TANKS TEGEN BETOGERS IN ABADAN
Saoedi-Arabië
houdt vast
aan US-dollar
Salisbury
Te veel kwik
in bloed
eskimo’s
aangekondigd
Israel valt uiteen
Chauffeurs in
Spanje beboet
Kenyatta opgebaard
1
Protest Moskou
Zes doden bij
acties in
Oliemiljonair
wil top Carter-
Brezjnjev
Verkiezingen
in Pakistan
Kamervragen
over rol in VN
Regeringspartij in
tegen verdrag
China-Japan
II
Giscard sprak met
Afrikaanse leiders
WW
Beroemde baby
In bondsrepubliek
nog 3618 gevallen
van nazi-misdaden
Democratische Vernieuwingsbeweging
donderdag
r
ONTLEDING
MULTATULI
TAALKUNDIG
REDEKUNDIG
BETEKENIS
Geheime ontmoeting tijdens vakantie
PIMM
2
3
0? 9
AUGUSTU*
BINNEN- EN BUITENLAND
2 4
door Nico Scheepmaker
(Van onze redactie buitenland)
lisme
w
I
kaas
lijven
mt mr.
ssen of
led een
als hut
sel de
dt hij in
edreigd
'zoek
t vrij
lissen
lijntoe-
lardere
et Tsje-
)e drie
nisstraf
loren
ijzing
nook
motel
inatie
Ml
-
plaats
te zoge-
Het is
t in op-
evoerd.
en mee
erk vol-
TEHERAN. In Iran duren de ongeregeldheden voort. In Abadan
werden gisteren tanks gebruikt tegen duizenden betogers die een spoor
van vernielingen trokken door de stad, uit protest tegen het feit, dat
naar hun mening weinig doeltreffend is opgetreden bij de bioscoop
brand van zaterdag.
i
trijfël
Ongeregeldheden in
Iran duren voort
(Van onze redactie buitenland)
aas bij:
'ier kilo
op de
derhalf
Ruiter
hreven.
ike van
vberne,
e vlees-
lanker-
de stof
gerings-
nd ver-
n bij de
>ses ge-
de Sov-
>eberov
wegens
ier, een
maand
lat was
cenhuis
Tleden.
vergif-
Maandagnacht werd een guerrillastrij
der door een agent doodgeschoten toen hij
in een winkelcentrum een handgranaat
wilde gooien. Volgens de politie had de
man een ak-47-geweer bij zich, waarmee,
zo zouden proeven hebben aangetoond, op
27 juni twee Westduitse missionarissen
zijn gedood.
De vluchtende guerrillastrijder overviel,
aldus de politieautoriteiten, daarop een
taxichauffeur die hij van zijn geld beroof
de en wiens auto hij in brand stak. Daarna
zou de man een passerende bus onder
vuur hebben genomen en ook een auto
hebben beschoten, waarbij chauffeur en
passagier werden gedood. Daarna wist de
man definitief te ontkomen.
In de Rhodesische hoofstad is gisteren
een nationalistische guerrillastrijder ter
dood veroordeeld. De man had bekend 18
zwarte Rhodesiërs te hebben gedood.
In de hoofdstad Teheran werd gister
nacht de groentemarkt in brand gestoken.
Honderdzestig winkels gingen in vlammen
op.
Gisterochtend werden nieuwe aanslagen
gemeld. In de industriestad Tabriz, in het
noordwesten van het land, werden door
een explosie met daaropvolgend brand in
drie bedrijfsgebouwen een persoon ge
dood en drie mensen gewond. In andere
steden werden in bedrijven waar alcoholi
sche drank wordt gemaakt en in een aan
tal restaurants brand gesticht.
OTTAWA (Reuter). Bij dertig eski
mo’s die in het Canadese Sugluk wonen, is
een te hoge dosis kwik in hun bloed ge
vonden.
Bij proeven bleek, dat de eskimo’s veer
tien keer zoveel kwik in zich hebben als
gebruikelijk is. Vermoed wordt, dat zij aan
deze hoge dosis komen door het eten van
walvissen en zëehonden. Door de vervui
ling van het zeewater krijgen deze dieren
erg veel kwik binnen.
MADRID (DP A). De gouverneur van
de Spaanse provincie Tarragona heeft
dertig chauffeurs van tankwagens, gela
den met gevaarlijke stoffen, beboet.
In een ander interview, dat gisteren in
een Frans tijdschrift werd gepubliceerd
houdt de sjah het westen voor: „Ik ben de
enige met genoeg macht, kracht en gezag
om een democratisch bewind te vestigen.
