[amsterdam
Film
Belgische staat op kleine schaal
begint met klassieker
Filmhuizen J
Festival rond thema 1900
haarlem
Onduidelijke heldenrol in rampenfilm
Midnight Express
mikpunt betoging
Haarlems Filmcircuit
sii*
Virtuoze satire in Het Verloren Paradijs van Harry Kümel
Columbia ontkent stunt rond coupure
Charlton Heston onbenullig in S.O.S. atoomonderzeeër gezonken
W 13 Un
Jaar oj en
I U’rshfd Vbn
door Charles Boost
DREIGROSCHENOPER VAN PABST
Vloms klappend
Film Inn
Door Pieter van Lierop
Vorm-experiment
I let'ome
17
FILM
19 7 8
SEPTEMBER
VRIJDAG
1
I
J
en:
Als „het land van de 1001 moge
lijkheden” staat sinds jaar en dag
de Verenigde Staten te boek. Dat
schijnt toch België te moeten wor
den. Afgelopen zondag schetste
de VPRO in een lijvige documen
taire van Theo Uittenborgaard
het land van onze zuiderburen als
een „naamloze vennootschap,
waar alles lijkt te kunnen en niks
mag”. Deze week ging onder de
titel Het Verloren Paradijs een
door de Belg Harry Kümel ge
maakte speelfilm rouleren, waar
in de Belgische samenleving ge
schetst wordt als een lachwek
kend dorpsdrama en opnieuw
hoor je het luid, zij het niet zonder
enige vertwijfeling, verkondigd
worden: „In dit land is alles moge
lijk!”
319
lijk gevraagd om een boycot van Midnight
Express.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. De geruchtmakende
film Midnight Express heeft opnieuw
voor enige deining gezorgd. Nadat don
derdag bekend werd gemaakt dat de pro
ductie van de Amerikaanse regisseur
Alan Parker zonder coupures in première
zou gaan, verdrong zich voor de aanvang
van de avondvoorstellingen in de Amster
damse bioscoop Bellevue Cinerama een
vijftigtal Turken. De demonstratie ver
liep zonder enige opschudding. In Haar
lem en enkele andere plaatsen, waar de
film om des tijds wille toch zonder de
door de Turken meest gewraakte passage
werd vertoond, bleef het rustig.
Van 2 tot 16 september staat de binnen
stad van Haarlem in het teken van Haar
lem omstreeks 1900. In Cinema Palace
daarom vanaf zaterdag iedere middag het
Filmfestival Haarlem 1900, een ongeveer
55 minuten durende voorstelling met vier
korte filmpjes.
Aanvankelijk hebben we op verzoek van
de bioscoopexploitanten, die onder druk
stonden van de Turkse gemeenschap in
ons land, de meest omstreden scène uit de
film verwijderd. Maar woensdagnacht gaf
ons hoofdkantoor in New York nadrukke
lijk de opdracht om de film ongeschonden
te vertonen. Het gaat ér tenslotte om een
misstand in het Turkse rechtssysteem aan
de kaak te stellen, niet het Turkse volk te
kwetsen”.
Robert Beerman, een hoge Engelse func
tionaris van de internationale afdeling van
de filmmaatschappij en gisteravond pre
sent bij de demonstratie in Amsterdam,
zegt desgevraagd niets te begrijpen van de
beroering. „Een maand geleden is de film
in Engeland al in première gegaan, tegelij
kertijd met een actie van Amnesty Inter
national ter ondersteuning van soortgelij
ke gevallen als Hayes. Nou vraag ik je! En
dan durven sommige reporters hier uit
sluitend te spreken van racistische en dis
criminerende trekjes; Parker heeft zelf
gezegd een identieke film te kunnen ma
ken over de manier waarop politieke ge
vangenen in Noord-Ierland worden geïn
terneerd”.
Beerman slaat tenslotte de spijker op
zijn kop. „Onbegrijpelijk vind ik het dat er
in Nederland mensen zijn die vragen om
een verbod van de film; de grote Turkse
gemeenschap in Londen heeft helemaal
niet op Midnight Express gereageerd.
