ï-
v
RNIEUWING VAN DE
E
SUPERMARKTEN VER VAN DE NATUUR
U-
I
door Th. J. Koeckhoven
Schrift
door Hans Rombouts
cor
De
eei
ties
de
Ho
Als we zoeken naar het enige noodzakelijke in een mensenleven en in een
mensengemeenschap, komen we terecht bij de liefde. Hier bedoelen we zuivere
liefde en niet de love van liefdesliedjes en zeker niet de vereenzelviging met sex.
Over de echte liefde is opnieuw een boek verschenen en daarin krijgt het begrip
de volle kracht die het in wezen bezit. Daarin krijgt de liefde de betekenis van
onbaatzuchtige overgave aan de ander die op dat moment is aangewezen op de
daadwerkelijke hulp van een liefdevol medemens. Het is gemakkelijk zijn liefde te
verklaren aan iemand die jong, mooi en lief is. De ware liefde blijkt pas als de
ander in nood komt. Dit is de voornaamste gedachte die bijna op elke bladzijde
naar voren komt uit het boek van H. M. van Ooijen. Zijn werkstuk heet Plet ene
noodzakelijke en het is in eigen beheer uitgegeven.
Er zullen weinig onderwerpen zijn, die meer beschreven worden dan de
natuur. De stroom boeken over alles wat leeft en bloeit neemt niet af.
Integendeel. Op het vlak van de popularisatie van de natuur stapelen de
nieuwe uitgaven zich op. We zullen er een aantal onder de loep nemen.
Eén van de boeiendste boeken van de laatste maanden is „De macht van
de planten” door Brendan Lehane (opmerkelijk hoeveel uitgaven over planten
en dieren uit de Engelstalige hoek komen). Het is goed om nu en dan weer
eens herinnerd te worden aan het feit, dat we volledig afhankelijk zijn van wat
de natuur ons te bieden heeft. We zijn aan zoveel zaken gewoon geraakt, dat
je nauwelijks stilstaat bij de oorsprong. Een stadskind weet niet of nauwelijks
hoe tarwe er in het veld uitziet. Het pakt een snee brood uit de trommel en
realiseert zich niet dat dat ook een stuk natuur is. Het is een simpel voorbeeld
natuurlijk. De Ier Lehane heeft op een rij gezet hoe micro-organismes en
planten zich in de loop der geschiedenis hebben ontwikkeld; hoe de mens de
natuur en diens produkten is gaan gebruiken; welke invloed planten hebben
op het bestaan van de mens: als voedsel, als bescherming, als verdoving, als
stimulering.
Voor jeugd
H
han
zitte
ade
don
□ge
en I
slaé
toei
loo<
die
milj
relc
hOL
het
dat
mid
aar
scè
heii
eer
me
Uni
toe
no<
en
voc
Encyclopedie
Bijen
Wonderlijke wereld
Mikvah
Verdraagzaamheid
I.
J
-/
t
De doop als symbool van leven en dood
1
Wit
Hernieuwde aantrekkingskracht (,,Het joodse bruidje" van Rembrandt)
i.j
macht en invloed van
planten op de mens
We worden door de „vooruitgang”
steeds verder van de natuur wegge
stuwd. Je hoeft maar door een super
markt te lopen: stapels blikken en pak
ken met voedsel dat bevroren, inge
dampt tot poeder, vervormd is, onher
kenbaar naar de natuurlijke oorsprong.
„Vaak is het moeilijk”, aldus Lehane’
„zich voor te stellen dat een plantaardige
voedselsoort iets met een blad of een
zaadje te maken heeft gehad”. Fruit is
niet meer aan seizoenen verbonden: het
leven vervlakt, ook door het onduidelijk
worden van de jaargetijden. In het boek
wordt beschreven en getoond hoe de
evolutie van de planten tot stand is geko-
tussen wat al dan niet geoorloofd is van
zelf wel duidelijk. En dan mag je letterlijk
zeggen: in de liefde is alles geoorloofd. Dat
geldt in het algemeen en dat gaat op in de
engere seksuele betekenis van relaties tus
sen mensen.
Bij voortduring wil Van Ooijen de lezer
voorhouden dat het om de liefde gaat, om
de geest van Jezus als ons eerste en groot
ste voorbeeld. Niemand heeft groter liefde
dan wie zijn leven geeft voor zijn vrienden.
re: Zo lief heeft God de wereld gehad dat
Hij Zijn eniggeboren zoon heeft gezonden.
