden uit
het vorige seizoen zijn vooral de musical Foxtrot
(John de Crane) en het toneelspel Herfst in Riga
(Joop van den Ende), waarin de dit jaar overleden Ko
van Dijk samen met Mary Dresselhuys prachtige
rollen speelden.
nu al 80 jaar tussen
de wielen!
Een gelukkige hand
Verdomde Lowietje
bibliotheek
Toneel in vrije produktie groeit
I
langzaam naar meer kwaliteit
Elvis Presley: carrière ook na overlijden
JOHN OOMKES
JOE VENUTI
(ADVERTENTIE)
(Van onze kunstredactie)
automobielbedrijven
haarlem - bloemendaal - ijmuiden
(Van onze kunstredactie)
MIDDELBURG. De gemeente
Middelburg heeft de ENWB, de Eer
ste Nederlandse Wielrijders Bond
geen toestemming verleend om een
gedenksteen te plaatsen in het Podio
del Mondo per l’Arte in de Graan-
beurs in Middelburg. Marinus van de
Boezem, de directeur van het podio,
is namelijk van mening dat fietsen
misschien wel een kunstje is maar
beslist geen kunst is.
(Van onze kunstredactie)
SEATTLE. De bekende Amerikaanse jazzviolisti
Joe Venuti is maandagavond in een ziekenhuis in
Seattle overleden na een langdurige ziekte. Venuti, die
73 jaar is geworden, geldt als de eerste grote jazzvio-
list en werd ook tijdens de latere fases van zijn ruim
vijftigjarige carrière beschouwd als een van de groot-
sten op zijn vakgebied.
Tegen het eind van de jaren zestig en in de jaren
zeventig maakte de vrijwel vergeten violist een opmer
kelijke come-back, die leidde tot successen op het
Newport Jazzfestival in 1968, de Londense jazz-expo in
1969 en het Newport Jazzfestival van vorig jaar. Maar
al lang voor de oorlog was Venuti een jazzpionier,
omdat hij aantoonde dat de viool zich leende als een
instrument waarop viel te improviseren. Zijn debuut
maakte hij in 1923 in het ensemble van gitarist Eddy
Lang, waarna hij engagementen kreeg bij Red Nicols,
Jean Goldkette, Paul Whiteman, Franky Trumbauer,
Hoagy Carmichael, Bix Beiderbecke en de Dorsey
Brothers.
Venuti, die te boek stond als een van de meest
vooraanstaande musici van de oudestijl-jazz en de
swingperiode, leidde vanaf 1934 twintig jaar lang een
eigen orkest, dat successen boekte tijdens toernees
door Europa. Volgens jazzkritici had Venuti echter
meer om het lijf als instrumentalist dan als orkestlei
der.
■fr Guus Hermus en
Caro van Eyck in
Een gelukkige
hand.
(Van onze kunstredactie)
BAZEL. De Amerikaanse zanger Ca
leb Gyniard is, naar eerst nu bekend is
geworden, vorige week vrijdag in Bazel
overleden. Gyniard, die beter bekend was
onder de benaming „Big J”, maakte acht
jaar lang deel uit van de beroemde close-
harmony zanggroep, het Golden Gate
Quartet.
DEN HAAG. In het FC Den Haag
Stadion in het Haagse Zuiderpark heeft
zondag 10 september een groots opgezet
concert plaats onder de naam Popfestival
Den Haag ’78. Frank Zappa, The Tubes,
Peter Gabriel, The Boomtown Rats en
Brand X, die de grote attracties vormen
van het zich een dag eerder afspelende
Britse Knebworth Festival, zullen ook in
Den Haag aantreden.
Het festival zal zich af spelen tussen 13
uur ’s middags en 22 uur ’s avonds. De
Engelse jazzrockformatie Brand X, ooit
bijeengekomen op initiatief van Genesis-
zanger Phil Collins en nu in ons land
debuterend, bijt het spits af. De Ameri
kaanse theater-rockband The Tubes zal de
finale van het festival voor haar rekening
nemen en een volledig nieuwe show pre
senteren.
Het festival in Den Haag moet niet ver
ward worden met het zich te zelfder ure
afspelende gratis popfestival in het Rotter
damse Zuiderpark. Van dit concert is geen
definitief programma bekend.
De ware Elvis Presley,
Becky Yancey, De Kern Bus
sum (prijs 22,50).
