Sipkes en In t Hout:
Louis Toebosch Orgeltocht Spaarndam
UIT.
Ministerie beveelt film
over drugsmokkel aan
komende
exposities
oro
1
IgR
Avontuurbestaal nog. Proeft
„Het gaat ook om een educatief-informatieve taak"
I
MUZIEK
Kg
Beginstadium
door Cees Straus
Enquête
Midnight Express krijgt ongezien bijval
7
wijzen
7
J
20/225
KUNST
AUGUSTUS
1978
-t..
s
(Lr
HAARLEM. De Stichting
Beeldende Kunst Kennemerland
(SBK) die zojuist weer na het zo
merreces haar deur aan de Ge
dempte Oude Gracht heeft ge
opend, gaat een zorgelijke tijd te
gemoet. Niet omdat er plotseling
een stagnatie in de tot nog toe
behaalde successen is gekomen.
Integendeel zelfs, want aan de
hand van de resultaten die vorig
jaar werden behaald kan gezegd
worden dat het publiek dat bij de
SBK binnenkomt steeds groter
wordt, dat er meer wordt geleend
uit de artotheek, dat er meer
wordt gekocht en dat dat publiek
zich ook vernieuwt.
I»
■c
■w
SM
De SBK wil
geen distributieclub worden
ken
a
FEIKE ASMA
rarit
/25
-
ien
an
en
lini-
Het museum Swaensteyn in de Heren
straat in Voorburg viert vrijdag 25 augus
tus zijn tweede lustrum met de presentatie
van een lustrummap met grafisch werk
van de Westduitser Georg Hadeler en de
Nederlanders Aat Verhoog en Sees Vlag.
Van de map zijn tweehonderd exemplaren
gemaakt die voor 310 gulden te koop zijn.
Het museum is in 1968 begonnen met een
expositie van oude kunst uit Voorburgs
bezit. De vaste collectie geeft de ontwikke-
ling weer van het Romeinse Voorburg tot
het hedendaagse.
r Van 26 augustus tot en met 1 oktober zal
grafisch werk van de drie kunstenaars
worden geëxposeerd.
In de Zonnehof in Amersfoort is van 19
augustus tot en met 17 september de ten
toonstelling „Zweden, Lapland en Lin
naeus” te zien.
Kathedrale Basiliek. Louis Toebosch,
ver over de grenzen gewaardeerd als
concerterend organist en improvisator,
verzorgt zaterdagmiddag de
driekwartiersbespeling (aanvang 15 uur)
op het Willibrordorgel van de R.K.
Basiliek Sint Bavo aan de Leidsevaart te
Haarlem. Hij vervangt de eerder
aangekondigde Dorthy de Rooy. Het
programma zal bestaan uit werken van
Vieme, Charles Hens, Franck en van
Toebosch zelf.
In 1916 werd Toebosch in Maastricht
geboren. Hij studeerde achtereenvolgens
aan de Kerkmuziekschool te Utrecht, aan
het Muzieklyceum te Maastricht en bij
Charles Hens aan het Conservatoire Royal
te Luik. Zijn loopbaan laat betrekkingen
zien als dirigent-organist van de Bredase
Sacramentskerk, dirigent van het Tilburgs
Stedelijk Orkest en directeur van het
Brabants Conservatorium te Tilburg.
Toebosch heeft steeds werk van jonge
componisten alsmede de eigentijdse
Haarlemse Grote Kerk. Onder
auspiciën van de actieve Stichting tot
bevordering der orgelkunst zal Feike
Asma vrijdagavond een concert geven op
het Müllerorgel van de Haarlemse Grote of
St. Bavokerk. Het programma, dat hij
vanaf 20 uur ten gehore zal brengen,
omvat werken van o.a. Sweelinck, Bach,
Van Eijken, Chaix, Buxtehude,
Frescobaldi en Franck.
Oud-Katholieke Kerk. Vrijdagavond
wordt er in de Oud-Katholieke Kerk aan
de Haarlemse Kinderhuissingel een
concert gegeven door Rein Verhagen
(blokfluit), Jan van den Berg (traverso) en
Aldert Winkelman (orgel en klavecimbel).
