kapotgespeeld door
Theaterschool vindt
Groteske ernst en humor
bij De Appel in Abstruus
Lina Carstens
overleden
Dirigent André Vandernoot in zijn laatste seizoen bij het NPO
I
„Het orkest wordt
I
>studimo<
wonen, slapen, werken:
alles samen in één
programma van
tal van lege panden
de begeleidingen”
Paalafe evenementen
1
Het Damiate Pers
Bridgetoernooi
-1
ie.
I
i
jiff
to
I
Krantenverkoper
Bij demonstratieve zoekactie in Amsterdam
Muziektheater als een theatrale grabbelton
Publiek bleef weg bij
gratis Gerard Cox
Tentoonstelling
Drukkerskunsten
in Amsterdam
door Johan van Kempen
en John Oomkes
BOCTIE-BOBOIS
Carrière
„Damiate trofee”
„Damiate trofee”
Begeleidingen
9
KUNST
19 7 8
ZATERDAG
2 3
SEPTEMBER
8
-
X
178
1
I
Aan André Vandernoot zie je
zijn leeftijd en slopende beroep
niet af. Monter, levenslustig en
open van karakter. Dat zijn, zo
blijkt telkens weer bij iedere ont
moeting, zijn sterkste karakterei
genschappen. De inmiddels 51-ja
rige dirigent van het Noordhol-
lands Philharmonisch Orkest uit
dan ook geen enkele reserve als
hem wordt voorgesteld te praten
over zijn directe toekomst. In ok
tober van het vorig jaar werd im
mers bekend dat het concertsei-
zoen 1978/1979 zijn zesde en laat
ste seizoen voor het NPO zou wor
den. Daarna, zo weet inmiddels
elke liefhebber van symfonische
muziek, wordt hij eerste man bij
het Brabants Orkest.
A
>P
in
s-
Haarlem - Oude Groenmarkt 20-22
achterdeoudeSt Bavo.
t
-
t.
s’
7
I
0
5;
)C
ur
(ADVERTENTIE)
d,
(ADVERTENTIE)
KO VAN LEEUWEN
Si
André Vandernoot: „Het Noordhollands is beter dan algemeen gedacht
wordt
Door een gezamenlijk initiatief van 'Haarlems Dagblad, IJmuider Courant, Beverwijkse
Courant en Het Bridge Centrum Haarlem zijn wij in staat u een bridge-toernooi aan te
bieden, waarin gespeeld zal worden om de:
egen
sr en
izage
het
uim-
De voorstelling, alleen toegankelijk
voor de houders van een cultureel jon
gerenpaspoort, trok slechts vijftien be
langstellenden. In overleg met Cox
werd besloten af te zien van het pro
gramma. De wel gekomen jongelui kre
gen als troost een gratis kop koffie, dat
ze samen met Gerard Cox konden nut
tigen.
De voorstelling maakte deel uit van
een hele reeks voorstellingen in Zuid-
Holland, die mede worden gesubsidi
eerd door de provincie en die bedoeld
zijn om het cultureel jongerenpaspoort
onder de aandacht te brengen.
gemeente is. Ook heeft men het oog laten
vallen op het oude Sigmacentrum aan de
Kloveniersburgwal dat eveneens al ettelij
ke jaren geen bewoners heeft.
Thans zijn de negen afdelingen van de
toneelschool (o.a. de Academie voor Klein
kunst, de Balletacademie en de nieuwe
opleiding) gehuisvest in twaalf gebouwen
verspreid over de stad. Sommige van deze
afdelingen verkeren in zeer nijpende huis-
vestingsomstandigheden.
AMSTERDAM (ANP). Onder het mot
to „Drukkerskunsten” worden in het sou
terrain van Proost en Brandt (Rusland 24)
in Amsterdam werken van 69 grafici ten
toongesteld. Het ingezonden werk is af
komstig van mensen die geen van allen het
kunstenaarschap als beroep uitoefenen.
„Drukkerskunsten'’ toont vrijwel alle stij
len en technieken van impressionisme tot
realisme, van portretten tot landschappen
en van schilderijen tot gedrukt werk. De
expositie is te bezichtigen tot eind novem
ber op werkdagen van 14 tot 17 uur.