(Van onze correspondent in Stockholm,
Henk Ruyssenaars)
STOCKHOLM. De bekende Zweedse
regisseur Ingmar Bergman is weer terug
is zijn vaderland waar hij de Doodsdans
van August Strindberg regisseert.
„Céline” van Maria Pacóme. Geen nieuw
stuk, maar wel met zoveel humor geschre
ven dat het opvoering rechtvaardigt. John
van de Rest gaat het stuk regisseren en
naast Mary Dresselhuys spelen onder
meer mee Jo de Meyere (bekend geworden
als kapelaan Odekerke in de tv-serie Dag
boek van een Herdershond), Mart Gevers
en Hein Boele.
In de vrije produktiesfeer ook een nieuw
Nederlands stuk: Dimitri Frenkel Frank
schreef „Lipstick”, een komedie over
vrouwenjagers die op hun nummer wor
den gezet als de liefde eens werkelijk toe
slaat. Met Pleuni Touw, Hugo Metsers,
Jules Royaards en Steye van Branden
burg. Jan Teulings gaat het regisseren.
Bergman werd twee jaar geleden door
de politie met harde hand van het toneel
gesleurd, omdat hij werd verdacht van
belastingfraude.
Na het verhoor en een kort verblijf in
een ziekenhuis, waar Bergman met een
shock werd opgenomen, vertrok hij uit
Zweden. Hij woonde in Parijs en later in
München, waar hij de film Het Slangeëi
regisseerde.
Het verblijf van Bergman in Zweden
zal waarschijnlijk weer van korte duur
zijn. Het bevalt me steeds beter in Mün
chen”, aldus de regisseur.
Intussen is gebleken dat Ingmar Berg
man geen belasting heeft ontdoken; zijn
boekhouding was wat slordig bijgehou
den.
Bergmans volgende film gaat Herfstso-
nate heten, met in de hoofdrol zijn favo
riete actrice en ex-vrouw Liv Ullman.
^$01
Van de Boezem vond dat een ge
denksteen van de ENWB in de vorm
van een betonnen blok met een gleuf
en een opgeschilderde fietser niet als
een kunstwerk kan worden be
schouwd en dus ook niet in zijn kun
stencentrum thuishoort.
Het Podio del Mondo per l’Arte
werd drie'jaar geleden op initiatief
van Van de Boezem ppgericht. In de
lover van het podio dat steun kreeg
van de overheid, liggen verschillende
bijdragen van kunstenaars van overal
uit de wereld ingemetseld. Het cen
trum wil een spiegel van de kunst van
deze tijd.
Van de Boezem heeft de ENWB
aangeboden om de steen voor of naast
de Graanbeurs te plaatsen als een
speels monumentje voor deze tijd,
maar daar neemt de ENWB geen ge
noegen mee.
Wie zich het komende seizoen wil ont
spannen bij een blijspel of komedie, kan in
de vrije toneelsector terecht. Op 28 sep
tember is de première van een komedie
met Caro van Eyck en Guus Hermus. Dat
wordt het stuk The Gin Game, waaraan de
Pulitzerprijs 1978 werd toegekend vanwe
ge de Broadwayproduktie, die nu nog
steeds volle zalen trekt. Het is het eerste
toneelstuk dat de Amerikaanse journalist
D. L. Cobum schreef en het was al onmid
dellijk een groot succes in Amerika. Karl
Guttmann gaat dëze komedie in ons land
regisseren. De Nederlandse titel luidt Een
gelukkige hand. Het stuk gaat over twee
oudere mensen, een man en een vrouw, die
een onaangepast en gedwongen leven lei
den in een bejaardentehuis. Zij vinden
elkaar bij het kaartspel en tussen het
schudden van de kaarten door overzien zij
hun leven. Zo ontstaan ernstige gesprek
ken, maar ook talloze humoristische mo
menten.
Karl Guttmann regisseerde destijds bij
de Haagse Comedie Paul Steenbergen en
Ko van Dijk in David Storeys komedie
Mooi weer vandaag. Guttmann vergelijkt
de sfeer van Mooi weer vandaag met die
van Een gelukkige hand.
Een der prachtigste toneelprodukties
van het vorige seizoen vond ik Herfst in
Riga. Dat stuk is na de dood van Ko van
Dijk door Joop van den Ende van het
repertoire genomen. Mary Dresselhuys,
die het samen met Van Dijk speelde, zal
het komende seizoen in een nieuwe rol te
zien zijn. Dat gebeurt in het Franse.blijspel
gave Heuff in Nieuwkoop 14,90).