Nieuw in Haarlem, behalve Midnight
Express, is Buffalo Bill and the Indians,
een film van Robert Altman met Paul
Newman. Buffalo Bill werd in 1976 opge
nomen met als lokatie de arena van Buffa
lo Bill’s Wild West Show, de bekende spek-
takelshow waarmee William Frederick
Coby eind vorige eeuw door de Verenigde
Staten en Canada trok. Paul Newman is
natuurlijk Buffalo Bill. Verder in deze film
Joel Grey, Geraldine Chaplin en Burt Lan
caster. Producent Dino de Laurentiis heeft
achteraf tamelijk rigoreus bepaalde stuk-
1915-1920. Zoals vroeger heeft de Cinema
er een doorlopende voorstelling van ge
maakt. Begintijden van het programma
zijn 14, 15 en 16 uur.
Dat onder die druk van droeve noodzaak
nog wel eens een min of meer nieuwe ramp
wordt gebaard, bewijst „S.O.S. atoomon-
derzeeër gezonken”, die deze week in Am
sterdam in Cineac Damrak 1 en Nöggerath
in première ging. De oorspronkelijke titel
was „Gray Lady down”, een onbegrijpelij
ke titel, die misschien wat doorzichtiger
wordt als men weet dat „Gray Lady” de
codenaam is voor een atoomduikboot. Zijn
eigenlijke naam is niet bijzonder origineel,
„Neptune”, maar wat doet een naam ertoe
als het vaart.uig zinkt en in een rotsspleet
vast komt te zitten. En dat gebeurt met de
„Gray Lady” die boven water in het zicht
van de thuishaven aangevaren wordt door
een Noors vrachtschip waarvan de radar-
apparatuur juist uitgevallen is.
Wie mocht denken dat hij nu wel alles
gezien heeft op het gebied van de onge-
luksfilms, scheepsrampen, vliegtuig-onge-
lukken, aardbevingen, overstromingen,
luchtbesmetting, mensetende haaien, ho
telbranden, dodelijke spinnen, invasie
van mieren, bloedzuigende bijen, die ziet
over het hoofd dat de scenariodepart
ments van iedere filmondememing nog
steeds onder druk worden gezet om met
een nieuwe sappige ramp te komen die het
verwende publiek weer een paar uur aan
genaam kan bezighouden.
De natuur, het paradijs dat verloren
dreigt te gaan, is een lommerrijk landgoed
waarover ene Benjamin Rolus heer en
meester is. De man is tevens burgemeester
van het naburige dorp,en hij heeft beslist
dat een verkeersweg, die de gemeente
moet ontsluiten, niet linea recta over zijn
privé-natuurgebied getraceerd dient te
worden, maar door een stuk van de dorps
kern, dat dus gesloopt dient te worden.
Tegen deze politiek wordt oppositie ge
voerd door ene in zaden en graan hande
lende Jan Boel.
Rolus en Boel zijn erfvijanden. Twintig
jaar tevoren heeft Boel ten kastele een
jong, roodharig meisje verkracht (of lief
gehad), op wie de jongeheer Rolus al tede
re bhkken had laten vahen. Te midden van
het politieke tumult, dat door de rijk ge
worden handelaar wordt aangewend voor
een gooi naar de macht (hij wil èn burge
meester worden èn het kasteel opkopen
van de armlastig geraakte Rolus) duikt
opnieuw het roodharige meisje Pasquale
op. De intriges rijzen dan de pan uit en
zoals ook de VPRO-film duidelijk maakte,
hooggeplaatste vrienden tot en met minis
ters toe laten zich betrekken in particulier
gekrakeel, dat hier een uiteindelijk meer
dan groteske afloop krijgt.
leuze wijze gered wordt, een redding waar
aan ongeveer de hele U.S. Navy te pas
komt en waarbij tientallen hoge en lage
mariniers het leven laten, wandelt hij
plechtig naar de raiUng van het reddende
schip, kijkt als een veldheer naar de nu
rustige zee en naar de zonnige lucht boven
hem.
Vanzelfsprekend zullen economische ar
gumenten bij de totstandkoming van het
filmcircuit een belangrijke rol hebben ge
speeld. Elk filmhuis diende immers tot nu
toe zelf voor de filmverhuurkosten en het
maken van publiciteit op te draaien, maar
ook programmatische factoren zullen bij
de beslissing hebben meegeteld.
Komende week, vanaf woensdag 6 tot en
met zondag 10 september, wordt begonnen
met de Dreigroschenoper. Het is een klas
sieke Duitse film van regisseur G. W.
