TURKSE DISCUSSIE OVER BUITENLANDSE POLITIEK
Zes oktober
benoeming
Oostduitse
opvolger
Kenyatta
Weer doden
PAUS SPREEKT MET PERS
in Iran
Na beschuldiging van spionage
Kantoor van Westduits
parlementslid doorzocht
met kabinet
Portugese CP
ontkent band
vluchtelinge
keert terug
Vredeling naar
Verenigde Staten
Kunstijsbaan
Eindhoven in
lichtelaaie
overleg met Smith
Nkomo ontkent geheim
|l
s
iif
Zwarte journalist
Thloloe vrijgelaten
Nabuurschap
3
BINNEN- EN BUITENLAND
19 7 8
SEPTEMBER
ZATERDAG 2
ie
Is
de Gaza-strook.
rs
rf
IS
rs
ht
BONN (DPA, Reuter). Beambten die een on
derzoek instellen naar het jongste spionageschan-
daal in de Bondsrepubliek, hebben gisteren het
kantoor doorzocht van de 34-jarige dr. Uwe Holtz,
een lid van de sociaal-democratische bondsdag-
fractie, die sinds 1974 voorzitter is van de commis
sie voor ontwikkelingshulp. Een half uur tevoren
had de in spoedzitting bijeengeroepen bondsdag
de onschendbaarheid van de betrokken afgevaar
digde opgeheven.
p
TEL AVIV (AP). De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken
Mosje Dajan is bezig de opinies van de Palestijnse Arabieren in de
bezette gebieden te peilen. Gisteren werd doorde „Jeruzalem Post”
gesuggereerd dat zijn onderzoekingen wellicht kunnen leiden tot
kleine wijzigingen in het Israëlische vredesvoorstel, met name ten
aanzien van de kwestie van beperkt zelfbestuur voor de bewoners van
de westelijke Jordaanoever en in
Dajan peilt opinies Palestijnse
■it
le
ft
Arabieren in bezette gebieden
Een twaalftal Roemeense generaals en veiligheidsfunctiona
rissen is gedegradeerd en voor ondervraging aangehouden
terwijl hun huizen worden doorzocht, aldus is gisteren verklaard
door westerse diplomaten in Boekarest.
jk
ie
Thloloe werd op 1 maart van het vorig
jaar in zijn woning aangehouden. Terwijl
hij gevangen zat, werd hij in oktober her
kozen als voorzitter van de zwarte journa
listen vakbond (UBJ). Op 19 oktober werd
de UBJ, evenals 16 andere zwarte organi
saties door de Zuidafrikaanse regering
verboden. „The World” mocht niet meer
verschijnen.
Een zegsman bij de „Post” verklaarde
dat Thloloe waarschijnlijk bij deze krant
zal komen werken.
In Meshad waren enkele duizenden mos
lims bijeengekomen om de sterfdag te
herdenken van Mullah Achmed Kafi, een
islamitische geestelijke die 40 dagen gele
den bij een auto-ongeluk in de omgeving
van Meshad om het leven kwam.
TEHERAN (AP). Bij botsingen tus
sen Islamitische demonstranten en op
roerpolitie in de Iranese stad Meshad,
780 kilometer ten noordoosten van Tehe
ran, zijn gisteren zeker vier mensen om
het leven gekomen en meer dan tien ande
ren gewond geraakt.
De uitgeweken Iraanse moslemleider
Ayatullah Khomeini is het brein achter
„alle binnenlandse opstanden” tegen het
bewind in Iran, zo heeft de woordvoerder
van Khomeini, Sadek Isfahani, verklaard
in de wekelijkse bijlage van het Libanese
dagblad „An Nahar”.
„De staatsreligie zal vanzelfsprekend de
islam zijn en vandaaruit zullen wij een
dialoog met alle andere partijen en de
wereld beginnen,” zo zei hij.