„Mijn dromen hebben vleugels”,
voor alle kinderen die graag lezen, zin
gen en dromen, door Lisa Speelman
met muziek van Rob en Ida Koenders,
uitgave Heuff 19,50).
„De dieren van Noach”, kinderboek
door Anne-Marie, Dalmais, uitgave
Heuff 4,95).
„Verborgen in de nacht”, kinder
boek door Gerda Muller, uitgave Heuff
4,95).
„Cowboys uit het wilde Westen”, kin
derboek door Andre Chesneau, uitgave
Heuff 4,95).
„Welzijnsbeleid”, een keuze voor
verandering van de maatschappij, door
Wim Meijer, uitgave Samson.
„Welzijnsgids Zuid-Kennemerland”,
uitgave Raad voor maatschappelijk
welzijn, Warmoesstraat 18 Haarlem
8,-).
„Te oud om te leren?” door Han
Diesfeldt, uitgave Van Loghum Slate-
rus 12,50).
„De witte dominicaan”, uit het dag
boek van een onzichtbare, door Gustav
Meyrink, uitgave Rozekruis Pers Haar
lem.
„Tussentijds verhaal over twee Je
zus boeken” door Edward Schille-
beeckx, uitgave H. Nelissen 19,90).
„2 x 45 minuten”, interviews met
bekende voetballers, door Frits Barend
en Henk van Dorp, uitgave Erven Tho
mas Rap.
In de reeks Lichamelijke opvoeding
en sport in de praktijk zijn bij de uitge
verij Hollandia te Baarn twee nieuwe
deeltjes verschenen: „Keurturnen op
de evenwichtsbalk” door Hans Tim-
mermann in een Nederlandse bewer
king van C. A. van Straten 19,90) en
„Van het klimmen en balanceren tot
het turnen aan de evenwichtsbalk”
door Karl Koch en Hans Timmermann
in een Nederlandse bewerking van
Joop Westplate 17,90).
Het gebeurt bovendien
op een voorspelbare ma
nier.
Een eindeloze opsom
ming van feiten moet de
lezer/es het idee geven
dat Elvis een eenvoudige
jongen is gebleven tij
dens zijn carrière, maar
die wist te paren aan de
grandeur van een show-
ster. Verder wil Beckey
Yancey ons doen geloven
dat The King verspilling
koppelde aan gevoelens
van liefdadigheid, nuk
kigheid aan voorko
mendheid, labiliteit aan
een krachtige persoon
lijkheid; kortom een vat
vol tegenstrijdigheden is.
Ik geloof het direct;
krachtiger figuren dan
Elvis reageren tegenstrij
dig op de massale publi
citeit en populariteit
waaraan zij bloot staan.
Het toont echter de op
pervlakkigheid van juf
frouw Yancey door te
menen dat zij door het
geven van een overdosis
aan onbenullig feitenma
teriaal in staat zou zijn
een betrouwbaar portret
van Elvis samen te stel
len. Uiteraard lukt dat
niet als je als schrijfster
nergens tot een echte
analyse kunt komen. Er
Precies een jaar gele
den sloeg de niet onver
wachte dood van een ma
tig begaafd zanger gol
ven van emoties los bij
zijn talloze fans over de
gehele wereld. Elvis
Presley, een man die in
de jaren vijftig aan de
wieg had gestaan bij de
geboorte van de rock
and roll en verdiend of
onverdiend wordt be
schouwd als de grootste
figuur die deze eerst nu
volwassen muziekstijl
heeft voortgebracht, was
niet meer.
Het gaat echter nog im
mer hosanna met ’s mans
carrière in de showbizz.
Het record van de hoog
ste platenverkoop staat
nog steeds op naam van
The King mede dankzij
het feit dat bijna een der
de van de huizenhoge
aantallen platen na zijn
dood werd verkocht. De
amusemenindustrie mag
dan bij de dood en de
begrafenis van een van
zijn attracties even alle
gepastheden in acht ne
men, na die tijd draaien
de platenpersen, roddel
rubrieken in allerlei
kranten en uitgaven en
advertentiemakers weer
op volle toeren.
De TROS-tv herdenkt
’s mans overlijden vana
vond op de buis op min
of meer dubbelzinnige
wijze. Enerzijds speelt
het met een In Memori-
am programma (Neder
land II, 20.32 uur) weer
eens goedkoop in op alle
massahysterie, ander
zijds zendt de omroep la
ter op de avond een van
Presley’s beste live-op-
tredens uit met de regi
stratie Aloha from Ha
waii (Nederland II, 21
uur). Ook serieus inge
stelde fans komen dus
aan de bak.