Ik geloof dat dit boek velen een goede
dienst kan bewijzen. Het is eerlijk, duide
lijk en eenvoudig leesbaar. Alleen de kwis
tig rondgestrooide kapitale woorden zijn
grafisch een storend element. Dergelijke
elementen zitten er ook in voor de geleer
den. Exegeten, geschiedkundigen, mora
listen, ethici, juristen en systemtische theo
logen zullen misschien hun rode potlood
driftig hanteren, maar de geest van liefde
en eenvoud die uit het boek spreekt maakt
veel goed. De liefde bedekt immers een
menigte van zonden. Het boek is voor 25
men en hoe de levenslijnen tussen mens
en plant zijn ontwikkeld.
Lehane deelde daartoe zijn boek in vijf
hoofdstukken in: de macht om te blijven
voortbestaan, de macht over ons voedsel,
de macht over leven en dood (kruiden en
geneeskunde), de macht over de geest
(liefdesdranken en drugs), de macht over
de ziel (symboliek, taal, kunst).
Het boek van Lehane zit boordevol'
interessante wetenswaardigheden en be
schouwingen. Het zit ook boordevol met
illustraties (oude prenten, tekeningen,
kaartjes, foto’s). Je hebt nu en dan zelfs
de indruk, dat auteur en uitgever niet tot
een nadere selectie konden komen uit de
te koop in sommige boekwinkels en voor
29 krijgt men het franco thuis na over
making van dat bedrag op giro 3.56.55.52
ten name van H. M. van Ooijen, Leeghwa-
terstraat 19 te Haarlem.
Volgens de orthodox joodse opvattting is
de vrouw dan een Nidda (verwijderd of
afgescheiden). Zij behoudt deze status tot
dat ze zich onderdompelt in een Mikvah.
De Tora verbiedt openlijk ieder seksueel
contact tussen een man en welke vrouw
ook die de status van Nidda heeft. De
schrijver noemt het gebruik van het Mik
vah zelfs belangrijker voor de huwelijks
band dan de huwelijksceremonie zelf en
hij beschouwt het als een maandelijkse
vernieuwing van het huwelijk. Het is der
halve niet de achtergrond maar wel een
gevolg van het Mikvah dat de huwelijks
partners na een betrekkelijk lange periode
massa aan beschikbaar materiaal, omdat
ze niets de lezer wilden onthouden.
Iets heel anders krijgt men te lezen in
„De natuur om je heen” door Michael
Chinery. Het albumachtige, goed ver
zorgde boek is gericht op de jeugd. Het
gaat over duidelijk herkenbare en ook
Ik kan onmogelijk nagaan in hoeverre
deze rijke symboliek door de joden nog in
ere wordt gehouden. Dat het gebeurt is
zeker. Hoe het gebeurt en waarom staat
allemaal met veel kennis, geloof en liefde
in dit boekje beschreven. Deze elementen
verlenen het zijn hoge waarde Zelfs als
men er niets van zou geloven, dwingt de
manier waarop Aryeh Kaplan het Mikvah
presenteert diep respect af.
Deze encyclopedie geeft een inventarisa
tie van de belangrijkste religieuze groepe
ringen in de wereld van vandaag. Dit han
dige naslagwerk brengt in kort bestek en
wetenschappelijk verantwoord tal van we
tenswaardigheden en achtergronden van
de wereld- en volksgodsdiensten en hun
stichters, de kerken, de talrijke sekten en
ook van de primitieve godsdiensten.
Het kenmerkende van Schrift is het ge
zonde evenwicht tussen bijbelse inspiratie
en actualiteit. De actualiteit wordt niet
geforceerd uit de bijbeltekst gewrongen en
omgekeerd wordt geen enkele bijbeltekst
met kunst- en vliegwerk bij de actualiteit
gesleept.
Het thema is genomen uit de psalmen, met
name 7 en 26, waarin de psalmist zich
beroept op God die harten en nieren door
grondt God kent de mens, maar niet zo
beangstigend en bedreigend dat de zwak
ke mens zich voortdurend naakt en be
spied weet, want zelfs zijn geheimste ge
dachten zijn bekend. Hij is wel een God die
ons ziet staan, maar zijn zien is gericht op
redding, be vrij ding en vergeving.