Op het programma van dit concert, dat om
20.15 uur aanvangt, staan werken van o.a.
Stanley, Handel, Quantz en Telemann.
Aldert Winkelman, docent aan de
Kempische Streekmuziekschool in het
Brabantse Bladel en hoofdorganist van de
Heemsteedse St. Bavo-kerk, kreeg zijn
opleiding aan het Amsterdamse Sweelinck
Conservatorium bij Klaas Bolt en bij Kees
Rosenhart, respectievelijk voor orgel en
klavecimbel.
Waalse Kerk. Zaterdagavond (20 uur)
heeft er een improvisatieconcert plaats in
de Haarlemse Waalse Kerk aan het
Begijnhof 30. Twee jonge organisten, Gijs
van Schoonhoven (die zeer verdienstelijk
acteerde tijdens de laatste editie van het
Internationale Improvisatieconcours) en
Jacques van Ootmersen, zullen onder
meer orgelimprovisaties op thema’s van
Bach en Buxtehude laten horen.
muziek gepousseerd. In 1951 schreef hij
het Internationale Improvisatieconcours
te Haarlem op zijn naam.
De nu 66-jarige Asma heeft een
indrukwekkende carrière achter de rug,
maar zelfs op het ogenblik heeft hij nog
een concertpraktijk van ongeveer 200
concerten per jaar. Hij maakte in het
verleden veelvuldig tournees door onder
meer Canada en de Verenigde Staten,
werd voor zijn verdienste voor de Franse
orgelcultuur in 1964 en in 1975
onderscheiden door het Genootschap
Lettres, Arts et Sciences. Vorig jaar vierde
hij zijn vijftigjarige loopbaan als
concertorganist.
Toer-in orgeltocht. Wie anders dan de
Haarlemse organist Klaas Bolt vormt de
ter zake deskundige voorlichter van de
De filmmaatschappij had het ministerie
van Buitenlandse Zaken om de namen en
adressen van Nederlanders gevraagd die
soortgelijke ervaringen hebben als de nu
28-jarige Billy Hays. Het ministerie gaf de
filmmaatschappij deze namen en adressen
niet, maar namens de Directie algemene
zaken schreef het hoofd van het bureau
sociaal-economische zaken 49 Nederlan
ders, die in landen rondom de Middelland
se zee gevangen hebben gezeten wegens
DEN HAAG (ANP). Het ministerie
van Buitenlandse Zaken heeft Nederlan
ders die in Middellandse Zee-landen ge
vangen hebben gezeten wegens drugs
mokkel, attent gemaakt op de mogelijk
heid de première bij te wonen van een
Amerikaanse film over een jonge Ameri
kaan die uit een Turkse gevangenis is
ontvlucht.
Het gaat om de film „Midnight Expres”,
uitgebracht door „Columbia Internatio
nal Films”, die 31 augustus in Nederland
in première gaat.
gen wijze met kunst wordt geconfron
teerd, waar je informeel met kunstenaars
in contact kunt komen. Dat verdwijnt als
we alleen maar kunst gaan uitlenen. Je
hebt bovendien een uitvoerige administra
tie en een controlesysteem nodig, dat
brengt allemaal veel kosten met zich mee”.
Gerrit in 't Hout: „De SBK wil geen
distributieclub worden. Haar taak gaat
verder dan die van de bibliotheek. Ze heeft
ook een educatief-informatieve taak, al wil
ik daarmee niets ten kwade zeggen van de
bibliotheken”.
Spaarndam. Gemoedelijk, instructief,
leerzaam en sfeervol. Zo zou je de sfeer
tijdens de concertjes in de
Nederlands-Hervormde Kerk te
Spaarndam die daar elke zomer
gedurende een achttal weken worden
gegeven, kunnen omschrijven. De
concertreeks speelt zich normaliter af
tijdens de kunstmarkten, maar zo niet dit
slotconcert, ook al omdat de
kunstmarkten alweer tot het verleden
behoren. Zaterdagavond zullen twee
ensembles onder leiding van Kees Huges,
initiator van het geheel, voor een passend
slotconcert zorgen. Vanaf 20 uur zullen de
ensembles Monsieur Naudot en Les
Moutons concerteren. In de pauze zullen
verschillende wijnen worden geschonken.