Op de persconferentie deelde de directie
mee dat daardoor al dertig lessen moesten
worden opgeschort. Men hoopt bij het vin
den van nieuwe huisvesting ook een ver
mindering van versnippering van de To
neelschool te bereiken.
Lina Carstens vertólkte talrijke toneel
rollen en speelde in ruim zeventig films.
Haar belangrijkste succes uit de laatste
tijd was de titelrol in de film „Lina
Braake” van Bernhard Sinkei en Alf Bus-
tellin.
MÜNCHEN. (DPA) De Duitse toneel-
en filmactrice Lina Carstens is donder
dagnacht na een langdurige ziekte in een
ziekenhuis in München overleden. Zij was
85 jaar.
André Vandernoot gaat de vraag naar
zijn loopbaan met deze opmerking overi
gens niet uit de weg. „Vind ik zelf, dat er
niet uitgekomen is wat er inzat?”, zo her-
Abstruus was ook de naam die de Appel-
spelers hadden bedacht voor de kleine,
produktie die vorig seizoen deel uitmaakte
van de Evenementenmarkt. Dat was toen
een feestelijk opgezet theatergebeuren dat
was voortgekomen uit de wens van de
Appel-acteurs en -actrices vanuit improvi
saties zelf theater te maken. Twee van dé
zes toen aan het publiek getoonde produk-
ties zijn nu uitgewerkt tot avondvullende
voorstellingen. Abstruus is er daar een
van, het heeft dezelfde titel gehouden, die
door zijn abstract karakter de lading moet
dekken. De andere erfenis van de Evene
mentenmarkt is de Van Gogh-produktie
De Aardappeleters, die nu Nuchter Dronk
aard is gaan heten.
Terug naar Abstruus. De produktie
heeft een groot deel van de oude elemen
ten behouden. Vooral in het programma
vóói' de pauze ontdekte ik weinig verras
singen. Wel wordt er met groot élan geïnte
greerd gezongen en gemusiceerd door de
hele groep en zo ontstaat er op heel veel
momenten een heerlijk brok muziekthea
ter.
Abstruus is gelardeerd met vele krank
zinnige vondsten. Niet allemaal even leuk,
maar vaak schiet je toch onwillekeurig in
de lach om de gekdoenerij. De sterkste
momenten zijn die waar de luim plaats
maakt voor ernst. Een ernst die dan door
groteske humor wordt 1. leid. De groep
gebruikt onder meer teksten van Bur
roughs, Topor en Handke. Van Handke
wordt eemdeel van Publikumsbeschimp-
fung gebruikt, waardoor een handig slot
aan Abstruus wordt gemaakt.
Met die ongetwijfeld zinnige opmerking
en
Br
os
ie-
)0t
in-
dat
i met
dijke
iften
ing”,
voor
om
n het
an op
ee én
R*-.t
DEN HAAG. „Randfiguren, randver
schijnselen, diep verborgen, donker, on
doorgrondelijk, abstract, confuus, kor
tom: abstruus” staat er te lezen in het
programmavouwblad dat toneelgroep De
Appel verstrekt bij de voorstelling Ab
struus, die vrijdagavond in het eigen Ap-
peltheatèr in première ging. Het gaat om
een kaleidoscoop van brokstukken, gegre
pen uit de literatuur, uit het leven zelf, uit
het theater of aangedragen door derden,
zoals psychiatrische patiënten. Een thea
terproductie die geen verhaal kent en
waar alles als onderdeel op zichzelf staat.
Het toernooi zal gespeeld worden over acht voorronden, waarin zal worden uitgemaakt
welke paren zullen deelnemen aan de finale (40 spellen topintegraal) op
zaterdag 2 dec.
De voorronden worden vanaf 2 oktober a.s. iedere maandagavond om 19.15 uur
gehouden in het Bridge Centrum Haarlem, Lange Veerstraat 34, Haarlem.
U wordt vriendelijk verzocht, u minstens een dag van te voren op te geven bij de heren
de Wit en van Gennip jr. van het bridgecentrum, tel. 023-321095.
