Prima acteerprestaties in
de demoralisering zien
Victor Jara zong voor de bezitslozen
l
a
Barrie Keeffe: In mijn
toneelstukken laat ik
BOSCH
Edelsmid
„Kent u de Melkweg?
i K
Eerste première
OHO HARINGA
Bosch
inloop
keukenstudio
I
i
Chileense junta maakte zanger-dichter vijf jaar geleden op brute wijze af
I
Slachtoffers van een falend opvoedingssysteem
Punk
)O
Schamen zich
door John Oomkes
iur.
P
I
door
Ko van Leeuwen
Verkiezingstoemee
A
F Wist u dat wij
^gratis
uw gordijnen
op maat maken,
ook velours.
Schilderijen gevonden
in Hamburgs hotel
f IS
13
KUNST
19 7 8
VRIJDAG
1 5
SEPTEMBER
9
-
HAARLEM
vlakbij het station
Tel. 023-322231
VERKOOP EN SERVICE
JANSWEG 26-28
k.k.
k.k.
k.k.
k.k.
).n.
go-
i/an
Kiene keukens^
voor iedere^
smaak, beurs en ruimte.
•!F
AMSTERDAM. Blijspelen
hebben in de regel als voornaam
ste doel pretentieloos amusement
te bieden en op die basis mag het
gegeven natuurlijk niet diepgra
vend worden behandeld. In „Kent
u de Melkweg?” van de onbeken
de schrijver Karl Wittlinger
wordt op die regel nogal ingrij
pend inbreuk gemaakt. Het ge
beurt weliswaar heel lichtvoetig,
maar de inhoud is toch serieus
genoeg om de bezoeker met wat
vragen ter overdenking naar huis
te sturen.
Ontdek hoe diamant
’t schitterendst
gevat wordt
bij Rob Sipkes.
Diamant, niets evenaart
z n schoonheid en
onoverwinnelijkheid.
Meesterlijk gezet, komen
z n mooiste facetten in
schittering. In nngen of
.colliers, vormgegeven
j naar uw idee.
r Onweerstaanbaar
bij Rob Sipkes.
j exklusieve sieraden
z Rob Sipkes
Warmoesstraat 2 - Haarlem
HAARLEM.
„Wat ik met mijn
toneelstukken voor
al wil laten zien, dat
is de verregaande
demoralisering die
zich van jonge men
sen kan meester ma
ken. Die demoralise
ring is het uitvloeisel
van wat je voor die
catagorie uit de wer
kende klasse als een
soort noodlot kunt
voelen drukken. Ik
bedoel, die jonge
mensen, uit arbei
dersgezinnen, die al
les vanaf hun ge
boorte vaak al tegen
hebben. Hun hele
jeugd door hebben
ze veel minder kan
sen dan kinderen uit
de bourgeoisie, uit
de betere kringen.
Dat proces van te
kortkomingen
wordt onherstelbaar
afgerond ih wat dan
een modelschoolop-
leiding heet, maar
waar de opleiding
niet op die speciale
problematiek af
gaat. De werelden
van het onderwijs
personeel en die van
zulke jongens - of
meisjes - zijn totaal
verschillende...
daarom begrijpen ze
ook niks van el
kaar... is het alle
maal zo hopeloos
zijn ze zo kansloos.
(ADVERTENTIE)
Psychiatrie in blijspel
(Van onze kunstredactie)
subtiel uitgediept
(ADVERTENTIE)
Tegen een decor van sterren .spelen Willy van Heesveld een Lo van Hensbergen
(rechts) de rol van respectievelijk patiënt en psychiater.
Komt u eens langs bij
nen
(AD VER TEN TIES)
Haarlems Gordijnenhuis
F.'
K
overal
ieze
renen
buitgemaakt en terug in zijn dorp probeert
hij zich in zijn nieuwe identiteit in te leven.
De voorafgaande tekst bestaat uit twee
fragmenten van het lied Manifesto, een
muzikale neerslag van de beroepsmatige
eer en getuigenis van Chili’s sociaal-rea-
listische minnestreel Victor Jara.
De afgelopen week stonden de dagbla
den vol over Chili. Dat mag geen verwon
dering wekken want het was jongstleden
maandag precies vijf jaar geleden dat
tanks en vliegtuigen op brute wijze een
einde maakten aan de democratische re
gering van dit langgerekte Zuidaiheri-
kaanse land. De wettige president Dr.
