len I
■1
Mb?-
I”
K
38U
ne II
door Ko van Leeuwen
I
Theater
Werkteater
Haagse Comedie
Baal
Sater
.1
I
Globe
De Appel
Centrum
Blijspel vrijwel verdwenen
ét
'V'j I
-
(023)
1
'I
4-
'Sr
a
een
i dan
Repertoiretoneel
maakt ernst
met de komedie
ruim
t
raam
gastregie komt doen; De Drie zusters wordt door Hans Croiset geregiseerd.
t.
n
ing
roek.
Elisabeth Andersen, klaslek en eigentijds toneel.
I
T
?ken-
'erte-
Het PubHekstheater zet het spelen van Tsjechov voort met Oom Wanja en De drie zusters. Hier de bezetting van Oom Wanja. Vlnr. Lous Hensen.
Hans van den Berg, Jules Hamel, Mariëlle Fiolet, Slem Vroom (Oom Wanja), Jan van Royen, Marijke Veugelers en Jan Retël
behoren. De elk jaar weer groeien
de vrije niet direct
gesubsidieerde theatersector
heeft die taak van het
repertoiretoneel overgenomen en
met succes, want een goed blijspel
trekt volle zalen en dat betekent
zekerheid in de zaken.
kwaliteit aan humor bezitten. Voor
stukken van Neil Simon of Alan
Ayckbourn staan de vrije
producenten in de rij met
werd als dubbelspionne. Peter Oosthoek gaat het
stuk regisseren; Els van Rooden, speelt Mata Hari.
Op 29 september is de première in Amsterdam.
Lodewijk de Boer gaat bij Centrum zijn eigen
nieuwe stuk De Pornograaf regisseren. De Boer
schreef een toneelstuk over de makers van
pornografie. Hoofdpersoon erin is een zekere
David, van oorsprong portret- en
huwelijksfotograaf, belust op geldelijk voordeel
afgegleden naar de porno als fotograaf en als
filmer. De première is in december.
Begin oktobér komt Centrum met een
lunch voorstelling. Gespeeld wordt „Uitgestelde
vragen”, een bewerking door Ton Vorstenbosch
van eén verhaal van de hedendaagse schrijver R.
J. Peskens uit diens bundel M'n moeder is eigenlijk
een Italiaanse. Overigens zullen de eenakters van
Keeffe ook afzonderlijk als lunchvoorstellingen
worden gespeeld. Voor het lunchthater blijft ook
Keefman (Jacques Commandeur; nu voor het
vierde seizoen) op het repertoire, evenals de
stukken Tussen de middag en Later op de avond
van Don Dekker. Ook Een bekentenis (Marcellus
Emants) en Scheiden (Vorstenbosch) zullen nog
worden doorgespeeld. Ton Vorstenbosch werkt
voor Centrum ook weer aan een nieuw stuk, in
opdracht van het comité 400 jaar Utrecht.
De acteur Jules Hamel heeft Centrum na jaren
verlaten en gaat free-lance werken. Hij zal als gast
bij het PubHekstheater gaan spelen. Ook weg is
Frans Vorstman, na enkele gastrollen nu in vaste
dienst bij het PubHekstheater. Nieuw bij Centrum
zijn Henk Rigters (komt van Globe) en Hidde
Maas.
Op deze pagina een overzicht van
de plannen van de gesubsidieerde
toneelgezelschappen.
knisperend geld. Wat voor de
gesubsidieerde gezelschappen
aan vrolijkheid overbiijft is tweede
keus. Op zich geen ontwikkeling
waar je bezorgd om moet zijn. De
verdeling lijkt zo gek nog niet: de
vrije toneelproducenten zorgen
voor toneel op de planken dat
onbezorgd mag amuseren en de
gesubsidieerde gezelschappen
kunnen zich bezig houden met
repertoire van meer serieuze aard.
Mensenhater (Le Misantrope) van Molière. Gerrit
Komrij maakte de vertaling en Geradjan Rijnders
gaat het regisseren. De vierde produktie van Globe
is Lessing’s komedie Minna’von Barnhelm,
waarmee de groep wéér een bijdrage uit de Duitse
literatuur levert. Dolf Verspoor vertaalde; Ulrich
Greiff doet de regie.