Uit iedere voorronde plaatsen zich drie paren voor de finale. De eerste aankomende
paren in iedere voorronde, ontvangen een fraaie prijs in natura.
Voor de finale op zaterdag 2 dec. ’78 zijn naast de:
In totaal trof men 160 lege panden aan
die geschikt zouden zijn. Behalve de dertig
genoemde panden waren er nog ongeveer
45 die men nog voor een tweede maal wil
bezoeken. Een groot aantal andere gebou
wen zoals het oude Telegraafgebouw en
het voormalige pand van de Volkskrant
aan de Nieuwe Zijds Voorburgwal waren
of in handen van projectontwikkelaars
met commerciële doeleinden of niet hele
maal geschikt. Dan wel hadden de panden
al een andere bestemming. Soms gaat het
hier om gebouwen die al vele jaren leeg
staan, zoals dat van het Handelsblad aan
de Nieuwe Zijds Voorburgwal.
Tot de favoriete gebouwen behoren het
gebouw van de Rijkspostspaarbank in de
Van Baerlestraat en het Entrepotdok, bij
de Hoogte Kadijk, dat in handen van de
Ravel,-aan de Orkesterstücke van Webern,
het Beethovenproject vorig jaar.” We moe
ten Vandernoot weer gelijk geven en voe
gen een memorabele Bartok-dag aan zijn
rijtje toe. Hij rondt dan het gespreksonder
werp af door toe te geven dat hij in de
eerste plaats als een „bouwer” aan het
orkest wil worden beschouwd.
Toch zet hij het NPO bij een discussie
slecht uit zijn gedachten, want de Belgi
sche dirigent snijdt zelf de kritiek op de C-
serie aan. „Kijk, ook dat is weer subjectief
en ook wel juist. Maar de mogelijkheden
alles uit wil halen. Dan zijn de musici vaak zijn beperkt. De orkesten hebben een be-
Toch heb ik daar met plezier naar geke
ken. En dan blijven er toch heel wat hoog
tepunten bij. Zoals Katrien Vansteenkiste
als het hoertje dat over haar onrechtvaar
dige behandeling praat of dezelfde actrice
aanhet begin in „Honger" (van Topor,
veronderstel ik). Vansteenkiste doet sa
men met Robert Prager een bijdrage over
transseksualtiteit geleverd die ontroeren
de momenten kent. Roelant Radier volgt
Katrien Vansteenkiste op met „Slaap”,
waarbij de hele groep al musicerend ver
der het programma instapt.
perkte bewegingsruimte. In Brabant krijg
ik straks meer mogelijkheden om te bou
wen, want daar hoeft het orkest maar aan
vijf koorbegeleidingen te voldoen. Boven
dien, nog af gezien van de werkelijke inte
resse voor de twintigste-eeuwse muziek,
kost het erg veel tijd en geld om nieuw en
onbekend werk in te studeren. Je moet nu
eenmaal roeien met de riemen die je hebt.
Het zijn zaken waaraan de regionale or
kesten nooit goed zullen toekomen, of je
moet de randvoorwaarden verbeteren. Ik
vraag me af of je de tering niet beter naar
de nering kunt zetten en de grote landelij
ke orkesten niet beter zou kunnen vragen
om eigentijdse muziek ook elders in den
lande uit te voeren. En waarom zouden we
bijvoorbeeld de radio-orkesten daarvoor
niet kunnen inschakelen, mmm?”
(Van onze correspondent)
ALP HEN AAN DE RIJN. Gerard
Cox, die donderdagavond in Alphen
aan de Rijn een gratis voorstelling zou
geven, is onverrichterzake naar huis
teruggekeerd.
André Vandernoot dus over niet al te
lange tijd weg uit het Noordhollandse,
hoewel hij als gastdirigent de komende
jaren ongetwijfeld nog vaak in deze con
treien te bewonderen zal zijn. Scherp in
het geheugen ingeprent staan nog de her
inneringen aan de korte tijd dat Vander
noot verbitterd was omdat hij, zoals hij
vorig jaar zei, „zijn werk bij het NPO niet
kon af maken.” De scherpe kantjes van
zijn boosheid zijn echter al lang afgesle
pen, zodat hij zonder omhaal van woorden
zijn zegje weet te doen.