Ieder ander zou door de gebeurtenissen
van vandaag worden overweldigd en het
zou een volkomen anarchie worden.”
De Iraanse leider zegt verder, dat zijn
volk dezelfde vrijheden moet krijgen als in
het westen, maar niet ineens. Eerst moetsn
de sociale en economische- hervormingen
zijn voltooid.
Als een van de voornaamshe oorzaken
van de huidige onrust noemt de sjah het
feit dat de SAVAK, de geheime politie, niet
meer wordt gerespecteerd, nadat deze or
ganisatie is gereorganiseerd.
„Wij hebben het voorstel (van de ad-hoc-
commissie van de OPEC) om de dollar
voor het uitdrukken van de olieprijs te
vervangen door een groep valuta’s verwor
pen. Wij menen dat de dollar de belang
rijkste valuta is en mijn voorspelling is
zonder meer dat de dollar aan het eind van
het jaar zijn voormalige kracht zal hebben
herwonnen. Uiteindelijk is de dollar de
KOEWEIT (Reuter). Saoedi-Arabië is
nog steeds tegenstander van een verho
ging van de olieprijs en wil evenmin, dat
de Amerikaanse dollar wordt vervangen
als geldeenheid om de olieprijzen in uit te
drukken. Dat heeft de Saoedische kroon
prins, Fachd, meegedeeld in een vraagge
sprek met het in Koeweit verschijnende
blad al-Siayassach.
Het gaat om de Beweging voor Demo
cratie, onder leiding van de oud-opperbe-
velhebber en huidige vice-premier Jadin
en de Beweging voor Vernieuwing. Van
het begin af aan is er een felle strijd
gevoerd tussen deze twee partijen over het
wel dan niet toetreden tot de regering-
Begin. Vier maanden nadat Begin zijn
regering had samengesteld, won Jadin het
pleit en trad ook de Democratische Ver
nieuwingsbeweging toe met als beloning
vier ministerszetels voor de 15 kamerleden
tellende fractie.
grootste en sterkste geldeenheid ter we
reld”, zei prins Fachd.
Hij voegde eraan toe dat de olieprijzen
(van de Organisatie van Olie-exportlanden
- OPEC) niet zullen worden verhoogd, ten
zij er zich buitengewone omstandigheden
voordoen.
Vervanging van de dollar voor het bepa-
Giscard is met zijn zoon op olifanten-
jacht geweest en het was niet bekend dat
hij deze familievakantie met een werkbe
zoek zou afronden. Hoogst waarschijnlijk
is er geheim overleg geweest over het
Parijse plan tot vorming van een gezamen
lijke legermacht, die pro-Franse landen
zouden kunnen inzetten tegen plaatselijke
opstandelingen welke steun uit nationalis
tische of communistische landen krijgen.
Het uiteenvallen van deze partij kan
belangrijke gevolgen hebben voor de sa
menstelling van de regeringscoalitie. Ex-
partijleider en vice-premier Jadin wil sa
men met twee andere ministers van zijn
partij deel blijven uitmaken van de rege
ringscoalitie. Zij vertegenwoordigen nu
echter nog maar zeven tot acht kamerle
den, aangezien de overige fractieleden er
de voorkeur aan geven de oppositie in te
gaan.
en de splitsing in de partij was een feit
geworden.
De nieuwe regering, de derde in een half
jaar, is de eerste die volledig uit burgers
bestaat.
RAWALPINDI (Reuter). De militai
re leider van Pakistan, generaal Moham
med Zia-ul-Haq, heeft gisteren bij de in
stallatie van een nieuwe regering in Pa
kistan, verkiezingen aangekondigd. Vol
gens generaal Zia zullen in oktober vol
gend jaar algemene verkiezingen worden
uitgeschreven.
De Pakistaanse leider die dertien maan
den geleden de macht greep en toen ver
kiezingen binnen 90 dagen beloofde, heeft
ook gedeeltelijk het vijf maanden oude
verbod op politieke activiteit opgeheven.
Politieke partijen hebben nu toestemming
binnenshuis bijeenkomsten te houden, al
dus Zia.
„Nederland heeft een belangrijke rol op
gegeven”, aldus Van den Bergh in schrifte
lijke vragen aan minister Van der Klaauw
van Buitenlandse Zaken. Hij wil weten
welke andere betekenisvolle posities in de
Verenigde Naties als compensatie zullen
gelden voor de opgegeven zetel.
an hun
en pro-'
op deze
ntrales,
imburg
ng. De
i gewe-
nensen,
niet te
n-etaris
afdstad
>ersoon
land te
hetzelf-
assade-
i heup-
.isverre
Arago-
Chris-
dat de
STUTTGART (DPA). In de Duitse
bondsrepubliek lopen nog 3618 zaken
die te maken hebben met nazi-misdrij-
ven.
