WHO onderzoekt
Grensincident
Onderzoek naar
TURKEN WOEDEND OP GEVANGENISFILM
55
spionage in
West-Duitsland
pokkenge val
in Engeland
Hwa Kwo-feng
opnieuw op reis
55
ukip kopGn,
voor u klaar
kffisr'
DOOR ONDER MEER SHELL. BP EN TOTAL
tussen Algerije
en Marokko
Toezicht op verkiezingen
SAKIS
91 ZETELS
DOSSIER
Christen-democraten boos
i
Een onthutsend relaas!
Verenigde Naties
3
197 8
AUGUSTUS
BINNEN- EN BUITENLAND
DONDERDAG 31
-
door Nico Scheepmaker
n
I
It
11
n
11
r
-
i. 'IWW
it
Een opwindender film kunt u zich
onmogelijk voorstellen
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. Het kabinet is
bereid het geruchtmakende En
gelse rapport over olieleveranties
aan Rhodesië ter beschikking te
stellen aan de Tweede Kamer. Of
dit ook gebeurt is echter afhanke
lijk van de bereidwilligheid van
de Engelse regering. Dit schrijft
minister Van der Klaauw (Buiten
landse Zaken) in antwoord op
schriftelijke vragen van de Ka
merleden Scholten (CDA) en Van
den Bergh (PvdA). De Britse rege-
ring is inmiddels gevraagd het
rapport aan de Nederlandse rege
ring ter beschikking te stellen.
L-'
z
leger in Namibië
I
T
Hr KURT WALDHEIM
I
Film Midnight Express
van de vorige regering in twijfel getrok
ken, waarin de christen-democraten drie
ministers hadden.
Ie
e-
Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op
het „Program van Actie voor Onafhanke
lijkheid van Namibië”, dat is opgesteld
door de Fin Martti Ahtisaari. Deze is speci
aal afgevaardigde voor Namibië van de
Verenigde Naties en heeft onlangs het ge
bied bezocht.
Het program voorziet in tenuitvoerleg
ging var) een onafhankelijkheidSplan voor
Namibië, dat is voorgesteld door de vijf
RABAT (UPI(. Algerijnse troepen heb
ben zondag op Marokkaans grondgebied
een aantal Marokkaanse bevoorradings-
troepen in een hinderlaag gelokt. Dit
heeft het Marokkaanse ministerie van
Buitenlandse Zaken gisteren bekendge
maakt. Hoeveel slachtoffers er bij de ac
tie zijn gevallen, is niet gezegd.
De Marokkaanse minister van Buiten
landse Zaken, Mohammed Boucetta, heeft
bij Algiers krachtig geprotesteerd tegen
het incident. „Marokko kan niet passief
blijven na een dergelijke beschamende
daad. Wij hebben het legitieme recht de
soevereinitiet van Marokko te bescher
men”.
De Algerijnse overval vond plaats op
slechts enkele kilometers van de Marok
kaans-Algerijnse grens, aldus welingelich
te kringen. Het betrokken gebied behoort
niet tot een omstreden deel van de Sahara.
Het gebied is altijd van Marokko geweest,
zo werd gezegd.
Bij het proces maakte zijn advocaat
daar een punt van; hij vroeg mijn vriedin
als getuige of haar dat niet was opgeval
len tijdens de reconstructie. Mijn vrien
din - een moderne, redelijk progressieve,
Europese vrouw - zei nee. Ik vroeg haar,
nogal verward, waarom ze niet gebruik
had gemaakt van deze mogelijkheid, een
boekje open te doen over de toestanden
van Turkse politiebureaus. Ze zei: „Maar
ik was kwaad op die man, hij had me
bestolen”.
Alle Turken weten dat er op politiebu
reaus - meer dan in gevangenissen - ge
slagen wordt. Het Turkse spreekwoord
zegt: Slaag komt uit het paradijs, het
„hoort” erbij. En er zijn er niet veel die er
wakker van liggen. De foltering van poli
tieke gevangenen is hier langzamerhand
wel uitgegroeid tot een grote zaak; juist
deze zomer heeft een uiterst links dag
blad, Aydinlik (Verlichting) ondanks
voorafgaande bedreigingen een belan
grijke daad gesteld door iedere dag haar
fijn uit de doeken te doen wie er in de
jaren 1971 tot 1973 hebben en zijn gefol
terd in het kader van de zogenaamde
contra-guerrilla, - en hier school het gro
te taboe - een semi-militaire organisatie.