’s Mans drukke agenda gooit echter bij
na roet in het eten. „Wacht”, zegt de be
hulpzame Vandernoot echter, als alle po
gingen om tot een afspraak te komen,
schipbreuk dreigen te lijden, „kunt ge ook
wat later op den avond? Want dan rijd ik
direct na de repetitie in Brussel door naar
Haarlem.” Na veel gepuzzel blijkt het de
enige mogelijkheid. Met een te verwaarlo
zen vertraging stapt de rijzige orkestleider
’s avonds het restaurant binnen, waar hij
weinig tijd verloren laat gaan. Bij een
droge sherry wil de conversatie best vlot
ten. Geestdriftig verhaalt hij van zijn plan
nen om binnenkort met de Philharmonie
van Antwerpen waaraan hij eveneens
verbonden is enkele symfonieën van
Beethoven in een kleine bezetting te gaan
’4
«y
1 '1
een aantal geldprijzen en prijzen in natura beschikbaar. Ook zijn er natuurlijk bij de
Nederlandse Bridgebond de nodige meesterpunten aangevraagd.
Tot spoedig ziens in het voor Haarlem unieke Bridgecentrum, waar u ook op de andere
dagen van de week, vanaf twee uur 's middags, van harte welkom bent om u met het
bridgespel bezig te houden.
dirigent verwacht is ten eerste een boeien
de repetitie, dan een boeiend programma
en tenslotte een boeiend concert. Als de
dirigent hieraan kan voldoen zijn er geen
problemen.”
Rustig hoort Vandernoot zijn eigen
woorden aan. Hij schudt het hoofd. „Wat
we hier echter hebben gehad zijn boeiende
repetities, goede concerten, maar even
goed grote problemen. Misschien was ik
toen wat al te overmoedig, begrijpt u dat?
Het was mijn eerste vaste overeenkomst,
niet? Ik heb hier echter moeten roeien met
de riemen die ik had. Hard moeten wer
ken, veel moeten bouwen aan de kwaliteit
van het orkest. Anderen met mij net zo
goed. Niet altijd begrepen de orkestleden
mij en ik hen even goed. Dat is bekend. Het
probleem zit ergens anders.”
Vandernoot vervolgt: „De kritiek die in
de krant op het programma van het NPO
heeft gestaan, kan ik heel goed begrijpen.
Je kunt zo over het orkest denken, ja. Maar
dit orkest heeft niet zoveel mogelijkheden
om de situatie te kunnen veranderen. Dat
aspect wordt nog wel eens verwaarloosd.
Het NPO dankt zijn bestaan aan de bege
leidingen die het moet spelen. Die kritiek
dat we altijd blijven hangen bij hét ijzeren
repertoire is op zich best terecht, maar
subjectief.”
„De begeleidingen, die we dan weer hier
en dan weer daar moeten nakomen, slok-
vestigt Vandernoot des te nadrukkelijker
de aandacht op zijn eigen carrière. We
sommen zijn levensloop op. Prachtige kri
tieken naar aanleiding van directies bij de
Wiener Symphoniker, het Londen Sym
phonic, de Berliner Philharmoniker, de
meeste grote orkesten in Amerika, prijzen
en eervolle onderscheidingen, grammo
foonplaten. Waarom is iemand die zelf zijn
loopbaan in handen leek te hebben, ver
bonden aan regionale orkesten in Neder
land? Voor andere, lichtgeraakter naturen
zou zo’n voorzichtig geformuleerde vraag
overigens het einde van een gesprek heb
ben kunnen betekenen. Zo niet voor Van
dernoot.
spelen.
Even enthousiast is Vandernoot als al
snel zijn positie bij het Brabants Orkest ter
sprake komt. Verwonderd vragen we of
zijn binding met het NPO nu al veranderd
is. Het antwoord is bevestigend. „Uiter
aard kijk je naar je toekomst. Mentaal
gezien ben ik nu al veel meer bezig met
België en Brabant dan met het NPO. Hier
zal ik weliswaar met veel inzet het laatste
seizoen uitdienen, maar dat komt verder
neer op het uitwerken van datgene wat
programmatisch vastligt. Ik ben echter
iemand die graag verder kijkt, me bezig
wil houden met uitdagingen. Het zwaarte
punt is dus nu al verschoven, ja.”
