THEATER, FILM EN BEELDENDE KUNST IN SAMENHANG BIJEEN
Kitschkaart voor minister
Yvonne Keuls
bekroond
AMIATI IXTIA
Voortreffelijk pianist introduceerde veel muziek in ons land
Johan Otten
Maniac wisselt spanning
af met pure verveling
Actualiteit in jute en
twaalf diepzinnige
gesprekken met ’n hond
Toneelstuk van
V
C
bewogen in veelzijdigheid
I
Vijf Nederlanders
in halve finales
Vocalistenconcours
I
rgel
Bewegingstheater uit Stockholm in Mickery
f
,,Jan Rap en 'zijn maat”
Instelling
PROGRAMMA
NAJAAR 1978 -
VOORJAAR 1979
Disciplines
f
n
tr.
m
11
KUNST
10
AUGUSTUS
19 7 8
3 0
W O E N SDAG
iten
3.995,- pp-
2.516,-pp
vanaf
890,- p.p.
909,- p.p.
799,- p.p.
998,- p.p.
Elke eerste zaterdag van de maand een bustocht
(shoppingtour) naar DÜSSeldorf
I
i
Kaarten voor de Düsseldorfbusreis en de „dagtochten van de
maand” zijn verkrijgbaar bij al onze kantoren.
Elke maand in samenwerking met het reisburo
N.z.H./cebuto een „dagtocht van de maand”
f
In samenwerking met het reis- en
passagebureau Hoyman Schuurman
speciaal voor onze lezers
samengestelde reizen.
t.'T'
8-daagse vliegreis naar TUNESIE
Vertrek zaterdag 11 november 1978
Vertrek vrijdag 19 januari 1979
8-daagse rondreis door PORTUGAL
Vertrek zaterdag 17 februari 1979
8-daagse vliegreis naar MALTA
Vertrek vrijdag 9 maart 1979
8-daagse vliegreis naar MALTA
Vertrek zaterdag 21 oktober 1978
Ie
27-daagse rondreis door INDONESIË
Vertrek donderdag 5 oktober 1978
>rgel,
|ue, Pr
rk 25,
023 -
ik 5-daagse kerstreis naar LONDEN
Vertrek vrijdag 22 december 1978
10-daagse wintersportreis naar MAYERHOFEN
895,- p.p.
850,- p.p.
In februari 1979 vinden de bekende boottochten en de
carnavalsreis op de rijn plaats.
Inlichtingen en boekingen voor deze reizen uitsluitend bij:
Reis- en passagebureau Hooyman Schuurman
Gedempte Oude Gracht 82 (in het stadskantoor van Haarlems
Dagblad) Haarlem. Tel. (023) 31 31 50
Geopend op maandag t/m vrijdag van 13.00 tot 17.00 uur.
22-daagse CARIBISCHE CRUISE
Vertrek zondag 1 oktober 1978
i
ur-
n.
e
f - a
(Van onze kunstredactie)
een samenspel van verschuivingen van licht, geluid en beweging.
(Van onze kunstredactie)
KO VAN LEEUWEN
f
Al geruime tijd was Johan Otten ernstig
ziek. Het was de reden waarom de laatste
maanden weinig vernomen werd van het
duo, waarvan ook zijn neef, de violist
Daniël Otten, deel uitmaakte. Het laatste
concert dat het Duo Otten verzorgde,
blijkt achteraf het traditionele theeconcert
in het Haarlems Concertgebouw te zijn,
dat het tweetal zeven achtereenvolgende
jaren voor zijn rekening op nieuwjaarsdag
nam. Dit jaar stond deze matinee aan het
begin van het Schubertjaar.
Johan Sebastiaan Otten werd weliswaar
in Bussum (7 mei 1914) geboren, maar hij
bracht een groot deel van zijn jeugd door
in Zandvoort. Na aanvankelijk een oplei
ding tot gymnastiekleraar aan een acade
mie voor lichamelijke vorming te hebben
gevolgd, wilde hij de muziek in. Aspiraties
voor de jazzmuziek en de cello waren van
korte duur. In 1932 nam hij de pianostudie
op, waarbij hij onderricht kreeg van Haar
lemse leraren als Riphagen, Verdonk en
Borovski. Johan Otten deed staatsexamen
P’ano M.O. in 1938 en verzorgde in dat
HAARLEM. Vier Haarlemmers heb
ben bij CRM een verzoek om subsidie
ingediend om een cultureel projekt te kun
nen bekostigen dat zich gaat uitstrekken
over het jaar 1979. Twee beeldend kunste
naars, Pieter Zwaanswijk en Gerrit van
Dijk, en twee theatermensen, Luuk van de
Lagemaat en Wigbolt Kruijver, willen in
1979 een poging wagen kunst en actualiteit
met elkaar te verbinden. Het is de bedoe
ling elke maand opnieuw met een projekt
uit te komen waarin een onderwerp dat
aan de actualiteit, nieuwsmedia, ontleend
wordt, verder uit te diepen en in kunstvor
men om te zetten. Deze vormen zullen dan
op verschillende wijzen binnen de maan
delijks gestelde termijn aan het publiek
worden voorgelegd. Als werktitel voor het
totaal hanteren de vier de naam Jute-
projekt.