Maar mishandeling van criminelen is
nog voornamelijk een zaak voor Amnes
ty International. Het komt maar zelden
voor dat deze constante overtreding van
artikel 14 van de Grondwet, die foltering
westerse leden van de Veiligheidsraad en
op 27 juli werd goedgekeurd.
Waldheim stelt de Veiligheidsraad voor
de detachering van het militaire contin
gent over twaalf weken haar beslag te
laten krijgen. Hij wil de Oostenrijkse gene
raal Hannes Philipp benoemen tot hoofd
van het militaire en civiele korps.
In het rapport aan de Veiligheidsraad
wordt voorzien dat de verkiezingen om
streeks april van het volgend jaar kunnen
plaatsvinden.
De oorspronkelijk door Zuid-Afrika ge
noemde datum voor de onafhankelijkheid,
31 december dit jaar, wordt door opgetre
den vertragingen geen haalbare kaart ge
noemd. Dit vinden ook de meeste politieke
partijen in Namibië. Het is uiteindelijk aan
de constituerende vergadering van Nami
bië om de onafhankelijkheidsdatum vast
te stellen.
KARLSRUHE. (DPA) Het bureau van
de federale procureur-generaal in Karls
ruhe heeft gisteren bekendgemaakt dat er
een onderzoek wordt ingesteld naar een
mogelijk nieuw spionagegeval in Bonn.
De Sociaal-Democratische Partij (SPD)
deelde mee dat de naar het Westen overge
lopen Roemeense politicus Ion Pacepa in
lichtingen heeft verstrekt die hebben ge
leid tot een onderzoek naar Joachim Brou-
dre-Groeger. Dit is de naaste medewerker
van Egon Bahr, die het werk van de SPD-
fractie in de Bondsdag organiseert.
Het onderzoek kan ertoe leiden dat de
stad tot besmet gebied wordt verklaard.
Functionarissen van het Engelse ministe
rie van Gezondheid hebben dit gisteren
bekendgemaakt.
De regeringen van Jamaica en Malta
hebben inmiddels verplicht gesteld dat rei
zigers naar hun landen bewijzen van inen
ting tegen pokken hebben als zij in de
afgelopen 14 dagen in Birmingham zijn
geweest.
Het Nederlandse ministerie van Volks
gezondheid en Milieuhygiëne heeft be
kendgemaakt dat landgenoten die
naar Engeland willen een dergelijk bewijs
niet nodig hebben. Volgens een woord
voerder van het ministerie is van Engelse
zijde meegedeeld dat „de zaak daar onder
controle is”.
genis van allerlei benodigdheden heeft
voorzien, zou volgens Gun Aydin hebben
gezegd dat hij „ondankbaar was en al
leen in geld geïnteresseerd”. En tenslotte
laat deze krant een Brit aan het woord
BELGRADO (AFP). De Chinese pre
sident Hwa Kwo-feng is van plan in de
naaste toekomst een bezoek te brengen
aan Frankrijk, de Bondsrepubliek en Ja
pan. De mogelijkheid bestaat dat hij ook
nog naar Italië en Zweden zal reizen. Dit is
gisteren uit welingelichten bron in Belgra
do vernomen.
De Chinese leider zou de Joegoslavische
president Tito hierover hebben ingelicht,
zo wordt vernomen. De belangrijkste re
den voor de buitenlandse reizen van Hwa
Kwo-feng zou zijn dat China grote vooruit
gang wil boeken op technologisch en in
dustrieel terrein.
De Chinese president verblijft momen
teel in Iran. Eerder deze maand ging hij
naar Roemenië en Joego-Slavië.
Met de ommezwaai van de christen-de
mocraten die aanvankelijk zeer, tevreden
waren met Nobre da Costa’s benoeming,
steunt alleen de liberale PSD nog het nieu
we kabinet. De communisten weigerden
commentaar op het interview en bewaren
hun standpunt over het kabinet tot de
parlementsdebatten over het regerings
programma, begin september.