De Colonel. Elke zondagavond (22 uur)
speelt het trio van Peter ten Have soepele
in het gehoorliggende jazz in bar-bistro De
Colonel, Stationsstraat 20 te Zandvoort.
Ditmaal is Fred Leeflang (saxen) weer
eens te gast.
zesde en voorlaatste Toer-in orgeltocht,
die zich zaterdag in en rond Haarlem zal
af spelen? De start is om half elf ’s morgens
in de Hervormde Kerk te Bennebroek. Een
ieder kan deze tocht, die behalve het
bezoek aan het Müllerorgel van het
Bennebroekse kerkje ook aandacht
schenkt aan het Van den Brinkorgel in de
Heemsteedse St. Bavo en het huis- en
studieorgel van Reil in de Hervormde
Kerk te Overveen, met eigen vervoer
volgen. Aan het slot staat een bezoek aan
de Kathedrale Basiliek Sint Bavo aan de
Leidsevaart te Haarlem op het
programma, alwaar Louis Toebosch een
concert zal verzorgen. Voor het
programma van dit concert, zie elders in
deze rubriek.
drugsmokkel, dat „Columbia Internatio
nal films” hun aanwezigheid bij de pre-
mièr op prijs stelde. De onderneming had
laten weten „geïnteresseerd te zijn in de
visie” van Nederlanders met ervaringen
als de hoofdpersoon in zijn nieuwste film.
Een woordvoerder van het ministerie
van Buitenlandse Zaken verklaarde dat
men bij de behandeling van het verzoek
van de filmmaatschappij, geen commer
ciële bedoelingen heeft vermoed. Het is
min of meer standaard procedure dat niet
wordt gereageerd op verzoeken om namen
en adressen, maar dat de betrokkenen
worden ingelicht over dit verzoek. Het
staat degenen die thans een brief hebben
ontvangen, vrij om al dan niet in te gaan
op de uitnodiging.
In de overwegingne van Buitenlandse
Zaken, waar overigens nog niemand de
film heeft gezien, heeft mogelijk een rol
gespeeld, dat een waarschuwende werking
kan uitgaan van een film over het gevange
nisleven in Turkije hoewel degenen die
„Columbia International” graag bij de
première wil hebben, waarschijnlijk zo’n
waarschuwing nog nauwelijks nodig zul
len hebben. Voor het begin van het vakan
tieseizoen laat Buitenlandse Zaken jaar
lijks een waarschuwing uitgaan, dat bezit
van drugs in andere landen veel zwaarder
wordt bestraft dan in Nederland.
Hoewel „Columbia Films” toegeeft dat
het haar mede om publiciteit te doen is,
meent men toch ook dat van de film een
waarschuwende werking kan uitgaan. De
genen die, al dan niet in de schijnwerpers
van de publiciteit, de première van de film
willen bijwonen zullen deze waarschuwing
waarschijnlijk niet meer nodig hebben,
maar „Columbia Films” gelooft dat de
film iets kan doen voor hen, die ondanks
de ervaringen van anderen toch met het
idee rondlopen rondom de Middellandse
zee goedkope drugs te kopen.
>nd,
tste
de
cide
eds
be
ien:
s
lariboro
Komende zaterdag zal in Hedendaagse
kunst-Utrecht, Achter de Dom 14 in
Utrecht voor de derde maal het Small
Press Festival worden gehouden. Op dit
festival zullen een aantal kleine vrijetijds-
drukkerijen/uitgeverijen hun werk pre
senteren. Het gebeuren duurt van 11 tot 22
uur. Van 18 tot 21 uur zal Simon Vinken
oog het geheel opluisteren met voordracht.
Tevens is er zaterdag een tentoonstelling
van het werk van de Joegoslavische kun
stenaar Jozé Ciuha. De toegang van dit
alles is gratis.
35 duizend gulden aangevraagd, maar
daarop wordt 17.500 gulden bekort.
