Uitgebalanceerd Promconcert opent seizoen Haarlems Concertgebouw
Danzi Kwintet
opgeheven
fataal voor
s
-.1 c
S’
Bezoek gratis
musea niet
Slankkuur was
toegenomen
Olga de Haas
Slordig rondkijken in
kleurig naïevenland
s
Vier klassieke
I
vampierverhalen
E
zn
Zondagsschilders in Boek van de Maand
L
Koppige individualisten
VAN M5VOOR 1.05
Balletdanseres overleden
B. en W. Amsterdam
DE MIRAKELS KNAPPERIGE MIRAKELS VAN SMITHS
TIJDELIJK VOOR EEN MIRAKELS PRIJSJE.
Speciaal project onder Peter van der Linden
WIKOR een kwart eeuw
cultuur voor de jeugd
WOENSDAG
HAARLEM. Vorig jaar leek
het erop, dat het succes van de
JbA
fa»
1
ndige
kb®
iaast
SU
PROM-concerten duidelijk tanen-
1 de was; een vergeleken met de
keer daarvoor duidelijk afgeno
men bezoekersaantal in de
Nieuw-Vennepse Vespo-hal (waar
ik deze concerten steeds bijwoon
de) en een programma, waarin
kennelijk om commerciële rede
nen het klassieke element langza
merhand nagenoeg ontbrak, we-
I zen in die richting.
I
I
KUNST
bibliotheek
Jon te happening van goed niveau
n
Liesbeth List schitterde dinsdagavond in het Haarlems Concertgebouw.
JAAP STORK
(Van onze kunstredactie)
m
er.
vallen.
gulden.
(ADVERTENTIE)
Een paar voorbeelden die Krüss als
DEN HAAG. Het Danzi Kwintet, ja
renlang „ambassadeur voor Nederlandse
kamermuziek” in dienst van de overheid,
heeft zich na een glorierijk bestaan van 22
jaar opgeheven. Fluitist Frans Vester, ho
boïst Jan Spronk, klarinettist Piet Ho-
ningh, fagottist Brian Pollard en hoornist
Adriaan van Woudenberg hebben hun sa
menwerking na een tournee door de Ver
enigde Staten en West-Duitsland defini
tief beëindigd.
Leider Frans Vester motiveert het op
heffen met eenvoudige argumenten. „Na
22 jaar is het wel eens welletjes. We wilden
wel eens wat anders gaan doen. Na al die
tijd deed zich bovendien steeds meer een
beperking in het repertoire gelden. Van
daar dat we de laatste jaren al eens naar
grotere bezettingen hebben uitgekeken om
meer in de kamermuziek te kunnen doen.
Maar dat zou nog intensievere voorberei
dingen en repetities hebben vereist. En dat
was toch al niet zo eenvoudig. Maar ach,
we hebben overal gespeeld en belangrijk
repertoire op de plaat kunnen zetten. Het
is beter nu op te houden, dan te rekken tot
een 25-jarig bestaan”.
De reacties op het bekendworden van de
opheffing van het Danzi Kwintet getuigen
uiteraard van teleurstelling, ook het minis
terie van CRM en het Nederlands Impres-
sariaat hebben Frans Vester laten weten
de beslissing te betreuren. Een beter be
wijs dat het Danzi Kwintet zeer gerespec
teerd werd is niet te leveren.
Als promotor van de Nederlandse ka
mermuziek heeft het ensemble in het bui
tenland een indrukwekkende staat van
dienst op weten te bouwen. Veelvuldig
werden tournees gemaakt naar de Ver
enigde Staten, West-Duitsland, Israel en
geconcerteerd in de Sovjet-Unie, Polen,
Scandinavië, Italië, Groot-Brittannië, Joe
goslavië en Zwitserland. De discografie
van het Danzi Kwintet, bedraagt tientallen
titels en omvat ook eigen werk.
Het Danzi-Kwintet, dat in 1956 bijeen
kwam en genoemd is naar de Duitse com
ponist Franz Danzi (die veel voor blaas-
kwintet schreef), was het eerste ensemble
dat door de Nederlandse overheid gesubsi
dieerd werd. Daarmee werd het recht van
de kamermuziek op overheidsondersteu-
ning erkend. Het vijftal bouwde een reper
toire op dat zowel klassieke werken als
eigentijdse composities bevatte.