DEN HAAG (ANP). Het Tw«ede-Ka-
merlid Van den Bergh (PvdA) heeft het
moeilijk met de beslissing van de Neder
landse regering af te zien van het bezet
ten, voor een periode van twee jaar, van
een zetel in de Veiligheidsraad van de
Verenigde Naties. De zetel wordt nu aan
Noorwegen gegund.
Bij die brand kwamen volgens officiële
cijfers 400 mensen om, maar officieuze
bronnen noemen een getal van rond de
700.
im, Po-
e Euro-
nd. Het
:erdam-
aven.
MOSKOU (Reuter). De Sovjet-Unie
heeft gisteren bij Japan een krachtig offi
cieel protest laten horen tegen het vriend
schapsverdrag, dat dit land heeft gesloten
met China.
Het hoofd van de centrale dienst voor
het oplossen van nazi-misdaden in Lud
wigsburg, Adalbert Rückerl, zei in een
vraaggesprek dat het na 35 jaar steeds
moeilijker wordt nog zaken op te los
sen.
Volgens Rückerl betreft de verjaring
1980 allen die personen „van wie men
tot dusverre nog niet weet, dat zij bij
een nazi- misdaad betrokken zijn ge
weest. Tegen alle anderen kan ook na
1980 vervolging worden voortgezet”,
aldus Rückerl.
PARIJS. In de Centraalafrikaanse hoofdstad Bangui heeft dinsdag in alle stilte
een topontmoeting plaats gehad tussen keizer Bokassa van het Centraalafrikaanse
keizerrijk, het Franse staatshoofd Giscard d'Estaing, president Moboetoe van Zaire en
president Malloem van Tsjaad.
In een televisiegesprek heeft de sjah van
Iran gezegd, dat hij naar democratisering
van zijn land streeft en daarbij Frankrijk
als voorbeeld neemt.
Vooral de zogeheten anti-hegemonie-
clausule ergert Moskou. Door de Sovjet-
Unie wordt deze clausule uitgelegd als een
beschuldiging aan haar adres, dat zij een
expansieve politiek zou voeren. In de brief
aan het Japanse ministerie van Buiten
landse Zaken zegt het Kremlin nu, dat de
Sovjet-Unie maatregelen zal moeten ne
men om de Russische belangen te verdedi
gen.
Giscard hebben vernomen of diens regel
matige ontmoetingen met premier Jalloed
van Lybië de laatste weken een spoedige
regeling met de rebellen van het Frolinat
in het vooruitzicht stellen. Dat zou dan
tevens verklaren waarom de laatste dagen
een hevige strijd binnen deze guerrillaor-
ganisatie is ontstaan.
Tenslotte zou er gesproken zijn over het
derde conflict waarbij Frankrijk recht
streeks betrokken is: de westelijke Sahara.
In Mauretanië is door een staatsgreep een
nieuwe regering aan de macht gekomen,
die wellicht bereid zal blijken zijn bezet
ting van het arme zuidelijke deel van dat
gebied op te geven als antwoord op het
bestand dat eenzijdig is afgekondigd door
de bevrijdingsbeweging Polisario. Deze
bevrijdingsbeweging onderhoudt nauwe
betrekkingen met Algerije, wiens minister
van Buitenlandse Zaken, Bouteflika, de
laatste weken eveneens meermalen bij Gi
scard is geweest. De Marokkaanse koning
Hassan heeft echter al laten weten de
bezetting van het rijke noordelijke deel
van dat gebied niet op te zullen geven en
zich gewapenderhand te zullen verzetten
tegen een dergelijke oplossing.
tografen werden mishandeld en camera
mensen zagen hun apparatuur stukgesla
gen. Na afloop van de begrafenisplechtig
heden trok een menigte van 2000 mensen
de stad in, viel banken aan en gooide
ruiten van gebouwen kapot.
Een andere guerrillastrijder werd dins
dagmiddag in een industriegebied bij Sa
lisbury door de politie doodgeschoten. Een
guerrillastrijder kon ontkomen nadat hij
dinsdagavond het vuur had geopend op
een groep politiemensen. Drie agenten
werden gewond. Drie zwarte burgers die
op dat moment door de politie werden
ondervraagd, raakten eveneens gewond.
