brek aan slaap bij topsport geeft complicaties
klaar voor de strijd
sau
IS
Brigitta
afgeschilderd
als een
oud vrouwtje
door Piet Teeling
r.
Genieten
Nachtuilentype
door Scarlet Paasman
Geprikkeld
Ook Australië
I
/aar-
l-
voor-
kking
rich-
V.
B.V.
F
n wij
ntak-
kom-
ddel-
Elkeen maakt zich bij tijd en wijle zorgen over een teveel, maar vaker
over een tekort aan slapen. Zeker sportmensen, en in het bijzonder
topsporters, hechten veel waarde aan duur en kwaliteit van hun slaap.
Sportarts Hein van Opstal geeft vanuit de praktijk de volgende slaapad-
viezen. „Er is veel zuurstof nodig om het spierstelsel ’s nachts te ontdoen
van afvalprodukten en om de verbruikte energie weer op te bouwen en
aan te vullen. Aanvoer en doorvoer van zuurstof wordt het best bevorderd
wanneer alle spieren ontspannen zijn en de bloedvaten wijd zijn en
langzaam doorstromen. Een warm bad of warme douche geeft precies dat
resultaat en reinigt de poriën, waardoor de zuurstoftoevoer via de huid
ook verbetert. Een hard bed bevordert die zuurstoftoevoer, frisse lucht in
de slaapkamer door een open raampje bevordert dat. Ook naakt slapen
bevordert de opname van zuurstof, en bovendien wordt zo de doorstro
ming van het bloed niet belemmerd door hier of daar knellende nachtkle
ding, of erger nog: ondergoed".
„Slaap verder bij voorkeur in een wat „kale” slaapkamer met een
gladde vloerbedekking. Ten slotte de duur van de slaap: hoewel de
behoefte aan slaap zeer verschillend is, moet men streven naar 8 a 9 uur
slapen, voor zeer jeugdige sportbeoefenaars zelfs 9 tot 10 uur”.
Deze en nog vele andere aanwijzingen geeft Van Opstal in een klein
boekje, Adviezen voor Sportbeoefenaars.
Tot 1976 waren de Olympische Spelen een veel waardevoller evenement
dan een wereldkampioenschap. Prestaties lagen op een hoger niveau; wereldre
cords werden aan de lopende band verbeterd. Zeker bij het zwemmen mocht het
opvallend worden genoemd, dat München en Montreal een hoger aanzien
genoten bij de zwemmers zelf dan een wereldtoernooi. München leverde
uiteindelijk 30 wereldrecords op, Montreal 29. De statistici hadden in Cali en
Belgrado heel wat minder te noteren. Belgrado 73 leverde nog 18 records op,
Cali, twee jaar later, slechts vijf.
Als het aan FINA-president Javier Ostos ligt, moet een wereldkampioenschap in
je toekomst toch een belangrijkere rol gaan vervullen dan tot dusver. „We
moeten”, aldus de Mexicaan, „proberen om een wereldtitelstrijd naar eenzelfde
niveau te tillen als de Olympische Spelen of naar een nog hoger”.
Cynthia Woodhead (rechts) en Petra Theumer zullen op de 800 meter vrije slag voor een hard gevecht zorgen.
Offensief tegen Oostduitse
n haar
Tracey Wickham
iiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
licita-
jn je
angs
s deze
bellen
t is ook
foto, bij
voor
rreld-
leven
rrant-
luïteit
isias-
ireekt
ebied
klaar voor om een einde te maken aan de
Oostduitse alleenheerschappij. Zij hebben
afgerekend met het trauma dat de Oost
duitse meisjes niet te kloppen waren, zij
zijn niet langer bang om naast een DDR-
zwemster op het startblok te staan.
Een eerste aanwijzing tot de herovering
van het internationale zwemaanzien in de
wereld, was de landenontmoeting tussen
de VS en DDR, begin dit jaar in Texas.