Pabst uit 1931 naar het wereldberoemde,
gelijknamige stuk van Bert Brecht en
Kurt Weill, die overigens het gegeven aan
The Beggars Opera van Gay en Pepusch
ontleenden. Het verhaal van een romance
tussen de bendeleider Mackie Messer en
Polly Peachum, de dochter van de koning
van de Londense bedelaars, speelt zich
rond 1890 af in de Londense wijk Soho.
Ook de Zandvoortse Film Inn heeft de
draad weer opgepakt. Het nieuwe filmsei-
zoen wordt vanavond en morgenavond
ingeluid met de vertoning van Barbershop
van de befaamde W. C. Fields en Een
duivelse uitvinding van Karel Zeman.
■Laatstgenoemde rolprent is gebaseerd op
fantasieën van Jules Verne, en vormt een
geraffineerde trucage van tekenpoppen en
gewone speelfilm. De voorstellingen, die
plaatshebben in de Zandvoortse Openbare
Bibliotheek aan de Prinsesseweg, vangen
om 21 uur aan.
De verfilming van Pabst getuigt van een
romantische visie. Zijn kijk op dit fel-
satirische en sociaal-realistische werkstuk
van Brecht, schoot de schrijver in het
verkeerde keelgat. Zelfs een proces was
het gevolg van de ruzie tussen Brecht en de
regisseur. Pabst kon echter ongehinderd
zijn gang gaan en zo schiep hij een droom
wereld in Soho, waar het liefdesverhaal
het zwaarste weegt. Toch is het een zeer
bijzondere film geworden, door de sfeer
volle opnamen van cameraman Fritz Arno
Wagner.
Daarnaast ben ik van mening dat iemand
in een democratisch land zelf moet kunnen
uitmaken waarvan hij zich op de hoogte
wil stellen. Om het even of het om bijvoor
beeld Deep Throat of om Midnight Ex
press gaat”.
taat zonder hem precies hetzelfde zou zijn
geweest.
Zolang er heidenfilms worden gemaakt
(en ze blijven komen), is er een centrale
heldenfiguur nodig. Men zou er vrede mee
kunnen hebben als dan tenminste de juiste
figuur maar werd uitgezocht. In „Gray
Lady down” zou dat dan de DSRV (Deep
Submergence Rescue Vessel) en haar uit
vinder en latere bestuurder David Carra-
dine moeten zijn. Dit kleine eenmans-on-
derzeeërtje dat als een insekt op de huid
van de gezonken onderzeeër neerstrijkt en
een verbinding met het vaartuig tot stand
kan brengen waardoor de ingesloten be
manning „over” kan stappen, is de eigen
lijke held van de film waarin met de gezon
ken Neptune gesold wordt via aardver
schuivingen, rotsstprtingen en tenslotte
zelfs via explosieven, die de onderzeeër in
een juiste positie moet manoeuvreren om
de DSRV kans te geven op het ontsnap-
pingsluik te landen.
In een naschrift onder de aftiteling
wordt ons meegedeeld dat de DSRV inder
daad toegevoegd is tot het reddingsarse-
naal van de Amerikaanse marine. Het zou
me niet verwonderen als de hele rampen
film „Gray Lady down” als een gecamou
fleerde reclamefilm is bedoeld voor de
zakformaat-reddingsonderzeeër en daar
mee zou het genre eindelijk eens wat infor
merende „inhoud” hebben gekregen.
Er zijn dan al dadelijk drie menselijke
fouten gemaakt die de ramp veroorzaken:
het was niet nodig dat de Neptune boven
water de thuishaven opzocht; er worden
ondanks een ondoordringbare mist geen
extra lichten ontstoken of seinen gegeven,
en de Noorse boot is in gebreke gebleven
de gevolgen van een niet werkend radar
scherm te verkleinen door voor anker te
gaan.
Het is dan ook niet gering wat er aan
potsierlijks ten beste wordt gegeven in de
gemeenschap van het rustieke dorp Hame
ien; een schaalverkleining van de Belgi
sche staat, zo mag je gerust aannemen.
Kümël (bekend van onder meer de films
Monsieur Hawarden, Malpertuis en De
Komst van Joachim Stiller) omschrijft zijn
nieuwste opus als „een moderne allego
rie”. De inhoud wordt globaal door hem
samengevat als „het verhaal van de ver
krachting van de natuur, parallel met de
verkrachting van een vrouw, maar je weet
nooit of de natuur werkelijk verkracht
wordt qf dat die'vrouw inderdaad ooit
verkracht werd”.