Er zijn boeken die ik zonder aarzelen
kan aanbevelen. De Encyclopedie van de
godsdiensten, kerken en sekten valt onder
deze categorie. Het is geen grote 24-delige
uitgave, maar een handzame paperback
uit de Winkler Prins-bibliotheek die door
Elsevier is uitgegeven. Als paperback kost
de encyclopedie ƒ22,50 engebonden vijf
gulden meer. Gezaghebbende auteurs heb
ben er hun naam aan gegeven. De bijdra
gen zijn onder andere van prof. dr. C.
Bleeker, prof. dr. J. Bakhuizen van den
Brink, prof. dr. H. Fïolet en prof. dr. W.
Tenhaeff.
„Scheuren en stekken”, belicht, zoals
men zal begrijpen, weer een heel ander
soort bezig zijn met de natuur. Catharine
Foster beschrijft uitvoerig hoe je tuin- en
kamerplanten kunt vermenigvuldigen
door stekken, afleggen, marcotteren (het
insnijden van een tak, waarna de wond
met mos wordt omwikkeld en er uit die
wond tenslotte wortels groeien), scheu
ren, delen, enten, oculeren en zaaien. De
titel dekt dus niet helemaal de grotere
inhoud van het boek. Het is duidelijk
Wie snel en betrouwbaar wil worden
geïnformeerd over boeddhisme, vrijmetse
laars, reformatie, humanisme, wederdo
pers en getuigen van Jehova, is met deze
uitgave wel gediend, vooral daar bij vele
artikelen een uitgebreide literatuuropgave
is toegevoegd. Deze encyclopedie is in het
algemeen geschikt voor iedere belangstel
lende op het rijke gebied van kerken en
godsdienst en in het bijzonder voor theolo
giestudenten en godsdienstleraren op mid
delbare scholen.
Toen kwam Jezus naar de Jordaan, naar Johannes toe
om zich door hem te laten dopen. De wilde hem daarvan
weerhouden en zei: Ik heb nodig dat u mij doopt! En komt
u bij mij? Maar Jezus antwoordde hem: Laat nu maar,
want het past ons zodoende alles te vervullen wat
gerechtigheid Is. Toen Het Johannes hem begaan. (Mat. 3.)
Een hier aanbevolen abonnement kost
twintig gulden per jaar. Het adres va de
administratie is H. Landstichting, 6564 BV
Nijmegen.
D
ged
heet
pas:
wijl
de 1
nels
zo
gee:
relc
kijk
een
lijk
len
V
dor
gek
bes
fop
sies
ma
ner
gek
alti
me
stu
voc
mo
var
mo
spe
in
pre
pas
da!
rin
Oi
de
or
ge
ja
Si
N
fa
te
„l
si
di
H
di
w
v<
v<
Vl
d:
ei
ai
rr
r
ia
s
Tevens komen niet-kerkelijke levensbe
schouwingen aan de orde. Het boek is
voorzien van een inleiding door prof.
Bleeker die de vele artikelen plaatst in een
samenbindend godsdienstwetenschappe-
lijk kader. De Nederlandse lezers krijgen
hierna een overzicht van de huidige reli
gieuze situatie in ons land door prof. dr. C.
Mönnich. Dr. J. Billiet heeft eenzelfde
overzicht geschreven voor de Belgische
lezers.
vanuit de praktijk geschreven, hetgeen
altijd een voordeel is te noemen.
Als men het over bijen heeft valt bij
ingewijden al snel de naam van Kart von
Frisch. Hij is de man, die de „bijentaai”,
de dans van de bijen, ontdekte en kon
verklaren. Von Frish’ boek „De honing
bij”, een klassieker, dat hij vijftig jaar
geleden schreef en dat nu door hem is
bijgewerkt met de nieuwste gegevens, is
een prima start voor de serie „Dieren
dichtbij”, welke door Het Spectrum is
samengesteld.
„De macht van de planten”, uitgeverij Agon
Elsevier, prijs ƒ89,50.
„Onze wonderbaarlijke dierenwereld”, uit
gever The Readers Digest, prijs ƒ63,85.
„De natuur om je heen", uitgever Gottmer,
prijs 16,50.
„Scheuren en stekken”, uitgever Hollandia,
prijs 24,90.
„De Honingbij”, uitgeverij Het Spectrum,
prijs 19,50.
zelf te vinden brokken natuur zoals de
tuin (met- alles wat daar leeft en bloeit),
weilanden, een houtwal, het bos, op
straat en in huis, het onderwatergebeu-
ren. Het leuke is, dat de lezer wegwijs
gemaakt wordt om iets te ontdekken of
zelf te onderzoeken zoals een afdruk ma
ken van dierensporen of van bladeren.