Het NPO behoort voor het gevoel al
bijna tot het verleden. Hoe kijkt Vander-
noot terug op de vijf jaar dat hij voor dit
orkest stond? Wat zijn zijn ervaringen?
Zijn zijn verwachtingen uitgekomen?
Toen de Belgische orkestleider in 1972
naar Haarlem kwam, leek hij erg zeker
van zichzelf toen hij zijn zekerheden po
neerde. „Wat een orkest in de grond van de
AMSTERDAM (ANP). Er zijn zeker dertig lege panden in de binnenstad van
Amsterdam of iets daarbuiten waarin de in huisvestingsnood verkerende Theater
school goed onderdak kan vinden. Dit werd deze week bekendgemaakt op een
persconferentie van de Theaterschool in Amsterdam na een demonstratieve zoekactie
van studenten, docenten, directie en alle andere leden van deze schoolgemeenschap,
donderdag in de hoofdstad.
In de komende dagen wil de leiding van
de toneelschool de mogelijkheden voor
huisvesting gaan onderzoeken van de der
tig leegs'taande gebouwen die men boven
aan de lijst heeft staan. Zo mogelijk zal
men met de eigenaars, in sommige geval
len de gemeente, gaan onderhandelen.
ken ongelooflijk veel tijd op. Maar nog
maals, daar dankt het orkest zijn bestaan
aan. Degenen, die de subsidie verstrekken
verplichten ons tot die begeleidingen van
koren in de gehele provincie. Eigenlijk zou
je de concerten die we geven moeten zien
als bijzaak, wil je kunnen begrijpen waar
om er over het geheel genomen zo weinig
veranderingen mogélijk zijn. Wat denkt u,
mmm?
Onze mensen spelen bijvoorbeeld van
avond in Hoorn, begeleiden een koor. Ge
nerale repetitie bij een koordirigent die er
...X ...n r\-j-
pas laat thuis. Een uur of één ’s nachts is
geen uitzondering. Dan de andere morgen
om half tien weer orkestrepetitie, ’s a-
vonds hup naar Hoorn voor het concert
met dat koor, vaak onder moeilijke om
standigheden. Begrijpt u?”
Vandernoot probeert het effect van zijn
woorden even te schatten. Aan de andere
kant van de tafel wordt echter instem
mend geknikt, dus hij neemt de draad
weer op. „Toch is het niveau in totaliteit
opgetrokken”, zegt hij. Een zekere tevre
denheid klinkt door in zijn stem. „Het doet
misschien vreemd aan, maar de laatste
jaren heeft het orkest zich juist het ijzeren
repertoire eigen gemaakt. Er is veel tijd
gaan zitten in het repeteren van werken
die het NPO voor mijn tijd eigenlijk niet
beheerste.
„En daarbij, we hebben toch verscheide
ne keren op zéér hoog niveau gemusiceerd.
Ik denk dan aan een Daphnis en Chloé van
Hij relativeert onze vraag eerst wel. „La
ten we wel wezen. Het Noordhollands is
beter dan algemeen wordt gedacht, maar
het orkest heeft buiten de provincie prac-
tisch geen naam. Maar in al die tijd dat ik
er nu voor sta heb ik met genoegen ge
werkt. De solisten die er zijn geweest gedu
rende die periode gingen allemaal tevre
den weg. Steken hun duim op, zijn verrast
over de kwaliteit. Maar zoals eerder ge
zegd, het orkest wordt kapotgespeeld door
die vele begeleidingen. Een orkest als het
Brabantse ziet wel kans om buiten het
eigen gebied zich bekendheid te verwer
ven, terwijl het NPO daar heus niet voor
onderdoet.”