HWA KWO
g
n
BIRMINGHAM. (AP) De Wereldge
zondheidsorganisatie (WHO) gaat een on
derzoek instellen naar het geval van pok
ken in de stad Birmingham. Enige dagen
geleden werd daar een medisch fotografe
bij het Academisch Ziekenhuis met ver
schijnselen van pokken in quarantaine
geplaatst.
!t
ll
g
I-
t,
r
e
se
lit
d-
ie
e-
;t-
e-
>e
ie
rl
>P
is
ri
et
s-
n-
n
n
5”
n
e
e
>1
Waldheim wil VN
s-
e-
ïn
el
jn
k-
,7
it
'5
r
‘t
g-
►ij
le
it-
it-
m
le
lit
jn
e-
n.
se
n,
at
s-
er
al
n
1-
r
is
?n
ig
n,
st
□-
it
e-
•n
,9
Kan het waarlijk zijn dat een Nederland
se politiecommissaris inlichtingen over
dissidente Iraanse studenten doorbrieft
aan de Iraanse ambassade? En hoe naïef is
staatssecretaris Haars, als ze meent dat de
Marokkaanse (geheime) politie geen be
langstelling zal hebben voor gastarbeiders
die het regime van koning Hassan niet
welgezind zijn?
Om die vragen te beantwoorden nemen
we even de ervaringen van mijn zwager
Sakis loannides „eigenaar van een res
taurant onder de loep. Niet in Neder
land, waar hij al dertien jaar woont, maar
in het democratische EEG-land Italië. Elk
jaar rijdt Sakis met mijn zusje en hun drié
kinderen voor vakantie naar Griekenland.
Drie jaar geleden werd zijn paspoort door
de Italiaanse douane een kwartier lang
nauwkeurig bestudeerd, maar hij mocht
doorrijden. Twee jaar geleden liep de boot
waarmee zij de oversteek naar Grieken
land zouden maken een kwartier vertra
ging op, ook weer na controle van zijn
paspoort. Dit jaar bleven zulke problemen
op de heenreis uit, ook op de terugreis, in
Brindisi, mocht hij meteen doorrijden
naar de havenstad Bari, waar ze met hun
vijven in een hotel sliepen.
De volgende ochtend kwamen twee
mannen in burger op het belendende tafel
tje in de ontbijtzaal af en vroegen of Herr
Johannes aanwezig was. Ze zullen mij wel
bedoelen, dacht Sakis, en meldde zich aan.
Ja hoor. „Gaat u even mee”. In een hoek
van de zaal toonden zij hun politie-insigne
en zeiden dat hij mee moest naar het
hoofdbureau. „Waarvoor?” Dat zou hij wel
horen. Omdat dit nu al de derde keer was,
en steeds in Italië, wilde Sakis nu wel eens
weten wat er loos was en hij ging mee. Eén
man moest steeds voorop (door de deur, in
de auto, in de lift), dan Sakis, dan de
andere drie van wie eentje een automa
tisch geweer in de aanslag hield. Op het
bureau zes man in afwachting. Dossier
voor zich. Foto van 1968 of 1969, geboorte
datum, maar één raadsel. In het paspoort
staat Athene als geboorteplaats, in hun
dossier Hymettus. Waarschijnlijk is dat de
reden dat men hem de vorige keren het
gaan: andere geboorteplaats, dus toch
blijkbaar een ander. Maar Hymettus, legt
Sakis uit, is een wijk in Athene, zeg maar
zoiets als Buitenveldert in Amsterdam.
Sakis vraagt waarom hij aangehouden is.
Gewoon controle, zeggen ze. Hebben jullie
dan van iedere toevallig binnenkomende
toerist een foto?, vraagt hij. Ja, nu ziet u
eens hoe goed de Italiaanse politie is, zeg
gen ze badinerend. Dat heb ik een paar
maanden geleden al in de krant gelezen,
zegt Sakis sarcastisch.
ontmoet verzet
NEW YORK (AFP). De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Kurt
Waldheim, heeft gisteren de Veiligheidsraad in een rapport aanbevolen 7300 officieren
en manschappen en 1200 burgers naar Namibië te sturen. Deze laatsten zouden moeten
worden belast met politiediensten en het toezicht houden op verkiezingen.