Op de eerste dag hadden zich al drie
Nederlanders, de sopraan Tiny Peters, de
tenor Tom Hofman en de bas-bariton Ar
thur Schildmeyer, gekwalificeerd voor de
halve finales, die morgenmiddag om twee
uur beginnen.
In totaal zijn 42 vocalisten doorgedron
gen tot de halve eindstrijd: vier tenoren,
zestien sopranen, tien bas-baritons, tien
alten-mezzosopranen en twee counter-te
nors.
Volgens de internationale jury is de kwa
liteit van het door de zangers en zangeres
sen gebodene zeer hoog. De finales worden
zaterdag gehouden.
jaar zijn eerste radio-recital. Twee jaar
later debuteerde hij als solist met orkest in
Haarlem. Bij de Haarlemse Orkest Vereni
ging solieerde hij toen in het Eerste Piano
concert van Tsjaikovski.
Het lijkt aannemelijk dat de Tweede
Wereldoorlog een snelle carrière in de weg
stond. Evenals andere musici was Qtten
aangewezen op het lesgeven. Na de evacu
atie van de Zandvoortse bevolking in 1942
woonde hij tot de bevrijding in Aerden-
hout, later vestigde hij zich in Bentveld. Na
1945 trad hij op met een grote verscheiden
heid aan orkesten in binnen- en buiten
land, gaf hij zijn eerste recitals in Amster
dam en Den Haag en maakte veel naam als
begeleider van talrijke buitenlandse solis
ten op hun concertreizen.
Opvallend in de carrière van Johan Ot
ten mag ook het feit heten dat hij muziek
vaak als eerste in Nederland introduceer
de. Zo was hij de eerste in ons land die het
Derde Pianoconcert van Bartók speelde,
dat zijn Nederlandse première kreeg in
Haarlem onder Toon Verhey. Ook het Pia
noconcert van Gershwin werd door Otten
hier het eerst uitgevoerd. In 1976 werden
bovendien de pianocomposities van de
Londense entertainer Billy Mayerl door
Otten in een veel beluisterde radioserie
voor de toen 50-jarige VPRO geïntrodu
ceerd.
Met vermelding van dat laatste feit zijn
we meteen aangeland bij een tweetal be
langrijke facetten: lichte muziek en radio
werk. In zijn werk toonde Johan Otten
Het Duo Otten;
rechts Johan
Otten, links
neef Daniel.
mee, dat ben ik en dat is mijn hond Joost.
Joost zal dus steeds verschillende rollen
spelen en in die rollen hebben wij dan
diepzinnige gesprekken
Tot slot dienen we de loftrompet te ste
ken over Otten’s grote muzikaliteit, zijn
fraaie techniek en zijn gevoelig toucher.
Over die laatste eigenschap vertelde hij
zelf vaak met trots de volgende anecdote.
Na een recital in Parijs kwam een dame
gekleed in panterjas hem de volgende hul
de brengen: „Monsieur, vous avez un tou
cher avec vélours”.
In de persoon van Johan Otten gaat voor
de muziekwereld een grandioos musicus
teloor, een mens die herhaaldelijk blijk gaf
een juiste instelling tegenover de muziek
meer op prijs te stellen dan allerlei conven
ties en een pianist die velen stimuleerde tot
muziekbeoefening en -begrip. Iemand die
bovendien met het duo met zijn neef Da
niël een aangename vorm van concert-
praktijk ontwikkeld had, die hem onge
twijfeld nog vele jaren de nodige belang
stelling had bezorgd, ware hij niet zo rela
tief vroeg heengegaan. Want evenals vroe
ger in de begeleidingspraktijk lag ’s mans
hele muzikaliteit in het repertoire van het
Duo Otten besloten: klassiek, romantisch,
zwaar, licht, sonates, virtuoos luchtige
werkjes.
Maniac Productions blijft in Mickery tot
en met 16 september en gaat niet in het
toerneecircuit.