Sipkes: „In wezen zijn de mensen onder
valse voorwendsels lid geworden. In janu
ari kon je nog subsidie krijgen, maar nu is
door het ministerieel ingrijpen het potje
leeg en moeten we „nee” verkopen. Dat
heeft al geleid tot onprettige opmerkingen
van mensen die vast van plan waren een
geleend stukje kunst te kopen, maar daar
die subsidie hard voor nodig hadden. In
die gevallen wordt de kunst met bijzonder
veel spijt weer teruggebracht. De ASK
betekent bijzonder veel voor de SBK-le-
den. We hebben bijvoorbeeld een grote
groep jongeren: van de 1500 abonnees zijn
er 200 met een Cultureel Jongeren Pas
poort. En wat dacht je van de vele jongge
trouwden die op hoge lasten zitten?
Ik vraag me soms af, wat ben je nu aan
het doen. We maken de mensen enthousi
ast voor de kunst. Mensen die twijfelen
kunnen we begeleiden. Je praat met ze wat
hun inrichting is zodat ze een passende
wandversiering kunnen krijgen. Als het
niet goed is komen ze maar terug. En als ze
het willen kopen kunnen ze dat ook te kust
en te keur. Wil de minister daar allemaal
een einde aan maken?
Een andere kant aan deze zaak is dat de
kunstenaar bij die nieuwe plannen hele
maal niet zal welvaren. Er wordt dan wel
iswaar straks kunst van hem gekocht,
maar als die kunst niet de deur uitgaat,
moet je op een gegeven moment een halt
toeroepen aan de groei van je bestand. Er
zal dus een grote beperking aan het aantal
kunstenaars worden gesteld. Nu is het zo
dat we een bijzonder groot aantal kunste
naars kunnen helpen die nergens via een
vaste galerie regelmatig hun werk kunnen
presenteren. Er zijn in Haarlem maar vier
of vijf kunstenaars die zo’n vaste galerie
hebben. De rest moet het hebben van losse
exposities of van de artotheken. En ver
geet niet dat zij als SBK ook een expose
rende taak hebben: onze vaste groep komt
elke maand op de bovenzaal aan de beurt.
De SBK is dus ook zoiets als een belangen
behartiger van de Kennemer kunste
naars”.
Wie zijn oor te luisteren legt bij de gale
rieën, hoort nogal eens enige afgunst ten
opzichte van de SBK’s. De laatste zouden
de ASK niet nodig hebben en ze vormen
bovendien een bedreiging wat het afromen
van het publiek betreft. Sipkes: „De SBK
is voor de galerie een soort tussenstation.
Ik weet van mezelf dat ik mensen door
stuur naar bepaalde stijlgalerieën als ze
iets zoeken waarin wij niet zo goed verte
genwoordigd zijn. Het gevaar bestaat dat
de galeriehouders worden uitgespeeld te
gen de SBK’s, maar ik ben van mening dat
de galeries evenveel recht hebben op de
subsidieregeling’
i Jannie Sipkes: belangen behartiging
Kennemer kunstenaars.
•A De SBK wil het publiek graag enthousiast voor beeldende kunst maken. In de
ruimten aan de Gedempte Oude Gracht in Haarlem bestaat alle gelegenheid om over
kunst te praten en voor zover nodig begeleiding bij de keuze van een te kopen of te lenen
kunstwerk te krijgen.
Naast een groot aantal schilderijen, kle
derdrachten en poppen in historische kos
tuums uit de Zweedse provincie Dalarna
besteedt de expositie ook aandacht aan de
200 jaar geleden gestorven Carolus Lin
naeus. Onder meer wordt er werk getoond
van het kunstenaarsechtpaar Nancy en
Frederik de Graaf, die de reis van Lin
naeus twee eeuwen later reconstrueerden.
Zij maakten dagboekaantekeningen,
schetsen en foto’s en verzamelden vele
planten die ook al door Linnaeus werden
genoemd.