Regisseur Parker had het verhaal bewerkt
van ene Billy Hayes, die in een Turkse
gevangenis moest boeten voor zijn poging
om ruim twee kilo hasjiesj het land uit te
krijgen.
Nu overkomt het meer jongeren door
onbezonnenheid of uit zucht naar avon
tuur, dat zij dergelijke daden begaan,
maar de ontberingen die Billy Hayes uit
straf moest ondergaan stonden in geen
enkele verhouding met het door hem ge
pleegde en erkende delict. Een veroorde
ling tot ruim vier jaar gevangenisstraf
werd, toen die er bijna opzat, omgezet in
levenslang.
Parkers film dikt de gruwelijke ervarin
gen die Hayes opdeed in het corrupte
Turkse gevangenissysteem wat aan, laat
de hoofdpersoon twee fielterige personen
af slachten waar dat in werkelijkheid niet
het geval is geweest en zet de Turken wat
al te karikaturaal neer. Ondanks dat blijft
het een zeer spannende film, die authentie
ke gebeurtenissen compromisloos en beel:
dend weergeeft.
ken uit de film weggesneden, wat de film
niet ten goede is gekomen.
Verder alleen prolongaties. Convoy van
regisseur Sam Peckinpah is gebleven in
Lido. The Greek Tycoon, de Griekse reder
die trouwt met de weduwe van de Ameri
kaanse president, met Anthony Quinn als
de schatrijke Theo Tomasis, is van Luxor
naar Studio verhuisd. In Cinema Palace
voor de tweede week The man with the
golden gun, de zoveelste Bond-intrige, met
Roger Moore als James Bond en Christop
her Lee als de beroepskiller Scaramanga.
Voor de jeugd blijft Pinkeltje in Studio
op zaterdag, zondag en woensdagmiddag
om 2 uur, op zondag ook om 4.15 uur.
In Studio opnieuw vrijdag- en zaterdag
nacht en maandagavond The Marx Bro
thers „At the circus”. Verder in de nacht-
voorstellingen ook Anthony Quinn in „De
Müffia Vergeet nooit” (Frans Hals Theater)
en John Wayne in Comancheros (Lido). De
ontsnapping van de Apenplaneet in Cine
ma Palace en Roxy vertoont in de nacht-
voorstelling Siddhartha naar het boek van
Herman Hesse.
Het begin van deze eeuw is een moeilijke
tijd om terug te halen door middel van
films. Bioscopen bestonden nog helemaal
niet. De eerste films werden gedraaid in
een zaaltje van een café of in een grote
huiskamer. Cinema Palace vertoont filmp
jes van tussen 1915 en 1920. Allereerst 19
minuten lang stadsgezichten van Haarlem,
opgenomen omstreeks 1920 door Poly
goon, dat toen nog in Haarlem was geves
tigd. Als tweede een 12 minuten durende
Nederlandse speelfilm uit 1919 van de
Haarlemse Hollandia Studio. „Toffe jon
gens onder de mobilisatie” werd opgeno
men in de Haarlemse studio’s en op loca
ties op het Zandvoortse strand. De rest van
het programma wordt gevuld met twee
oude Charlie Chaplin films uit de periode
Kasteelheer Rolus wordt in zijn combi
natie van Belgiës laatste romantissche
aristocraat een Jan Doedel van formaat,
önberispelijk neergezet dóór Hugo van
den Berghe. Maar deze rol zakt wel in het
niet bij de oorverdovende dorps-mussolini
die de pittig Vloms klappende Maastrich
tenaar Bert André van Jan Boel heeft
gemaakt.
Het is trouwens vooral in het kielzog van
deze dynamische zaadgrossier dat de juis
te toetsen, voor humor, voor suspense,
voor naturalisme of voor melodrama ver
legd konden worden. Een fraaie rol als
Rolus’ huishoudster is verder weggelegd
voor Elle Ailaert: helhond, zorgzame
pleegmoeder en stokebrand tegelijk.
De van knetterende vloeken stijf staan
de dialogen (Kümel schreef ze in samen
werking met Kees Sprengers) zijn even
uitgekiend en scherp gesneden als de mon
tage van Susana Rossberg, Het draagt
alles bij tot een voor ons taalgebied hoogst
ongewone film, die in hevige mate amu
seert, maar die je tussen de lachstuipen
door vooral niet moet vergeten te bewon
deren als een verduiveld knap werkstuk.