Dan komt dit gezelschap nog met twee kleine
zaal produkties. Van Knut Faldbakken wordt De
Stier en de Maagd gespeeld onder regie van Paul
Vermeulen Wjndsant en van de Nederlander J.
Van Oüdshoórn het toneelspel Zondag. Een nog
nooit gespeeld stuk, dat door Globe wordt
vergeleken met de indringende huwelijksdrama's
van Strindberg.
blijft doorspelen, komt met maar liefst acht
premières. De eerste is Parodie van de Engelse
auteur Tom Stoppard. Een gefantaseerde
ontmoeting tussen drie beroemdheden: Lenin, de
Ierse schrijver James Joyce en de
Frans-Roemeens dichter Tristan Tzara. Ze
worden met elkaar in contact gebracht door de
Britse consulaire ambtenaar Carr, gespeeld door
Henk van Ulsen (gastrol). Van Shakespeare komt
het Haagse gezelschap met Coriolanus, een weinig
gespeeld maar interessant soldatenstuk dat in
Rome speelt. De veldheer Coriolanus zal door
Guido de Moor worden gespeeld, zijn moeder door
Elisabeth Andersen, die bij de Haagse Comedie te
gast is. Regie Dinu Cernescu.
Verder gaat de H. C. van Jean Anouilh De
repetitie of de bestrafte hefde spelen, eerder in ons
land opgevoerd onder de titel De liefde gestraft.
Loek Schareman maakte een nieuwe vertaHng; Jo
Dua doet de regie. Van Calderon speelt Den Haag
Het leven een droom, onder regie van Pierre
Laroche; van David Mamet American Buffalo,
regie Carel van der Plas en van (de als cartoonist
bekende) Jules Feiffer Hold me!, regie Eddie
Habbeman. Ook toneel van eigen bodem bij de
Haagse Comedie: van Rudolf een stuk dat zich in
de tenniswereld afspeelt en dat Wimbledon heet.
Het stuk is op verzoek van het gezelschap
geschreven en de regie gaat Christiaan Nortier
doen. De laatste drie produkties gaan in première
in het HOT, de eerste vijf in de Koninklijke
Schouwburg.
Bernard Droog gaat bij Theater de titelrol
spelen in De kapitein van Köpenick, een welhaast
klassiek te noemen stuk over de macht van het
uniform. René Lobo gaat de regie doen. Droog is
ook te zien in Bouwmeester Solness van Hendrik
Ibsen, onder regie van Ehse Hoornens. Van
Edward Albee gaat het Arnhemse gezelschap
Alles voor de tuin spelen, waarvoor de Engelse
regisseur Robert Kidd is aangetrokken. Dan doet
Theater nog Klein Leed, een nieuw stuk van de
Engelse auteur Peter Gill. Dat betekent tevens het
regie-debuut voor Andy Daal, tot nu toe als acteur
aan Theater verbonden.
toneelschrijven. Het gaat bij hem minder om het
verhaal dan om de mensen die erin voorkomen.
Ger Thijs gaat het stuk bij Theater regisseren.
in de
1644.
wor
gt 20
onze
r a s.
