Wachtlijst kunstenaars vier jaar lang gegroeid zonder beter perspectief Acteur Hasse Baal Onwel verrassende muzikale staalkaart Twintigers bewijzen bestaansrecht Oude meesters geveild voor 3,6 miljoen HOOGEVEEN VEILT overleden I I Jubileumexpositie „doorgebroken” kunstenaars in Haarlemse Vleeshal KL en -HEMELS f Bekend door oorlogsfilms door Cees Straus Mislukkingen Tevredenheid Artistieke potentie in boeiende produktie Herzetting door Cees Straus Broodwinning p.j. van ouwerkerk Enquête h o i F t 12 13 19 7 8 13 SEPTEMBER KUNST k WOENSDAG i Sauna’s en zwembaden ïkunst - antiek - meubilair Izie veilingaankondiging vrijdag W HAARLEM. Stagnatie in het aanbod van ateliers is er de oorzaak van dat kunstenaars in Haarlem steeds moeilijker aan huisvesting kunnen komen. Af gezien van een beperkt aantal ateliers woningen dat gereed is gekomen in het Rozenprieel is sinds de oplevering van de Lieven de Keyschool aan de Gedempte Voldersgracht nu al weer vier jaar geleden geen enkel groot complex meer voor kunstenaars bestemd. HAARLEM, Na de „zilveren” expositie die De Groep dit voorjaar in de Vleeshal verzorgde, staat Haarlem een tweede jubi- leumtentoontstelling te wachten. Komende vrijdagavond (20.15 uur) gaat de deur van de Vlees hal open voor de „Twintig in de Hallen”. Deze groep, die zich van andere kun- stenaarsgroepen in Haar lem onderscheidt door haar ongebonden karak ter, viert het feit dat zij tien jaar geleden voor de eerste keer werd gefor meerd. i Pij Gebrek aan ateliers steeds nijpender 5201-60! (ADVERTENTIE) th Daan Schwagermann (ADVERTENTIE) l. E Baal is er het gezelschap niet naar om zich zomaar gewonnen te geven. De groep toonde onverzettelijk karakter en stelde in vier a vijf dagen een collage van liedjes en I scènes samen uit Baalprodukties van de afgelopen jaren. Baal zingt en speelt uit Baal (het eerste stuk dat de groep speelde en waar het zijn naam aan ontleende). De rit over het Bodenmeer, Getrommel in de nacht, De laatsten der onverstandigen, Het Koninkrijk, De Mattheus Passie, Orpheus en tenslotte zonder wraakgevoelens ook uit Tasso in Weimar. Het is een verrassend goede produktie geworden, boeiend en on derhoudend vanaf het eerste moment met absurd en grotesk muziektheater. Het decor waarin het programma, .dat vol zelfspot Baal Onwel genoemd is, zich voltrekt lijkt op een in ere herstelde rom melzolder, waarvan de meubelen van wel eer opnieuw in ere zijn hersteld. Middenop het toneel staat het tafelplateau uit De rit over het Bodenmeer, een van de fijnste produkties (samen met Baal) van weleer. Maar ook de toekomst kondigt zich aan, want bijna masochistisch torent op de achtergrond als onloochenbaar de reus achtige boekenkast uit Tasso in Weimar. Zelfs laat Baal nog even proeven aan de scène uit Tasso, waarin het gevaarte naar voren moet vallen. ü- O. E. Hasse in „Geliebter Lügner” („Lieve Leugenaar”) in de Stadsschouw burg Amsterdam in 1960. Wat met deze produktie wordt aange toond is niet gering. De groep bevestigt zichzelf met deze hoogtepunten als een muziektheatergroep van grote artistieke potentie. Er wordt voortreffelijk gezongen in een mise-en-scène (Leonard Frank) die Tot deze trieste conclusie komt de Ate- lierscommissie, een lichaam waarin ver schillende kunstenaars vertegenwoordigd zijn en dat het college van Burgemeester en Wethouders adviseert. Voorzitter van de commissie is de gemeente-ambtenaar Rick van den Broecke met wie wij bij gaand gesprek hadden. Daarbij aanwezig was ook Kees Bierman die na acht jaar lid te zijn geweest uit de commissie stapt. Met een ervaring rijker, maar ook met een flinke portie frustraties er bij, want Bier man heeft in de afgelopen jaren wel ge merkt dat de commissie niet zo heel erg veel heeft kunnen doen. Namens het Haar lems Kunstenaars Overleg dat sinds enige tijd weer een min of meer georganiseerd bestaan kent, vertelt Els Hoekstra, die haar atelier in de Anthoniusschool heeft en daar zal moeten verdwijnen, haar erva ringen vanuit het gezichtspunt van de kun stenaar. Eerst een inventarisatie. Haarlem be schikt over drie complexen van ateliers die zijn ondergebracht in voormalige school gebouwen. Het zijn meestal ouderwetse scholen die met minimale middelen ge schikt worden gemaakt om als atelier- ruimte te kunnen dienen. De huur is vaak zeer laag en over het algemeen heerst er onder de gebruikers grote tevredenheid: een gemiddeld schoollokaal in een derge lijk oud gebouw is qua ruimte overbeme- ten en behoorlijk verlicht. In de eerste plaats is er in de Linschoten- straat in het Rozenprieel de Sint Canisius- school die onderdak biedt aan acht kunste naars, hoofdzakelijk schilders en grafici. Vervolgens staat aan de Gedempte Vol- dersgracht de Lieven de Keyschool waar 22 kunstenaars terecht konden en tenslotte aan de Zijlweg de Anthoniusschool voor acht kunstenaars. De toekomst van de twee laatste scholen is hoogst onzeker geworden. Voor de Lie ven de Keyschool geldt dat omdat er plan nen bestaan die voorzien in een garage op de plaats van de school. De plannen heb ben niet de zegen meegekregen van de buurtbewoners en uiteraard nog minder van de betrokken kunstenaars die graag een definitief uitsluitsel van de gemeente willen zien. Met betrekking tot de Anthoni usschool wordt overwogen om deze ruim ten tijdelijk weer voor onderwijs geschikt te maken. De eerlijkheid gebiedt te vermelden dat Haarlem ook over atelierwoningen be schikt. Dat zijn huizen van een afwijkend type waarin een werkruimte van zeer be hoorlijke afmetingen is opgenomen. Rick van den Broecke: „We slagen er aardig in om ieder jaar twee van zulke woningen te kunnen opleveren. Uiteraard is zo’n stre ven goed voor een druppel op een gloeien de plaat, maar het ligt in de bedoeling dat elk groot complex van woningen steeds twee atelierwoningen zal bevatten. Met het Spaarnestadcomplex dat over niet al te lange tijd wordt opgeleverd, is dat bijvoor beeld al het geval. Atelierwoningen heb je behalve in het Rozenprieel ook in Schalkwijk, maar ik moet er bij zeggen dat die niet door kunste naars zijn betrokken. Bij de atelierwonin- Om het niveau toch iets om hoog te brengen werd een ballo tagecommissie ingesteld die het ingezonden werk moest beoorde len. Een deel van de Twintig- bestuurders voor zover daar bij een ongebonden groep sprake van kan zijn was het met die ballotage vaak niet eens. Duide- dienst van sociale zaken naar ons doorgestuurd, kunstenaars die zich eerst moesten waarmaken door deelname aan een expositie zoals wij dat deden”. Die toevloed van debutanten is zeker wel nadelig geweest voor het peil van de exposities, maar van lieverlee heeft de „Twintig” wel ingezien dat er nu eenmaal in Haarlem erg weinig gelegenhe den zijn om te exposeren. gen die tegenwoordig gebouwd worden zit je namelijk al direct met het probleem van de hoge huur. Een kunstenaar die niet in de Beeldende Kunstenaars Regeling valt en dus ook geen ateliervergoeding heeft, staat voor een relatief enorm hoge huur. Zo waren er voor Schalkwijk gewoon geen gegadigden die daar de huur konden op brengen. Ook de omgeving werd als wei nig inspirerend beoordeeld”. gerekend naar de normen van huisves- tingszaken. Bierman: „Een kunstenaar moet twee kinderen hebben om in aanmer king te komen voor