panners
kunnen geen
piramide bouwen
Schandelijk uitgewerkt project van Japanse universiteit
Klungelig bouwsel naast
i I
de echte Egyptische koningsgraven
Ja
11
J
j;
B
door Bob Tadema Sporry
Afgebroken
Na 4000 jaar
Vinnig artikel
door Lea Wijnberg
b.||
I
I
T 1 1
IMK
I
Elke dag moeten de ruiten van de costuumvitrines van het Nederlands
Openluchtmuseum worden afgelapt vanwege de kinderneuzen die er zich
halsstarrig tegenaan drukken. Achter die ruiten zijn de kinderen van vroeger, in de
verbeelding teruggeroepen zoals ze er moeten hebben uitgezien: bijna geheel
verpakt in kleurig of somber textiel. Volledig afgewerkt en versierd. Met lange
rokken en broeken, kunstige jasjes, malle hoedjes en schoenen met gespen. De
jongens en meisjes van 1978 die er verbaasd naar staan te kijken, hebben zelf
nostalgische kleertjes aan, maar dat kun je geen mode, geen stijl noemen. Aan de
twee kanten van de glaswand bevinden zich twee tijdperken: een luchtig maar
stijlloos heden, en een hermetisch gesloten doch stijlvol verleden
grafmonument voor die konlng hadden gebouwd. Omdat er jaarlijks onge
veer een miljoen toeristen uit de hele wereld naar dit wereldwonder komen
kijken dat zich daar zo trots verheft op het plateau van Gizeh, kon men
rekenen op grote belangstelling tijdens en na de bouw van die Japanse
piramide, die een schaalmodel zou worden van de echte „Cheops”: schaal 1
op 7.
■MM*
if
ik
-
''f
In 1977 werd het voor het eerst bekend gemaakt in de archeologische
vakbladen: de universiteit van Waseda in Tokio had een project ontwikkeld
waarbij voor het eerst in de geschiedenis een poging zou worden gedaan om
eens na te trekken hoe de oude Egyptenaren tijdens de regering van farao
P* r I
f
Af ;f
to
ri- De stenen van de Japanse piramide staan zo uit elkaar dat de mortel er in klodders uitpuilt
I
In Egypte begon de rel rond dit „weten-
•ir Het hakken van de topsteen
een kind
D
o
ü- Klaar voor sacramentsprocessie.
0
I
I
I
Daarom hebben vele malen allerlei lieden
tegen betaling van een vette baksjiesj in de
grafkamer de nacht doorgebracht om er al
dan niet onzegbare dingen te beleven en
zelfs om er men kan het geloven of
niette ervaren wat er wel allemaal ge
beurde als men daar de liefde bedreef!
Volgens eigen zeggen waren de Japanners
teau van Gizeh op ongeveer 4 km van
Cheops’ kolossale monument? Een klein
en zeldzaam klungelig uitgevoerd bouw-
seltje van hooguit 10 meter hoog en met
basiszijden van krap 13 meter. Ook van de
10.000 arbeiders kwam niets terecht. Het
werden er tenslotte enige tientallen
Zij die uiteindelijk het meeste plezier
aan het bouwen hebben beleefd waren
ongetwijfeld de Japanse studenten die in
witte hansoppen en met plastieken helmen
op het hoofd een fijne vakantie beleefden
in een lekker klimaat en met niet al te
zwaar werk. Wie ook veel pret hadden
waren de jongens van de televisieploeg die
enige malen per dag een paar opnamen
van de vorderingen kwamen maken en
dan terugkeerden naar de geneugden van
Cairo. Maar voor de restDe foto’s laten
overduidelijk zien hoe schandalig slecht
het werk werd uitgevoerd. De slordig be-
hakte blokken zandsteen zijn zelfs nergens
haaks zodat er tussen de spleten die bij
de piramide van Cheops nauwelijks 1 mm
In een tijd dat het familieleven stervende
is, kinderen in het laboratorium ontwor
pen worden 'en volksfeesten en kerkelijk
vertoon zo goed als verdwenen zijn, is het
.extra boeiend te zien hoeveel waarde men
vroeger hechtte aan geboorte en doop,
resp. aan allerlei feestelijke en plechtige
bedragen nu allemaal meer dan een
handbreed werden zodat ze moesten wor
den opgevuld met grote klodders metsel-
Wat een geluk dat het mormeltje intussen
weer met de grond gelijk is gemaakt!