Het zijn schitterende verhalen, niet al
leen klassiek als letterkundige prestaties,
maar ook wat betreft sfeer en benade-
een
an de
eder-
Haar-
ruren
toe-
eurs-
i
i
AMSTERDAM. Naar eerst nu pas
bekend is gemaakt, is vorige week vrij
dag in het Wilhelmina Gasthuis in
Amsterdam op 33-jarige leeftijd de be
kende balletdanseres Olga de Haas
overleden. Ze zou over drie dagen 34
geworden zijn. Vanaf 1960 tot 1972 was
zij topsoliste bij het Nationale Ballet.
Volgens danskenners beschikte zij in
die periode over grote kwaliteiten,
vooral in het klassieke genre. Zij zou
gestorven zijn aan „algehele uitput
ting”, het gevolg van drastische pogin
gen om met behulp van sherrykuren en
anti-hongerpillen slank te blijven.
Olga de Haas, die enige jaren ge
trouwd is geweest met de beroepsvoet
baller Gerard Schoonewille en over een
zwakke gezondheid beschikte, werd
volgens het Centraal Dansberaad in
Den Haag in 1945 in de hoofdstad gebo
ren. Zij startte haar balletopleiding al
tijdens de lagere school bij de studio
van Sonia Gaskell. Ze volgde in die tijd
pianolessen aan het Amsterdams Con
servatorium. In 1960 begon zij haar
loopbaan als aspirant bij het toenmali
ge Nederlands Ballet onder leiding van
mevrouw Gaskell. De „finishing-touch”
kreeg zij van bekende Russische ballet-
meesters zoals Elena Tchikvaidze, Ma
rina Shamsheva en NataliaOrlovskaja.
Later was zij ook nog in de leer bij
Isaac Belski en Robert Casenave.
Na solistisch te hebben opgetreden in
demonstratievoorstellingen op scholen,
danste zij haar eerste grote publieke rol
in Balanchines „Symfonie in c” te Salz
burg. In 1965 werd zij benoemd tot
eerste soliste van het Nationale Ballet.
De bekendste balletten waarin zij op
trad, waren „Giselle”, de Pas-de-deux
Romantique, het Zwanenmeer (onder
andere in 1969 met de beroemde Nure-
jev), Romeo en Julia, Witchboy en in
Pas-de-quatre.
Voorzover bekend danste zij voor de
laatste maal bij het Nationale Ballet in
1972 in „De schone slaapster” de pas-
de-deux van de Blauwe Vogel.
Al snel namen haar lichamelijke
krachten af. Volgens een woordvoerder
van het Centraal Dansberaad is van
haar als kind-ballerina in de tijd dat zij
bij Sonia Gaskell werkte veel te veel
gevergd. „Ook van andere ballerina’s
zoals Marianna Hilarides en Maria Bo-
vet is bekend dat zij door mevrouw
Gaskell voor de leeuwen zijn gegooid.
Alleen van Sonia van Beers die nu in de
Verenigde Staten danst, weten we dat
ze goed overeind is gebleven”. Aldus de
woordvoerder.
Later bleek Olga de Haas ook niet
meer geestelijk in staat aan de vaak
onmenselijk zware eisen van het ballet-
vak te voldoen. Van de ontwikkelingen
bij het Nationale Ballet in de moderne
richting heeft zij weinig meegemaakt.
In de klassieke sector werd, zonder voor
bij te gaan aan de enthousiaste uitwerking
van stukken als de Ouverture La Donna
Diana van Von Reznicek (een lastige inspe-
ler!), de Farandole uit de tweede Suite
l’Arlésienne van Bizet, Dvorak’s achtste
Slavische Dans, de Sabeldans van Khat-
chaturian, de Hongaarse Dans nr. 6 van
Brahms en de daverende Radetzky-Mars
van Strauss als uitsmijter, de aandacht
zonder meer getrokken door de prachtig
beheerste, ingetogen maar zangerige wij
ze, waarop pianist Louis van Dijk de solo
partij vertolkte uit het eerste deel van
Mozart’s Concert in A, KV 414, daarbij een
fraaie eenheid vormend met het orkestap-
paraat.
