Kroniek van een
Nederlandse
s
driemastschoener
I
I
’s werelds
grootste
fopspeen
I
M
RONDRIT VOOR
TOERISTEN MET
STERK HART
o
„SAN ANTONIO”
S
s
door Theo Klein
is
I
r
Naspelen
Europees pleintje
Angst
-I- i J
Heeft u ook met het zweet in uw
handen naar de spektakelfilm Jaws
zitten kijken? Stokte bij u ook de
adem in de keel, wanneer de bloed
dorstige haai in een onbewaakt
ogenblik zijn slachtoffers met huid
en haar verslond? Stampvolle zalen
slaakten een zucht van verlichting
toen het monster uiteindelijk het
loodje had gelegd. De makers van
die sensationele film slaagden er in
miljoenen mensen over de hele we
reld ruim anderhalf uur in hun ban te
houden. Wanneer je Jaws gezien
hebt, kun je je moeilijk voorstellen
dat die woeste achtervolgingen
midden op zee, de vernietigende
aanvallen en d,e haai en een aantal
scènes op het strand, in werkelijk
heid werden opgenomen op en om
een meertje van enkele tientallen
meters breed op het terrein van
Universal Studio’s in Hollywood. En
toch is het zo. Alle attributen zijn
nog aanwezig. Eén druk op de knop
en de bloeddorstige haai verslindt
voor het hooggeacht publiek op
commando een argeloze „visser”.
De „set” van de film Jaws is slechts
een van de vele toeristische attrac
ties op de terreinen van Universal,
de grootste en drukste studio’s van
Hollywood.
Onuitputtelijk
K:;
HObbYWOOD
>i
*n
t
on
it-
sr,
ia,
tn,
E. VL.
t ge-
■atie
niet
nen
ekst
iteit
i
t
Na een dag Universal Studio’s is het scherm van
glamour en glitter voor de sterren weggetrokken.
Iedereen kan constateren dat er gewoon hard
gewerkt moet worden onder vaak moeilijke om
standigheden (bloedhete lampen, waar men niet
langer dan vijf minuten onder kan spelen) en in
schip komt in Zweedse handen en zal
zich 25 jaar onder de naam „Budie” en
later onder „Santoni” bezig houden met
vrachtvaart rond de Oostzee.
lachwekkende houdingen. Maar zelfs wanneer alle
inwoners van de westelijke wereld de studio’s van
Hollywood met eigen ogen gezien zouden hebben,
dan nog blijft waarschijnlijk de aantrekkings
kracht van de film, de roem en de stapels dollars,
waarvan zovelen al jaren dromen.
Het stadje Hollywood is allang niet meer wat het
geweest moet zijn.
Op een dagje „sterren kijken”, volledig verzorgd
aangeboden door diverse reisbureaus, zoeken de
toeristen vergeefs in de oude filmstad. Hollywood
Boulevard, eens het bruisend middelpunt van de
stad, wordt nu na zonsondergang bevolkt door
publieke vrouwen en alle mogelijke zonderlingen
die nog altijd op de naam afkomen. De voornaam
ste attractie is nu nog de Chinese bioscoop, waar
tientallen wereldberoemde sterren hun voetaf
drukken in het cement achterlieten.
„San Antonio”, Kroniek van een Ne
derlandse driemastschoener is een uitga
ve van De Boer Maritiem. Prijs 27,50.
In de film leidt dat tot spektakulaire acties. Het
geheel blijkt echter voornamelijk opgenomen in
een stuk nagebouwd interieur van de Boeing, een
doorzichtige watertank en een klein podium waar
op een controlekamer op het vliegveld is nage
bootst. Het kost de regisseur weinig moeite om de
moeilijke scènes uit de film met willekeurige toe
schouwers als acteurs na te spelen. Aan medewer
kers geen gebrek, de mensen verdringen zich om
voor de camera’s te mogen verschijnen. Zelfs de
mededeling dat enkele dames en heren verplicht
zullen worden om met kleren en al in de watertank
te springen, schrikt niemand af.
Het resultaat is verrassend. Direct na afloop van
de opname wordt op een aantal monitoren het
gemonteerde filmstuk vertoond. De toeschouwers
zien zichzelf in de Jumbo naar de zeebodem zin
ken. Kopieën van de film zijn tegen betaling van 17
dollar verkrijgbaar. Een oudere dame is er dolge
lukkig mee. Ze is kort tevoren doornat uit de tank
met water gekropen. Haar dure kapsel hangt met
slierten over haar voorhoofd, haar kleren zijn
drijfnat. Ze moet die 'avond nog terug met het
vliegtuig naar Washington, in dezelfde kleren.