ISTANBOEL. Turkijes buitenlandse politiek
staat deze zomer onder doorlopende discussie. De
wijze waarop het Amerikaanse Congres het wape
nembargo tegen Ankara ten slotte heeft opgehe
ven („halfslachtig” wordt die hier genoemd), het
niet op gang komen van nieuwe westerse leningen
waarop werd gehoopt (men spreekt nu van een
„economisch embargo” om politieke concessies
inzake Cyprus los te krijgen), de importbeperkin-
gen van de negen EG-landen op Turkse textiel, dit
alles leidt tot de vraagstelling of Turkije zich in
de toekomst niet meer, of zelfs uitsluitend, moet
gaan oriënteren op de ontwikkelingslanden en de
„Ongebonden Staten”.
Voor Turkijes nieuwe minister van Buitenlandse
Zaken, Ockun, is dat geen vraag: hij is de top van
een groep jongere diplomaten die al jarenlang
hebben gepleit voor meer toenadering tot de onge
bonden wereld en die de laatste tijd de meerder
heid op het ministerie zijn gaan uitmaken. Eerder
deze zomer heeft Ockun een serieuze poging ge
daan te worden toegelaten tot de Conferentie van
Ongebonden Staten in Belgrado, in de status van
waarnemer of gast. Joegoslavië was het eerste
land dat premier Ecevit bezocht en Ockun ging
(Van onze redacteur in Turkije.
Frans van HasseltX
op de hoogte gesteld had van de huidige
gevoelens onder de Palestijnse Arabieren”
in de gebieden die Israel sinds de oorlog
van 1967 bezet houdt.
President Anwar Sadat van Egypte zal
volgende week dinsdag een gedetailleerd
plan voor een algehele vredesregeling in
het Midden-Oosten voorleggen aan de top
in Camp David, zo is gisteren vernomen
van het ministerie van Buitenlandse Zal
ken in Cairo.
In grote lijnen is dit plan gebaseerd op
de bekende Egyptische eis dat Israel zich
volledig moet terugtrekken uit bezet Ara
bisch gebied. „Het nieuwe plan zal in detail
weergeven hoe deze terugtrekking uitge
voerd kan worden, en welke veiligheidsre
gelingen nodig zijn voor alle partijen in het
gebied”, aldus een zegsman.
BRUSSEL (AP). De Nederlandse oud-minis-
ter van Defensie Henk. Vredeling, thans com
missaris voor Sociale Zaken en werkgelegen
heid bij de Europese Gemeenschap, wordt
maandag in Washington verwacht. Daar zal hij
besprekingen voeren met de Amerikaanse mi
nister voor Arbeid Ray Marshall en de voorzit
ter van de Amerikaanse vakbondsfederatie
AFL-CIO, George Meany.
In diplomatieke kringen werd gezegd dat de
besprekingen uiteindelijk zouden kunnen leiden
tot het opzetten van gezamenlijke Westeuropees-
Amerikaanse projecten voor onderzoek van de
werkgelegenheidsproblematiek en aanverwante
zaken
Vredeling zal tevens besprekingen voeren over
arbeidsveiligheid en de positie van de vrouw.
Verder staat op het programma een bezoek aan
■een instituut voor herscholing in Baltimore. Het
bezoek duurt tot 10 september.
Paus Johannes Paulus I hield gisteren een toespraak tot de pers. Hij riep de
aanwezigen op met liefde voor de waarheid en respect voor de menselijke waardigheid
hun plicht te verrichten.
De bondsdag handelde op verzoek van de hoogste openbare
aanklager, Kurt Rebmann, die woensdag had bekendgemaakt
dat hij een onderzoek instelde naar mogelijke inbreuken op de
staatsveiligheid. Eerder hadden bladen van de Springer-pers
bericht dat een naar het westen overgelopen Roemeense staats
secretaris, Ion Pacepa, tegenover de Amerikaanse geheime
dienst CIA had onthuld, dat zich in de hoogste Westduitse
regeringskringen communistische spionnen bevinden.
De 320 van de 518 telegrafisch opgeroepen bondsdagleden,
die aan de buitengewone vergadering deelnamen, steunden
unaniem de aanbeveling van de desbetreffende commissie om
de onschendbaarheid van de betrokken afgevaardigde op te
heffen. Officieel werd diens naam niet genoemd.