1
gEen kind was
i
niet zomaar
allerminst van plan er gekke dingen uit te
halen. Voor hen ging het om dé meest pure
wetenschap en nergens anders om. En wat
heeft hun project, begonnen op 6 februari
en geëindigd op 15 maart 1978 uiteindelijk
bewezen? Eén onweerlegbaar feit: Japan
ners kunnen GEEN piramide bouwen!
tje-van-nu en hij had wel met neus èn
mond achter de glasruit willen zijn.
Het kind-van-toen heeft de rose suiker
koek van Lesjesdag opgegeten en mis
schien van de brandewijn gesnoept, maar
het moest op zijn tijd ook misdienaar zijn
of processie-engeltje, wat aandoénlijk
wordt uitgebeeld in het Brabantse tafereel
van de sacramentsprocessie. Dit vind ik
één van de mooiste opstellingen, waarin de
eenheid van gebeuren eri kleding, zo ken
merkend voor de stijl van Jan Duyvetters
kostuumcomposities, opnieuw bewonde
ring afdwingt. Hetzelfde kan gezegd wor
den van de Pinksterbruid en van een
Zeeuwse Koninginnedag: een schuimend-
witte wolk van kanten kindermutsen voor
de poppenkast, een snufje kleur van ser
pentines.
Het kind was niet zomaar een kind. het
droeg op zijn kleren vaak de kentekenen
van rang, stand en geloof, ook van rouw in
diverse graden. Een kleine volwassene.
Het geheel van de expositie lijkt wat min
der in één greep gehouden dan met de
vorige tien tentoonstellingen het geval
was. Treffend blijven de details: een domi
nospel op tafel bij de oudejaarsoliebollen,
de kerststal die er dan nog staat. Door de
ramen wat sneeuw, en sneeuwvlokken op
de zwarte Volendammer kindermutsen
met hun snerpend-blauwe rand. Een zil
veren rozenkrans met zakdoek losjes op
een stoel gelegd. Een breikous op tafel
bij thuiskomst van de Loteling. De vitrine
met de sitsen, de beroemde Indiase katoe
nen stoffen met hun prachtige rode tinten
en de speelgoedcollectie verdienen een ex
tra vermelding. Een schat aan kledij en
sieraden en ook een schat aan kennis van
kostuums en cultuurhistorie werd in de
expositie geïnvesteerd. Zoals gebruikelijk.
De investering komt op naam van het
hoofd van de kostuumafdeling Jan Duy-
vetter en zijn staf, van wie ik zijn naaste
medewerksters in het bijzonder wil noe
men: A. C. H. Geerke, R. G. Mellema-
Retsema, V. E. U Moonen en H. Stegeman.
maakt. Bovendien was het toch ook wel
aardig om na 4000 jaar (in werkelijkheid
3500 jaar, want toen werd de laatste grote
piramide, nummer 88 in een lange rij,
gebouwd door farao Ameni) een „vierde
piramide” bij Gizeh te bouwen, al was dat
dan in werkelijkheid de tiende, want er
staan er negen op het plateau, maar er
werd nu eenmaal erg raar met cijfers
gegoocheld tijdens het project. De Japanse
piramide moest ruim 20 meter hoog wor
den. De basiszijden werden 28.80 meter
en niet minder dan 10.000 arbeiders zou
den te werk worden gesteld plus de Japan
ners die de leiding gingen geven. De gege
ven tijd van 38 dagen voor de bouw was
wel erg krap bemeten als men Weet dat
Cheops’ mannen er een jaar of twintig
over deden en dat die niet alleen een
piramide van onvoorstelbare perfectie
(zelfs voor onze tijd!) bouwden méar ook
nog zorgden voor een ingewikkeld gangen
stelsel, enige vertrekken en een afsluiting
van reusachtige steenblokken. En wat
kwam er uiteindelijk te staan op het pla-
rijk archeologisch terrein. Daar stond nu
duidelijk zichtbaar, met op de achtergrond
het reuzengebouw van Cheops, een heel
klein en heel scheef piramidetje van
schots en scheve steenblokken waar de
mortel in verharde klodders uitpuilde. Die
mortel had men met veel gips aangemaakt,
want dat werkt lekker vlug. Maai om
„wetenschappelijk” te werken maalde
men die gips tussen twee authentieke gra
nieten molenstenen (voor graan!) terwijl er
omheen een keur van moderne gereed
schappen de bouw mogelijk moest maken:
electromotoren, stalen hijsinrichtingen,
vrachtauto’s en prachtig modern gereed-
schap. De Japanners kónden dat onmoge
lijk ontkennen maar ze wezen wel op de
(ongebruikte) hellende toegangsweg die ze
dan toch maar hadden aangelegd om de
steenblokken omhoog te slepen op een
eenmalig gebruikte houten slede naar an-
gebeurtenissen. Het kind speelde daarbij
een eigen rol. Op de expositie „Kinderen
vieren feest” die tot 1 november in het
Arnhemse Openluchtmuseum te bezichti
gen is, wordt deze rol heel duidelijk. Een
kind was niet zomaar een kind. Het was
beurtelings een boreling (zie de vitrine met
luiermand en door de kraamvrouw gedra
gen gouden ring ten teken dat zij een
echtelijk kind had gebaard); een dopeling
verborgen onder een fraaie doopdeken,
middelpunt van een Hindeloopense doop-
stoet en nauwelijks volwassen een
loteling met een pet vol linten. Het was een
schoolkind dat de klas versiert voor juf,
een eerbare dochter die op de merklap
voor haar uitzet oefent of eerbiedig toeziet
hoe vader de palmpaas optuigt. Ook be
toonde het kind zich een waardig lid van
de dorpsgemeenschap door de Pinkster
bruid te helpen opsieren. Of het functio
neerde als deelnemer aan het féést der
„Onnozele kinderen” ergens in Limburg.
Het was dan als oudere verkleed en mocht
voor één keer de baas spelen. Zijn eigen
bijdrage aan de folklore leverde het kind
ook op „Lesjesdag”, eigenlijk „restjes-
dag”, een oud huwelijksgebruik.
Een dag na de officiële bruidsdis werd de
jeugd onthaald; het Markense interieur
met de gedekte tafel lokt bij de omstan
ders veel commentaar uit. „Wie staat daar
voor ’t raam?”, vraagt een moeder naast
me. Oma, weliswaar in lichte rouw, maar
toch glimlachend naar het jonge paar.
„Zijn de koekjes echt?”, vraagt een jonge-
schappelijke” project met een vinnig arti
kel in El Ahram, waarbij men een beschul
digende vinger uitstak naar wat daar in
specie. Bij de Cheops is deze mortel pa- Gizeh werd uitgespookt op een zo belang-
pierdun uitgesmeerd en vaak niet eens te
zien. Het enige ding dat redelijk zuiver in
(zachte!) kalksteen werd uitgevoerd was
het zogenaamde piramidion, de piramide
vormige topsteen, die door de oude Egyp-
tenaren altijd werd uitgevoerd in een van
de hardste steensoorten zoals bijvoorbeeld
dioriet en dan met een sublieme perfectie.
In de Japanse piramide kwam wél een
grafkamertje met een gangetje er heen.
Dit geheel werd uitgespaard in het inwen
dige. Er was zelfs een sarcofaagje van
steen waarin met enig proppen en persen
misschien een opgerold Japans faraootje
had kunnen passen.
Op het eerste gezicht leek het plan zo gek
nog niet. Men zou bij de uitvoering kennis
maken met alle moeilijkheden, vraagstuk
ken en problemen waarmee ook de oude
Egyptenaren te maken kregen en waar-
voor zij tenslotte staat het ding er!
uitstekende oplossingen vonden want de
beroemde Grote Piramide is praktisch vol-
Op 13 maart werd bekend gemaakt dat
de Japanse piramide, klaar of niet klaar,
op 17 maart moest zijn afgebroken, want
wat El Ahram verklaarde kon geen zinnig
mens ontkennen: „Het ding bederft het
mooie woestijnlandschap en is bovendien
ontoonbaar”. Want wat de Reus voor de
Dam was, was dit gekke piramidetje voor
Gizeh: een aanfluiting. Inmiddels was de
film wel zowat gereed gekomen en binnen
kort gaat men starten met de verkoop naar
het buitenland. Dan kan iedereen met ei
gen ogen zien hoe de oude Egyptenaren
wis en waarachtig een pyramide bouwen.
De piramide van Cheops, de grootste
van de 109 die er in Egypte en Soedan
bestaan, en de mooiste van de 10 op het
beroemde plateau van Gizeh, heeft altijd
een onweerstaanbare invloed uitgeoefend
op serieuze, maar helaas ook op talloze
totaal onwetenschappelijke onderzoekers,
die vlijtig speurden naar „het geheim” van
het monument dat dit naar hun mening
moest bezitten. Daarom voer bijvoorbeeld
Thor Heyerdahl op een papyrusboot naar
Amerika om daarmee totaal niets te bewij-
zen._Daarom stelden de zogenaamde „pira-
midioten” de wonderlijkste theorieën op
ondanks alle wetenschappelijke hoon.
ri- Met antieke granieten komestenen voor
graan wordt op ,,farao-nische" wijze gips gema
len.
tiek model. „Maar”, aldus professor Yoshi-
mura in zijn verweer, „we móeten wel met
modern materiaal werken, want anders
komen we nooit klaar”. Wat een zonder
ling argument mag heten als men preten
deert te willen bouwen op de wijze der
antieke Egyptenaren om zo achter hun
geheimen te komen. Een tweede, even zon
derling argument werd aangevoerd door
dr. Girgis, waarnemend directeur van het
Egyptische departement van oudheden die
erg enthousiast was geweest voor het pro
ject. Dr. Girgis was furieus over de blame
rende publicatie in El Ahram. „Er doen
zich nergeps problemen voor”, verklaarde
hij officieel. „Op 15 maart wordt de sluit
steen, de laatste van de 300 gebruikte ste
nen (ip werkelijkheid zijn het er 900) ge
plaatst en dan is de 20 meter hoge pirami
de gereed”. Hetgeen zonneklaar bewees
dat dr. Girgis zelfs niet eens de moeite had
genomen om zelf te gaan kijken, want dan
had hij wel opgemerkt dat de ware hoogte
10 meter bedroeg.
Het worden twee vertoningen van 90 minu
ten elk. Het is overigens onbegrijpelijk dat
een universiteit als Waseda zich voor zoiets
heeft geleend. Maar zoals een Amerikaan
se egyptoloog zei: „In naam der weten
schap kun je allerlei rare stunts uithalen
als het maar grof geld opbrengt. En wat
doe je er tegen? Niets, helemaal niets. Het
vervelende is alleen dat nu iedereen gaat
denken dat de échte piramiden op een
dergelijke idiote manier gebouwd werden-
”.Wie dus in de toekomst eventueel de film
te zien krijgt weet nu waar het om gaat: de
bouw van een neppiramidetje dat onge
veer driemaal kleiner werd opgebouwd
met modern gereedschap en dan nog heel
slecht, heel slordig en buiten proportie.
D
s
o
Duidelijk is te zien hoe scheet de stenen staan; op de achtergrond het volmaakte monument van
farao Cheops.
ir De loting uit Staphorst.
sj