In de golf van publika-
ties die na de dood van
Elvis het licht zag, ont
snapten er enige vanzelf
sprekend aan de aan
dacht. In het geval van
„De ware Elvis Presley”,
een pennevrucht van zijn
privé-secretaresse Bec
key Yancey (een uitgave
van De Kern, Bussum;
prijs 22,50) kan ik daar
niet al te rouwig om zijn.
Alleen het idee al dat ie
mand uit je nabijheid en
dan nog je voormalige se
cretaresse allerlei intimi
teiten gaat rondbazui
nen, is minder kies, maar
daar zit in de Verenigde
Staten zo langzamer
hand niemand meer mee.
moet dan ook ernstig aan
de ware motieven van de
samenstelster worden
getwijfeld. Elders wer
den andere door com
mercie ingegeven blijken
van nagedachtenis wel
eens gekarakteriseerd
als „lijkenpikkerij”; zo
ver hoef je niet altijd te
gaan, maar we signale
ren wel dat Beckey Yan
cey maar weinig scrupu
les kent.
„De ware Elvis Pres
ley” lijkt me bovendien
een te dure uitgave en is
slecht uit het Engels ver
taald. Wat te denken van
zinnen als „Middagen
voordat Elvis moest op
treden stonden er een he
le rij vitaminepillen
klaar, samen met glazen
vers geperste sinaasap
pelen, die op het kleine
kastje voor de divan in
de kamer stonden, als
een rij soldaten?”. De
ware Elvis Presley” is
dus niets anders dan een
overbodige haastklus ge
weest, waaruit de echte
King zich niet laat distil
leren.
men en verder verwacht de nieuwe vereni
ging ook een vereenvoudiging van overleg
met de overheid, schouwburgdirecties-,
media en vakverenigingen. Het streven
van de VTP richt zich vooral ook, zo stelt
voorzitter Hans Sleeswijk het, „op het be
vorderen van een bloeiend en gevarieerd
theaterleven en op de positieve ontwikke
ling van het theaterondernemerschap.”
Jeroen Krabbé en Anne-Wil Blankers,
die het repertoiretoneel zij speelde bij
de Haagse Comedie inruilde voor free
lance werk, zullen dit seizoen te zien zijn in
Peter Nichols’ komedie Een dag uit de
dood van verdomde Lowietje. Een stuk dat
zich ontwikkelt van komedie naar bittere
ernst. Het speelt zich af rond ouders van
een dubbel gehandicapt kind. Centrum
heeft het jaren geleden gespeeld met een
aangrijpende moederrol van Els van
Rooden. De andere spelers in deze produk
tie van Joop van den Ende zijn Lies de
Wind, Carola Gijsbers van Wijk en Bram
van der Vlugt. Regisseur is de Engelsman
Nicholas Renten.
Ank van der Moer keert dit seizoen na
jarenlange afwezigheid terug op de plah-
ken. Dat gebeurt in de rol van Winnie in
Samuel Becketts toneelspel Gelukkige da
gen, dat zij samen met André van den
Heuvel gaat spelen onder regie van Lo van
Hensbergen. Met zijn vrouw Kitty Janssen
speelt Van den Heuvel Edward Albees
komedie „Vele wegen naar” (Counting the
ways), een terugblik op het huwelijk van
twee mensen van middelbare leeftijd. La
ter in het seizoen komen Kitty Janssen,
André van den Heuvel met Piet Römer
terug met Meneer Mazure, een blijspel van
de Franse auteur Claude Magnier.
Ook later in het seizoen zijn Ton van
Duinhoven en Ina van Faassen met Ton
Kuyl, Hetty Verhoogt en Vera Bondam te
zien in Alan Ayckbourns nieuwe blijspel
En nog vele jaren (Just between oursel
ves), regie John David. Tot de nieuwe
produkties voor het kqmende seizoen be
hoort dan ook nog Rooie Sien van Beppie
Nooys Amsterdams Volkstoneel. Na de
vrolijkheid van Als je lacht dan ben je rijk
nu dus een krachtig brok sentiment. Carry
Tefsen speelt de hoofdrol en Beppie Nooy
jr. speelt Siens moeder.