Daar werd de DDR met 176 tegen 168
punten door de nieuwe generatie Ameri
kaanse zwemsters verslagen. Maar ook de
Amerikaanse kampioenschappen, begin
deze maand, wijzen in die richting. Kim
Linehan, amper 15 jaar oud, nam op de
400 m-vrije slag het wereldrecord van de
Oostduitse Petra Thuemer over. De even
oude Tracey Caulkins ontnam Ulrike Tau
ber het wereldrecord op de 200 m-wissel-
slag waarmee nog maar twee namen uit de
jonge lichting van Amerika zijn genoemd.
Er zijn er meer, zoals Nancy Hogshead,
vorig jaar de aanvoerster van de wereld
ranglijst op de 200 m-vlinderslag. Of Cyn
thia Woodhead, de wereldrecordhoudster
op de 1500 m-vrije slag, die zeker op de
200 m-vrije slag in ieder geval een regel
rechte bedreiging vormt voor de Oostduit-
t se wereldrecordhoudster Barbara Krause.
je acht uur slaap nodig hebt, dan werkt dat
in de hand dat je het gevoel hebt te kort te
komen wanneer je minder slaapt. Vele
proefpersonen in ons laboratorium heb-
ben de indruk niet te hebben geslapen,
bijvoorbeeld door herinneringen aan hel
dere dromen of door perioden van on-
diepslapen, terwijl bij dat onderzoek in het
„Eten, drinken en slapen, sex en warm
teregulatie zijn verrichtingen die deels
rechtmatig of automatisch worden gere
geld, deels door ervaringen en gewoonten.
Gemeenschappelijk hebben deze vijf ver
richtingen dat ze met gevoelens van plezier
en genieten gepaard gaan. Veel eten, veel
drinken en ook veel slapen worden haast
vanzelfsprekend gevonden door een niet
gering aantal mensen", aldus prof. Visser.
nale kampioenschappen van minder ge
halte waren. Maar ook internationaal is zij
haast een vergeten grootheid, die in Mon
treal nog een bronzen medaille op haar
geliefde vrijeslagafstand kreeg toebe
deeld.
laboratorium blijkt dat deze personen toch
de hele nacht hebben geslapen. De mens
heeft duidelijk geen weet van het eigen
slapen”.
Over slapen en sport, topsport in het
bijzonder, zegt prof. Visser: „Een goed ge
motiveerd topsporter zal genoeg slaap die
nen te krijgen, dus in zoverre uitgerust
dienen te zijn dat de dagtaak goed kan
worden verricht. Vooral bij de training
voor de topsport bij schoolgaande kinde
ren is een beperking van de normale slaap-
duur als gevolg van de trainingsuren geen
denkbeeldige complicatie. Als maatstaf
voor de effectiviteit van de slaap kan de
sportarts afgaan op de prestaties in de
Twee types slaapgedrag vallen bij kinde
ren en volwassenen op. De ochtendmensen
en de nachtuilen. Bij de vroegertjes komt
de warmteregeling ’s morgens veel sneller
op gang en daalt ’s avonds sterker; de
nachtuilen blijven tegen de avond kwiek
en produktief maar komen ’s ochtends
moeilijk op gang. Er zijn aanwijzingen dat
deze verschillen in slaapgedrag en tempe
ratuurregeling samenhangen met celmeta-
bolisme en hormoonproduktie. Bovendien
blijken ochtendmensen vaak meer intro
vert en avondtypes meer extravert te zijn.
„Kind noch volwassene van het nacht
uilentype zal makkelijk vroeg opstaan om
te gaan trainen en daar de topsporter voor
vele spelsporten (gezien het „karakter”
van de sport) vaak een extraverter type zal
zijn, zal hij ook vaak het nachtuilengedrag
vertonen en daardoor alle gemotiveerd
heid nodig hebben om vroeg te gaan trai
nen. Met name in de zwemsport en bij
jonge kinderen lijkt een goed en snel op
dagelijkse arbeid. Bij kinderen kan dus de
schoolprestatie als bruikbare waardeme
ter gelden”.
liëren
néér)
aaide
irantie-
komen
5,- per
gang komende warmteregeling een voor
deel. Trainen tussen de middag is geen
adequate oplossing voor de problemen,
daar bij ieder mens rond het middaguur
een daling optreedt in het vermogen tot
werken”.
schappij voorbij te zijn. Met Michelle Ford
en Tracey Wickham als belangrijkste te
genspeelsters van Petra Thuemer.