HET REPERTOIRETONEEL lijkt
met het speelseizoen dat nu voor
ons ligt eindelijk eens royaal
afstand te hebben genomen van
het blijspel. Op een enkele
uitzondering na (De Getemde
Feeks bij De Appel) treedt het
gesubsidieerde toneel de
toeschouwer nu met een ernstig
gezicht tegemoet. Voor het eerst
lijkt ook bij de grote
gezelschappen als De Haagse
Comedie, Globe en Theater het
De zes produkties die Globe uitbrengt variëren
van operette tot eigentijdse komedie en van
zeventiende-eeuwse komedie tot Nederlands
realisme. Daarom ziet het repertoire er als volgt
uit. Begonnen wordt met Mooie Helena, vrij naar
Jacques Offenbach’s operette, onder regie van
Ulrich Greiff met.in de lioofdrol Marlous
Fluitsma. Een stukje Griekse mythologie op
romantische muziek. Dan volgt Dimanche van
Michel Deutsch, vertaHng Remco Campert, regie
Paul Vermeulen Windsant. Dimanche gaat over
het meisje Ginette dat meent het
majorettenconcours te moeten winnen als
opstapje naar het grote leven buiten haar
geboortedorp. Globe kijkt vervolgens naar het
Franse klassieke toneel en ziet dan De
frkre-
a.o
ppen
)por-
Theater uit Arnhem gaat zijn jubileumseizoen
in: de groep bestaat een kwart eeuw. Dat gaat
gevierd worden met een Italiaanse comedie en de
keuze is gevallen op Carlo Goldoni’s omvangrijke
stuk La Villeggiatura. Het kreeg de Nederlandse
naam Het Buitenverblijf en het is een stuk
geworden dat twee volle avonden in beslag neemt.
Oorspronkelijk bestond het zelfs uit drie
avondvullende programma’s, maar Theater heeft
dat tot twee terug gebracht. De twee
avondprodukties kunnen niet los van elkaar
worden gezien: vervolgtoneel bij Theater dus. Bob
de Lange keert met dit stuk weer in de
schouwburg terug. Deze jubileumproduktie wordt
geregisseerd door de Italiaan Orazio Costa.
Het Werktheater waarvan deze week de film
Camping de bioscopen ingaat, heeft plannen om
volgend voorjaar een film te maken naar
aanleiding van de twee produkties over
stervensbegeleiding die het gezelschap gemaakt
heeft. Deze twee projekten zullen het komende
seizoen in verband met de vele aanvragen worden
doorgespeeld. Daarnaast gaat Werkteater ook
nieuwe ideeën ontwikkelen en is er een vaag plan
om in de maand december te gaan optreden in de
eigen tent op het Museumplein.
De filrti over stervensbegeleiding zal overigens
geen registratie zijn van de bestaande produkties,
zoals dat indertijd met de film Toestanden wel het
geval was. Het zal een op zichzelf staande rolprent
worden die alleen het onderwerp met de twee
produkties gemeen heeft.
Verscheidene gezelschappen gaan dit seizoen
Ibsen spelen. Toneelgroep 'Theater doét het, Fact
doet het bij de Toneelraad Rotterdam en in Den
Haag gaat De Haagse Comedie Ibsen’s toneelspel
De pijlers van de samenleving spelen".
Hoofdpersoon is reder Bernick (Wim van Rooij)
die op het hoogtepunt van zijn carrière ten val
dreigt te worden gebracht dooi’ een misstap uit zijn
verleden. Kees Coolen gaat het stuk regisseren.
De Haagsê Comedie, die De Voprpagina nog
Gerardjan Rijnders en Mia Meijer hebben na
Schreber weer samen een toneelstuk geschreven.
De titel luidt Tasso in Weimar en toneelgroep Baal
gaat het opvoeren onder regie van Paul Vermeulen
Windsant. Twee historische gegevens lopen in dat
stuk door en naast elkaar. Welhcht een beknopte
analyse van Goethe als mens en kunstenaar. Hoe
dan ook, Goethe speelt er een belangrijke rol in.
Op 26 augustus is in het Shaffy theater in
Amsterdam de première. Baal gaat na De
Hypochonders van het achterliggende seizoen
wederom een stuk van Botho Strauss spelen. Dat
wordt Bekende gezjchten, gemengde gevoelens.
Dan komt Baal ook nog met een muziekprojekt
rond George Sand, waarvan de titel nog niet
bekend is.
Toneelgroep Sater is begonnen met cïfe repetities
van Het Verhoor, een toneelstuk dat door het
Sater-collectief is gemaakt. Peter de Baan, die ook
de DAF-prodiiktie ensceneerde, doet de regie. Het
stuk is geïnspireerd op de gebeurtenissen in
Duitsland rond de Berufsverbote. Sater tekent een
Nederlandse situatie en wil laten zien hoe mensen
bij ons op hun waarde geschat worden. Sater gaat
ook nog aan een andere grote zaal produktie
werken, waarvan titel en inhoud nog niet zijn
vastgesteld.