De beide eerste onachtzaamheden ko
men voor rekening van kapitein Paul
Blanchard die .ondanks 'zijn Fransklin-
kende naam natuurlijk door Charlton Hes
ton wordt gespeeld. Een van zijn hoogste
officieren verwijt hem terecht later dat hij
uit eerzucht boven water kwam om zo voor
iedereen zichtbaar de haven binnen te
varen, maar Heston wijst die beschuldi
ging woedend van de hand en niemand
durft er daarna nog met een woord over te
peppen. Integendeel, de hele film door
blijft Heston een onduidelijke heldenrol
spelen en als hij tenslotte op bijna miracu-
Tot dusverre dienden liefhebbers van de
„betere” film in het Haarlemse op hun
quivive te blijven, omdat de films slechts
een of twee keer werden vertoond. Nu
draait een en dezelfde titel op woensdag
avond in het filmhuis van jongerencen
trum DAC in de Ripperdastraat,
donderdagavonds in het filmhuis van jon
gerencentrum Het Plein in Schalkwijk (na
bij Sporthal) en vrijdags, zaterdags en
zondags in Het Melkwoud. Aanvang tel
kens 21 uur.
Mr. J. J. Bertrams, de advocaat die na
mens een groep Turken en enkele Turkse
instellingen probeert de film verboden te
krijgen, bracht donderdagmiddag een be
zoek aan de bioscoop om de première te
bekijken. Zoals bekend heeft de Turkse
gemeenschap in Nederland tegen Mid
night Express geprotesteerd omdat enkele
scènes als grievend ervaren worden voor
het Turkse volk.
Eerst echter even de zaken op een rijtje.
Midnight Express kwam enige weken gele
den voor het eerst op ongewone wijze in
het nieuws. De filmmaatschappij Colum
bia, die deze productie inmiddels dus heeft
uitgebracht, benaderde het ministerie van
Buitenlandse Zaken met het opvallende
verzoek om de adressen te krijgen van
Nederlanders die in het buitenland waren
opgepakt wegens illegaal bezit van drugs.
De vooronderstelling dat het om een
kiene publiciteitsstunt zou gaan, werd al
ras bewaarheid, maar het maakte wel dui
delijk wat het onderwerp van de film was.
ir Circa vijftig Turken demonstreerden donderdagavond in Amsterdam op vreedzame
wijze tegen de vertoning van de film Midnight Expresss (Foto Lex van Rossen).
Het is belangrijk dat zo’n film niet kan
eindigen met een krijgsraad, maar de film
industrie zou nu toch eens eindelijk af
moeten komen van die ene heldenfiguur
die, als men hem goed op de vingers kijkt
niets bijzonder heldhaftigs doet en alleen
uitblinkt door zijn geprononceerde kaak
en zijn staalblauwe ogen.
Ook in „Two Minute Warning", de film
met de ene moordenaar die het stampvoile
voetbalstadion onder vuur houdt, speelt
Charlton Heston een hoge politiefunctio
naris die bijzonder actief en krijgshaftig
rondloopt maar niet in staat blijkt ook
maar iets van alle dreigende onheilen te
voorkomen: er vallen doden bij de politie,
er vallen doden onder het publiek en uit
eindelijk wordt de paniek onder de dui
zendkoppige menigte, waarvoor men
voortdurend bang is, niet voorkomen.
Niettemin loopt feston na afloop met een
overwinningskaak het stadion uit, hoewél
zijn hele optreden van blunders aan elkaar
heeft gehangen en het catastrofale resul-
Duidelijkheid op het filmterrein. Dat
moet de drie Haarlemse filmhuizen voor
ogen hebben gestaan, toen zij besloten tot
de oprichting van het Haarlemse Filmcir
cuit. Het Melkwoud, DAC en Het Plein
werkten tot dusverre ieder voor zich,
maar met ingang van komende week zal
telkens dezelfde film op achtereenvolgen
de avonden in deze filmhuizen te zien
zijn.