Deze serie op de woensdagavond krijgt
'een vervolg op 23 en 30 augustus, wanneer
respectievelijk pianist The Bruins en vio
list Maurits Bosman bij het APhO te gast
-‘zullen zijn. Eerstgenoemde zal volgende
week het Pianoconcert van Schumann
spelen, terwijl Maurits Bosman op het
■laatste van de drie zomerconcerten het
Vioolconcert in G van Mozart ten gehore
;«al brengen. Aanvang van de drie concer
ten is 20.15 uur.
Voor het seizoen 1978/79 lijkt het alsof
de vrije producenten ook weer voor een
■■deel serieus proberen amusement en artis-
tieke kwaliteit tot elkaar te brengen. Dat er
■betere stukken, vooral komedies en blij
spelen, kunnen worden gekozen danken
de producenten ook aan de grote belang-
stelling van de kant van acteurs en actrices
die hun naam en roem eertijds binnen het
repertoiretoneel hebben kunnen vestigen.
■Mensen als Mary Dresselhuys, Kitty Jans-
ksen, Caro van Eyck, Guus Hermus, Luc
Lutz en André van den Heuvel hebben hun
I talent juist tot ontwikkeling kunnen bren
gen in een klimaat waar commerciële be
langen ondergeschikt waren aan de artis-
tieke. En het is de overheidssubsidie die
Idat mogelijk maakte, subsidiëringen di-
j. reet aan de gezelschappen, waarnaar van-
'uit de vrije theatersector dikwijls met
scheve ogen wordt gekeken. Dat de vrije
sector geheel zonder subsidie zou werken,
!.is natuurlijk een fabel; immers de over-
'heid rijk, gemeente en provincie
subsidiëren ook de theaters en dat stelt
ook de vrije producent in de gelegenheid
voor redelijke toegangsprijzen te kunnen
spelen. Indirect vloeit er dus wel degelijk
subsidiegeld naar de vrije theatersector.
Het achterliggende seizoen hebben de
vrije producenten zich voor een zeer groot
deel verenigd. Daartoe is opgericht de Ver-
eniging van Theater- en Televisieprodu-
centen VTP, die nu veertien leden telt. Een
bundeling van krachten die verschillende
1 waarborgen voor de producenten moet
inhouden. Gezamenlijk overleg dat al
enigszins bestond zal doublures voorko-
jr---
AMSTERDAM. Ook dit jaar verzorgt
het Amsterdams Philharmonisch Orkest
enkele zomerconcerten in de grote zaal
'van het Amsterdamse Concertgebouw.
.Beoogd wordt het gat dat valt tussen het
oude en het nieuwe concertseizoen enigs
zins op te vullen. Onder leiding van An
ton Kersjes verzorgt het orkest een serie
van drie concerten, die vanavond een aan
vang zal nemen met als gast pianist Da
niël Wayenberg. Deze solist zal het Piano
concert van Grieg ten gehore brengen.
„Het revier”, concentratiekamp-mé-
moires, door Taecke J. Botke, uitgave
Erven Thomas Rap.
In de bekende Salamander-reeks,
uitgegeven door Em. Querido, zijn weer
vier herdrukken op de markt gebracht:
„Murphy” door Samuel Beckett; „Gar
bo en de broeders Grimm” door Jaap
Harten; „Drie rode rozen” door Abel J.
Herzberg en „De handschoenen van het
verraad” door J. W. Holsbergen; prijs
per deel 5,95.
In de populair-wetenschappelijke
reeks Volken en Stammen zijn bij Am
sterdam Boek de laatste twee delen
verschenen. Deel 11 handelt over Ocea-
nië en de Filippijnen en deel 12 over
Centraal- en Oost-Azië. Beide boeken
werden geschreven door Wolf Kielich.
„Wonen in de ruimte”, onbegrensde
mogelijkheden voor de mens buiten de
dampkring, door Gerard K. O’Neill,
uitgave J. H. Gottmer 23,50).
„Spelend door het leven” door Sara
Heyblom, uitgave Heuff in Nieuwkoop
9,50).
„Rembrandt’s Nightwatch”, The his
tory of a painting, door Willem Hij-
mans, Luitsen Kuiper en Annemarie
Velsheijn, uitgave A. W. Sijthoff
24,50).
„De man van Atlantis” en „Verken
ners uit de ruimte” door Richard Wood-
ley (gebaseerd op de gelijknamige tv
serie), uitgave J. H. Gottmer, prijs per
deel 14,50.
„Bielo Ballo en zijn vriendjes”, kin
derboek door Aad Kistenmaker met
tekeningen van Ted Kastenmaker, uit-