It
Het venijn zit in de plannen die minister
van CRM, mevr. Til Gardeniers-Berend-
sen onlangs op tafel heeft gelegd en die
volgens de mensen van de SBK en niet
alleen die in Haarlem, het einde betekent
van alle plezier dat de „gewone man”'tot
nu toe in de kunst heeft gehad. Dat is de
mening van Jannie Sipkes, beheerster van
de SBK Kennemerland en van Gerrit in ’t
Hout, consulent beeldende kunst van de
Culturele Raad Noord-Holland. Beiden
worden in dit verhaal geciteerd, ze delen
elkanders mening en in de meeste geval
len zal die ook niet afwijken van die van
de SBK-beheerders elders in den lande.
Omdat er sprake is van een aantal plan
nen van de minister en deze als geheel
nogal verwarrend overkomen, volgt hier
bij een overzicht. Allereerst is er een raam
nota, een voorstel dat CRM binnenska
mers wil houden en dat bestemd is voor de
Federatie van SBK’s, de Vereniging over
leg Artotheken, het Interprovinciaal Over
leg en in de eerste plaats voor de Vereni
ging van Nederlandse Gemeenten.
De nota bepleit de opheffing van de
huidige SBK’s en de oprichting van kunst-
uitleencentra. Daar hoeven er straks maar
een paar van te komen: de minister ziet
zo’n centrum fungeren voor 400 duizend
inwoners. Anders dan nu het geval is, moet
dit centrum door de gemeente gefinan
cierd worden. Het rijk wil via de Beelden
de Kunstenaars Regeling (de vroegere con
traprestatie) werk aankopen dat via de
centra wordt uitgeleend. De selectie ligt
dus bij het rijk, de gemeenten kunnen
echter betalen. Anders gezegd: de aan
koop wordt gecentraliseerd, de lasten ge
decentraliseerd. Daarnaast zal de gemeen
te verplicht worden een gedeelte (er is
sprake van de helft) zelf aan te kopen van
de dan te verhuren werken (De raamnota
ligt momenteel bij de gemeenten die hun
reactie voor 15 september moeten inleve
ren.)
Tn ’t Hout: „De invoering van een derge
lijk systeem gaat zeker tien jaar duren. Ik
vraag me af hoe de onderlinge samenwer
king tussen de gemeenten gaat verlopen.
Met name tussen de kleinere steden op het
platteland zullen grote gaten vallen omdat
het uitgangspunt immers 400 duizend in
woners per artotheek wordt. Dan wil het
rijk met een vaste collectie gaan werken.
Anders dan nu mag er door de huurders
niets gekocht worden. Je zit dus al bijvoor-
baat met een snel verouderende collectie.
Bovendien gaat het werk snel lijden, dat is
nu al onze ervaring met werk dat niet
gekocht wordt. Daarnaast moet je een
enorm distributiesysteem gaan opzetten,
zo’n soort als de bibliotheek heeft. De
SBK-mensen hebben daar echter weinig
ervaring mee en bovendien zijn ze op dit
punt niet gemotiveerd”.
Jannie Sipkes: „Je moet de SBK zien als
een plaats waar het publiek op ongedwon-
naar die andere 27 uitlenen is dus niet
gevraagd. En bovendien zijn juist de
SBK’s in Haarlem en Amsterdam in de
afgelopen jaren bezig geweest een nieuw
publiek aan te trekken iets wat we duide
lijk kunnen merken in ons „ledenbe
stand”. Je leest trouwens ook in het rap
port dat ruim 13 procent van alle abonnees
nieuwe kunstkopers zijn. Dat vinden we
cijfers die er niet om liegen. Ik denk dat de
Toneelschuur en de schouwburg dolgeluk
kig zouden zijn als hun publiek zich met
een dergelijk percentage zou vernieuwen.
We hebben ook grote bezwaren tegen de
enquêtevoering op zich. De respons is on
geveer 50 procent geweest, dat betekent
dat 1 op de 2 de waslijst van vragen niet
heeft willen invullen. In veel gevallen is
dat gebeurd omdat de mensen geen tijd
hadden, geen zin of, wat nog belangrijker
is, omdat ze de vragen te moeilijk vonden.
En onder welke categorie zitten de mensen
die de vragen niet konden invullen? Pre
cies, in die van de laagst betaalden. Die
komen dus niet voor in het rapport met als
vervelend resultaat de constatering dat
kunst voor de rijksten is.