(Van onze redacteur in Portugal, Jan Halkes)
LISSABON. De Portugese christen-democraten hebben zich in onverwacht felle
bewoordingen tegen het nieuwe kabinet van Nobre da Costa gekeerd. Volgens de
christen-democraten is het dinsdag officieel geïnstalleerde kabinet indirect aan de
Communistische Partij verbonden middels een aantal ministers met communistische
sympathieën. Ook is de CDS het er niet mee eens dat Nobre da Costa zich niet tot de
afhandeling van lopende zaken wil beperken. De CDS begrijpt niet hoe president Eanes
dit kabinet heeft kunnen goedkeuren, aldus een partijcommuniqué.
Ronduit verontwaardigd is de CDS over
de uitlatingen van Nobre da Costa in het
Franse dagblad Le Monde. Uit protest
tegen het maandag in dit blad verschenen
interview meldden de christen-democra
ten zich dinsdag al afwezig bij de beëdi-
gingsplechtigheid van de nieuwe regering.
Nobre da Costa had tegen Le Monde ge
zegd, dat de politieke partijen bij de 'for-
matiebesprekingen zich binnenskamers
bereid toonden tot medewerking terwijl ze
naar buiten toe het tegendeel beweerden.
Nobre da Costa had ook de bekwaamheid
Hij wordt doorgestuurd naar een hogere
politiefunctionaris met wie communicatie
mogelijk is. Die zegt dat er een arrestatie
bevel voor hem ligt. Nu gebiedt de eerlijk
heid te zeggen dat Sakis wel degelijk een
vermoeden had waarom het ging. Nadat
de kolonels in Griekenland de macht in
handen hadden genomen, was hij de verte
genwoordiger in de Benelux geweest van
de „Democratische Verdediging”, zeg
maar de socialisten-in-ballingschap. En in
derdaad, daar ging het om. Sakis kreeg
terloops inzage in het dossier en zag dat hij
bovenaan stond, daaronder Spiroa Mer
couri (de broer van filmactrice Melina die
na de verdwijning van de junta-regering in
het parlement een zetel veroverde) en prof.
Milonas, die na de val van Papadopoulos
c.s. enige tijd minister was. U heeft dus een
arrestatiebevel liggen voor drie leden van
een partij, PASOK, die op het ogenblik 91
zetels in het Griekse parlement heeft, con
cludeerde Sakis. Hij zag dat in het dossier
de fotokopieën lagen van alle hotels die hij
tijdens voorgaande doorreizen door Italië
had aangedaan, en dat er ook documenta
tiemateriaal in zat van congressen die de
Democratische Verdediging tijdens het
kolonelsbewind in Londen en Parijs had
gehouden!
(ADVERTENTIES)
het is de vraag of de Turkse zoveel mil
der zijn dan de Engelse of bijvoorbeeld
de WestdUitse Stammheim-gevangenis.
Maar daar gaat het niet dm, schrijft
Opaydin, het hele avontuur van Hayes is
niet zo belangrijk. Het gaat erom dat
Turkije zijn internationale verplichtin
gen nakomt bij de narcoticabestrijding.
En het is wel tegenstrijdig dat het eerst
vanuit Amerika is aangevallen omdat het
opiumpapavers verbouwde en nu omdat
het niet lankmoediger is geweest tegen
de narcoticahandelaar. Wat Engeland
betreft, dat zelfs een hele oorlog tegen
China heeft gevoerd vanwege de opium,
dit land zou toch zeker beter moeten
weten, aldus Orhan Opaydin.
Twee dingen vallen op: ten eerste dat
er, noch bij Turkse juristen, noch in
perscommentaren enig begin is van be
sef dat er verschil bestaat tussen hard- en
softdrugs (Hayes kreeg tenslotte 30 jaar
voor twee kilo hasj) - een heilloze verwar
ring die mede in de hand wordt gewerkt
doordat het Turkse woord hasj nu juist
opium betekent -, ten tweede dat het
motief van de toestanden in de Turkse
gevangenissen zoals dat in de film voor
op staat, in de Turkse pers bijna niet
wordt aangeroerd.