Een verstandige en logische beslissing,
dachten we zo. Bovendien kunnen de film
liefhebbers nog andere voordelen ver
wachten van deze eèndrachtige samen
werking. Zo staat er voor begin oktober
een Poolse week op het programma en
brengt men begin november een veelbelo
vend weekeinde, waarin gezamenlijk
maar liefst zestien films worden vertoond;
waaronder dan de nieuwste aanwinsten
uit het Nederlandse filmcircuit.
Hugo van den Berghe als Benjamin Rolus, kasteelheer en burgemeester van Hameien
en Willeke van Ammelrooy als Pascale in ’Het Verloren Paradijs’ van Harry Kümel
(City 2, Amsterdam)
De Turkse gemeenschap in Nederland
valt vooral over enkele scènes waarin de
hoofdpersoon zich laatdunkend over het
Turkse volk uitlaat en het letterlijk voor
„zwijnen” uitmaakt. De afgelopen week
ontstond daardoor grote beroering onder
de Turken, die dreigden met acties met
rookbommen bij de theaters waar de film
zou worden vertoond. Het bleef gisteren
voorlopig vreedzaam, al wérd nadrukke-
Al bij al lijkt de filmmaatschappij Co
lumbia wel te varen bij alle publiciteit. Er
waren zelfs hardnekkige geruchten in om
loop, die wilden dat de filmmaatschappij
zelf de hand zou hebben gehad in de ver
warrende berichtgeving rond het al dan
niet knippen in de film. De heer Ooms,
directeur van Columbia Amsterdam en
gisteravond in de hoofdstedelijke bio
scoop aanwezig, ontkent die suggestie met
de grootste nadruk. „Nee, stel je voor! Dan
zouden wij de grootste problemen krijgen
met de Nederlandse Bioscoopbond. Wij
hebben niet eerst moedwillig bekend ge
maakt te zullen knippen om dat vervol
gens te herroepen”.
Ooms: „Het lijkt me fout om zelfs maar
met die gedachte te spelen om de simpele
reden dat we de Turken hier beslist niet
onnodig tegen de haren in willen strijken.
De aardigheid van Het Verloren Para
dijs is, dat Harry Kümel alles heeft nagela
ten om zijn tamelijk platvloerse gegeven
een rechttoe-rechtaan-behandeling te ge
ven. Eerlijk gezegd geloof ik dat Kümèls
verhalen over allegorieeën vooral niet te
serieus genomen moeten worden. Dat
spottend naar zijn vaderland kijken, zal
weliswaar Kümel ten voeten uit zijn, maar
de film lijkt toch vooral te zijn voortge
sproten uit de behoefte tot een vormexpe
riment. En als zodanig heeft Het Verloren
Paradijs in ieder geval zijn grootste char
mes.
De conceptie wordt beheerst door een
principe dat men in Frankrijk pleegt aan
te duiden als „rupture du ton”. Kümels
film verschiet om de zoveel minuten van
toonsoort. Hij zet in als een noodlotstrage
die, verkeert tot plattelandsklucht, lijkt
zich vervolgens maatschappelijk geënga
geerd toe te zullen spitsen, verkleurt tot
satire, transformeert zich tot thriller, ont
popt zich als romantisch melodrama, om
uiteindelijk als farce te eindigen.
Een ongewone stilistiek (zeker in Neder
land of België) om speelfilms mee te ma
ken en je zit zo nu en dan ook wel met je
ogen te knipperen. Het interessante zit
echter minder in het lef van die methode,
dan wel in de ontstellende vormvirtuositeit
waarmee Kümel al die hachelijke bochten
te nemen weet. In een vliegende vaart, met
een accuratesse en een gevoel voor timing
die onthutsend zijn. En overtuigend in alle
deelgenres. Vooral in de kasteelscènes zet
Kümel de meest prachtige en uitgebalan
ceerde interieurscènes overeind. Schitte
rend van fotografie (van Kenneth Hodges),
maar ook qua scèneopbouw.
Een introductie zoals Willeke van Am
melrooy als Pasquale hier door bewonde
raar Kümel geschonken krijgt, moet een
droom zijn voor iedere actrice. We hebbed
Willeke van Ammelrooy al in zekér vijf
films ooit naakt uit meertjes en dergelijke
zien oprijzen en een Venus van Botticelli is
ze er nog steeds niet van geworden, maar
mooier dan bij Kümel heeft ze er nog nooit
bij gestaan. En zonder te willen beweren
dat ze hier de rol van haar leven speelt, als
„femme fatale” is haar creatie' perfect.