Maar dit mag de pret echter niet drukken. Ze staat
op celluloid en nog wel in Hollywood, dat is meer
dan ze ’s morgens had durven hopen.
kost
a de
tBV
Het kan bijna niet anders of sommige dingen
Voor een rondrit langs de huizen van de sterren
moet men nu naar Beverly Hills en Bel Air, nabij
gelegen wijken voor de super-rijken. Plattegron
den met nauwkeurig aangegeven de huizen van de
sterren, zijn ruim voorradig. Veel valt er van de
prachtige villa’s echter niet te bespeuren, want
angst voor overvallers heeft er toe geleid dat de
film- en zangmiljonairs hun huizen tot complete
forten, compleet met gewapende bewakers, heb
ben omgetoverd. Een uitzondering vormt een twin
tigjarige Arabische prins, die een enorm buiten,
verblijf in Beverly Hills kocht. Hij heeft het oude
in Italiaanse stijl opgetrokken paleisje fel groen
laten schilderen. De lage muren rond het verblijf
zijn helemaal bedekt met zwarte kiezelstenen en
om zijn vader een plezier te doen heeft de prins de
klassieke beelden in de tuin zwart geverfd op de
plaatsen die volgens de islamitische leer niet zicht
baar mogen zijn.
Met die zonderlinge uitmonstering trekt de prins
dagelijks vele belangstellenden. Ze hebben het
buiten van de Arabische jongeling in hun route
„huizen-kijken” opgenomen en rijden nu in slak-
kegang langs de gebouwen of ze wandelen in
groepen langs de grote tuin, terwijl ze ondertussen
op slinkse wijze een steen uit de muur proberen te
wrikken, een kostbaar souvenir. De politie werd
intussen al genoodzaakt een stopverbod ter plaat
se in te voeren om opstoppingen te voorkomen,
terwijl ook van de wandelende gluurders wordt
verwacht dat ze niet stil blijven staan. i
De stille hoop op het grote geld lokt nog altijd
grote groepen acteurs en actrices-in-spe, die in hun
eigen dorpje al jarenlang droomden van een glan
zende carrière. Meestal blijft het bij een droom.
Het leger mislukkelingen en zwaar teleurgestelden
is groot. Wat niet wegneemt dat bij een bezoek aan
de Universal Studio’s één vriendelijk verzoek van
de regisseur voldoende is om honderden kandida
ten voor een nagebootste opname voor de film
Airport ’77 te krijgen. De decors voor de scènes
zijn nog compleet. In de film wordt een Jumbo Jet
gekaapt, de noodlanding mislukt en het vliegtuig
stort voor de kust van Florida in de oceaan. Het
toestel blijft grotendeels intact, waardoor het mo
gelijk wordt om de passagiers te redden door het
vliegtuig in z’n geheel van de bodem van de zee te
lichten.
3n
l”,
£-
ar
is
is
5n
is
met
□ch
oor-
t zo
/ak-
be-
ge-
Idie
t op
*eld
spi-
Big
nst-
be-
irin
tro-
oog
■erk
niet
eur,
van
dat
who
dat
zijn
ege-
dat
die
En
het
jnze
van het schip te schrift gesteld en gebun
deld. „San Antonio, Kroniek van een
Nederlandse driemastschoener” is een
kompleet stuk werk. Het vertelt niet uit
sluitend de huzarenstukjes van zeemans
kunst. Ook de blunders en de twijfelach
tige escapades tijdens de eerste werel
doorlog worden aangehaald. Zo zou het
schip Duitse onderzeeboten hebben be
voorraad en zouden de Hammersteins
kontakten hebben onderhouden met de
jonge Duitse duikbootkapitein Canaris.
De man die tijdens de tweede wereldoor
log als admiraal van de Duitse inlichtin
gendienst van zich zou doen spreken.
Opdrachtgever Simeon Kammerstein
voert zelf het gezag op het opzienbarende
zeilschip waarvan de boeg is gesierd met
de beeltenis van Sint Antonius, kompleet
met de bezwerende opgeheven arm die er
in de loop der jaren nogal eens zal wor
den afgevaren.
Meerdere malen wordt door de gezag
voerder aantekening gemaakt van het
feit dat het schip veel water overneemt
en er door wordt overstelpt. Om de drei
ging daarvan te bezweren wordt een pro
baat middel aangewendolie op de
golven.
Deze en tal van gebeurtenissen druk
ken het stempel op een tijd waarin zeelie
den oog in oog stonden met de elemen
ten. Zonder technische hulpmiddelen
maar beschikkend over een grote dosis
zeezeilvaardigheid. Geen radiokontakt
rhaar aangewezen op zichzelf wanneer
bijvoorbeeld de boegspriet het begeeft en
de ravage moet worden geborgen in een
voortdurend aanschietende zee temid
den van natte, wildslaande kluivers.