een vijfkamerwoning. Dat is namelijk de sector waarin de wo ningbouwverenigingen nog het meeste aanbod hebben. Er is echter veel meer behoefte aan een klein type woning voor kunstenaarsgezinnen die maar uit twee mensen bestaan”. De Anthoniusschool kan straks van de ene dag op de andere voor een acute noodsituatie zorgen. Els Hoekstra: „We hebben de mondelinge aanzegging gekre gen dat we hier in oktober wegmoeten. naturalisme, het meer figuratief werken te merken. Je ziet dat bijvoorbeeld terug in het werk van Luut de Gelder in Vogelen zang die vroeger veel meer in abstracte stijl bezig was en nu is teruggekeerd naar een speels na turalisme". Door een misverstand is gisteren het verhaal over de „Twintig in de Hallen” ver minkt en daardoor onlees baar in de krant terechtgeko men. De juiste versie gaat hierbij. Kees Bierman: „Je kan je terecht afvra gen of de commissie nu zoveel heeft ge daan. Maar bij elke begroting is het tot de huidige toe niet gelukt daar een bedrag op te krijgen. Het blijkt elke keer een financi- eel-politieke kwestie te worden. We moe ten nu eenmaal opboksen tegen zware posten als bijvoorbeeld het Frans Halsmu seum en daar wijkt veel voor, zoals je weet. We hebben ook veel mislukkingen meege maakt die voor het publiek verborgen ble ven: in 1976 de drijvende schoolschepen in het Spaarne die kort voordien werden gekraakt. We zouden een voormalige lagere school op de hoek van de Leidsevaart en de Westergracht krijgen, maar het plan pakte anders uit en de school kreeg een andere bestemming. We zouden de loodsen achter de Ateliers ’63 kunnen gebruiken, maar de Ateliers wilde ze in een later stadium zelf gebruiken. Zo kan je nog wel doorgaan”. Bierman: „De sociale situatie binnen de beeldende kunst krijgt vooral de laatste jaren een heel ander patroon. Kunstenaars gaan scheiden, moeten het huis verlaten en zitten zonder werkruimte. Mensen raken werkeloos in hun vak en willen plotseling beeldende kunst gaan maken. Amateurs stappen over in de beroepssector. Al die veranderingen leiden er toe dat er behoef te is aan werkruimte. De kunstenaar stelt in feite weinig eisen aan zo’n atelier. Het hoeft niet een ideale situatie te worden met het licht op het noorden, hij neemt gauw genoegen met een afdankertje die hij zelf nog eens best wil opknappen”. Rick van den Broecke: „De prioriteit van de ateliers in het gemeentebestuur wordt een politieke zaak die zal worden afgewo gen tegen de huisvestingsproblemen van alleenstaanden, werkende jongeren. Toch vind ik dat die lijst van 35 kunstenaars maar eens moet inkrimpen. Het cultuurle ven in Haarlem is gebaat met een klimaat waarin de kunstenaar goed kan leven en werken". (Van onze kunstredactie) DEN HAAG. Bij Van Marie Bignell in Den Haag heeft maandag een collectie bijzondere schilderijen en aquarellen, voornamelijk afkomstig uit particuliere verzamelingen, 3,6 miljoen gulden opge bracht. De internationale belangstelling voor deze tussentijdse veiling was groot. Er werd telefonisch vanuit Londen, New York en Wenen geboden. Over de gehele linie vielen forse bedra gen te noteren. Een Cornelis Decker ging van de hand voor 40 mille, evenals een doek van Hendricus Jacobus Burgers. Een Hendrik Martensz Sorgh bracht evenals een Abraham Storck 20 duizend gulden op. De opbrengst van een doek van de Spaanse schilder Murillo viel met eenzelf de bedrag tegen. Gegadigden voor een atelier die er des tijds naastgrepen staan nu nog steeds op de wachtlijst of weken in arrenmoede uit naar elders. In feite is voor hen die bleven de situatie helemaal uitzichtloos geworden want er bestaat voor het moment geen enkele hoop op de spoedige oplevering van een andere school. De wachtlijst groeit nog steeds en vermeldt minimaal de namen van 35 kunstenaars die dringend een ate lier zouden moeten hebben. De lijst wordt trouwens op korte termijn nog langer als de tijdelijke ateliers in de Anthoniusschool aan de Zijlweg komen te vervallen. Van de acht kunstenaars die daar een werkruimte hebben, moeten er minstens zes naar ver vangende ruimte uitkijken. AMSTERDAM. Toneelgroep Baal heeft het aan het begin van dit nieuwe seizoen niet zo mee gezeten. De eerste produktie, Tasso in Weimar veroorzaakte verschil van mening tussen regie en spe lers, waarop de regisseur zich terug trok en de groep verder zelf het stuk zou uit brengen. Maar in de try-outperiode kwam er een decorstuk, een metershoge boeken kast, op de voet van Han Römer terecht. Middenvoetsbeentje brak, spelen voorlo pig uitgesloten. Römer speelde Tasso en een vervanger vinden op korte termijn lukte niet. Tot zover de inleiding over een mislukt begin. Tasso in Weimar moet nu in augustus gaan. PROVINCIALE.WH, 204 Werd de laatste jaren aan veel debutanten de mogelijkheid ge boden om te exposeren, dit jaar zijn de zaken anders aangepakt. Op de jubileumexpositie van de Twintig zullen namelijk vooral die kunstenaars met recent werk zijn vertegenwoordigd die min of meer dot de deelnemers van het eerste uur behoren. Een snelle blik op de lijst van exposanten leert dat het bijna allemaal gaat om kunstenaars die na hun deelname aan een van de Twintig-exposities over zoveel kwaliteit beschikten dat ze elders konden doorbreken. Wie namen als Ben Glas, Ruud Cornelisse, André Gouw, Ronald Ruseler. Margreet Bouwman, Krekel van Spronsen en Gerrit van Dijk ziet, zal het beamen dat de organisatie Er is een kleine indicatie dat de gemeen te zelf ook is gaan inzien dat de situatie zo niet langer kan duren. Op de conceptbe- groting 1979 staat nu voor het eerst een bedrag van tienduizend gulden, bedoeld als een huursuppletie. Dat geldt voor de huurbijdragen van de ateliers, dus niet voor de atelierwoningen. Van den Broec ke: „Nodig is in feite een school die zich gemakkelijk als ateliercomplex laat ge bruiken. Daar is niet zo heel gek veel voor nodig". Rick van den Broecke: „Maar we moeten wel een rechtvaardige situatie kweken. De bewoners van de Anthoniusschool hebben formeel geen recht om direct in een ander atelier te kunnen trekken. We moeten ook voor degenen zorgen die al langer op de lijst staan. De gemeente heeft duidelijk uitgesproken dat zij geen verplichtingen heeft aan deze tijdelijke atelierhuurders”. Op de genoemde lijst van 35 kunstenaars staan ook de namen van hen die al van voor de oplevering van de Lieven de Key- school wachten. Destijds telde de wacht lijst tussen de dertig en veertig namen, waarvan er in een keer 22 kunstenaars konden worden geholpen. De rest bleef echter op de lijst staan en wie niet in staat was op eigen initiatief iets te vinden, die staat er nog steeds op. Van het genoemde aantal van 35 zijn er meer dan vijf kunstenaars die behoefte hebben aan woning waarin huisvesting gekoppeld is aan atelier of werkruimte. Voor zover er voor hen geen atelierwoning bestaat en ze moeten terugvallen op het „normale” type woningen vallen ze vol strekt buiten de boot. Als het om een alleenstaande kunstenaar gaat, deelt hij in dezelfde huisvestingsproblematiek als ie dere alleenstaande waar nog bijkomt dat hij een ruimte extra nodig heeft om in te werken. Bierman: „Er zijn er die het doen, maar het slapen in verflucht is beslist ongezond. Er doen zich dan ook volstrekte noodsituaties voor zoals een graficus die in de huiskamer staat te drukken en op het balkon zijn bakje met zuur heeft staan. We kennen ook een pottenbakker die eerst de tafel in de huiskamer moet ontruimen voordat ie kan gaan bakken”. kaleidoscopisch de verschillende onderde len in elkaar laat doorschuiven. Opvallend levensvatbaar klinkt de muziek die bij de onderscheiden produkties werd gebruikt en die nu grotendeels via bandopnamen tot ons komt. Vooral de composities van Willem Breuker accentueren opnieuw diens groot talent en gevoel voor theater- tekst. Deze in korte tijd samengestelde staal kaart wordt gespeeld en gezongen door Kitty Courbots, Trudy de Jong, Elja Pel- grom, Els Ingeborg Smits, Rudolf Lucieer, Formeel kan de gemeente ons niets ma ken, want we zitten er op een tijdelijk contract en men heeft niet de verplichting voor een alternatief te zorgen. Toch hoop je redelijkerwijs dat ze iets voor je vinden. Het zou toch wel teleurstellend zijn als je nu weer al je werk moet opschorten voor een periode die hoe lang ik weet nog kan duren”. lijk bleken de nadelen om kun stenaars over kunstenaars te la ten oordelen. Exposeren is tens lotte een vorm van broodwinning en het is nooit prettig om door collega’s die toch min of meer je concurrenten zijn, te worden af gewezen. Toch blijkt enige selectie wel nodig te zijn. Corrie Borst: „We maken wel mee dat het niveau van het werk zo knullig is dat het eenvoudig nog niet expositierijp is. Dan moet je de betrokken kunstenaar tegen zichzelf be schermen”. In dit verband is het opmerke lijk te signaleren dat een groot deel, maar zeker niet de helft van de kunstenaars die ooit hebben meegedaan, langzamerhand op de achtergrond of zelfs in de ver getelheid is geraakt. Corrie Borst: „We hebben altijd met het dilemma moeten strijden dat we enerzijds de jonge kunstenaars een kans wilden geven, maar dat het werk anderzijds toch ook kwaliteit moest hebben. En het is nu eenmaal zo dat debutanten vaak nog lang niet zijn uitgerijpt en eigenlijk in een te vroeg stadi um hun werk in het openbaar tonen”. De jaarlijkse ecpositie in de Hallen hebben een vrij getrouwe afspiegeling gegeven van wat zich in de hedendaagse kunst heeft afgespeeld. Corrie Borst: „Op de eerste exposities speelde het gegeven van sexualiteit in het werk een bijzonder grote rol. Van die golf vind je momenteel niets meer terug. Je merkt nu een grote opleving bij het fijnschilde- ren, met alle vormen van realis me. En natuurlijk is de zeefdruk- techniek heel sterk opgekomen. Bij het beeldhouwen is, dunkt me, ook een opleving van het (Van onze kunstredactie) WEST-BERLIJN. De bekende Duitse acteur O. E. Hasse is dinsdag na een langdurige ziekte op 75-jarige leeftijd in een ziekenhuis in West-Berlijn overleden. Otto Eduard Hasse werd in 1903 in Polen geboren, maar kwam al op jonge leeftijd naar Berlijn, waar hij toneel speelde bij Reinhardt. Hij oogstte later onder andere successen in „Lieve leugenaar” van Shaw, waarin zijn tegenspeelster Elisabeth Berg- ner was. Zij speelden dit stuk ook tijdens het Holland Festival in 1960. Hasse speelde ook in ongeveer vijftig films. Vooral na de Tweede Wereldoorlog kreeg hij internationale bekendheid door uiteenlopende filmrollen, onder andere in Berliner Ballade, de door Helmuth Kirst geschreven kazemeserie „08/15”, Canaris en in de Franse film „Spionnen” van regis seur Clouzot. O. E. Hasse werd vooral veel gevraagd voor het spelen van hooggeplaatste militai ren in Duitse oorlogsfilms. Toen hij de 70 al was gepasseerd, speelde hij voor het eerst voor de televisie. Dat was in het stuk „Ijstijd” van Tankred Dorst, waarin hij fe rol van de Noorse schrijver Knut Hamsun vertolkte. Van links naar rechts Rick van den Broecke, Els Hoekstra en Kees Bierman „Kunstenaar stelt weinig eisen aan werkruimte”. De expositie van de „Twintig in de Hallen”, die zowel de begane grond als de eerste verdieping van de Vleeshal beslaat, wordt tot en met zondag 15 oktober gehouden. Anders dan de naam zegt, zijn er in totaal dertig kun stenaars die hebben toegezegd aan de tentoonstelling mee te werken. Herman Naber, Jack Vecht. Tot en met 15 september nog te zien in Shaffy. Daarna gaat deze produktie het land in. Baal On wel zal al vrij spoedig in de Toneelschuur De Atelierscommissie heeft een enquête ingesteld die moest aantonen hoeveel ate liers er op korte termijn moesten komen. Er reageerden 35 kunstenaars die drin gend om werkruimte verlegen zaten, maar van dat aantal komen er slechts drie tot vijf reëel in aanmerking voor een woning, in Haarlem komen. Een bezoek waard, want echt onwel is Baal nog lang niet. Baal voelt zich kiplekker. KO VAN LEEUWEN I Anders dan bij de jubilerende De Groep die een gedrukte cata logus samenstelde, wilde de „Twintig” een overzicht van de deelnemers aan de hand van een film geven. Aan Firefox Organi zation in Haarlem, een werk groep die vooral kindervoorstel lingen verzorgt maar daarnaast ook opdrachten uitvoert, werd gevraagd om een visuele impres sie van de betrokken kunste naars te maken. De film wordt op de avond van de opening getoond en zal voor de tentoonstellingsbe zoeker als videopresentatie te volgen zijn I Vier doeken van de weinig bekende ze- ventiende-eeuwse meester Sebastiaan Vrancx gingen naar een verzamelaar voor 175 mille. Een aquaerel van Mondriaan bracht 7 mille op, een Schelfhout 36 mille, een Jan Miense Molenaar 48 mille en een Leickert 47 mille. Een paneeltje van laatst genoemde ging voor 15.700 gulden in ande re handen over. Bezoekt onze showroom of vraag documentatie aan het bestaansrecht van de „Twin tig in de Hallen” wel hebben be wezen. Toch lag het oorspronkelijk niet in de bedoeling dat de „Twintig” zou uitgroeien tot een debutantengezelschap. De ad-hoc-groep worstelt namelijk in de kunstenaarsvereniging X65, opgericht in de woelige ja ren ’60 uit onvrede met de toen bestaande situatie in Haarlem waarin voor kunstenaars die niet in De Groep of bij KZOD zaten, weinig kansen bestonden om in groepsverband te exposeren. X65 telde een tiental groeps- kunstenaars van verschillende richtingen die als een soort pres siegroep tussen de al bestaande verenigingen wilden functione ren om tot meer expositiemoge lijkheden te komen. Het aantal van tien kunstenaars bleek ech ter in ogen van het Frans Hals museum te klein en op instigatie van Daan Schwagermann, direc teur moderne kunst van het mu seum, werd het aantal deelne mers verdubbeld. Zo ontstond de naam „Twintig” die prompt on der Schwagermanns inspireren de leiding een tentoonstelling in een der Hallen kon krijgen. Corry Borst, edelsmeedkunste- nares en al vroeg deelneemster aan de tentoonstellingen, wierp zich in deze jaren als contactper soon op, een functie die ze met ingang van de volgende jaarlijk se tentoonstelling neerlegt. Zij zegt dat het nooit het plan is geweest om Haarlem een debu tantengezelschap te geven. „X65 had vrij hoge normen ten aan zien van de kwaliteit. Maar de ,,Twintig”-groep kreeg na enkele jaren de naam dat er debutanten aan konden meedoen. Wellicht zijn er kunstenaars vanuit het museum of van de gemeentelijke Jack Vecht, Kitty Cour bots, Elja Pel- grom, Els Inge borg Smits en Trudy de Jong in Baal Onwel. (Foto Hans Verhoeven)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1978 | | pagina 13