Voorzitter Karl Carstens, die als enige het woord voerde, legde
er de nadruk op dat de uitspraak van de bondsdag geen oordeel
Inhoudt over de betrokkene.
Holtz stemde zelf ook voor opheffing van zijn onschendbaar
heid. Hij heeft herhaaldelijk verzekerd dat de verdenking dat hij
een communistische agent zou zijn, volkomen ongegrond is.
Terwijl zijn kantoor werd doorzOcht, verklaarde hij het slach
toffer te zijn van een „campagne van tamelijk grote omvang”.
Dr. Holtz, die historicus is, zei ook dat hij geen voet meer in zijn
kantoor had gezet sinds een journalist hem had ingelicht over de
tegen hem bestaande verdenking.
De Turkse premier heeft sindsdien meer van dit
soort bedekte uitvallen gedaan in de richting van
voorwaarden opleggende instellingen als het Inter
nationale Monetaire Fonds (waarvan juist weer
een commissie ter inspectie in Ankara aanwezig is)
en de Wereldbank, zonder deze bij naam te noe
men. De grote vraag die men zich in Turkije en
daarbuiten stelt is, of dit niet de inleiding is tot een
procedure, waarbij Turkije daadwerkelijk toe
treedt tot de „77" armere landen, wier aantal
intussen al is gegroeid tot over de honderd.
Dat zou dan natuurlijk moeten samengaan met
verslapping, of zelfs afbreking van de banden met
lichamen als de EG en de IEA. Met de EG zijn de
betrekkingen in feite al bevroren sinds de mislukte
De twee gematigde zwarte nationalisten
bisschop Moezorewa en ds. Sithole, beiden
lid van de nu fungerende overgangsrege
ring, hebben verklaard dat tijdens deze
bijeenkomst aan Nkomo het leiderschap
van de toekomstige zwarte meerderheids
regering is aangeboden.
Nkomo noemde berichten over de bij
eenkomst „onzin”. „Smith is hun man en
zij denken, dat Smith hen in de steek zal
laten. Als zij dromen, dromen zij van Nko
mo”, aldus de guerrillaleider.
Sithole heeft gisteren gewaarschuwd dat
de overgangsregering uiteen kan vallen als
Associatievergadering van december 1976; Tur
kije, dat nog niet eens het protocol heeft onderte
kend waarbij de uitbreiding van de „Zes” tot de
„Negen” door Ankara bevestigd wordt, is toene
mend gefrustreerd door de manier waarop het
vanuit Brussel wordt behandeld.
Ankara’s belangstelling voor de EG lijkt eigen
lijk alleen nog maar politiek gegrond; men is bang
voor de invloed die Griekenland erin kan gaan
ontplooien als dat het tiende lid zal zijn geworden,
over twee jaar. Niemand zal intussen verbaasd zijn
als het ook dit jaar niet luljt de voorgeschreven
Associatievergadering tussen Turkije en de EG te
houden
Een eventuele beslissende stap in de richting van
de „77” van Turkse kant zou moeten worden
gedaan vóór de volgende Unctad-conferentie, die
in mei in Manilla wordt gehouden. Reeds zo\i iets
van Turkijes zwenking kunnen blijken bij de VN-
conferentie voor Technische Samenwerking van
Ontwikkelingslanden'in Buenos Aires, die afgelo
pen woensdag is begonnen en tot 12 september zal
duren. Juist op het gebied van de techndlogie
immers moet de verleiding voor de Turken groot
^ijn om in nieuw internationaal verband een eerste
viool te gaan spelen in plaats van zoals tot nu toe,
in Europees verband, een tweede of derde.
een van de deelnemers zou meedoen aan
een vredesconferentie met het Patriottisch
Front. Een besluit tot deelneming aan een
dergelijke conferentie deze is voorge
steld door Engeland en de Verenigde Sta
ten kan alleen met algemene stemmen
worden genomen en dat is op het ogenblik
onmogelijk, zo stelde Sithole.
In Loesaka wordt momenteel vergaderd
door de zogenaamde „frontlijnstaten”. An
gola, Mozambique, Botswana, Tanzania en
Zambia ondersteunen de guerrillabewe
ging tegen hef bewind van premier Smith.
Eindhoven - Even voor drie uur is in de
nacht van vrijdag op zaterdag brand ontdekt
op de kunstijsbaan aan de Anton Coolerlaan
in Eindhoven. Even later stond het hele
complex in lichtelaaie. De gemeentebrand-
weer van Eindhoven en de bedrijfsbrand-
weervan DAF bestrijden het vuur met groot
materieel. Over het ontstaan van de brand is
vooralsnog niets bekend.
De drie genoemde ministers hebben de
CDS-verklaring overigens niet met zoveel
woorden tegengesproken. Op vragen om
trent de zaak gaven zij een ontwijkend
antwoord.
LISSABON (DPA). In het nieuwe
Portugese kabinet zitten geen ministers
die nauwe banden hebben met de Commu
nistische Partij. Dit heeft de Portugese
CP gisteren in Lissabon verklaard.
JOHANNESBURG (AP). De voorma
lige voorzitter van de Zuidafrikaanse
bond van zwarte journalisten en verslag
gever van het zwarte blad „The World”
Joe Thloloe, is na 547 dagen hechtenis in
vrijheid gesteld, zo meldde de „Johannes
burg Post” gisteren.
Nadat sommige demonstranten begon
nen waren de ramen van banken en win
kels in te gooien, loste de politie eerst een
aantal waarschuwingsschoten en opende
vervolgens het vuur op de menigte, aldus
persberichten.
Reagerend op berichten dat president
Carter mogelijk een Amerikaanse militai
re rol in het Midden-Oosten zal voorstel
len, zei hij: „Egypte ziet betrekkingen van
goede nabuurschap als de beste waarborg,
en niet een buitenlandse militaire aanwe
zigheid”.
Premier Menachem Begin van Israel leg
de gisteren de laatste hand aan de Israëli
sche voorstellen. Vandaag zal hij een rede
voor radio en televisie houden. Tot dusver
heeft Begin steeds beklemtoond dat een
meerderheid van de Israëliërs hem steunt
in zijn afwijzing van de Egyptische eis dat
Israël zich volledig moet terugtrekken op
de grenzen van 1967.
Eerder deze week keerde Begin zich al
krachtig tegen de suggestie dat Ameri
kaanse troepen gestationeerd zouden kun
nen worden op de westelijke Jordaanoe-
ver om Israels veiligheid te garanderen.
„Wij willen geen beschermde joden zijn”,
zo zei hij.
Het ziet er naar uit dat Begin niet verder
wil gaan dan „nieuwe formuleringen” van
zijn al afgewezen vredesplan, dat voorzag
in terugtrekking uit het grootste deel van
de Sinaï en een beperkt Arabisch zelfbes
tuur in cis-Jordanië en Gaza, onder Israë
lisch militair toezicht.
De Sovjet-Unie en Syrië hebben gisteren
in een gezamenlijk communiqué de top in
Camp David afgewezen als een gevaarlij
ke onderneming. Vooral gevaarlijk is het
streven van Israel en Egypte, met actieve
deelneming van de Verenigde Staten, om
een alomvattende vredesregeling te ver
vangen door afzonderlijke deelakkoor
den, aldus het communiqué dat in Moskou
is uitgegeven.
„Op z’n hoogst een vage beginselverkla
ring, bedoeld om tijd te winnen en andere
Arabische partijen te bewegen zich aan te
sluiten, zoals koning Hoessein van Jorda
nië”. Dat is wat de leider van de Palestijn
se bevrijdingsbeweging PLO, Arafat, ver
wacht van de komende topontmoeting. Hij
deed deze uitspraak in een interview in het
Franse dagblad Le Monde.
en
en
it-
IV
ar
ir-
's;
!e-
in
iu
Het communiqué was niets anders dan
een „nieuwe poging” van de CDS „druk uit
te oefenen op de staatsmacht en de demo
cratische instituten te chanteren”, aldus de
CP
ns
en
ur
ke
en
er
ur
ol-
let
se-
e-
V
te
en
ar
ie
jd
in
en
iie.
iet
er-
Jg-
or-
en
ou
an
ik-
er
?ie
er
iet
eg-
ge-
er,
dt,
ise
len
or-
ien
m
u-
Cr f
?n
£r
IU
2S
?n
m
it.
ig
al
rit
ir,
ng
tot
a’s
»as
lat
’ik-
;e-
en
in-
jk
en
tv,
>e-
■k,.
e-
le
;d
/I
ij
in
d
(Van onze redactie buitenland)
LOESAKA. De Rhodesische guerril
laleider Nkomo heeft gisteren ontkend
dat hij midden augustus in Zambia in het
geheim vergaderd heeft met premier
Smith van Rhodesië, president Kaunda
van Zambia en de voormalige Nigeriaan-
se minister Van Buitenlandse Zaken Gar
ba.
De zuiveringsmaatregel staat kennelijk in verband met het
overlopen van Ion Pacepa, naar het westen, zo meenden zijn.
Pacepa, die vórige maand in de Verenigde Staten opdook na
plotseling te zijn verdwenen uit een hotel in Keulen, was belast
met de Roemeense staatsveiligheid en had rechtstreeks toegang
tot president Nicolae Ceaucescoe.
Uit Boekarest is verder vernomen dat een bijzondere commis
sie van het centraal comité van de Roemeense communistische
partij is opgericht om een onderzoek in te stellen naar de
bemoeienissen van Pacepa met het staatsveiligheidsapparaat.
Istanboelse conferentie als woordvoerders opge
treden maar de Turkse premier Ecevit „stal de
show” met zijn rede van een half uur op de eerste
dag.
Opmerkelijk fel hekelde hij daarin „landen en
instellingen” in het Westen die de economieën van
ontwikkelingslanden veroordeelden tot „stagna
tie” in de naam van „stabiliteit”, waarmee alleen
maar het gevaar in de hand wordt gewerkt van
„autoritaire regimes” in die landen, regimes waar
voor multinationals „zelfs in hun moederlanden"
dikwijls een zwak vertoonden.
naar New Delhi, waar hij zelfs zover ging te
verklaren dat Turkije „voorlopig” („for the time
being”) de NAVO en CENTO niet zou verlaten; een
lidmaatschap dat natuurlijk een ongebonden sta
tus in de weg staat.
In India werd het hem echter duidelijk dat het
dit jaar niet meer lukken zou en dat hij zich nu
alvast moest gaan richten op deelname aan de
topconferentie van Ongebonden Staten die vol
gend jaar in Havanna wordt gehouden. Belgrado
werd voor de Turken een extra bittere pil, doordat
er inzake Cyprus een „concensus" werd aangeno
men die nog anti-Turkser uitviel dan bij vorige
conferenties:voor het eerst werd namelijk de
mogelijkheid van VN-sancties genoemd. India,
Joegoslavië en ook Egypte, dat sinds de vliegtuig
kaping van Larnaca anti-Kyprianou is. hebben
Turkije zwaar teleurgesteld door zich niet sterker
tegen deze concensus te verzetten.
Door de oppositie werd na dit echec het aftreden
van Ockun geëist, maar deze gaat juist met meer
klem op de ingeslagen weg voort. Ondanks de anti-
Cubaanse stromingen die op de recente conferen
tie tot uiting kwamen, wordt nu het gastland van
volgend jaar vriendelijk gestemd; deze winter zul
len daarmee de diplomatieke connecties worden
hersteld en Cuba zal een grote ambassade in
Ankara openen.
Essentiëler is echter de vraag, hoe Turkije zich
de komende maanden zal opstellen op economi
sche gebied. Het is niet alleen nog altijd geassoci
eerd lid van de EG, met de vroeger beleden bedoe
ling daar op den duur (na Griekenland, Portugal
en Spanje) volledig lid van te worden, het maakt
ook deel uit van de International Energy Agency,
opgericht na de oliecrisis van 1973’74 als eën club
van rijkere landen, zich afzettend tegen dreigende
„chantage” van grondstoffen bezittende landen.
Bij de vierde Unctad-conferentie in Nairobi vorig
jaar steunde Turkije de ontwikkelde landen tegen
de „77” die probeerden grotere faciliteiten te krij
gen bij afbetaling van schulden, faciliteiten die
Turkije nu zelf zo heftig nastreeft.