Edward P de Froot heeft de levensloop
De Ariadne is het allerlaatste Neder
landse zeilschip dat op commerciële ba
sis de zeeën nog bevaart. Passagiers heb
ben de plaats van vrachtgoed ingeno
men. Van alle pronkstukken van de Ne
derlandse scheepsbouwkunst, waartoe
de driemastschoeners zeker mogen wor
den gerekend, vaart er niet één meer
onder Nederlandse vlag.
richt de brug zich weer automatisch op. Het is
slechts een voorproefje van wat er te wachten
staat. Het heuvelachtige terrein blijkt bezaaid met
allerlei verdekt opgestelde vindingen, die de arge
loze toeschouwer de stuipen op het lijf jagen. Wat
te denken van een grote watermassa die zich
plotseling over de tram uit lijkt te storten, of
rotsblokken die met grote snelheid van de berg
afrollen, maar later van rubber blijken te zijn. U
heeft ze waarschijnlijk al meer dan eens in Wes
terns door indianen of cowboys naar beneden zien
gooien.
Dan komt het weer in Duitse handen.
Als „Ariadne” wordt zij voorbestemd
voor passagiersvervoer. Tijdens de
proefvaart in 1974 dreigt ze te stranden
op dé Eierlandse gronden voor Texel.
Reeds is een reddingsactie kompleet met
helikopter op touw gezet als de uitgeval
len motor van de Ariadne weer aanslaat
en het schip in het zicht van de kust weer
bestuurbaar maakt.
In diezelfde tweede wereldoorlog
slaagde de San Antonio er overigens in
naar Engeland te ontkomen. Onder een
Engelse bemanning wordt deelgenomen
aan de opzienbarende evacuatie van
Duinkerken. Het schip neemt vervolgens
deel aan niet minder dan 484 bevoorra-
dingskonvooien.
Reeds in 1929 probeert Kammerstein
zijn schip te verkopen. Hij vraagt er
echter een dermate hoge prijs voor dat
terecht mag worden verondersteld dat
hij er in wezen geen afstand van kan
doen. ïn 1947 gebeurt dan toch wat zo
veel jaren daarvoor is uitgesteld. Het
Dagelijks laten vele duizenden toeristen zich
gedwee in lange open trammetjes over de 210
hectare van Universal vervoeren. In enkele uren
passeren ze complete Western-stadjes, een Chinese
wijk, een Europees dorpstafereel, een slagveld uit
de Tweede Wereldoorlog, kunstmatige sneeuwtun-
nels, Watervallen, lawines van rotsblokken en ga
zo maar door. Geleid door vriendelijke gidsen
geeft Universal belangstellenden uit de hele we
reld een kans uitgebreid achter de schermen te
kijken. Bij een bezoek aan Californië is Universal
een vast programmapunt geworden, dat nauwe
lijks onder hoeft te doen voor het op enkele tiental-
1 len kilometers afstand gelegen Disneyland.
Voor zover de argeloze toerist in het onttakelde
dorpje Hollywood nog niet tot die conclusie was
gekomen, groeit bij Universal ongetwijfeld het
besef dat het hier gaat om ’s werelds grootste
fopspeen. Negentig percent van alle film- en televi-
sieserie-opnamen worden bij deze enorme film
maatschappij in de studio’s of op de open terrei
nen daar omheen genomen. Filmen op lokatie
gebeurt nog slechts in het uiterste geval, omdat dat
altijd veel meer geld kost en meestal grote proble
men oplevert. In één van de enorme geluiddichte
studio’s laat men zien hoe The Saint in Moskou
voor het Kremlin een Russische tipgever kon ont
moeten. Daarvoor nam men een bestaande film
van die plek. Het gedeelte waar later de acteurs
moesten komen werd zwart gemaakt. Vervolgens
speelde Roger Moore zijn ontmoeting met de agent
in de studio, dat stuk wordt zo geknipt dat het
precies op de zwarte vlek in de film van Moskou
past, waarna de niet-wetende kijker zou zweren
dat The Saint inderdaad voor het Russische rege
ringsgebouw heeft gewandeld.
De vindingrijkheid van de mensen achter de
komen bekend voor. Straten met nephuizen wor
den vaak meer dan eens gebruikt. Er is zelfs een
„Europees” pleintje dat op elk gewenst moment in
een typisch Spaans, Italiaans, Frans, Duits of
Engels tafereeltje omgetoverd kan worden. Ge
woon, door de naamborden en alle opschriften te
verwijderen. Het is in de bioscoop blijkbaar nog
nooit iemand opgevallen. Zoals weinigen ook in de
gaten gehad zullen hebben, dat de aanstormende
trein al jarenlang dezelfde oude locomotief, die na
een druk op de knop hijgend over een paar meter
rails rijdt. Via de Rode Zee, een meertje dat bij
nadering van de tram opensplijt, zodat de wagens
over een droog pad langs muren water door kun
nen rijden (gebruikt voor De Tien Geboden) berei
ken de bezoekers echter de absolute topper van dit
moment, het watertje waar Jaws grotendeels werd
gefilmd. Nadat de enorme mechanische haai een
manshoge pop met huid en haar heeft verslonden,
rijdt het trammetje tot op een houten steiger.