IRIS
EN
De actrice Elisabeth Andersen gaat ook bij
Theater een gastrol spelen. Zij doet dat in Trilogie
van het weerzien, geschreven door Botho Strauss,
van wie toneelgroep Baal uit Amsterdam vorig
seizoen De Hypochonders speelde (Baal gaat dit
seizoen ook een nieuw stuk van Strauss spelqn).
Botho Strauss heeft een heel eigen manier van
Nu is het ook zo dat de
gezelschappen de laatste jaren
steeds meer worden
geconfronteerd met een schaarste
besef te zijn doorgedrongen dat de aan blijspelen die werkelijk
traditionele formule „ernst en
luim”, de afwisseling van ernstig
toneel met klucht- of lachwerk
gerust tot het verleden mag gaan
Schrijver Gerben Hellinga heeft zich verdiept in
de cabaret figuur Pisuisse en schreef een
toneelstuk over het cabaret van vroeger onder de
titel Mensch durf te leven, een der leidjes van Jean
Louis Pisuisse. Het vormt de tweede eigentijdse
bijdrage, tevens van de hand van een Nederlands
auteur bij het PubHekstheater. Geen musical, wèl
een stuk waarin muziek en muziekmaken een
centrale rol spelen.
Op het repertoire van PubHekstheater staan tot
eind september nog Platonow van Tsjechov en De
Rechtvaardigen van Albert Camus.
Ook met de Griekse klassieken gaat het
PubHekstheater verder. Koning Oidipous zal
worden gespeeld en op dezelfde avond zal deze
tragedie van het noodlot worden gevolgd door
Oidipous in Kolonos beide van Sofokles, regie
Hans Croiset. De rol van Oidipous is voor Jules
Croiset; Annet Nieuwenhuyzen gaat koningin
lokaste spelen. Ook deze Oidipous twee-eenheid is
weer een logisch vervolg op de eerdere Griekse
i tragedies die dit gezelschap op de planken bracht.
Aan eigentijds toneel schenkt het
PubHekstheater aandacht met de opvoering van
Agnes B., geschreven door de Duitse auteur Franz
Xavier Kroetz, van wie Centrum jaren geleden
Overstekend Wild speelde. Als uitgangspunt koos
Kroetz het treurspel Agnes Bernauer van de 19e
eeuwse Duitse schrijver Friedrich Hebbel. Kroetz
gebruikte van Hebbel’s stuk alleen het raamwerk
en vulde dat in met meer actuele handelingen. Als
thema heeft het stuk de principiële houding van
een mens tegenover het onrecht dat anderen wordt
aangedaan. Josée Ruiter speelt de rol van Agnes;
Ton Lutz doet de regie.
Bij het Onafhankelijk Toneel in Rotterdam
komen we weer Gerardjan Rijnders tegen.
Speciaal voor dit gezelschap heeft hij een stuk
geschreven dat voorlopig als titel heeft Rosemary
Clooney’s baby. Het is een tragi-komedie die begin *Ï-S?
september in première gaat ter gelegenheid van de
opening van de verbouwde Schouwburg Zuid in CT
Rotterdam. Verder heeft het Onafhankelijk
Toneel nog geen definitieve plannen voor het
aanstaande seizoen. „Maar,” zegt Jan Joris
Larners van het O.T.: „bij ons is verder nog alles
mogehjk”.