Des te sterker heeft dan ook de aandacht getrok
ken. dat Turkije deze zomer als gastheer is opge
treden en twee miljoen TL. heeft uitgetrokken
voor een grootscheeps seminarium van de zoge
naamde „Nieuwe Internationale Economische Or
de” onder de titel „Balans van vier jaar". Dit is een
organisatie die ijvert voor het sterk worden door
onderlinge solidariteit van de Derde Wereld en die
nauw is| gelieerd aan de zg. „Brandt-commissie”
die de Noord-Zuid-tegenstelling in de wereld cen
traal stelt. Twee leden van deze commissie, de
Nederlandse oud-minister Jan Pronk en de
Zweedse econoom prof. Goeran Ohlin, zijn op de
WEST BERLIJN (AP). Een van de
zeven Oostduitsers, die woensdag van de
kaping van een Pools lijntoestel gebruik
maakten om naar het Westen over te lo
pen, is inmiddels van gedachten veran
derd en naar Oost-Duitsland terugge
keerd.
Khomeini, een geestelijke leider van de
grootste Islamitische sekte in Iran, de Sji’i-
ten, streeft het afzetten van de sjah na en
wil een republiek uitroepen, „die neigt
naar communisme noch kapitalisme,
maar gebonden zal zijn aan de derde we
reld, om de werkelijke derde supermacht
van het heelal te vormen”, aldus Isfahani.
Zij reageerde daarmee op een communi
qué dat de conservatieve centrum-demo-
craten (CDS) donderdag uitgaven en
waarin zij zeiden dat minstens drie nieuwe
ministers banden met de CP hebben. De
genoemde bewindslieden zijn Costa Leal
van Arbeid, Correira Gago van Buiten
landse Zaken en Pereia Magro van Sociale
Zaken.
NAIROBI (DPA). De Keniase een
heidspartij KANU zal op 6 oktober tij
dens een speciaal partijcongres de opvol
ger van de overleden president, Jomo
Kenyatta, aanwijzen. Dit heeft de funge
rend president, Daniel Arap Moi, gisteren
in Nairobi meegedeeld.
Moi, die niet tot de grootste stam der
Kikujus behoort, sprak zich krachtig uit
tegen „sectarisme, stammenstrijd en per
soonsverheerlijking”. Hij geldt volgens
waarnemers als kandidaat met de meeste
kans voor het ambt van president.
Over de economische politiek zei Moi,
dat hij buitenlandse investeringen in het
land zou aanmoedigen. De veiligheidstroe
pen zullen, tot er een nieuwe president
wordt gekozen, „maximaal werkzaam”
zijn.
Het betreft de 24-jarige Monika Jeischik,
een van de inzittenden van het Lot-toestel
dat door een Oostduitse kaper gedwongen
werd tot een landing op de Amerikaanse
luchtmachtbasis Tempelhof in West-Ber-
lijn.
Volgens het Oostduitse persbureau
ADN was Monika Jeischik aanvankelijk in
West-Berlijn gebleven na te zijn „beïn
vloed” door Westberlijnse en Amerikaan
se functionarissen. De Amerikaanse diplo
matieke missie heeft bevestigd dat de
Oostduitse naar haar vaderland is terug
gekeerd.
„Zij verkoos naar huis terug te keren en
werd daartoe in de gelegenheid gesteld”,
zo zei een Amerikaanse functionaris.
De „Jeruzalem Post” schreef dat Dajan
overwoog de eis te laten vallen dat Israëli
sche troepen verantwoordelijk dienen te
zijn voor de interne veiligheid op de weste
lijke Jordaanoever en in de Gaza-strook,
op voorwaarde dat het voorstel voor een
beperkt zelfbestuur van deze gebieden
wordt aanvaard.
Functionarissen van het ministerie van
Buitenlandse Zaken wilden niets con
creets zeggen over de resultaten van Da-
jan’s opinieonderzoek. Een woordvoerder
wilde slechts bevestigen dat Dajan „zich