Scène uit Part
Two, de spe
ciaal voor Mic
kery gemaakte
produktie van
Maniac Pro
ductions uit
Stockholm,
(foto Bob van
Dantzig.
IMEN
lie met
ra
i. ALT
kotter
7, IJm.
(Van onze kunstredactie)
DEN BOSCH. Op de tweede dag van
het 25e Internationale Vocalistencon
cours in Den Bosch hebben zich dinsdag
twee Nederlanders geplaatst voor de hal
ve finales, de alt-mezzosoppraan Helene
Verschoot en de bas-bariton John Jans
sen.
3roeder
■nstede
Op deze foto de
vier Haarlemse
kunstenaars die
het Jute-projekt
willen realiseren.
V.l.n.r. Pieter
Zwaanswijk, Wig
bolt Kruijver en
Luc van de Lage
maat. Op het por
tret Gerrit van
Dijk, die momen
teel in Canada is
waar enkele van
zijn animatiefilms
op een festival in
Ottawa worden
vertoond. Vooraan
een van de jute-
figuren van
Zwaanswijk, op de
rug daarvan de
hond Joost, met
wie Wigbolt Kruij
ver zijn Twaalf
diepzinnige ge
sprekken gaat voe
ren.
Op de adresseerkant staat nog te lezen
dat „de minister van C(ultuur!) RM
schaft de aankoopsubsidie op kunstwer
ken af. De kitsch krijgt weer kans”. De
kaart is al geadresseerd aan mevr. T.
Gardeniers, ministerie van CRM in Den
Haag.
Iedereen die het niet eens is met de
voorgenomen plannen van de minister,
kan de kaarten bestellen bij Het Druk-
huis, Wouwermanstraat 23 in Haarlem of
onder tel.no. 256155. De kaartenactie
heeft de steun van de Stichting Beelden
de Kunst Kennemerland (SBK), die me-
de-betrokken is in de bezuinigingsplan
nen.
Van de Lagemaat vertelt dat de plannen
voor het Jute-projekt geboren zijn na een
gesprek met Dick Couvée, directeur van
het Frans Halsmuseum. „We waren met
z’n vieren al een hele tijd aan het denken
over een bepaalde theaterproduktie. Pie
ter Zwaanswijk had daarvoor al wat ge
maakt, een mensenfiguur omkleed met
jute. Alles zou in jute worden uitgevoerd,
vandaar de naam die we ook nu gebrui
ken. Maar we waren met onze plannen
helemaal in het slob geraakt; we kwamen
er niet goed uit. Na een gesprek met Cou
vée was ons plotseling alles helder. We
stapten van ons oorspronkelijke plan af en
zagen heel andere mogelijkheden. Couvée
bood ons voor dat jaar 1979 het gebruik
aan van een vitrine in de Vishal, die vanuit
de kant van de grote Markt te bekijken is”.
HAARLEM. De Haarlemse kunste
naar Pieter Zwaanswijk heeft een origi
neel plan opgevat om het protest tegen
de voorgenomen bezuinigingsplannen
van CRM-minister mevr. Til Garde-
niers-Berendsen vorm te geven. Hij ge
bruikte de afbeelding van een kitscherig
kinderportretje voor een briefkaart
waaronder de zin staat „Dankzij Til
Gardeniers kan ik straks weer lachen”.
Part Two is een voorstelling waarbij het
verbale element geheel is weggelaten. Dat
heeft tot gevolg dat je als kijker veel zelf
kunt interpreteren. Het genoegen dat aan
zo’n produktie te beleven valt is sterk
afhankelijk van de wijze waarop je je als
toeschouwer voor het gebeuren op de
speelvloer openstelt. Verslapt de aan
dacht, dan slaat de verveling toe. Mijn
aandacht bleef vooral het eerste deel ge
spannen overeind, later heb ik nog maar
enkele momenten van plotselinge interes
se ervaren bij lange tussenpozen van pure
verveling.
Het geheel doet denken aan het bedrij
ven van journalistiek in kunstzinnige
vorm. Luc van de Lagemaat: „Het is zo dat
de actualiteit veelal een kort leven bescho
ren is en daardoor snel in de media wordt
behandeld en vaak weer even snel verge
ten. Wij willen nu zelf een keuze maken,
elke maand een ander onderwerp, uit die
actualiteit en dat kunstzinnig verder uit
diepen. Heel concreet kunnen we nog niet
zijn, want de plannen verkeren nog in een
voorbereidend stadium. In grote lijnen we
ten we wel wat we willen”.
dan een maand. Elke derde woensdag is er
over het onderwerp van die maand een
voorstelling te zien in het lunchtheater van
de Toneelschuur onder de titel „Twaalf
diepzinnige gesprekken met mijn hond”.