Louis was trouwens de hele avond druk
in de weer met zijn onnavolgbaar speels
begeleidingswerk, maar het geheel zou
toch niet compleet zijn geweest zonder een
van zijn befaamde solistische „expedities
met onbekende bestemming”. Die kwam
dan ook, voorbereid overigens met klank
rijk „ingevulde” arrangementen van Ro
gier van Otterloo van „Le bourgeois gentil-
homme” (Lully) en het bekende „I can sing
a rainbow”.
Hij stoeide deze avond, al dan niet zacht
zinnig, met „From both sides now”, een
pianistisch hoogstandje, waarin de gees
ten van Bach, Chopin, Debussy, Art Ta
tum en Keith Jarret voortdurend om de
voorrang streden.
Vertedering, melancholie en hartstocht
bracht het optreden van het glorieuze kop
pel Ramses Shaffy en Liesbeth List, dat
afzonderlijk en gezamenlijk de zaal op de
knieën bracht met onverslijtbare toppers
als „Marije”, „We zullen doorgaan”, „Laat
me niet alleen”, „Amsterdam”, „Pastora
le” en het gevoelige „Fenix”, dat na rijp
beraad gebisseerd werd als tegemoetko
ming aan het donderend slotapplaus van
de dertienhonderd belangstellenden voor
deze gedenkwaardige opening van het
nieuwe seizoen.
ïeven plaatst. Hij komt vaak met zeer
redelijke definities van het begrip naïef
die een handvat kunnen zijn bij de beoor
deling en het begrijpen van de getoonde
schilderijen. Helaas wordt dan bij de
keuze van de gepresenteerde schilders
weinig rekening gehouden met Braas-
ems kenschetsen. Behalve de eerder ge
noemde meesters zet ik bijvoorbeeld
vraagtekens bij Jaap ter Haar die zich
uitgeeft als een professionele schilder en
die gezien zijn technische kwaliteiten al
lesbehalve een autodidactische indruk
wekt.
Uitgezonderd Ter Haar en nog enkele
Oepijr, uitgegeven door Bert Bakker, Am
sterdam. Prijs 17,50 gulden.
verliefd op het land is en daarom alleen
de goede kanten wil zien. Dat levert ver
schillende nogal irritant aandoende op
merkingen op en bovendien maakt het
zijn boek eerder bestemd voor een bui
tenlander dan voor iemand die zelf deel
uitmaakt van de bevolking van dit land.
C
(Van onze kunstredactie)
(Van onze kunstredactie)
het theater konden steeds met de vinger
aan de pols worden gevolgd.
WIKOR noemt zichzelf een instituut dat
is uitgegroeid tot een landelijk dienstverle
nend instituut ten behoeve van het onder
wijs, maar zeker ook voor gezelschappen
en artiesten, met name voor die gebieden
in ons land waar nog geen plaatselijke of
regionale instanties actief zijn.
pen is steeds in de eerste plaats aandacht
besteed aan de mogelijkheden
overdrachtsprocessen te bevorderen. WI
KOR wil docenten en leerlingen handvat
ten aanreiken voor mensvorming en niet
in de eerste plaats het literatuur- en taalon
derwijs bevorderen. „Niet zonder trots”,
meldt de stichting dat, gezien de reacties
van leerlingen, docenten en pers, veelal
een goede keuze kon worden gedaan. De
ontwikkelingen in het onderwijs en binnen
Dit seizoen brengt het WIKOR drie to-
neelprodukties uit het buitenland naar ons
land. Dat zijn Othello van William Shake
speare (op 7 december in de stadsschouw
burg Haarlem), Le Barbier de Seville van
Beaumarchais (22 maart in Haarlem) en
Kennst du das Land, een revue van Erich
Kastner (op 15 februari in Haarlem).
WIKOR, begonnen als Werk- en Infor
matiecentrum voor Kunst ten dienste van
het Onderwijs aan de Rijpere jeugd, richt
te zich in oorsprong voornamelijk op het
middelbaar onderwijs door het organise
ren van Gijsbrechtvoorstellingen door de
toenmalige Nederlandse Comedie en bui
tenlandse tournees van klassieke auteurs.
In 1959 werd begonnen met jeugdfestivals
in onder andere Velp, Tilburg en Maas
tricht. In 1970 stopte WIKOR met het orga
niseren van deze festivals, vanwege de
afnemende belangstelling.
In dat zelfde jaar besloot het bestuur de
naam WIKOR te handhaven, maar de „on
dertiteling” mee te geven: Dienstverlenend
Instituut voor de Musische Vorming van
de jeugd. Vier jaar later concludeerde men
dat WIKOR zich voortaan zou bezighou
den met de dramatische vorming van de
jeugd, omdat allerlei andere instituten wa
ren ontstaan zoals stichting Het School
concert, stichting Beeldende Vorming,
Film en Jeugd, Theater Klank en Beeld en
de stichting Schrijvers, school en samenle
ving.
Doelgroepen zoals de werkende jonge
ren, studenten van sociale academies, leer
lingen van het lager beroepsonderwijs en
kinderen in de leeftijd van vier tot en met
12 jaar kregen steeds meer aandacht.
Bij de keuze van stukken en gezelschap-
althans wel de schijn gewekt door voor
een vorm te kiezen die veel weg heeft van
een catalogisering.
In een boek over naïeve schilders hoort
een naïeve begeleidende tekst, zo oor-
AMSTERDAM. Het af en toe gratis
openstellen van musea in Amsterdam
leidt er niet toe dat er meer mensen naar
het museum komen. Op die gratis dagen
komen mensen die toch al naar het mu
seum zouden gaan. Burgemeester en Wet
houders van Amsterdam stellen daarom
in een maandag verschenen nota over de
toegang tot de gemeentelijke musea een
meer doelgerichte benadering van be
paalde groepen van de bevolking voor in
plaats van gratis openstelling.
Vanuit de gemeenteraad was gevraagd
de gemeentelijke musea, te weten het Ste
delijk Museum, het Amsterdams Histo
risch Museum, het Museum Willet-Holt-
huijsen, het Museum Fodor en De Waag, in
navolging van de Rijksmusea een dag per
week gratis open te stellen. Volgens B en W
heeft dit slechts tot gevolg dat op die ene
werkdag het bezoek toeneemt ten koste
van het bezoek op andere dagen. Dit zou
tot gevolg kunnen hebben dat de toegangs
prijs moet worden verhoogd of dat de
openingstijden moeten worden beperkt.
B en W stellen daarom aan de gemeente
raad voor om, voor het aantrekken van
bezoekers die niet eerder in het museum
kwamen, de gemeentelijke musea met in
gang van het seizoen ’78-79, gedurende
drie seizoenen, voor een bepaalde groep
van de bevolking (bepaalde wijken, be
jaarden) voor een nader te bepalen perio
de voor halve prijs open te stellen. Ge
dacht wordt aan een jaarlijkse periode van
vier weken.
manier staan geboekstaafd, hebben die
reizen en mede daardoor ook de keuze
van de schilders een nogal willekeurig naïef die'absoluut geen technieken heeft
VIER UITSTEKEND geschreven,
klassieke vampierverhalen van de Russi-
het erkend wordt dat het boek niet een sche graaf Alekséj Tolstoj (1817-1875,
compleet overzicht te bieden heeft, wordt niet te verwarren met zijn beroemde
naamgenoot Ljev Tolstoj) zijn onlangs
verschenen als Contact paperback (uit
geverij Bert Bakker) onder de titel Oe
pijr het Russische woord voor vam-
deelde uitgeverij Ploegsma uit Amster- pier,
dam. Nu, de tekst van James Krüss,
afkomstig van het Duitse Helgoland,
maar thans woonachtig op een der Cana-
rische eilanden, heeft tal van naïeve trek
jes. Krüss, die hier regelmatig komt, be- ring van het onderwerp vampier
schrijft Nederland als een toerist die onderwerp dat minder begaafde schrij
vers al gauw tot het groteske, het grand-
guignol-achtige verleidt.
