I
I
jren
lurlijk
/ijken,
iberen
n. An
die tot
>n ver-
us het
a
pc*
11
ZOEKEN NAAR BLIJVEND GOEDE OPLOSSINGEN
!t 5
I
i
3
- FJ
t? 1
■4
I
0
A
Uit de stad weg
Coöperaties
w
L
I
Bk
H I IBi
J
b
I
K
v 1
I
I
1/
9 1
- im
Velen in derde wereld hebben
nooit een kans gehad
Lijkverbranding in Calcutta
Mother Teresa (midden) met enkele medewerksters
Een typerend beeld voor de alleramsten in Calcutta: het h/k van een
schappelijk systeem te doorbreken
is natuurlijk geen simpele zaak.
Het aanleren van hygiene is een belan
grijke zaak. Hier leert een moeder hoe ze
haar kleuter in het schuim moet zetten.
haar vader aan de drank raakte,
omdat hij geen werk had, liet hij zijn
vrouw en dochtertje in de steek. Die
twee zochten een plekje bij het stati
on, waar ze ’s nachts konden slapen.
problematiek ook enorm. In een
ruimte van twee vierkante meter
wonen complete, grote gezinnen. Ie
dereen zit boven op elkaar. De man
nen zijn vaak verslaafd aan alcohol
om alle ellende weg de drinken. Die
alcohol wordt in de slums gepompt
door rijke handelaren. Zo hoorde ik
vertellen over lieden uit de staat
Bihar, die trucs met melasse laten
aanvoeren, waarmee dan een ge
meen soort alcohol wordt vervaar
digd. Een kwart van de verpauperde
bevolking drinkt illusies. Een soci
aal werker: „Die handelaren verdie
nen goud aan de ellende van ande
ren. Kleine winkeltjes met die likeur
halen een omzet van 20.000 roepies
per maand. Pas nog stierven er hier
vier jonge mensen aan leverziekten.
Drank is hier niet verboden, zoals
bijv, in Madras”.
In de omgeving van het centrum
van Frère Gaston ontmoette ik het
Franse echtpaar Leo en Francoise
Jalais. Jaren geleden troffen ze el
kaar daar. Ze waren onafhankelijk
van elkaar als vrijwilligers geko
men. Ze zijn nu helemaal onderge
doken'in de slums; leven er samen
met de bevolking; helpen mee aan
het sociaal centrum; hebben zelf ook
een opvangplaats gemaakt voor kin
deren. Hun eigen kinderen (twee)
leven met de andere kleintjes en
spreken de volkstaal. Je kunt je af
vragen of dat allemaal zin heeft, Of
het geen druppel op de witgloeiende
plaat is. Maar dat is praten vanuit
een luie-stoel-standpunt. Als je ziet
hoe de slumbewoners blij zijn, dat er
aandacht aan hun problemen ge
schonken wordt dan hoef je geen
antwoord meer op zulke vragen.
Dan blijft voor ons slechts de taak
om dat soort werk te kunnen laten
voortduren.
Geen wonder, dat de communisten,
met name op het platteland, actief
zijn. Tijdens de deelstaat-verkiezin-
gen ben ik op mijn tocht door het
platteland van Andrha Pradesh heel
wat communistische activiteiten te
gengekomen. Het percentage com-
munisten-stemmers is nog klein,
maar bij een grotere bewustwording
van de massa (nu kan men alleen
nog maar in de grote steden TV
ontvangen, zwartwit en van matig
gehalte) zal het niet verwonderlijk
zijn als die macht groeit. Het kapita
lisme in zijn meest feodale structuur
name
te st'e-
lalisti-
et wel
at alle
i’eresa
1 niet
-geten
a onze
t naar
ied in
ft. Zo
t aan-
lerlan-
doen:
zuster
belten
'S ver-
n een
betere
heeft nu nog praktisch overal het
rijk alleen.
In de steden zijn de vakbonden
nog te veel verdeeld. Zij kunnen nog
weinig uitrichten. Het
verdeel-en-heers-principe wordt be
drijvig toegepast. En wat zou men?
De arbeidsmarkt geeft de werkge
vers geen zorg. Er zijn werkers ge
noeg te krijgen voor een marginaal
loon. De stroom van buiten naar de
stad gaat maar door. Met alle pro
blematiek vandien. Neem die eens
van de jonge meisjes, die als hulp in
de huishouding in de stad willen
gaan werken. Ze worden volledig
uitgebuit voor een hongerloontje en
daarbij meestal seksueel misbruikt.
Katholieke zusters in Bombay heb
ben een tehuis ingericht, dat als een
soort arbeidsbureau en bescher-
mingsinstituut voor die meisjes op
treedt. Voor de meisjes worden
werkgevers gezocht, die een con
tract met strenge voorwaarden moe
ten tekenen. Gecontroleerd wordt of
men zich daar aan houdt. De meisjes
kunnen ’s nachts in dat tehuis sla
pen, volgen er avondonderwijs, krij
gen medische verzorging enz.
Met speciale sociale projecten pro
beert men de stadsimmigranten
weer naar de buitenkant van de
stad, naar het platteland eromheen,
te krijgen. Zo is er bij Calcutta het
zg. Groene Triangel-project. Men
ontwikkelt er kleine industrievesti
gingen, werkplaatsen; men bouwt er
redelijke huisjes; men koopt in coö
peratief verband bouwgrond; men
totaal wegnemen van eigen initiatief
en gevoel voor eigenwaarde. Daar
wordt, zij het meestal kleinschalig
(maar wat heet in een land als India
klein?) aan gewerkt. Is het bijvoor
beeld kleinschalig als duizend men
sen per dag medische hulp komen
halen in een sociaal-medisch cen
trum, zoals dat gerund wordt door
een Zwitserse broeder en een Frans
echtpaar in Bilkhana, een Moslim-
slumwijk in Calcutta?
Frère Gaston heeft de steun van
een doktersteam, dat op vrijwillige
basis helpt. Er is een crèche, zodat
moeders kunnen gaan werken en
geld verdienen voor hun eigen kin
deren. Er worden huisjes gebouwd,
waar tot nu toe slechts gammele
huttén stonden. De (nog open) riole
ringen en paadjes tussen de huizen
in de slums worden van beton ge
maakt, zodat die in ieder geval zo
veel mogelijk schoon gehouden kun
nen worden. Er worden klassen ge
vormd, waar de kinderen les krij
gen, maar ook goed voedsel. Er
wordt de mensen zoveel mogelijk
bijgebracht, dat ze door werk wel
licht los kunnen komen uit die naar
beneden drukkende sfeer. Dat
houdt in dat men probeert voor
werk te zorgen. Er worden werk
plaatsen opgericht, waar via hande
narbeid of met kleine machines pro
ducten voor bedrijven kunnen wor
den vervaardigd, zoals matten, man
den, kleedjes (met kleine weefgetou
wen) of artikelen, die ze zelf kunnen
gaan verkopen.
Frère Gaston: „Het is een eerste
aanzet, een basis. Zo kunnen de
mensen zien, dat het ook anders
kan. Zelf voor een goede hygiëne
zorgen; zelf werkzaam zijn. -Het
draagt bij tot een grotere bewust
wording; tot een wat menselijker
leven. Natuurlijk moeten de mensen
nog veel leren. Ze hebben nooit een
kans gehad. Als je ze eten geeft
via hulporganisaties als Caritas, Ca
re enz. moet je er op letten, dat je
ze eerst de vitaminenrijke biscuits
geeft en laat opeten, voordat ze hun
rijst krijgen. Anders nemen ze die
biscuits mee en verkopen ze. Dat
kun je ze niet kwalijk nemen, als ze
op een niveau leven, waar elke roe
pie (32 cent) als een stukje goud voor
ze is. Er worden pompen geslagen
voor goed water en er wordt voor
electriciteit gezorgd."
Het zijn niet alleen huisvestings-
en voedselproblemen, die de slums
teisteren. Moreel en sociaal is de
Op alle mogelijke manieren wordt
geprobeerd de gang naar de stad
vanaf het platteland af te remmen.
Misschien ligt de mogelijkheid in het
formeren van coöperaties (daar
wordt hier en daar intensief mee
gewerkt) zodat landarbeiders op
den duur zelf een lap grond kunnen
krijgen en ze niet meer afhankelijk
zijn van de uitbuitende kaste van
landlords. We noemen daar het be
grip kaste. Ook dat speelt in India
natuurlijk een grote rol. De hindoe-
godsdienst kent nu eenmaal het sys
teem van de kasten, met de Brahma
nen aan de top. Wie onderligt is er
slecht aan toe. Mensen uit de lage
kaste kunnen tijdens hun leven
nooit een stap hoger komen. De ho
gere kasten delen de lakens uit en
hebben het geld. De paria’s, de uit
gestotenen kunnen slechts genade
brood eten. De laatste tijd komen zij
echter meer en meer in opstand,
zoals dezer dagen weer bleek. Dat
eeuwenoude culturele
Overdag trokken ze de stad in om
wat eten bij elkaar te krijgen. Op
een ochtend vorig jaar ging het
meisje alleen op pad. Toen ze ’s
avonds terugkwam bij het station
was haar moeder weg. Ze was ge-
Een communistische verkiezingsoptocht in India.
zet er scholen op; er komt een zie
kenhuisje. Dat gebeurt voor een deel
met Duitse en Nederlandse financië
le hulp. Als de mensen maar een
in hun ogen al redelijk bestaans
minimum hebben, dan komen ze
wel. Nu trekken ze naar de stad,
omdat op het platteland hoogstens
vader en moeder iets met landar
beid kunnen verdienen, maar in de
stad ook de kinderen wat bij elkaar
kunnen scharrelen (over een verbod
SM
en
tuurlijk niet te praten). Daardoor
wordt het totaal gezinsinkomen in
de stad wel groter dan erbuiten,
maar de mensen vergeten als ze ko
men, dat het leven in de stad ook
al weer relatief gezien natuurlijk
duurder is. Een project als dat van
de Groene Triangel kan wellicht de
goede weg aangeven.
De realiteit blijft echter, dat je
overal in de grote Indische steden
achter de westers aandoende facade
(overblijfselen vaak van de Britse
overheersing) de discriminatie, ar-,
moe en ellende ziet en ruikt. Iedere
scharrelaar in lompen, iedere slum-
bewoner draagt zijn eigen tragedie
met zich mee. Zoals dat meisje Fari
da in Bombay, dat ik sprak. Toen
een dochtertje had. Ze hadden het
lichaam van de moeder wegge
haald... Het meisje ging aan het
zwerven totdat ze terecht kwam in
het tehuis voor werkende meisjes,
dat ik al eerder noemde. Zij hoeft
althans op dit moment niet meer
op de vuilnishopen van de rijkere
lieden te graaien naar nog bruikba
re kooltjes voor een vuurtje om eten
te koken. Zij is één van de gelukki
gen, die dank zij hulp van mensen-
met-een-hart (en indirect dank zij
geldelijke steun van hulporganisa
ties) hoop heeft gekregen op een
leven als een menselijk schepsel. Je
zou eigenlijk wensen, dat iedereen
daar eens een paar dagen kon rond
kijken.
■j
f
1
r-'- -
i
s 'Wr
-
-
A
■y
■>-
■X'