Nu weten wij hier in Haarlem wel beter.
Als je kijkt in het ledenbestand dan vind je
bijvoorbeeld een wetenschappelijk mede
werker, volgens het rapport zo’n welgestel
de. Maar zo’n man of vrouw zit in een flat
in Schalkwijk op vreselijk hoge lasten en
zal, als ie pas is begonnen, niet eens zo veel
verdienen. Dat is dan zo’n welgestelde, die
het eigenlijk wordt kwalijk genomen dat ie
kunst komt lenen.
Dan is er nog iets. Er hangt in het Zee-
wegziekenhuis in IJmuiden veel werk uit
de uitleen. Dat wordt dagelijks door hon
derden mensen bekeken die daar al dan
niet van genieten. Maar in ons ledenbe
stand staat alleen de naam van de econo
misch directeur van het ziekenhuis. Die
behoort inderdaad tot de welgestelden,
maar je denkt toch niet dat de man al die
tientallen werken in zijn eigen kamer heeft
hangen en verder alle wanden kaal houdt?
Terijl je daarover in het rapport niets
leest.
Trouwens, wat bestaat er tegen hogere
beroepen? We hebben bij de SBK in Haar
lem bijvoorbeeld veel onderwijzers en
leerkrachten. Ik hoop dat ze iets van wat ze
aan kunst beleven aan hun leerlingen
doorgeven. Je ziet het ook bij artsen en
internisten die hun praktijk volhangen
met uitleenwerk.
Het opheffen van de SBK’s is de minis
ter mede ingegeven door de resultaten die
uit een enquête blijken en die zijn neerge
legd in het rapport „Huren van Kunst”
door Welters en Eykman. Een van die
resultaten in dit reeds fel omstreden rap
port is dat kunst in meerderheid alleen bij
de welgestelden zou terechtkomen en dat
de „gewone man”, dat wil dus zeggen de
lagere inkomens, nauwelijks van de SBK’s
profitert.
Ook Sipkes en In ’t Hout vechten dit
rapport aan. „Een belangrijk bezwaar vin
den we dat het onderzoek in 1975 is gehou
den. In dat jaar waren er dertien kunstuit
lenen waarvan een aantal nog maar pas
was begonnen. Nu zijn er veertig, maar
Al deze elementen van huurgedrag ko
men in het rapport niet voor. En laat het
dan waar zijn dat de lagere inkomensgroe
pen nog niet zoveel belangstelling hebben
voor beeldende kunst zoals in het rapport
wordt gezegd. We zijn bijzonder hard bezig
juist in deze sociale publiekslagen te wer
ven. Maar het gaat als alles niet snel. We
zitten nog maar in het beginstadium (de
SBK in Haarlem bestaat zeven jaar, alleen
de uitleen in Amsterdam is ouder). Maar
we zitten duidelijk in de lift”, aldus Sipkes.
In ’t Hout: „In het rapport wordt veel
afgebroken wat met en enorme inzet en
met stugge volharding wordt opgebouwd”.
De derde en laatste zaak Is die van de
voorgenomen afschaffing van de ASK, de
Aankoop Subsidieregeling Kunstwerken.
Waarover ook al, een door de Boekman-
stichting opgesteld rapport is verschenen.
Onder bepaalde, dit jaar verder beperkte
voorwaarden kan een kunstkoper een sub
sidie van de overheid van 20 procent krij
gen. Die regeling geldt voor de allermeeste
instellingen die kunst bieden, dus ook voor
de galerieën die zich nog het meest stoten
aan de afschaffing omdat hier immers een
stimulans bij hun broodwinning in het
geding is. Hoewel het plan is dat de ASK
per 1 januari 1979 wordt opgeheven komt
het er voor de SBK op neer dat nu al geen
subsidie wordt gegeven. Wie na half juni
een kunstwerk wilde kopen of dat in de
komende tijd van plan is, vangt bot. De
reden daarvan ligt in het feit dat de minis
ter alle aanvragen met de helft heeft inge
kort. De SBK in Haarlem had voor 1978