Salvador Allende en zijn Unidad Popular
werden op gewelddadige wijze gedwon
gen het veld te ruimen, omdat zijn bewind
vóór alles opkwam voor een eerlijker ver
deling van de beschikbare materiële wel
stand.
Niet voor niets slokte Chili deze week
weer enige aandacht op. De vrije wereld
tilt nog steeds zwaar aan het feit dat het
niet alleen een maatschappelijke en mili
taire elite in Chili zelf was, die de geweld
dadige coup op 11 september 1973 bewerk
stelligde. Ontelbaar zijn immers de aan
wijzingen van Noordamerikaanse bemoei
enis en het betrokken zijn van enkele
grote multinationals bij het om zeep hel
pen van de Chileense democratie.
Niet alleen de rechten van de mens
werden met voeten getreden, ook de acti
vistische cultuur van het land werd vrij
wel weggevaagd. Daarom lijkt het van
daag zinvol om even stil te staan ter
nagedachtenis van Victor Jara, zanger,
dichter en theaterman. Precies vijf jaar
geleden, op 15 september 1973 viel hij ten
offer aan de helpers van Chili’s huidige
machthebber Pinochet.
Er doen meerdere versies van de moord
op Victor Jara de ronde. Met zo’n vijfdui
zend andere sympathisanten van de afge-
zette regering-Allende werd hij in ieder
geval kort na de staatsgreep geïnterneerd
in het voetbalstadion van Santiago. Velen
zouden hun families nooit meer zien en
zelfs eenvoudig van de aardbodem ver
dwijnen. Jara zong tijdens die moeilijke
„Mijn lied is geen middel om lof te
vergaren
noch een manier om in het buitenland
beroemd te worden.
Mijn gitaar is er niet voor de rijken
noch voor hen die met hen samenheulen.
Ik zing over de steiger die we samen
bouwen om naar de sterren te kunnen
reiken”.
In het toneelstuk wordt duidelijk waar
om de patiënt die volstrekt „normaal” is
tot zijn handelwijze is gekomen. Hij
heeft lange tijd als soldaat in het buiten
land gediend en raakte daarbij op een keer
zijn identiteitspapieren kwijt. In het dorp
waar hij vandaan komt is hij als „vermist”
opgegeven en men heeft hem inmiddels al
een begrafenis bezorgd. Bij een gevecht
heeft hij echter de papieren van een vijand
„Sinds ik geboren werd heb ik de on
rechtvaardigheid, armoede en sociale el
lende in mijn land zien. Ik geloof dat ik
daarom de noodzaak voelde om te zingen
voor het volk. Ik ben er namelijk vast van
overtuigd dat de mens tijdens zijn leven
vrij moet zijn en dat hij zich moet inzetten
in de strijd voor rechtvaardigheid”.
Victor Jara, die op 28 september 1938
geboren werd in het arme zuiden van zijn
land, heeft zich tijdens zijn hele leven ten
dienste gesteld van deze door hem bij
meerdere gelegenheden uitgesproken le
vensovertuiging.
Zijn jeugd bracht hij door op het platte
land, waar hij van zijn moeder de traditio
nele liederen leerde. Na een omwille van
levensnood verplichte verhuizing naar de
sloppenwijken van de hoofdstad Santiago
was hij een van de weinige gelukkigen die
in aanmerking kwam voor een universi
taire opleiding. Uiteindelijk ontpopte hij
zich als theaterdirecteur en -regisseur aan
de Universiteit van Santiago. Zijn sociaal
bewuste werk bracht hem tot in Europa
erkenning.
Pogingen om een normaal leven te lei
den mislukken echter, de man kan niet van
zijn vroegere bestaan loskomen en de
nieuwe rol bevalt hem ook niet, want zijn
„voorganger” schijnt een boef te zijn ge
weest en de ex-soldaat wil niets liever dan
eerlijk door het leven te gaan. Het komt er
op aan om aan te tonen wie je bent en wie
dat niet kan, bestaat doodgewoon niet, is
dus reddeloos verloren.
Noodgedwongen vlucht de man in een
imaginaire wereld, de wereld van de Melk
weg waar iedereen zijn eigen ster heeft.
Door het opvoeren van het toneelstukje
krijgt de psychiater een beter begrip voor
zijn cliënt en tenslotte laten hij en de
verstrooide geneesheer-directeur de man
naar huis gaan. Beter gezegd, hij gaat op
vakantie, samen met zijn beste vriend, die
de psychiater is geworden en die zijn ont
slag heeft genomen. Met als duidelijk slot-
betoog: de psychiatrie is er niet voor de
weldenkende mens. Die is best in staat om
zijn eigen levensgeluk te bepalen, ook als
dat voor de buitenwereld misschien wat
vreemd overkomt.
Lo van Hensbergen heeft als acteur,
maar ook als regisseur iedere vorm van
effectbejag gemeden. Het is geen blijspel
van de brede lach geworden,'daarvoor
wordt het gegeven te subtiel behandeld. Er
zitten veel mooie momenten in die een
aantrekkelijke spanning scheppen tussen
de beide acteurs die geheel aan elkaar
gewaagd zijn. Van Heesvelde blijft conse
quent met een optimistische uitdrukking
rondlopen en dat is precies genoeg om je te
doen verlangen naar de volgende scène.
CEES STRAUS
ters en de multinationals wier bezittingen
werden genationaliseerd pleegden felle
obstructie. Met als uiteindelijk gevolg de
staatsgreep en de dictatuur van Pinochet.
En de dood van Victor Jara, de man die
als geen ander de mijnwerkers, de wezen,
de arbeiders, de pachters, kortom de
bezitslozen kon toezingen en hoop geven.
De zanger bovendien, die de eigen cultuur
van het land propageerde en inheemse
muziekinstrumenten weer wilde laten ge
bruiken. Vandaag kunnen wij even, nau
welijks anders dan machteloos, stilstaan
bij zijn dood, nu precies vijfjaar geleden.
De wetenschap dat zijn liederen en ge
dichten echter voortleven, doet gelukkig
weldadig aan.
„Je mag in Engeland
niet over demoralisering
spreken, dat wil men niet.
wat die jongen doet, maar
hij is op van de desillusie.
Het kan hem niks meer
verdommen... als hij zich
later in het stuk zijn hope-
Speciaalzaak in gordijnen en vitrages
Kleine Houtstraat 42 Haarlem
Tel 023-323925
s Maandags gesloten
I Wij
00-
Vanaf het midden van de jaren zestig
groeide bij Jara echter de overtuiging dat
het theater in Chili hoofdzakelijk voorbe
houden bleef aan een kleine maatschappe
lijke elite. Steeds meer koos hij voor een
rol in de zich toen snel ontwikkelende
Chileense volksmuziek, waarin hij dank
zij een groot talent om muziek en tekst
samen te brengen in een getuigend lied al
spoedig een vooraanstaande plaats in
nam. In het jaar 1970 zette Jara zich full
time in voor de verkiezingstoemee van
Allende, zingend voor arbeiders, boeren
en studenten, getuigend van zijn hoop op
een vreedzamer en rechtvaardiger toe
komst en zijn geloof in de Unidad Popu
lar, het links volksfront.
Niet alleen de zangers, maar ook de
overal opbloeiende volkstheatergroepen
en beeldende kunstenaars (muurportret-
ten) stelden zich onverkort achter Allen
de op. Het ongelooflijke gebeurde in 1970
in Chili: de schijnbaar kansloze Unidad
Popular won de verkiezingen en kwam
aan de macht. De tijden van sociale onrust
behoorden daarmee echter niet tot het
verleden; met name de grootgrondbezit-
1
h- Barrie Keeffe: Wij zijn met z’n allen verantwoor
delijk
AMSTERDAM. Kent u de Mel
kweg? was gisteravond de eerste pre
mière na de heropening van de Kleine
Komedie. De kleine uitgaansgelegen
heid aan de Amstel is zoals bekend na
een summiere opknapbeurt sedert
een aantal jaren weer voor theaterbe
zoek opengesteld.
Bosch bouwt uitgekiende keukens.
Waarin u zich roeren kunt.
Waarin u alles dichtbij de hand
hebt. Waarin alle elementen en
inbouwapparaten op elkaar
afgestemd zijn. Want Bosch heeft
alles in één hand. Keukens in elke
kleur, uitvoering en grootte.
Van hout en kunststof.
Ingericht en aangekleed.
Nu allemaal bij elkaar in één
injposante keukenstudio.
uren om zijn medegevangenen te troosten.
Toen hij aan zijn bewakers zijn gitaar
terugvroeg, sloegen de beulen hem zijn
vingers af. Aan de gevolgen hiervan zou
de zanger overlijden, maar niet dan na
nog zijn laatste gedicht te hebben ver
vaardigd (Chile Stadion) en na te zijn
blootgesteld aan gruwelijke martelingen.
De beulen van Victor Jara wisten don
dersgoed hoe gevaarlijk de man was. In
navolging van de componiste Violeta Par
ra, die de Chileense folklore nieuw leven
inblies, was niemand anders dan deze,
arme boerenzoon de belichaming van de
herontdekking van de volks- en boeren
cultuur. Samen met anderen als Inti-Illi-
mani, Isabel Parra Patricio Castillo en
Quilapayun voegde hij een eigentijdse
zeggingskracht toe aan de oude melodieën
en zo vormde het volkslied tijdens de drie
jaren onder Allende een krachtige afweer
tegen de venijnige agitatie van de veelal
rechtse pers en een middel in de strijd
voor rechtvaardigheid.
Een van de drie laat dat
ook uitkomen. Hij wil een
baantje aannemen, hij
wil uit de rotzooi. Bij het
steunhalen kwam hij een
vroegere onderwijzer te
gen... hij besluit een rot-
baantje aan te nemen,
maar hij durft dat bijna
niet tegen zijn vrienden te
vertellen”.
Keeffe: „Zinloos, pre
cies. Volkomen zinloos, bliek is er ook niet uit te
komen. Dan blijft de on
derliggende klasse,
steeds het slachtoffer van
een falend opvoedings
systeem.
h- VICTOR JARA
„Mijn stuk Killing time
komt uit Barbarians, een
andere trilogie. Het heeft
in Greenwich Theatre ge
staan onder regie van
Voytek. Bij de opvoerin
gen van Barbarians werd
punkmuziek gebruikt...
het was ook aangekon-
digd als een punk-trilo-
gie. Dat is zo gek niet. Het
gedrag van zulke men
sen.... heeft er mee te ma
ken. De punkmuziek, de
snelle opkomst daarvan,
de kleding, het is allemaal
een soort zelfverdediging.
In Killing Time, dat uit
Gimme Shelter komt,
vind ik dat demoralise-
ringsgevoel het sterkst
aanwezig. Die drie wer
kloze jongens... ze zijn in
feite helemaal niet slecht
van karakter, ze willen
werken, ze schamen zich
zelfs voor hun situatie.
loze situatie van dat mo
ment realiseert, is hij ra
deloos van verdriet. Na
dat moment van even niet
opletten, even intens ver
driet, is het helemaal ver
loren... hij wordt over
meesterd en onmiddellijk
door die gymleraar in el
kaar geschopt... even zin
loos, maar dat wordt niet
afgestraft. De weerloos
heid van zulke jongens....
jongens voor wie de
maatschappij geen par
don kent... wordt zelfs
nog meedogenloos afge
straft”.
Veel heeft het herstel niet om hak
ken gehad, al oogt het toegepaste
kleurenpatroon wel warm en gezel
lig. De Kleine Komedie blijft echter
een architectonische mislukking
waar te veel mensen op een te kleine
oppervlakte hun kaartjes moeten ko
pen, hun koffie moeten drinken en
hun buurman, respectievelijk -vrouw
moeten bekijken.
Wij zijn met z’n allen ver
antwoordelijk... met de
heersende mentaliteit
van het bourgeoisie-pu-
Agressieve zelfverdedi
ging... en ook dat middel
keert zich weer tegen die
catagoria zelf. Dat is de
cirkel waaruit niet meer
ontsnapt kan worden”.
Keeffe: „Engelse critici
reageerden op mijn stuk
ken wel zo in de trant
van: Je zegt dat nou wel
allemaal, maar wat be
reik je er mee? Helpt het
ook om die toestand te
verbeteren? Ja... nou...
dan moet je nooit meer
iets zeggen. Ik maak me
geen enkele illusie... ik
maak geen politiek to
neel.... maar ik wil toch
laten zien wat er fout is.
Dat het stuk uiteindelijk toch faalt, ligt
niet zo zeer in de problematiek die wordt
aangesneden maar eerder in het feit dat
Wittlinger veel te lang van stof is. Hij heeft
een volle avond nodig voor het signaleren
van een aantal zaken in de psychiatrie die
door de twee acteurs met zoveel omhaal
van woorden moeten worden opgedist dat
de voorstelling al- spoedig langdradig gaat
worden. Met het kappen van de wildgroei
in de inhoud zou er in principe een heel
helder stuk kunnen overblijven dat toch
nog genoeg boeiend kan zijn.
Dat er niettemin in deze vrije produktie,
die gisteren in de pas heropende Kleine
Komedie in première ging, veel valt te
genieten moet volledig worden toegeschre
ven aan de uitstekende prestaties die Willy
van Heesvelde (in de rol van patiënt) en Lo
van Hensbergen (als een psychiater op
jaren) ten beste geven.
Het zeer wijdlopige verhaal komt in het
kort hier op neer. Een psychiater raakt in
gesprek met een van zijn patiënten van wie
hij heeft geconstateerd dat de man
„vreemd” doet. De patiënt in kwestie heeft
zich ingebeeld dat hij van een andere ster
komt. Hij blijkt naar later uit zijn erva
ringen duidelijk wordt niet meer op
normale wijze een verklaring voor zijn
denkwijze te willen geven en stelt de arts
daarom voor zijn uitgeschreven levensver
haal in de vorm van een toneelstukje voor
alle betrokkenen van de kliniek op te voe
ren. Een stuk in een stuk dus, waarbij het
theaterbezoek tevens de bezoekers van het
recreatie-avondje zijn.
HAMBERG (DPA). In een hotel in
Hamburg heeft de politie donderdag 11
schilderijen van beroemde meesters ge
vonden met een geschatte totale waarde
van anderhalf miljoen gulden. Vijf man
nen - een Noor, drie Zweden en een Duit
ser - werden aangehouden onder verden
king de kunstwerken te hebben gestolen.
Het gaat om drie doeken van Edgar
Degas, twee van Auguste Renoir en een
werk van Maurice Utrillo, Pablo Picasso,
Camille Pissarro, Maurice de Vlaminck,
Camille Corot en Eugène Boudin.
Volgens deskundigen zijn de schilderij
en echt en vermoedelijk afkomstig uit par
ticulier bezit.
De politie was de vijf mannen bij toeval
op het spoor gekomen, doordat een van
hen in het hotel een patroon had verloren.
De gealarmeerde politie vond behalve de
kunstwerken een geladen vuurwapen.
De Engelse toneel
schrijver Barrie Keeffe
neemt in de pauze van de
première van zijn twee
korte stukken Gotcha (En
nou ik) en Killing time
(Vergeet ’t maar) in alle
rust de tijd om te praten.
Hij is voor de première
naar ons land gekomen
en heeft bij toneelgroep
Centrum, die de stukken
speelt, een dag eerder van
allebei een zogenoemde
„doorloop” gezien.
Barrie Keeffe: „Ik vind
dat ze het goed doen. Het
zijn weer heel andere
voorstellingen geworden
dan in Engeland, maar de
essentie is voelbaar, vind
ik. Eddy Habbema (regis
seur) heeft dat knap aan
gevoeld en Rob (drama
turg Rob Scholten, die de
stukken naar ons land
haalde en vertaalde)
evenzeer. Hij hee£t van al
lebei de stukken een
adaptie gemaakt en ze in
Nederland laten spelen.
Vooral Killing Time lijkt
mij goed werken, dat
taaltje, dat Haagse ac
cent, dat klinkt heel effec
tief. Ik versta natuurlijk
het meeste niet, maar ik
kan het zelf zo heel goed
volgen. Dat is voor mij
het bewijs dat het klopt”.
Keeffe’s stukken wer
den eerder in Engeland
opgevoerd. Gotcha komt
uit de triologie Gimme
shelter, die begin vorig
jaar in de Soho Poly thea
tre club in zijn geheel
werd opgevoerd. Later
kwam het voor de Engel
se televisie, nadat er ook
opvoeringen waren gege
ven in Royal Court in
Londen. Op de televisie
zou Keeffes stuk dit jaar
worden herhaald, maar
er volgde een verbod op
de heruitzending.
Barrie Keeffe: „Dat
klopt. Er zijn heel wat re
denen voor opgegeven,
zoals de te ruwe taal, het
schokeffect vanwege de
mentaliteit bij de jonge
mensen in mijn stuk. Ik
geloof dat het de angst
van de bourgeois is. De
confrontatie met de out
casts, de kanslozen. Ze
hebben hun eigen onge
compliceerde woordkeus
en die staat vaak lijnrecht
tegenover de beschaafde
conversatie. Het bourge
ois publiek stoort zich
daaraan, zeker in Enge
land, het moet wèl mooi
blijven. Ik weet niet hoe
zoiets hier precies over
komt... of de situatie hier
erg verschillend is”.
I
fl
ir