Men kan Turken in het dagelijks leven
verschrikkelijke verhalen horen verkon
digen in het kader van dat het „buiten
gevangenissen erger is” (en de twee waar
Hayes heeft vertoefd behoren stellig tot
de relatief betere). Maar nu het Amerika
nen zijn die daarover hun mond en een
film opendoen, komt het bij zowat alle
Turken - het anti-Amerikanisme viert
hier om diverse redenen weer hoogtij -
tot reacties die men een variant zou kun
nen noemen op wat Amsterdammers
zouden hebben gezegd tijdens de februa
ristaking van 1941: „Blijf met jullie rot-
fikken van onze rotgevangenis af”.
Henk ten Berge/ Telegraaf
Voortdurend kwamen andere politieof
ficieren binnen, die het dossier bekeken,
en dan zeiden dat Sakis vastgehouden
diende te worden. De redelijke functiona
ris vond dat onzin: vrouw en bambini
zaten buiten al uren te wachten. Dan was
er maar één oplossing: bewijs van persona
non grata, en Italië linea recta verlaten.
Intussen waren de twee uur verstreken,
waarin iemand vastgehouden mag worden
zonder dat een beschuldiging tegen hem
wordt ingebracht. Toen kwam eindelijk
'het telefoontje uit Rome: vrijlaten maar.
Maar voordat hij kon vertrekken, vroe
gen ze nog even welk beroep hij uitoefen
de. „Journalist”, zei Sakis, om ze op stang
te jagen. Daar schrokken ze inderdaad
van. Waarom had hij dat niet meteen ge
zegd, dan was er immers niks aan de hand
geweest! Maar nu ben ik erachter geko
men wat er precies aan de hand is, en'ik
vond het erg interessant, zei Sakis. Worden
de documenten nu vernietigd?, vroeg Sa
kis Xzo’n dossier moet dus aan elke grens
plaats klaar liggen). Nee, zolang er geen
officieel protest wordt ingediend, blijven
ze bestaan, was het antwoord.
(Van onze redacteur in Turkije
Frans van Hasselt)
ISTANBOEL. Er was ingebroken
bij een Turkse vriendin van mij. Ze was
juwelen kwijt. Een dag of wat later
kwam de politie bij haar thuis, met de
dief, die precies kon aangeven waar hij
alles gepakt had. Lopen kon hij echter
nauwelijks meer, hij had de falacca, de
voetzolenbehandeling gehad.
teberichten blijken dat onder meer Shell,
BP en Total op forse schaal de boycot
tegen Rhodesië wat de levering van olie en
olieprodukten betreft, ontdoken hebben.
Dergelijke overtredingen worden ook ge
signaleerd door de schrijver Jorge Jardim
in diens publikatie „Oil to Rhodesia, sanc
tions double crossed”.
Volgeris minister Van der Klaauw, die
ook antwoordt namens minister Van Aar-
denne (Economische Zaken), blijkt uit het
boek niet dat de Nederlandse houdster
maatschappij Shell Petroleum NV bij het
doorbreken van de boycot betrokken is
geweest. Hier zou wel de Britse tak, The
Shell Petroleum Company Ltd. bij kunnen
zijn betrokken, omdat deze de belangen
van het concern in Zuidelijk Afrika behar
tigt.
Wat de rol van de huidige president-
directeur van Shell, drs. De Bruyne bij het
doorbreken van de boycot betreft, wijst de
en andere onmenselijke behandeling ver
biedt, stuit op protesten in de Turkse
pers, en zeker niet naar aanleiding van
de film die nu in Europa draait, en deze
week in Nederland in première gaat,
Midnight Express. Deze film stuit op felle
protesten in Turkije.
De Turkse pers van rechts tot links
noemt hem een „anti-Turkse” film die
allerlei duistere motieven dient. Hij zal in
Turkije stellig nooit worden vertoond.