Aan die voorstelling doen twee acteurs
Pieter Zwaanswijk: „We hopen dat ons
projekt reacties oproept bij de Haarlemse
bevolking, zodat er een wisselwerking kan
ontstaan. De wijze waarop we onze onder
werpen zullen behandelen zal steeds ver
schillend zijn. Ook onderling bedoel ik. We
praten er steeds wel met elkaar over, maar
het zal zeker gebeuren dat het theaterge-
beuren, het filmpje en de jute-situatie in de
vitrine door elk van ons vanuit een geheel
eigen vertrekpunt zal worden gemaakt”.
De geraamde kosten voor het jaar-pro-
jekt liggen tussen de anderhalf en de twee
ton. Luc van de Lagemaat: „Er is een
aanvraag naar CRM waarin we geld vra
gen uit de ext>erimentenpot. Het is voor
ons erg leuk dat het Frans Halsmuseum
voor het hele gebeuren zo warm loopt.
Couvée is er erg enthousiast over. Hij zal
het juteprojekt ook in de kunstcommissie
van de Haarlemse gemeenteraad bespre
ken. We krijgen ook nog een gesprek met
de Stuurgroep Praktijkonderzoek Beel
dende Kunsten. Mogelijk is er vanuit die
richting ook nog iets van subsidie te ver
wachten.
Wigbolt Kruijver: „Nu is het vanzelf
sprekend duidelijk dat we in dit stadium
nog niets over de onderwerpen zelf kun
nen zeggen. De keuze daarvoor stellen we
ons als volgt voor: Elke maand trekken wij
vieren ons terug op een onbekende plek in
den lande, waar wij in conclaaf bijeen
zullen zijn. De pers zal daarbij aanwezig
kunnen zijn om zo actueel mogelijk mel
ding te kunnen maken van het feit dat de
rook weer omhoog kringelt, op het mo
ment dat de keuze gemaakt is.
Maniac Productions houdt zich bezig
met het tonen van alledaagse handelingen
in repeterende zin. Steeds terugkerende
bewegingen die langzaam verschuiven, zo
als dat ook bij de Amerikaan Bob Wilson
gaat. Maar hier gaat het om handelingen
die mensen gewoonlijk onbewust verrich
ten. Ze worden nu in een zelfstandig kader
geplaatst door het nadrukkelijk accent dat
ontstaat en dat schenkt ze weer een geheel
eigen betekenis. Een betekenis die overi
gens voor elke toeschouwer kan verschil
len, naar gelang de associatie die eraan
verbonden wordt.
In Part Two wordt de sfeer mede be
paald door de muziek waarin, ook dat
herhalingspatroon voor komt. In de voor
stelling is ontzettend veel te zien. Laub en
Za hebben hun theatercompositie fraai
verdeeld over het speelvlak en zorgen
vaak voor sterke beelden die vooral in het
begin van de voorstelling een onmiskenba
re spanning teweeg brengen. Maar naar
mate de avond vordert verslapt mijn aan
dacht en tenslotte vond ik het ruimschoots
voldoende.
Het repeterend element staat volgens
de zeer verhelderende programma-infor-
matie bij dit gezelschap centraal omdat
de spelers van Maniac zich als gevangen
geschouwen in het netwerk van dagelijks
steeds treugkerende handelingen. Met het
tonen van de uitwerking van die gevangen
schap zorgen zij in elk geval voor niet-
alledaags theater dat letterlijk voortduurt
waarin van hoog bovenin het thehter drup
pels melk plonsen. Wat in Part Two in
vergelijking tot -de vorige voorstelling op
valt is vooral een verfijning in beeldcon
structie.
Het toneelbeeld wordt beheerst door vijf
personen, waaronder een bejaarde man en
een oudere vrouw. Mij doet het denken
aan afzonderlijke belevenis van verschil1
lende gezinsleden waarbij hun reacties ten
opzichte van elkaar als het ware een on
zichtbare wet van lijnen vormt. Wanneer
alle spelers op een bepaald moment sa
menkomen rond de tafel waaraan de gehe
le voorstelling de oude man de letters van
een bijna doorgesleten krant spelt, lijkt het
gezin harmonieus bijeen. Een situatie die
door de reactie van een der jongeren bij
herhaling wordt doorgeprikt. Hij geeft een
ander klappen in het gezicht en pest de
vaderfiguur. Als dat enige tijd geduurd
heeft ontbindt de scène zich weer. Het is
maar één facet uit de voorstelling maar het
is illustratief voor de bedoelingen van Ma
niac.