Zuidelijk Toneel Globe start het nieuwe seizoen
met een sterk verjongde bezetting, na de komst
van de nieuwe artistieke leiding (vorig seizoen), die
wordt gevormd door Ulrich Greiff, Gerardjan
Rijnders en Paul Vermeulen Windsant, alle drie
jonge regisseurs, van wie Rijnders ook toneel
schrijft. Hun belofte luidt: „...om zich heen hebben
zij een groep enthousiaste jonge akteurs en
aktrices verza/neld, die vastbesloten zijn de
schouwburgen te vullen mèt ontroerende,
afstandelijke, gevoelige, intellektualistische,
spannende, moeilijke, geinige, droevige,
feestelijke, ouderwetse, muzikale, baanbrekende
voorstellingen
Voor het eerst in zijn zesjarig bestaan gaat
toneelgroep De Appel een blijspel spelen en dat
wordt De Getemde Feeks van Schakespeare. De
actrice Geert de Jong, terug van haar uitstapje
naar de Haagse Comedie, gaat de titelrol spelen.
Haar tegenspeler wordt Eric Schneider die het
PubHekstheater voor De Appel heeft ingeruild.
Erik Vos gaat het stuk regisseren. De Appel opent
het seizoen overigens met twee produkties die ter
gelegenheid van de Evenementenmarkt, vorig
seizoen, zijn ontstaan uit improvisaties. Dat zijn
De aardappeleters en Abstruus. Toen waren het
korte produkties, nu worden ze verder uitgewerkt
tot avondvullende programma’s. Peter van der
Linden gaat met een aantal Appel-acteurs
en-actrices een improvisatievoorstelling maken
waarbij wordt uitgegaan van gezichten. Daaraan
doen ook een beeldend kunstenaar en twee musici
mee. In de tweede helft van het nieuwe seizoen wil
De Appel nog drie nieuwe produkties uitbrengen.
De keuze daarvoor staat nog niet vast.
Toneelgroep Centrum komt met hedendaags
toneel uit Engeland (Barrie Keeffe) en Duitsland
(Harold MüHer), maar wendt zich ook tot
Nederlandse auteurs. Van Keeffe is op 13
september in Haarlem (Toneelschuur) de première
van de twee korte stukken Gotcha en Killing Time,
die de Nederlandse titels „En nou ik”-en „Vergeet
I ’t maar” hebben gekregen. De stukken zijn vrij
nieuw. Het eerste kwam gereeds in 1976, het
tweede een jaar later. Gotcha speelt op de laatste
dag van het schooljaar. In een berghok worden een
leraar en een lerares door een leerling gegijzeld,
nadat hij hen daar in omhelzing aan trof. In Killing
Time staat de uitzichtloosheid van ae
schoolverlaters (werkloosheid) centraal. Twee
stukken die qua sfeer bij elkaar aansluiten.
Dramaturg Rob Scholten maakte beide stukken
geschikt voor ons land en Eddy Habbema
regisseert ze.
Centrum gaat verder een nieuw stuk van Ton
Vorstenbosch spelen: Mata Hari. Vorstenbosch
heeft zich verdiept in het mysterieuze leven van
deze in Friesland geboren vrouw die bekend werd
als internationale courtisane, uitvindster van de
strip tease en die veroordeeld en geëxecuteerd
Het gezelschap dat zijn grote liefde laat uitgaan naar vooral het klassieke repertoire, het
PubHekstheater, speelt ook het komende seizoen weer Tsjechov. In voortzetting van het spelen
van de toneelwerken van deze grote Russische auteur opent het PubHekstheater het seizoen met
Oom Wanja, dat van Tsjechov als ondertitel „scènes op het land" meekreeg. De titel rol zal
worden gespeeld door Siem Vroom, die na vele jaren Globe nu voor het eerst bij het gezelschap
op het Leidseplein komt. Het PubHekstheater sluit haar meerjarig Tsjechov-projekt af met de
opvoering van een der fraaiste werken van deze schrijver, De drie zusters. Petra Laseur, Sigrid
Koetse en Christine Ewert zullen daarin respectievelijk Masja, Olga en Irina spelen. Oom Wanja
zal geregisseerd worden door Ger Thijs van toneelgroep Theater, die in Amsterdam een
Voor Centrum schreef Ton Vorstenbosch zijn nieuwe stuk Mate Hari. Hier Els van Rooden, die
de titelrol gaat spelen bij een afbeelding van Mata Hari.
Eddy Habbema gaat bij Centrum twee korte stukken van de Engelse auteur Barrie Keeffe
regisseren.