Het Oostduitse zwemmen daarentegen is
op geen enkele manier verzwakt. Ook al
zal de DDR-top het dit keer moeten doen
zonder de zwemontdekking-van-de-eeuw:
Kornelia Ender. Het meisje dat de DDR-
successen ontelbaar maakte, is na Mon
treal van het zwemfront verdwenen en
heeft haar taak overgedragen aan meisjes
als Barbara Krause, Petra Thuemer, An
drea Pollack, Birgit Treiber en Ulrike Tau
ber. Krause met name maakte twee maan
den geleden een definitief einde aan het
tijdperk van haar voorgangster Ender. En
zo verdwenen in Oost-Berlijn ook de
wereldrecords op de 100 en 200 m uit de
boeken van de statistici om daarin een
nieuwe naam op te nemen: Krause, na
Tauber de oudste zwemcoryfee in de ploeg
van de Oostduitsers. Want in de DDR ben
je oud als je 19 bent.
En oud is ook Enith Brigitta. Met haar 23
jaar de oudste in de Nederlandse ploeg.
Maar ook de oudste zwemster die voor een
taak staat om de strijd tussen Amerika en
de DDR niet te monotoon te laten worden.
Zij wil het afscheid uit de zwemsport vie
ren met een medaille. En het liefst niet,
zoals in Cali of in Belgrado, met een bron
zen plak. Daarom koos de Amsterdamse
voor een voorbereiding in de VS, om an
derhalve maand later met een enorme
dosis trainingsstof en ervaring naar eigen
land terug te keren.
„Er is een wereld voor me opengegaan
toen ik in Amerika trainde. Het is in ieder
geval beter dan het „geklungel” in eigen
land”, aldus Enith. Maar door die trai
ningstrip naar Amerika leek Enith Brigi-
tha afgedaan te hebben. Zelf zei ze dat
haar trainingsopbouw gericht was op de
wereldkampioenschappen in West-Berlijn
en dat daarom haar prestaties bij de natio-
kwam de Amerikaanse Kim Linehan op
nieuw tot een geweldige prestatie: ruim 11
sec. sneller dan Annelis Maas. Maar ook de
18-jarige Wageningse klampt zich vast
aan de tijd die de 15-jarige Amerikaanse
begin dit seizoen vastlegde. „In Vancouver
kwam ik ook tot een tijd van 4.16, terwijl
Kim Linehan toen nog 4.14 zwom. Dus
waarom wanhopen? De trainingsstage in
Amerika doet ook nu zijn uitwerking gel
den. Ik zal me alleen moeten richten op een
tijd van 4.10 wil ik in de buurt van Thue
mer en Linehan blijven”, aldus Annelies
Maas.
Voor de Wageningse zijn er echter meer
kapers op de kust, die haar van de prolon-
In de Duitse kranten werd Enith afge
schilderd als een oud vrouwtje. Er stond
geschreven dat het eigenlijk onbegrijpe
lijk was dat zij nog tot de top behoort, die
voornamelijk wordt uitgemaakt door 15-
en 16-jarigen, en dat iedereen wel had
gedacht dat ze zou stoppen na haar optre
den vorig jaar in Jonköping bij de Europe
se kampioenschappen. „Ik geloof dat
Enith dit moet verwerken”, zegt Bert Sit
ters, de bondstrainer voor Nederland. „Ze
moet dit helemaal alleen verwerken en ze
is daardoor geprikkeld. Het zijn de zenu
wen, die meespelen voor een dergelijk
toernooi. Enith wil nog één keer iets groots
presteren. Haar trainingstijden benaderen
die van vorig jaar. Maar ik verwacht toch
wel dat ze onder haar tijd van Montreal zal
komen (56,61 op de 100 m-vrije slag)”.
„Het staat voor mij vast dat ze in ieder
geval baat heeft gehad van die intensieve
trainingsvoorbereiding in Mission Viejo”,
aldus de bondscoach. Enith Brigitha zelf:
„Ik heb het echte sprintgevoel gevonden.
Dat miste ik in Amersfoort bij de Neder
landse kampioenschappen. Ik heb dan ook
geen enkele reden om nu nog aan te zitten
hikken tegen het wereldrecord van Barba
ra Krause”.
Daar waar het verschil tussen Enith Bri
githa en de wereldtop (lees: Krause)
slechts anderhalve seconde bedraagt, ligt
nog immer het grote gapende gat van
Annelies Maas op de 400 m-vrije slag met
de Oostduitse en Europees recordhoudster
Petra Thuemer. Een gat van 10 sec. ruim,
maar dat is nog niet alles, want in Amerika
Het lijkt erop dat de Mexicaanse voorzit
ter van de wereldzwembond gelijk gaat
irijgen. Dat West-Berlijn in de komende
reek een hausse aan wereldrecords te
vachten staat, lijkt ook een vast gegeven
te zijn op basis van de resultaten eerder dit
eizoen. Wereldrecords die voornamelijk
e verwachten zijn van de Amerikaanse
lelegatie, die zich bij de eerste twee we-
eldtoernooien in Belgrado en Cali nog
rat terughoudend opstelde, maar in West-
Jerlijn nu eindelijk wil afrekenen met de
llleenheerschappij van de Oostduiters in
ie begin-zeventiger jaren. In ’73 lieten de
Oostduitsers de Amerikanen alle hoeken
ran het bad in Belgrado zien. Cali, twee
jaar later, vormde daar in feite geen uit-
londering op.
De trainers in de Verenigde Staten ston-
ien aanvankelijk voor een raadsel, maar
besloten toen al dat de DDR niet eens en
roor altijd aan de top zou mogen blijven.
Set in 1973 voor de eerste maal door de
DDR-zwemautoriteiten ingestelde systeem
om vrouwen even zwaar te belasten in de
training als de mannen, werd prompt door
de Amerikanen overgenomen. Dat sy
steem moet ze nu terugvoeren naar de top,
die ze in Belgrado vijf jaar geleden kwijt
raakten.
De nieuwe, jonge generatie zwemsters in
de VS (Tracey Caulkins, Cynthia Wood
head, Nancy Hogshead, Alice Browne,
Stephanie Elkins en Kim Linehan) is er
Maar niet alleen in Amerika lijkt men de
slag van 1973 te boven te zijn gekomen,
ook Australië lijkt hard op weg verloren
terrein van Montreal geen enkele me
daille in te halen. Daar waar lange-
afstandspecialiste Jenny Turrall in 1975
nog triomfen vierde na haar behaalde gou
den medaille op de 800 m-vrije slag in
Cali, lijkt Tracey Wickham in Australië
nieuwe impulsen te hebben gegeven. Ook
daar raakte Oost-Duitsland een wereldre
cord kwijt. Wickham bleef liefst 9 volle
seconden onder het wereldrecord van Pe
tra Thuemer.
Niet alleen op die afstand vormt Austra
lië een even grote bedreiging voor de DDR
als de Verenigde Staten. Ook op de 400 m-
vrije slag lijkt de Oostduitse alleenheer-
Prof. Visser vertelt verder: „Weten
schappelijk onderzoek heeft aangetoond
dat wat korter slapen op prestatie en reac
tievermogen nauwelijks invloed heeft,
hoogstens is wat meer gemotiveerdheid
nodig. Daarentegen geven slaapmiddelen
(om tenminste wat te slapen) een meetbaar
slechte conditie doordat de meeste slaap
middelen zeer lang in het lichaam beschik
baar blijven.
Dat velen zich onverantwoord zorgen
maken over hun nachtrust mag blijken uit
het verhaal van Harm Kuipers: hij maakte
zich altijd zorgen als hij voor een belang
rijke wedstrijd niet kon inslapen, tot hij
na een nacht slecht slapen en andere „ver
boden zaken” een wereldtijd reed!” Sport
arts Henk van Opstal nog even over „het
misverstand dat seksueel verkeer de nacht
voor een wedstrijd verboden zou zijn: „Ik
sluit me graag aan bij de conclusie van een
symposium over sport en seksualiteit: er
zijn alleen maar voldoende argumenten
om seks tijdens een wedstrijd af te raden”.
Koning. keizer, admiraal, slapen moeten
allemaal. „Slaap is nodig voor alle
lensen en voor alle zoogdieren. Voor het
erstel van „waaksystemen”, die te maken
ebben met gerichte aandacht, vrije wil en
aergie, en met het vormen van verbindin-
8n in geheugensystemen, vooral tussen
as geleerd materiaal dat nog niet ver-
'erkt is en oudere geheugensporen. Slaap
eeft geestelijk en lichamelijk een herstel-
nde en verfrissende functie” Woorden
an een Amerikaanse slaaponderzoeker,
amelijk Hartman, die zich al jarenlang
tensief over dit onderwerp buigt. Woor-
en ook die niemand zullen bevreemden,
laap en slaapbehoefte kennen we alle-
laal uit eigen ervaring.
Prof. dr. P. Visser, hoogleraar psychofy-
iogie aan de universiteit van Amster-
im, houdt zich al zes jaar bezig met
aap- en droomonderzoek. „Al maken we
as al zolang druk over dat slapen, eigen-
ik is er nog betrekkelijk weinig van be-
snd. Neem nou die slaapbehoefte. Mij
urikt dat die behoefte mede cultureel
tpaald is. Als je altijd al gehoord hebt dat
en het
jezins-
nin. 25
kkeling
suprematie bij zwemmen
gatie van haar zilveren Europese medaille
op de 400 m willen afhouden. Ook Austra
lië is duidelijk favoriet met Tracey Wick
ham en Michelle Ford in het voorste gelid.
Terwijl ook de Amerikaanse Cynthia
Woodhead eerder dit jaar al een opmerke
lijke verschijning bij het zwemmen, tot
kandidate voor het eremetaal mag worden
gerekend.
Daar waar Maas en Brigitha op de vrije
slag de toon voor Nederland moeten aan
geven, staat Monique Bosgra hoog geno
teerd op de kortste rugslagafstand. Haar
vijfde plaats op de wereldranglijst doet
veel goeds vermoeden. Alleen de vraag of
ze inderdaad een halve seconde sneller
kan zijn dan in Amersfoort, kan alleen zij
beantwoorden. Verder dan „ik zal mijn
best doen” komt de weinig spraakzame
Utrechtse niet.
Dat Nederland en dus Monique Bos
gra een finaleplaats zal weten te berei
ken, mag worden aangenomen. Maar in de
slag om eremetaal lijken de kansen voor
de Utrechtse uiterst klein. Daarvoor heb
ben Treiber, Stille (beiden DDR), Jezek
(USA) en Forster (Australië) tot dusver
nog te snel gezwommen. Maar er blijven
nog meer vragen in West-Berlijn over om
te stellen. Bijvoorbeeld waartoe de Russi
sche zwemmers en zwemsters tijdens dit
derde wereldkampioenschap in staat zijn.
Want hoewel ook de wereldkampioen
schappen in West-Berlijn de Russische
ploeg een kans op succes op de schoolslag
voor Ulia Bogdanova zal brengen, heeft
Sergey Waizechowski toch meer op met de
Olympische Spelen van 1980. Zijn lange-
termijnplanning is daarop afgesteld, zeker
bij de heren. Andrei Krylov, de 200 m-
specialist uit de Sovjet-Unie, die vorig jaar
in Jönkoping achter de Westduitser Peter
Nocke beslag legde op het zilver, moet
over twee jaar in Moskou 2 sec. sneller
gaan dan de wereldrecordhouder en
Olympisch kampioen Bruce Furness.
j
.-S
’te