De protestkaart voor minister Til Gar
deniers naar een. ontwerp van de Haar
lemse beeldende kunstenaar Pieter
Zwaanswijk.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. „Muziek moet zin
gen”, dat was het kunstzinnige motto
waarvan de zaterdag overleden pianist
Johan Otten zich graag bediende. Hij
placht vadk te verkondigen dat een musi
cus beter enkele toetsen fout kon aan
slaan, liever fouten kon maken, dan zijn
bewogenheid te verliezen. Zo karakterise
ren familieleden en vrienden de tijdens
zijn laatste jaren in Amsterdam woonach
tige vertolker. Een van de mensen, die
hem het meest na heeft gestaan, Egbert
van Paridon van Toneelgroep Centrum,
omschrijft Otten als een driftig romanti
cus, een man van uitersten.
Wigbolt Kruijver: „Het betreft hier een
projekt dat zich gaat uitstrekken over ver
schillende culturele disciplines. Heb je dat
opgschreven? Disciplines. In de vitrine
van de Vishal wordt elke maand een nieu
we situatie in jute ingericht. Die blijft daar
In de laatste maand dat het Jute-projekt
wordt uitgevoerd, december 1979, wordt
het geheel afgesloten met een groot panop
ticum in de Vishal, waar alle objecten uit
de maandelijke etalages én al het andere
materiaal dat er dat jaar over het projekt
verschenen is, zoals films, videobanden,
kranten en publieksreacties worden geëx
poseerd. Er zal dan een geïllustreerde fol
der verschijnen waarin het hele jaarpro-
jekt nog eens zal zijn te overzien.
In het kader van het Jute-projekt zal in
het voorprogramma van het filmtheater
van het Haarlems Mediakollektief maan
delijks een nieuwe animatiefilm draaien,
die gemaakt zal worden door Gerrit van
Dijk. De vier Jute-projektmakers zullen
ook proberen die filmpjes maandelijks uit
gezonden te krijgen via een der TV-actua-
liteitenrubrieken. Elke maand wordt er
ook een nieuwe affiche in Haarlem ver
spreid waarop een foto van de dan in de
Vishal aanwezige jute-situatie zal prijken.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Het toneelstuk „Jan Rap
en zijn maat” van Yvonne Keuls heeft de
jaarlijkse Prijs van de toneelcritici gekre
gen. De prijs wordt volgende maand uit
gereikt.
Yvonne Keuls gebruikte voor het stuk
„Jan Rap en zijn maat” haar eigen ervarin
gen als begeleidster in een Haags opvang
tehuis voor jongeren.
Het stuk werd het afgelopen seizoen
gespeeld door de Theaterunie met onder
andere Cocki Boonstra, Huib Broos, Linda
van Dijck, Cor van Rijn en Renee Souten-
dijk.
Yvonne Keuls is blij met de prijs omdat
„het leuk is voor iedereen die zo hard heeft
gewerkt aan de toneelproduktie, maar ik
had liever gehad dat het stuk gesubsidi
eerd was, zodat het langer doorgespeeld
had kunnen worden”, aldus de schrijfster.
HAARLEM. De regisseurs Michael Laub en Edmondo Za begonnen enkele jaren
geleden in Stockhom met het maken van een uitzonderlijk soort theater, nauw verwant
aan beeldende kunst en gecomponeerd in een zeker toen nog niet zo gebruikelijke vorm.
Maniac Productions noemden zij hun groep en vorig jaar was deze te zien in Mickery
met de voorstelling Mouse in repetitive structure. Het was een intrigerende presentatie
waarbij nogal wat serviesgoed sneuvelde en waarmee lang niet elke toeschouwer tot in
alle hoeken raad wist. Maniac is terug in Mickery en speelde daar dinsdagavond de
eerste nieuwe voorstelling Part Two, speciaal voor dit theater gemaakt. Ook nu weer
zich zowel een voorstander van de klassie
ken als een propagandist van lichte mu
ziek, zoals salonmuziek. Vooral in de be
ginjaren van het Duo Otten werden veel
kamermuziekrecitals opgefleurd door
luchthartige werkjes, die een perfecte ver
tolking meekregen. Want Johan Otten was
serieus in de lichte muziek, zag geen enke
le stijlvorm als minderwaardig. Ook zijn
vele radiowerk gaf het zelfde uitgangspunt
te zien.