Precies zoals in de film ziet men de haai vervol
gens met harpoen en een daaraan verbonden gele
boei in zijn rug rond zwemmen, net als in Jaws
nadert ie de steiger en trekt onder krakend ge
weld een paal onder de houten pier weg, waarna
steiger met trammetje een stuk naar beneden
zakken. De verbaasde toeschouwers zitten nu vrij
wel in het water en dat is het moment waarop
„Jaws” met alle kracht aanvalt. De bloederige bek
van het monster verheft zich meters uit het water
en de haai doet onder het uitstoten van hees gebrul
pogingen enige passagiers te verslinden. Dat alles
gaat zo snel en is zo levensecht dat dit deel van de
rondleiding nooit goed kan zijn voor mensen met
een zwak hart.
De tewaterlating van een schip is een
moment van feestvreugde, geladen met
de spanning rond het doopritueel. Dat zal
ongetwijfeld ook zo zijn geweest op de
gedenkwaardige 19e augustus van het
jaar 1909 op de scheepswerf van Jan
Smit Czn. in Alblasserdam aan de
Noord. Als de pastoor van de Sint Boni-
faciusparochie in Dordrecht, per koets
ter plekke aangekomen, alle delen van
„bouwnummer 453” rijkelijk heeft be
sprenkeld met de wijwaterkwast, klinkt
daar de stem van Paikine Katharina
Kammerstein, echtgenote van de op
drachtgever, „Ik doop U San Antonio en
wens U een behouden vaart!”
Een sierlijk zeilschip, bedoeld voor het
vervoer van vracht voor zee- en binnen
vaart met een laadvermogen van 410 brt.,
voor de prijs van 50.000 guldens. Een
driemastschoener die naast een aantal
eigentijdse snufjes van technische aard
als grootste bijzonderheid is uitgerust
met een dieselmotor. De „Werkspoor no.
1”, gebouwd en geplaatst door de Neder-
landsche Fabriek van Werktuigen en
Spoorwegmateriaal te Amsterdam.
schermen, schrijvers, regisseurs en technici is on
uitputtelijk. Naast de bekende trucs, regen achter
de ramen, nepsneeuw, allerlei lichteffecten, wor-'
den er vooral voor speciale televisieseries steeds
nieuwe mogelijkheden bedacht. Om het publiek
een goed idee te geven van Hollywoods tovenarij,
laat men het materiaal waarmee sommige series
werd opgenomen intact. Zoals de apparatuur voor
de Man van Zes Miljoen en de Bionische Vrouw.
Zo ongelofelijk als die situaties vaak op het
scherm lijken, zo simpel blijken de oplossingen het
echt meestal te zijn. Vrachtwagens die aan één
kant door de Man van Zes Miljoen worden opgetild
blijken in de wielen die op de grond blijven staan
een soort hydraulisch systeem te hebben, waar
door een kind die prestaties met één hand kan
leveren, de Bionische Vrouw kan vier man aan een
touw meetrekken, omdat ze door een machine
wordt geholpen en rennen met een snelheid van
100 kilometer per uur blijkt voor iedereen een
peuleschil tegen een snel voorbij schietende ach
tergrond. De Man van Zes Miljoen beperkt zich tot
passen op de plaats.
Een rondleiding over de terreinen van Universal
betekent vallen van de ene in de andere verbazing.
De zenuwen van de gasten worden daarbij niet
ontzien. Zoals bijvoorbeeld bij de volautomatisch
in elkaar stortende brug. Als een volleerd actrice
vertelt de gids dat de oude krakkemikkige brug
over een diep dal op het terrein al in 1913 gebouwd
werd voor opnames voor de films van Tom Mix.
Iedereen slikt dat als zoete koek, want de brug
(model River Kway”) ziet eruit alsof hij elk mo
ment in kan storten. Dat blijkt inderdaad het
geval, want nauwelijks staat het trammetje stil
midden op de brug of het gevaarte bezwijkt. Het
wegdek klapt zo’n anderhalve meter naar beneden
tot ontzetting van de gillende passagiers. De chauf
feur „slaagt er nog net in” zijn wagens in veiligheid
te brengen.
Spoedig blijkt ook dit „ongeluk” vooropgezet,
want achter de ruggen van geschrokken bezoekers
*7
Ha sa^x,
:y. f:
