Gepassioneerd spel van BENT in Nacht der Tribaden
Spaanse autoriteiten sluiten theater in Madrid
Oefeningen jazzdans
duidelijk beschreven
s
vloerbedekking
Auto-
intelligent...
wij
ontvingen
Retournee ongeloofwaardig
en langdurig ’rouwproces’
99,-
♦s
1
irgj
Fraaie foto’s in boek voor leraren
I
WB.j
Wespetheater met
eigen produktie
in Toneelschuur
68.
Tweemaal gekuist
inlichtingen en stalen:
13
KUNST
Nederland bespeelt.
.r
eteet
1
ft
Intertest zuiver scheerwol tapijt, in
berber/beige gemêleerd, van 239,- voor
Desso zuiver scheerwol tapijt met 2 cm dikke pool,
gemêleerd in berber-camel-bruin op 444
dubbele juterug, van 439,- voor f 229j"
■J
A-1 garant^
12
vrouwen. Enquist situeert zijn toneelstuk
rond 1890 en doet een poging de houding van
zijn beroemdé voorganger ten aanzien van
vrouwen te ontrafelen. Hij toont zich daarbij
een soort Tom Stoppard en schrijft een nieuwe
situatie aan de hand van historische gegevens.
4
Gebloemd zuiver wol tapijt, van 319,- voor 159,-
Perzische vloer- en tafelkleden (14 stuks)
nog als nieuw, perstuk 1175,-en
N.A.I., Bergen (N.H.), telefoon (02208) 5829
DEN HAAG. Tegen het einde van het
I seizoen 1977-’78 is in ons land de toneelgroep
BENT opgericht. Voluit: Belgisch-Nederlandse
Theaterprodukties. Een nieuw repertoiregezel
schap dat België en Nederland bespeelt.
Woensdagavond gaf BENT in de Koninklijke
Schouwburg de eerste première met de opvoe
ring van het toneelspel De nacht der Tribaden
van de Zweedse auteur Per Olov Enquist. De
intrige daarvan speelt zich af rond de toneel
schrijver August Strindberg, die het evenals
zijn tijdgenoot Ibsen niet altijd gemakkelijk had
met
n of]
-
bibliotheek
Spannend spel over Strindberg
KO VAN LEEUWEN.
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
t
(ADVERTENTIE)
Enquist heeft zijn stuk geheel in de
emancipatoire sfeer getrokken en voor wie
vorige week is Peter van de Wouw verrukt
van het stuk en van de reacties van het
Spaanse publiek. „Het is erg hartelijk en
erg gul met applaus. Na de voorstelling
waren er soms wel 100 mensen in de kleed
kamer, die me allemaal wilden omhelzen.
In het licht van de huidige ontwikkelin
gen in de vrouwenstrijd om gelijkheid
en/of superioriteit als sexe is het zeker
interessant de relatie Strindberg-vrouw
opnieuw te belichten. Maar wat Enquist
doet stelt eigenlijk wat teleur. Hij schreef
een onderhoudend toneelstuk, maar ver
meed de conclusie. De vrouwen in De
nacht der Tribaden krijgen alle kans,
maar Strindberg (de mannen) niet minder.
In feite is er sprake van een spannend
woordensteekspel, waarin heel humoris
tisch strijd geleverd wordt, en waarbij
beledigende vindingrijkheid en bijteqd
sarcasme elkaar afwisselen, zonder dat
klaarheid wordt gegeven over de seksuele
relaties. Wel wordt aangegeven dat Siri en
Wegens annulering hotelorder te Haarlem, incl.
direktiekamers, restaurant en slaapkamers
(tapijt in grote en kleine coupages op de rol)
komt mij voor dat de produktie het experimentele improvisatie-
stadium nog niet te boven is.
haar vriendin Marie een buitengewone
vriendschap voor elkaar voelen, ook zullen
ze gaan samenwonqn, maar Siri’s houding
tegenover Strindberg werkt ten stelligste
ontkennend als aan een lesbische liefde tot
Marie werd gerefereerd. Öaar is de schrij
ver (Enquist) niet zonder rafels uitgeko
men.
Wel heeft de Zweed een stuk geconstru
eerd waarin gepassioneerd spel geleverd
kan worden. BENT beschikt over mensen
die dat kunnen. Jaak Vissenaken, (Strind
berg) Annelies Vaes (Marie David) en Ro
semarie Bergmans (Siri van Essen) geven
het stuk in een naturalistische speelstijl
alle kans. Ze worden daarin gesteund door
een spannende regie van Lodewijk de
Boer, die er in belangrijke mate de oor
zaak van is dat de voorstelling ook in delen
waarbij wat meer getheoretiseerd wordt
voortdurend een levendig karakter houdt.
De Boer houdt van duidelijk toneelspelen,
zonder suggesties en met directe verwij
zingen, dat heeft hij in eerdere regies al
aangetoond. Hij weet zijn spelers kenne
lijk juist iets meer geestdrift mee te geven
dan de gemiddelde regisseur en dat geeft
nou net een aantrekkelijke prikkeling aan
zijn voorstellingen.
Tussen de drie hoofdrollen in dit stuk
blijft constant een gevoel van aftasten 'en
op je hoede zijn voelbaar. Dat heeft De
Boec met zijn regie bereikt en dat is geen
geringe verdienste. Daardoor is De nacht
der Tribaden een aantrekkelijke voorstel
ling geworden. Theatrale effecten, zeer
duidelijk voor handen, zijn zorgvuldig ge
meden.
Bij uitgeverij Hollandia in Baam ver
scheen het boekje Jazzdans. Het is een
boekje waarin een groot aantal jazzoefe-
ningen in woorden en foto’s worden be
schreven door de lerares lichamelijke
opvoeding, Elske Scheller. Voor zover je
dansbewegingen in woorden duidelijk
kunt maken mag dit een geslaagd expe
riment heten, waarmee jazzleraren en
leerlingen minstens een eerste leidraad
in het Nederlands op schrift hebben.
Het geeft een erg goed overzicht van de
ontwikkeling van de moderne jazzdans
vanuit de Afrikaanse negerdans met bei
den als belangrijkste kenmerken: 1- ge
bogen knieën, 2- gebruik van de hele
voet, 3- isolaties van lichaamsdelen, 4-
ritmisch ingewikkelde en gesyncopeerde
bewegingen, 5- meerdere ritmes tegelijk
in het lichaam, 6- muziek en dans vormen
een sterke eenheid, 7- individualisme bin
nen de groep en 8- de dans is een stuk
van het dagelijkse leven.
Ook Dolores Kirton Cayou geeft een
groot aantal elementaire bewegingen en
aanwijzingen hoe je die kunt leren. Daar
bij zijn niet minder dan 12 oefeningen
voor het aanleren van contractions. Ze
geeft passen, pascombinaties en aanwij
zingen voor het maken van danscomposi-
ties en het leiden van jazzdansimprovisa-
ties.
Na een eerste kennismaking met jazz
dans door het boekje van Elske Scheller,
vormt Modern Jazz Dance een perfecte
aanvulling.
„Wie zeurt krijgt een beurt”, oude en
nieuwe avonturen van Elisa Botenbou
wer en Molly Moff in stripvorm, uitgave
Drukwerk in Amsterdam 16,50).
„Daar ben ik beel te bang voor”, ge
schreven en getekend door Shirley Hug
hes, uitgave Ploegsma 10).
Af
J
A Voorbeelden van oefeningen zoals die in het boekje Jazzdans van
Elkse Scheller zijn afgebeeld.
Per Olov Enquist laat zijn stuk spelen in
de periode dat het huwelijk van Strind
berg en de actrice Siri van Essen in staat
van ontbinding verkeerde. Siri wil een
nieuw leven, zonder Strindbergs en dat wil
ze inluiden met een come-back op het
toneel en nog wel met Strindberg eenakter
De Sterkste, dat gaat over de psychologi
sche machtsstrijd die twee vrouwen voe
ren om dezelfde man. Er is een Deense
regisseur ingehuurd, Siri zelf zal de hoofd
rol spelen en de andere (zwijgende) rol zal
door haar vriendin Marie David worden
gespeeld. Juis Marie zou een belangrijk
aandeel hebben in het mislukken van het
huwelijk tussen August Strindberg en Siri
van Essen. Ds strijd ontbrandt als Strind
berg onverwacht de repetitie bezoekt.
A Een scène uit de sexcomedie 'Ven a disfrutar', de Spaanse versie van ’Let my people
come’, met in het midden (vijfde van rechts) de hoofdrolspeler Peter van der Wouw.
Strindbergs stukken (denk vooral aan De
Vader) kent, zal dat niet verwonderlijk
zijn. Er zijn twee meningen over Stind-
bergs standpunt ten aanzien van vrouwen.
De eerste is dat hij ze haatte; de tweede dat
hij zo noodlottig liefhad. Vermoedelijk
omvat de waarheid beide hypothesen. In
de tijd van Strindberg (en Ibsen) werd er
krachtig onkruik gewied op het pad dat
naar vrouwenemancipatie leidt en dat
maakte in beide toneel-rivalen een strijd
baarheid wakker die moeilijk los te zien is
van een geforceerd verdedigende houding.
De afschildering die Strindberg geeft van
de vrouwen in De Vader is daarvan een
boeiend en bevestigend voorbeeld.
C. v.d. W.
Jazzdans” door Elske Scheller, uitgave
Hollandia, Baam, 27.50. „Modem jazz Dan
ce” door Dolores Kirton Cayou, uitgave Dance
Books, Londen, 11.80.
Scène uit De Nacht der Tribaden van
Per Olov Enquist met vlnr. Rosemarie
Bergmans, Annelies Vaes (liggend) en
Jaap Vissenaken als Strindberg.
HAARLEM. Het "Wespetheater, een nieuwe tonèelgroep die
vanuit de Toneelschuur werkt, heeft na de straattheaterproduk-
tie, deze zomer, nu de eerste presentatie van een zaalproduktie
gegeven. De groep, die vanuit improvisaties naar voorstellingen
toe werkt, gaf in het lunchtheater van de Toneelschuur woens
dag de première van Retournee. Het betreft een stuk van onge
veer een uur over een uitgerangeerd circus-duo. Een man en een
vrouw, samen op een flatje, vroeger bejubeld in hun acrobatiek-
nummer. Toen het plakboek vol was verstomde blijkbaar ook het
applaus en kwam er een einde aan het succes en aan hun
persoonlijk geluk.
De vergane artiestenglorie is al voor veel toneelschrijvers een
interessante inspiratiebron geweest. Het Wespetheater heeft er bij
deze zelfgemaakte voorstelling vooral naar gestreefd fragmenta
risch de leegheid van zo’n artistenbestaan aan te geven. Het duq
Iwan eri* Sita zijn volgens de ‘programma-informatie tien jaar
geleden met hun acrobatenwerk gestopt. Omtrent de reden l^lij-
- 11 Jl— S al JkSK. dPuijft- W! S
worden beantwoord. We komen te weten dat Sita onder dokters
behandeling is en we zien Iwan zijn lichaam in conditie houden
alsof hij nog tweemaal per dag de piste in moet.
Je merkt dat het publiek op deze vorm van
theater instinctief reageert. Meestal was
die reactie positief, maar sommige toe
schouwers konden het niet verwerken en
liepen na de eerste naaktpartij de zaal uit”.
Het toneelgezelschap, zeven Spanjaar
den en zes buitenlanders onder leiding van
Peter van de Wouw, was druk bezig korte
metten te maken met alle seksuele taboes.
Oudere dames, die met rode oortjes naar
de teksten van de eerste drie liedjes heb
ben geluisterd, bevroren als ze bij het
vierde liedje alle 13 spelers open en bloot
over het torteel zagen wandelen. Er kon bij
deze deftige dames pas een lachje af als
het hele gezelschap in een dynamsiche
dans losbarst, waarbij penissen heen en
weer slingerden als feestversiering in de
wind.
De show „Venl a disfrutar” betekénde
niet alleen een verademing voor de Madri-
lenen, die nu eindelijk datgene in het open
baar konden zien wat zij vroeger stiekum
moesten zoeken, maar ook de provincialen
uit Spanje komen ruim aan bod. Waar
schijnlijk zonder het te weten heeft auteur
Earl Wilson er voor gezorgd dat de Span
jaarden uit de verschillende regio’s die op
het ogenblik met hun autonomie worste
len, aan hun trekken kwamen. In het num
mer „Cunilingus Roch” dansen de meisjes
alleen maar met een minuscuul driehoekje
aan, terwijl de jongens een tweekleurige
gebreide penishouder met bijbehorende
balschoentjes aan hadden. Tijdens deze
opzwepende dans, waarbij de apparaatjes
vrolijk in hun kleurige verpakking op en
neer wippen, dan wel zwaaien, kwam de
Spaanse aap uit de mouw. Een langgerekt
groen vlakje met twee bijbehorende witte
ballen is de Andalusische vlag, het wollige
wit-blauwe breiwerkje stelt de Galicische
vlag voor en zowaar bibbert er een rood
geel gestreept Catalaans vlaggetje met
grote igele pompoenen mee, dat ophet
publiek toch een beetje lullig overkomt.
Een mandril zou er jaloers op zijn.
Het toneelgezelschap is van plan juridi
sche stappen te ondernemen om het ver
bod van de openbare aanklager ongedaan
te maken. „Als het niet lukt zit er niets
anders op dan naar het buitenland te ver
trekken”, zegt een teleurgestelde Peter van
de Wouw, die ronduit toegeeft dat hij
door gebrek aan kennis van taal en menta
liteit niets van Spanje begrijpt.
Inger de Vrede en Peter Bos spelen in Retournee de droefenis
van het holle leven van Iwan en Sita. We zien ze als een
malaisetweetal waarvoor geen redding meer mogelijk is. De
oplossing voor het probleem wordt aan het slot van het stuk
gesuggereerd in een afscheid: Sita trekt haar mantel aan en gaat
heen, nadat uit beider gedrag duidelijk is geworden dat langer
samenblijven zinloos is.
Er rammelt nogal wat aan Retournee, waarin de twee spelers
hun uiterste best doen de tweeledige triestheid van het bestaan
van Sita en Iwan uit te dragen. Het stuk op zich is daarvoor niet
geloofwaardig genoeg. Het „rouwproces” waarin de gevolgen van
een afgebroken artiesten-carrière moesten worden verwerkt,
heeft met tien jaar wel erg lang geduurd. Retournee maakt
trouwens helemaal niet de indruk alsof de ellende al tien jaar
bezig is. Het ziet er veeleer naar uit of de breuk tussen de
dommekracht Iwan en de intelligentere Sita een krap jaartje een
feit ik. In de voorstelling worden overigens alleen maar redenen
slechts ópen vragen die tijdens ctë ■voOrsfèlliitfe nauwelijks gesuggereerd; er is geen enkel gegeven concreet uitgewerkt. Het
Vooral het hoofdstuk Enkelvoudige
Pasritmen geeft een goed inzicht in „beat
and afterbeat”, de manier waarop je met
syncopen allerlei eenvoudige loopbewe
gingen kunt verlevendigen.
Ook het daaropvolgende hoofdstuk
met pascombinaties geeft een erg over
zichtelijk beeld van mogelijkheden voor
beginners, terwijl de latere hoofdstuk
ken met oefeningen op verschillende ni
veaus (levels) erg interessant zijn en, me
de dankzij de fraaie foto’s, zeer accuraat
beschreven worden.
Toch heb ik ook nogal wat kritiek op
dit boek. Elske Scheller zegt op blz. 13:
„Er ik niets tegen om alle buitenlandse
termen overboord te gooien en de men
sen zich te laten uitstrekken, zich te laten
ontspannen, te laten veren, maar strech,
release en bounse vind ik sfeervoller”.
Deze verklaring voor het gebruik van
vaktermen lijkt me nogal kortzichtig.
Jazzdans is een internationale zaak en er
komen heel wat buitenlandse leraren bij
te pas. Die vaktermen vergemakkelijken
het internationale contact aanzienlijk en
vaak zeggen ze ook nog net iets meer dan
de eigenlijke betekenis van het woord
aangeeft.
De bedoeling is dan natuurlijk wel, dat
je die termen juist gebruikt en in moder
ne dans en jazz spreekt men doorgaans
van „contraction” en niet van „contract”
als „het aanspannen tot een zo groot
mogelijke ronding” (ik gebruik hier de
omschrijving van Elske Scheller), wordt
bedoeld.
En als ik het dan toch over contracti
ons heb, deze vormen de allerbelangrijk
ste elementen in de hedendaagse jazz,
van waaruit iedere beweging behoort te
beginnen. Een duidelijke uitleg van een
contraction en oefeningen om die te leren
heb ik echter temidden van de andere
oefeningen in het boek node gemist. Bij
het weglaten van dit typische jazz-ele-
ment, worden alle combinaties eigenlijk
alleen maar een vorm van gymnastiek
met gebruikmaking van jazz-bewegingen
en ritmes. Daar is natuurlijk niets tegen,
maar het is wel nodig dit er nadrukkelijk
bij te zeggen.
Een ander typisch jazz-element, de iso-
latie-oefeningen, worden echter weer erg
volledig behandeld.
Hoewel het boek is geschreven in voor
iedereen goed te begrijpen Nederlands,
duiken er opeens een paar zeer specialis
tische zinnen in op zoals op blz. 40:
„Schakel een holle fixatie van de rug uit
door het moment niet te groot te maken”.
Met „moment” wordt hier bedoeld „de
bewegende kracht” en met „holle fixa
tie” gewoon „een holle rug”. Maar goed,
het boek is, volgens de inleiding, bedoeld
voor leraren (essen) in het bewegingson
derwijs en trainers in de jazzgymnastiek
en die zullen deze terminologie wel be
grijpen.
Voor mensen die meer willen dan deze
1 eenvoudige inleiding en die niet terug
schrikken voor Engels, Wil ik hier graag
noemen „Modern Jazz Dance” van de
negerdanseres Dolores Kirton Cayou,
uitgegeven bij Dapce Books Ltd., in Lon
den.
Het stuk was eerder goedgekeurd door
het Spaanse ministerie van cultuur en
door de staatscensuurcommissie. Uit de
sluiting vhn het theater blijkt dat de justi
tie dit soort goedkeuringen zonder meer
ongedaan kan maken. De steen des aan
stoots is een liedje, waarin alle mogelijkhe
den bij het bedrijven van de liefde uitge
breid worden bezongen. De openbare aan
klager die het toneelstuk niet heeft
gezien meent dat de acteurs de tekst van
het liedje illustreren met een hartstochte
lijke demonstratie. In werkelijkheid eisen
de tekst en het ritme van het liedje zoveel
van de acteurs, dat men zich onmogelijk
op andere zaken kan concentreren.
Tot voor het verbod leek het dat Peter
van de Wouw (33), eens onderwijzer in
Tilburg, zijn roeping had gevonden. Het
omstreden stuk zette de Spanjaarden, die
door de dikbuikige dictator Franco 40 jaar
ook seksueel onder de knoet zijn gehou
den, danig aan het denken. De wervelende
naaktshow in twee bedrijven met zijn ge
peperde teksten, is menig Spanjaard uit de
oude school van Franco te veel. De jonge
Spanjaarden beginnen er echter achter te
kómen dat er aan dit soort stukken heel
wat plezier valt te beleven.
Het spectaculaire stuk van de Ameri
kaanse auteur Earl Wilson trok als Let my
people come eerder volle zalen in New
York en Londen. Jaime Azpilicueta heeft
de show op geraffineerde wijze omge
werkt tot een typisch Spaans stuk, waar de
vonken van af vliegen en waaraan hij
bovendien een sterke homofile ondertoon
heeft gegeven. De tekst moest op last van
de staatscensuur tot twee maal toe worden
gekuist. Het resultaat doet echter vermoe
den dat de woordenschat van de staatscen-
soren niet al te groot is.
Ondanks de teleurstellende ervaring van
Koop niet "zomaar" een
gebruikte auto.
Let liever op het A-1 embleem.
Bij uw Ford-dealer! Elk merk.
Van binnen en van buiten
geïnspecteerd en gerevideerd.
koopt zekerheid
en betrouwbaarheid.
U krijgt dat zwart op wit op 'n
ondertekend garantie-bewijs.
Auto-intelligent zijn
I
„Twee weken van huis” door Irwin
Shaw, uitgave Elsevier (ƒ21,50).
„Virtuozen van de duivel”, Duitse ge
neraals in de Tweede Wereldoorlog, door
David Downing, uitgave J. H. Gottmer
24,50).
„Oorlogsbuit” door Douglas Scott, uit
gave Elsevier 22,50).
De trilogie „Varen en vechten” van de
schrijver K. Norel werd door Elsevier
heruitgegeven (twaalfde druk); prijs per
deel 8,90).
„Stad des doods”, thriller door Her
bert Lieberman, uitgave De Boekerij
22,50).
„Kardinale fout”, misdaadroman door
John Gregory Dunne, uitgave Elsevier
(ƒ21,50).
„Aquarelle und Zeichnungen der
deutschen Romantiek” door Jens Chris
tian Jensen, uitgave DuMont Buchverlag
Köln (DM 89).
„Heidi”, kinderboek door Johanna
Spyri, uitgave Ploegsma 16,90).
„Floortje”, het verhaal van een peuter,
door lb Spang Olsen, uitgave Ploegsma
12,50).
„De reuzenkrokodil”, kinderboek
door Roald Dahl met tekeningen van
Quentin Blake, uitgave Fontein 13,50).
„Verdwenen góden” door John Alle
gro, uitgave Meulenboff 17,50).
„Saul en David”, bijbeluitgave in een
voudig Nederlands met 1 Samuël 16-31,
uitgave Nederlands Bijbelgenootschap
in Haarlem 6,50).
„Macht”, het evangelie van Marcus
vertaald in hedendaags Nederlands, uit
gave Nederlands Bijbelgenootschap
5,25).
„Vandaag lezen wij... 1979”, bijbellees-
rooster voor het jaar 1979, uitgave van de
vier bijbelorganisaties, onder andere Ne
derlands Bijbelgenootschap 1,50).
„Glorie van de oude binnenvaart” en
„Binnenvaart onder stoom” werden ge
schreven door Rob Martens en Lieuwe
Westra en uitgegeven door Born in As
sen.
„Spelen met uw intelligentie”, kwel-
geestigheden voor scherpzinnige door
denkers, door J. en H. E. Eelkman
Rooda, uitgave Luitingh 19,90).
„Zelf typen leren”, door E. Eichenber-
ger en L. I. Eichenberger-Boot, uitgave
Luitingh 19,50).
Blote musical in Spanje verboden
(Van onze correspondent)
MADRID. De autoriteiten in Madrid
hebben vorige week de sluiting gelast van
het theater Principe in Madrid, waar
sinds augustus de sexkomedie „Ven a
disfrutar” werd opgevoerd. Ven a disfru
tar (Kom om te genieten) is de Spaanse
versie van de musical „Let my people
come”. In de hoofdrol speelde de Neder
landse acteur Peter van de Wouw. Vol
gens de manager en tekstschrijver van de
toneelgroep, Jaime Azpilicueta, vindt de
openbare aanklager van Madrid dat de
komedie waarin naaktpartijen en pitti
ge teksten een harmonisch maar gepeperd
geheel vormen een aanslag is op de
publieke moraal in Spanje.
-
i
01
5
O
CM
L0
O