Ook door de fraaie illustraties is dit een
geslaagde uitgave.
Voor de afwisseling zou ik de aandacht
eens willen vestigen op een tijdschrift, in
dit geval Schrift geheten. Het is een twee
maandelijks tijdschrift, uitgegeven onder
auspiciën van de Katholieke Bijbelstich
ting. De inhoud wordt bepaald door de
bijbel en door bijbelse thema’s. Dit kan
misschien het beste worden geïllustreerd
aan de hand van nummer 57 van juli 1978.
de samenhang in de natuur tussen dier,
plant en omgeving. Aan de orde komen
verder de bedreiging van dieren, die op
het punt van uitsterven staan; wat daar
aan gedaan kan en moet worden. Het
boek wijdt uiteraard aandacht aan de
reservaten (de belangrijkste en interes
santste worden beschreven) en aan ge
bieden waar de dieren nog echt in het
wild leven.
Het hoofdstuk over dierentuinen
„vreedzame koninkrijken”, zoals ze ge
noemd worden, blijft bij mij toch een
gevoel van lichte irritatie geven. Als je in
één boek platen ziet van dieren in hun
eigen natuurlijke omgeving in het wild
en je ziet ze daarna in kleine verblijven
(de imitatie-natuur geeft hetzelfde tegen
natuurlijke effect als het minirotstuintje
achter het schuurtje) dan schaam je je.
Omdat niet ieder wezen, dank zij het
optreden van de mens, zijn eigen leven
meer kan leiden. Dierentuinen blijven
een noodzakelijk goed, moet je dan maar
denken. Ook met heel nuttige kanten
natuurlijk, zoals in het boek wordt uit
eengezet. Vreemd dat in dit Nederlandse
boek een verhaal over een Nederlandse
dierentuin ontbreekt. J. Nieuwendijk, re
dacteur van „Artis”, heeft wel in het
hoofdstuk over wildtuinen en dierentui
nen Nederlandse informatie verwerkt.
Dieren staan centraal in „Onze won
derlijke dierenwereld”, een uitgave van
Readers Digest, geschreven door een le
gertje auteurs van naam en faam (zoals
o.a. Grzimek, Tinbergen en Myers). Je
merkt direct, dat de informatie in dit
boek wordt gegeven door mensen, die
met hart en ziel aan de natuur verknocht
zijn. Een Grzimek begeeft zich tenslotte
momenteel niet voor niets ook in de
(Westduitse) politiek als één van de mo
tors van de groene partij, de milieube
schermers.
De samenstellers hebben de vele korte
artikelen bijeengevoegd in een kader van
zeven hoofdstukken, waarbij als belang
rijkste mag gelden de uiteenzetting over
als het ware weer nieuw voor elkaar zijn.
Hernieuwing van de seksuele aantrek
kingskracht is dus een reële gedachte.
Een Mikvah is een bad van bescheiden
afmetingen, waarvan constructie en ma
ten moeten voldoen aan nauwkeurige
voorschriften. Het neemt al duizenden ja-
ren een belangrijke plaats in in het leven
van de joodse gemeenschap. De riten
waaraan een Nidda zich moet onderwer
pen vormen slechts een aspect van het
totaalgebeuren. Het Mikvah wordt onder
meer gebruikt bij rituele reiniging, bij de
overgang tot het jodendom, bij verzoening
of bekering en bij het huwelijk. De oor
sprong moet gevonden worden in Eden,
vandaar de titel. De diepste zin van de
onderdompeling is het sterven aan de oude
mens en opnieuw geboren worden als een
nieuwe mens.
Misschien heeft de uitgever gedacht:
hernieuwing van de seksuele aantrek
kingskracht is een mooi lokkertje op de
achterkant van een boek Hoewel, Servire
uit Katwijk is een serieuze uitgeverij. We
lezen daar dat de achtergrond van het
oude Mikvah bedoelde aantrekkings
kracht is. Het is echter iets anders. Dit
oeroude joodse gebruik van geestelijke
zuivering en lichamelijke onderdompeling
betekent voor de gelovige joden van de
orthodoxe richting heel veel meer. Dat
staat allemaal beschreven in Mikvah, het
mysterie van de wateren van Eden. Au
teur van dit boeiende en door zijn inhoud
kostbare boekje is rabbijn Aryeh Kaplan.