Een minderheid van de fractie bleef het
hier moeilijk mee hebben. Het gebeurde
dan ook regelmatig dat een deel van de
fractie tegen voorstellen van de regering
stemde. Het voornaamste bezwaar van de
ze rebellerende groepering lag in de bui
tenlandse politiek. De Democratische Ver
nieuwingsbeweging was de verkiezingen
ingegaan met een program dat zich uit
sprak vóór een territoriaal compromis ten
aanzien van de bezette gebieden. De rege-
ring-Begin is echter gekant tegen enige
vorm van zo’n territoriaal compromis op
de westelijke Jordaanoever.
Vorige week moest Jadin op een onbe
langrijk technisch punt het onderspit del
ven in de partijraad, waar hij tot dan toe
een meerderheid had. Jadin besloot een
nieuwe partijraad bijeen te roepen om
alsnog zijn zin te krijgen. Zijn tegenstan
ders deelden mee hier niet aan mee te doen
ge" en
'erdwij-
ing van
ng bij
Ouder-
De geldstraffen, in totaal 45.000 gulden,
werden uitgedeeld omdat de chauffeurs,
ondanks een verbod hierop, nog steeds
gebruik maken van smalle en door vele
woonkernen leidende kuststraten. De
tankwagenrijders doen dit om de tol op de
grote autowegen te ontlopen.
JERUZALEM. Na een lange politieke strijd is gisteren de Israëlische Democrati
sche Vernieuwingsbeweging officieel uiteengevallen in precies dezelfde partijen
waaruit ze oorspronkelijk voort is gekomen.
SALISBURY (AP). In de Rhodesische
hoofdstad Salisbury heeft de politie giste
ren bekendgemaakt, dat bij ongeregeldhe
den de afgelopen dagen twee zwarte guer
rillastrijders, twee agenten en twee bur
gers zijn gedood. Drie politieagenten en
drie burgers liepen verwondingen op.
Bij verschillende gewapende interven
ties zijn de Franse luchtmachtbases in
Gabon steeds de belangrijkste doorvoer
havens van mensen en materieel geweest.
Maar het voorstel tot verdere militaire
samenwerking is nog steeds nauwelijks
van de grond gekomen. Vandaar dat Pa
rijs de laatste maanden diplomatieke in
spanningen ondersteunt om tot een vreed
zame oplossing van de bestaande conflic
ten te komen. Zo heeft president Moboetoe
van Zaire president Neto van Angola ont
moet en beloofd dat hij de rebellen van
FNLA, Unita en FLEC niet langer zal
steunen wanneer zijn tegenvoeter de
FLNC-rebellen in Sjaba niet langer steunt.
President Malloem van Tsjaad zou van
In Abadan leidde de begrafenis van de
slachtoffers van de bioscoopbrand, giste
ren tot hysterische tonelen. Mannen, vrou
wen en kinderen wentelden zich in het stof
en bedekten hun hoofd met aarde. Persfo-
MOSKOU (AP). De Amerikaanse
oliemiljonair Armand Hammer, heeft gis
teren gezegd dat hij in een gesprek met de
Russische president en partijleider
Brezjnjev, morgen op de Krim, zal aan
dringen op een topconferentie tussen
Brezjnjev en zijn Amerikaanse collega
Carter. Hammer, indertijd een goede
vriend van Lenin, wil die top om de „huidi
ge misverstanden” uit de weg te ruimen.
len van de olieprijzen zal een nadelige
uitwerking hebben op de omvangrijke dol-
larinvesteringen van Saoedi-Arabië en
daarom wil het dat de OPEC haar prijzen
in dollars blijft uitdrukken.
In het verleden, zo merkte prins Fachd
op, heeft Saoedi-Arabië zijn olieprijzen
alleen verhoogd met het oog op de „gewel
dige stijging” van de prijzen van ver-
bruiksgoederen uit de geïndustrialiseerde
wereld.
„Wij denken niet aan een verhoging van
de olieprijzen, zolang de wereldprijzen van
verbruiksgoederen niet duidelijk omhoog
gaan. Daarom zullen de olieprijzen alleen
worden verhoogd als er uitzonderlijke om
standigheden zijn”, zei de Saoedische
kroonprins.
Op de hbs heb ik me altijd zoveel moge
lijk afzijdig gehouden waar het de taal
kundige en redekundige ontleding betrof,
ook wel de woordbenoeming en zinsontle
ding genoemd. Ik vond het tijdverspilling,
zag het nut er niet, van in, en de praktijk
heeft me geen ongelijk gegeven. Hoewel ik
toen niet in staat was een zin te ontleden,
en nu helemaal geen idee meer heb hoe
zoiets zou moeten, schreef ik toen toch de
beste opstellen van de klas, en kan ik me
nu ook nog heel aardig redden. Het voor
stel om het verplichte grammaticaonder
wijs af te schaffen en de daardoor vrijko
mende tijd te besteden aan „echt taalon
derwijs”, is me daarom uit het hart gegre
pen.