Men gaat af op het oordeel van de Turkse
ambassadeur in Londen die heeft gepro
testeerd dat de film eén „racistisch geïn
spireerd” beeld geeft van het hele Turkse
volk. Turkse studenten in Londen, die de
film hebben bekeken en in het boule
vardblad Gun Aydjn (Goede Morgen)
worden geïnterviewd, zeiden: „We heb
ben geen Amerikaanse film nodig om de
Turkse gevangenissen te leren kennen,
we kenden ze al. Zoals het hier wordt
voorgesteld, is het niet”.
Hetzelfde dagblad heeft drie Engelsen
opgespoord die met Hayes, de hoofdfi
guur uit de film, hebben vastgezeten en
die ook zeiden: zo was het niet. Hayes zelf
was trouwens een vreemde vogel. Zijn
voormalige vriendin die hem in de gevan-
Portugese premier
I
Regering vraagt om rapport
regering erop dat de beschuldigingen van
Jardim over de betrokkenheid van De
Bruyne geen betrekking heeft op diens
tegenwoordige functie. Volgens de rege
ring heeft een onderzoek naar de rol van
Shell Nederland bij het doorbreken van de
boycot geen zin, omdat de Britse Shell-tak
de belangen heeft behartigd. Ook wijst de
regering erop dat in Groot-Brittannië
reeds een grondig onderzoek is ingesteld.
Op de lijst van de Verenigde Naties met
namen van ondernemingen, bankinstellin
gen, organisaties en individuelen die er
van worden beschuldigd, dat zij politieke,
militaire en economische hulp verstrekken
aan de blanke minderheidsregeringen in
zuidelijk Afrika, komen behalve Shell 16
Nederlandse bedrijven voor die beticht
worden van handeldrijven met Rhodesië.
Het zijn: AKZO, Berkel’s Patent, Bly-
schending Rhodesië-boycot
denstein-Willink, Bos-Kalis, Grasso, Hei
neken, Hollandsche Beton, Internatio/Mu-
eller, Lindeteves-Jacoberg, Mulder’s Rol
lend Materieel, Nederlandse Scheepvaart
Unie, Nijverdal-Ten Cate, Philips, Unile
ver, V.R.G.-Papier en de KLM.
De lijst is opgesteld door de speciale
gedelegeerde Achmed Chalifa van Egypte,
die daarbij gebruik heeft gemaakt van
VN-documenten, informatie van anti-
apartheids- en vakbondsorganisaties en
andere bronnen.
In zijn rapport vermeldt Chalifa in to
taal 593 westelijke ondernemingen die zich
niet aan de in 1968 door de VN afgekon-
digde boycot zouden hebben gehouden.
Daaronder bevinden zich 444 Britse en 92
Amerikaanse bedrijven.
De opsomming is gemaakt ten gerieve
van de subcommissie inzake discriminatie
en bescherming van minderheden van de
VN.
Zo erg is het niet
die nu nog in de Sangmalcilar-gevange-
nis bij Istanboel zit en zegt liever daar te
blijven dan naar een Engelse gevangenis
te worden gestuurd (wat van Turkse ge
vangenissen een lichtpunt lijkt te zijn is
het ontbreken van betutteling; net als in
ziekenhuizen is er naast onmenselijkheid
ook ruimte voor veel menselijkheid; men
blijft er mens).
Sinds maandag houdt ook Turkijes
meest serieuze krant, de links georiën
teerde Cumhuriyet, zich met de fpm be
zig. Er was een kort interview met Hayes’
vroegere verdediger, die zegt dat zijn
cliënt niet gefolterd of geprest kan zijn,
omdat hij dat anders zeker wel aan hem
zou hebben verteld. En er is een hoofdar
tikel van Orhan Opaydin, een van 's
lands bekendste advocaten - hij heeft
ooit Menderes verdedigd die tot de
slotsom komt dat de film gefinancierd
moet zijn in het milieu van de westerse
narcoticahandelaars die hun „zoete
winst” bedreigd zien door consequente
preventieve maatregelen zoals Turkije
die doorvoert.
Er zal wel wat waar zijn van wat de
film brengt, aldus Opaydin. Gevangenis
sen zijn nergens ter wereld plezierig, en
Uit het rapport van de zogenaamde com-
missie-Bingham zou volgens Engelse kran-
trijfël O