Voor 12,50 kan de lezer kennis nemen
van de werkelijke achtergrond van het
mysterie van het water, symbool van leven
en dood zoals ook christenen behoren te
weten. Zij hebben de doop waarin wij
dezelfde symboliek ontmoeten.
Hoe is het misverstand op de achterkaft
ontstaan? Dit kon gebeuren doordat het
Mikvah wel het meest in gebruik is voor de
reiniging van een vrouw na afloop van
haar maandelijke menstruatieperiode.
Van Ooijen moet een man zijn met een
sterke pastorale bewogenheid en bezorgd
heid. Zijn aandacht is duidelijk gericht op
gewone mensen die in deze moeilijke en
onzekere tijden zo langzamerhand het
spoor bijster zijn geworden. Hij heeft voor
hen een eenvoudige wegwijzer willen
schrijven. Voor theologen bestemd. Zij
zouden zich waarschijnlijk ergeren aan de
eenvoud die uit het werk spreekt. Het ene
noodzakelijke is dus een ongecompliceerd
boek met de liefde als hoofdthema en met Deze tekst volgt onmiddellijk uit een ande-
de eenvoud als voortdurende ondertoon.
Daarmee is tevens een bezwaar aangege
ven. Sommige kwesties als wetsopvatting,
echtscheiding, homoseksualiteit en abor
tus zijn net even te gecompliceerd om in
een korte paragraaf af te doen.
Van de andere kant verdient de schrij
ver veel respect. Zijn boek herbergt name
lijk vele goede zeiken. In de eerste plaats is
het sterk bijbels geïnspireerd en vervol
gens houdt het de lezer voor dat Jezus in
de loop der eeuwen steeds verder van de
gelovige mensen is verwijderd door talloze
dogma’s, leerstellingen en kerkelijke voor
schriften die eerder in strijd zijn met de
liefde, waarvan Jezus het levende voor
beeld is, dan dat zij deze liefde dienen. Van
Ooijen heeft gelijk, als hij verzucht dat
vele christelijke kerken aan hun gelovigen
meer eisen stellen dan Jezus zelf heeft
gedaan. Dan beroept hij zich onder meer
on Jezus’ uitspraak „Slechts één ding is
noodzakelijk. En dat ene is de liefde.”
De schrijver weet ongetwijfeld zelf dat
achter dat ene noodzakelijke onnoemelijk
veel schuil gaat: heel de wet en alle profe
ten. En als men bedenkt dat de liefde alles
van de mens vraagt, kan men eigenlijk niet
zeggen dat de kerken meer eisen stellen
dan Jezus heeft gedaan. In zekere zin eisen
zij vele verkeerde dingen, van het slechte
te veel en van het goede te weinig. Met het
slechte wordt hier het onnodige bedoeld.
Gedreven door de liefde waarover hij
schrijft, heeft Van Ooijen een grote ver
draagzaamheid opgebracht tegenover
mensen die volgens de klassiek kerkelijke
leer grote zondaars zijn. Als voorbeeld
noem ik abortus, echtscheiding, homosek
sualiteit, zelfbevrediging en dat soort aan
gelegenheden.
Voor alle duidelijkheid moet ik opmer
ken dat Van Ooijen in geen enkel opzicht
de opvatting verdedigt: zondig maar raak,
als je maar liefhebt. Zo is het zeker niet.
Het is eerder andersom: heb God en de
naasten lief en dan worden de grenzen
Het ene noodzakelijke is
de liefde
Het ligt voor de hand dat het valse beeld
van Gods doorgrondende blikken inspi
reert tot een bijdrage onder de titel Big
Brother is watching you. De godsdienst
psycholoog dr. R. Botten gebruikt het be
ruchte beeld van Orwell’s 1984, waarin
Grote Broer ons via de modernste elektro
nische midddelen voortdurend in het oog
houdt, thuis in de slaapkamer, op ons werk
in de fabriek, of wij nu willen of niet
Wellicht wordt het tijd, aldus de auteur,
ons te realiseren dat wij burgers zijn van
een ander Rijk dan van Big Brother. In dat
Rijk kennen wij ook een Big Brother who
is watching us. „Hij kent ons zo goed dat
hij ons bij onze voornaam noemt In zijn
systeem worden al onze belastende gege
vens echter dagelijks vernietigd. In dat
Rijk hebben wij de continue inspraak die
een goede broeder-relatie kenmerkt. En
als ons vragen worden gesteld, dan is het
doel daarvan helder en duidelijk: onze
vernieuwing”.
sir