In Televizier Magazine toonde Henri A.
A. R. Knap zich een tegenstander van de
afschaffing van het grammaticaonder
wijs. Hij had daar een aantal zinnige argu
menten voor die ik hier niet herhaal, maar
ik voelde me wel gerechtigd hem te vra
gen, Idee 1 van Multatuli voor me te ontle
den, al was het maar omdat ik er zelf met
geen mogelijkheid toe in staat was. Multa-
tuli’s Idee 1 luidt als volgt:
„Misschien is niets geheel waar, en zelfs
dat niet”.
Henri Knap was sportief genoeg om zich
aan deze „test” te onderwerpen, ook al zei
hij dat hij niet graag zijn hand of die van
een ander voor het resultaat in het vuur
zou steken. Zie hier wat Henri Knap ervan
maakte.
„Misschien” bijwoord.
„Is” koppelwerkwoord.
„Niets” onderwerp.
„Geheel” bijwoord.
„waar” bijvoeglijk naamwoord.
„en” voegwoord.
„zelfs” bijwoord.
„dat” aanwijzend voornaamwoord.
„niet” voegwoord.
Ik vroeg hem of dit nu zinsontleding of
woordbenoeming was geweest, hij dacht
eerst even zinsontleding, kwam daar toch
op terug, het was woordbenoeming, maar
aan zinsontleding wilde hij zich toch liever
niet wagen, „na vijftig jaar”. Feit bleef, zei
hij, dat hij van een en ander veel plezier
had gehad bij het leren van vreemde talen.
Voor alle zekerheid heb ik dezelfde
vraag met dezelfde zin ook nog even voor
gelegd aan Bert Edens, auteur, samen met
Aat Vervoorn, van het zojuist verschenen
boekje „Technisch Taalgebruik”, waarin
zij een keuze uit hun columns in PT-taal
over allerlei vormen van taalgebruik heb
ben gebundeld (uitgever De Tijdstroom).
In overleg met Vervoorn kwam Edens tot
de volgende woordbenoeming:
„Misschien” bijwoord.
„is” koppelwerkwoord.
„niets” onbepaald voornaamwoord.
„geheel” bijwoord.
„waar” bijvoeglijk naamwoord (daar
over bleek overigens enige twijfel moge
lijk).
„en” nevenschikkend voegwoord.
„zelfs” bijwoord.
„dat” aanwijzend voornaamwoord.
„niet” bijwoord.
Wat de zins- of redekundige ontleding
betreft merkte Bert Edens om te beginnen
op, dat het om een samengestelde zin gaat,
bestaande uit twee hoofdzinnen, waarvan
de tweede hoofdzin elliptisch is, dat wil
zeggen: onvolledig is, omdat de persoons
vorm ontbreekt. Zoals bijvoorbeeld ook in
„wat een troep!” in plaats van „wat is het
hier een troep!”.
De twee hoofdzinnen worden verbonden
door het voegwoord „en”. Verder is „niets”
onderwerp, en „is geheel waar” naam
woordelijk gezegde. „Misschien” is bij
woordelijke bepaling, evenals „geheel”.
Een discussiepunt is, of in de tweede
hoofdzin „dat” onderwerp is, of „zelfs
dat”. In de grammatica van Paardekoper
zal „zelfs dat” als onderwerp worden aan
gemerkt, in andere grammatica’s alleen
„dat”. Tenslotte is „niets” een bijwoorde
lijke bepaling.
Het voorstel van de adviescommissie
komt er als ik het goed begrepen heb op
neer dat ontledingen van Multatuli’s zin
voortaan achterwege worden gelaten, en
dat in de vrijgekomen tijd de zin en beteke
nis van dit aforisme nader worden beke
ken. Dus wat voor verschil zou het ge
maakt hebben als Multatuli geschreven
had: „Misschien is niets helemaal waar, en
ook dat niet”, of: „Niets is geheel waar, en
zelfs dat niet”, of: „Niets is geheel waar, en
misschien ook dat niet”, of: „Misschien is
niets geheel onwaar, en zelfs dat niet”?
I
(Van onze redactie buitenland)
ü- Soldaten houden in de Keniase hoofdstad Nairobi de wacht bij het opgebaarde
stoffelijke overschot van president Jomo Kenyatta. Op de achtergrond, in het
midden, zijn vrouw Mama Ngina.
■fr Dit is Louise Joy Brown, het kind dat wereldbekendheid zou verwerven onder
de naam reageerbuisbaby en die op 25 juli werd geboren in Engeland.