Tolstojs verhalen zijn heel wat fijnzin
niger en met heel wat meer gevoel voor
detail geschreven dan het wat al te gru
welijke omslag zou doen vermoeden; niet
alleen de verhalen vormen een uitste
kend tegenwicht, maar ook de vertaling
van Marko Fondse, die het boek van een
een naïeve man kenschetsen. In zijn be- nawoord over de schrijver, voorzag.
schrijving van het landschap zegt hij
onder meer „Helemaal Holland, met een
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. De stichting WIKOR
bestaat 25 jaar. Doordat nieuwe plannen
in verband met bezuinigingen in de ijs
kast moeten, zullen er geen festiviteiten
worden georganiseerd. Wel is er toestem
ming van het rijk om een speciaal project
voor sociale en pedagogische academies
door theatergroep Splien onder regie van
Peter van der Linden te starten. Volgend
seizoen wordt een speciaal project voor
de scholen van het lager beroepsonder
wijs gerealiseerd.
CEES STRAUS
1 „Naïeve schilders zien ons land”, een uitga
ve ve van Ploegsma, Amsterdam, met teksten
van W. A. Braasem, James Krüss en Rob van
den Dobbelsteen met foto’s van Frits Lemaire,
In 1977
schilderde
Lucie Fras-
za uit het
Duitse Bre
men naar
aanleiding
van een be
zoek aan het
Limburgse
plaatsje
Thorn dit
schilderij
onder de ti
tel „Dit is
de Klooster-
berg en die
hond daar
heet Boris”.
Een van de
afbeeldin
gen uit
„Naieven
schilders
zien ons
land”.
Middels het éclatante succes dat de
PROMS 1978 dinsdagavond voor een tot
berstensvol gevuld Haarlems Concertge-
II bouw opleverde, werd echter korte metten
I met deze teleurstellende tendens gemaakt.
Een ditmaal prima afgewogen balans
tussen gerenommeerde „klassiekers” en
verfijnde nummers uit het lichtere reper
toire, een vlekkeloze en snelle overschake
ling tussen de genres, de soepele veelzij
digheid van het kordaat en exact door Jan
Stulen geleide NPO, alsmede de sfeer-
I scheppende verrichtingen van de solisten
Liesbeth List, Ramses Shaffy en Louis van
r Dijk hebben dit alles mogelijk gemaakt.
Belangrijker dan genoemde zaken is
I echter de opgedane indruk dat het motto
I „muziek-voor-iedereen”, in déze vorm ge
goten, beslist geen afbreuk hoeft te doen
aan het artistieke gemiddelde op zo’n bont
gekleurde happening.
heideland-
De con-
wegebde. Wanneer de statering „nu al” is in dit verband onjuist,
kunst) gaat exploiteren is de lol er voor zichten zeer in trek. Bovendien is de
velen af.
Wellicht in dezelfde tijd dat de interes
se voor de naïeven ontstond, heeft de
CPNB (Collectieve Propaganda van het
Nederlandse Boek) het plan opgevat om
een Boek van de Maand aan dit feno
meen te wijden. De lange
voorbereidingstijd van dit soort uitgaven
is er de oorzaak van dat het boek „Naïeve
schilders zien ons land” naar verhouding
te laat verschijnt. De naïeven zijn een
museaal verschijnsel geworden en alleen
een hoogst enkele galerie wil er nog aan
dacht besteden. Het is in dit verband
hoogst opmerkelijk dat er bijvoorbeeld
in Amsterdam maar een enkele galerie
(Hamer op de Leliegracht) bestaat die
zich volledig concentreert op dit ver
schijnsel. Dat zou er op kunnen wijzen
ENKELE JAREN geleden ontstond volk zo praktisch, verstandig, humaan”.
vrij plotseling een hernieuwde belang- Hij roemt onze vriendelijkheid jegens de
stelling voor het werk van de naïeve of dieren en noemt de Groningers een „bij-
zondagsschilders. Achteraf gezien paste zonder slag mensen: uitermate degelijk
deze opleving precies in een ontwikke- en betrouwbaar”. Friezen zijn in zijn
ling waarbij sprake is van een terugkeer ogen daarentegen „koppige individualis-
naar het „pure”, het oorspronkelijke in ten”.
natuur en cultuur. Liever naakt dan Soms maakt hij ook fouten. Zo wordt
namaak, liever „oorspronkelijke” kunst bij een tafereeltje van een heide-ontgin-
dan „bedachte”(bijvoorbeeld conceptue- ning geschreven dat „wanneer eens al
le) kunst. Het feit dat sommige naïeven het land gecultiveerd is, hij (de mens)
de weelde van de plots sterk toegenomen zich met weemoed zal herinneren dat er
belangstelling niet konden verwerken eens heidevelden waren. Nu al immers
en in rap tempo voor de handel begon- hangen in veel burgerhuizen, in steden of
nen te schilderen is er mede de oorzaak dorpen, schilderijen van 3
van geweest dat een groot deel van de schappen, verloren paradijzen”.
interesse weer ”r---i»-
commercie pure uitingen (van volks- want al in de vorige eeuw waren heidege-
overheid er al tientallen jaren op uit om
heidevelden tot natuurmonumenten te
verklaren. In Drente en op de Veluwe
zijn op deze manier duizenden hectares
„paradijs” voor de gemeenschap behou
den.
Op de tekst van Krüss sluiten geschre
ven en gefotografeerde portretjes van de
betrokken schilders aan die van de hand
zijn van de journalist Rob van den Dob
belsteen. Zijn tekst is niet alleen naïef, hij
druipt van de onbenulligheid. Om Sal
Meijer en Willem Westbroek met een
paar regels af te doen is misschien tot
daar aan toe, maar om daar geen enkel
vraagteken bij te zetten of ze werkelijk
als naïef moeten worden beschouwd
duidt op gebrek aan werkelijke interesse.
Goed gedocumenteerd daarentegen is
dat de handel te weinig kwaliteit aanwe- het cultuurhistorisch perspectief waarin
zig acht om de hausse nog langer in stand museumdirecteur W. A. Braasem de na-
te houden.
Het nieuwe Boek van de Maand dat
vanaf komende donderdag in de boek
winkel ligt, heeft trouwens zo’n museale
achtergrond: het Westfries Museum in
Hoorn dat zich bijzonder consciëntieus
maar noodgédwongen met weinig finan
ciële middelen toelegt op de vorming van
een collectie (regionale) naïeven. Lang
niet alles komt overigens uit dit museum.
De samenstellers hebben uitgebreide rei
zen door Nederland gemaakt, maar gin
gen ook bij particuliere verzamelaars en
musea in de omliggende landen kijken.
Omdat naïeve schilders op geen enkele andere professioneel werkende schilders
was de benaming van zondagsschilder in
dit boek juister geweest. De grens tussen
karakter gekregen. De samenhang in dit bestudeerd en de amateur die ook in zijn
boek werd verkregen omdat het vrije tijd schildert, was hiermee wegge-
uitgangspunt het Nederlandse „land” 11
moest zijn, maar juist dit onderwerp
staat bij de naïef in het middelpunt van
de belangstelling. Het kenmerk van c—
naïeve schilder is immers dat hij zijn
ucni/uuuuiBiccniiicuuiu 3 vaiirnis ijruidirt,
directe omgeving, dat wat hem dierbaar verschijnt in de periode van 7 september tot 7
is voor „eeuwig” wil vastleggen, het liefst oktober als Boek van de Maand voor de prijs
in heldere, sprekende kleuren. De naïef van 1 **,50 gulden. Daarna is de prijs 32,50
wil niet zijn eigen ideeën verbeelden om
dat aan een publiek over te dragen, hij is
in feite niet anders dan de doorsnee
amateurfotograaf die een kiekje maakt
van de pasgeborene of het feestje ter
gelegenheid van de bruiloft van opa en
oma. Het gebrek aan beperking dat de
samenstellers zich niet konden opleggen,
maakt dat ze een gebied hebben openge
legd waar ze maar nauwelijks de omvang
van hebben kunnen vermoeden. Hoewel