„Ik wil maar zeggen: in eigen land van
de grond komen, zoals een Hollander in
Amsterdam, zoals een Oostenrijker in We
nen en ga zo maar door, dat is dus in België
niet mogelijk. Bovendien ben ik een heel
eenvoudige jongen en bepaald niet uit een
cultureel milieu afkomstig. En me thuis-
voelen in de muziekkringen is voor mij
vaak eigenlijk niet eens zo’n vanzelfspre
kende zaak. Het is wel gebeurd dat ik in
een ellendig humeur van een repetitie van
de Muntschouwburg (de Brusselse opera,
waar André Vandernoot indertijd gecon
tracteerd was; red.) terugkwam en dat
nota bene de verkoper aan de krantenki
osk daar dan met een praatje over doodge
wone dingen m’n dag weer goed maakte,
(stem stijgt) Stel je vóór, die man.maak
te m’n dag goed. Zo moet ik weleens aan de
Franse schrijver Paul Valéry denken, die,
wanneer hij wat belangrijks te bespreken
had, daarvoor altijd bij voorkeur de bus
chauffeur uitkoos”.
,,’t Is eigenlijk heel eenvoudig”, ver
trouwt Vandernoot ons tenslotte met veel
betekenende blik toe, „toen ik destijds
tegen m’n karakter in, werd opgestuwd
naar een image van toekomstige roem, viel
ik nog niet met mezelf samen. Hoe zal ik
het zeggen.Ik „vulde” die plaats gewoon
niet. Nu, als dirigent in bescheidener werk
omstandigheden, vallen de mens en de
musicus in mij samen. Ik ben ook werke
lijk die ik ben”.
Abstruus heeft kop noch staart, maar
het is een produktie waarin de hele groep
klaarblijkelijk zijn ziel en zaligheid heeft
gelegd. Er wordt daarbij muziek gemaakt
dat dé stukken eraf vliegen. Vervelen doet
dit ongebruikelijk amusementsprogram
ma, waarin de spelers vooral zichzelf meer
dan ooit artistiek bloot geven, geen mo
ment.
haalt hij het gespreksonderwerp voor zich
zelf. „Ach”, zegt hij schouderophalend, „ik
kan u recensies laten zien van een concert
in Londen. The Times schreef: dit is de
man van de toekomst. Maar toen dat neer
geschreven werd, was ik het er al niet mee
eens. Dat ging niet over mij, maar over een
ander, zo had ik het gevoel.”
„Kijk, beroemd worden is ook een ka
rakterologische kwestie, eén kwestie van
persoonlijkheid. Toen ik in Berlijn kwarfi
om de Philharmoniker te dirigeren, werd
ik in een schitterende suite van een peper
duur hotel ondergebracht, met grote
bloemstukken en schalen fruit en dergelij
ke. En dan krijg je steeds de vraag te horen
of de meester nog wensen heeft. Dan had
ik op de fruitschalen moeten wijzen en
zeggen: weg met die rotte appelen, haal
maar liever kaviaar.”
Vandernoot laat de gespeelde heroïsche
gezichtsuitdrukking weer varen, en stelt
dan vast: „Hoe ze de grote dirigenten naar
de ogen kijken! Die exhorbitante houding
met de onzinnigste eisen; het wordt haast
van je verlangd. Soms sturen ze speciaal
een vliegtuig om de een of andere vrouw
op te halen voor een dirigent die anders
zogenaamd niet kan dirigeren of dergelij
ke nonsens meer. .Topdirigenten hebben
doorgaans geen scrupules, gaan zelfs vaak
over lijken. Let maar ’ns op hun manier
van in de wereld staan, op hun privé-leven,
hoe hun particuliere relaties verlopen”.
André Vandernoot gaat eens verzitten
en verduidelijkt: „Ik kom dus uit België
hè. Welnu, een toporkest, een traditie zoals
hier het Concertgebouw (Amsterdam;
red.), ontbreekt daar. En, de situatie is nog
zo dat er voor het Festival van Vlaanderen
alleen maar grote buitenlandse orkesten
met hun dirigenten worden uitgenodigd.
En dan mogen wij, Belgen, de volgende
dag na zo’n gastoptreden voor een handje
vol mensen spelen. Frustrerender kan het
niet, begrijpt u? Het is een hopeloze atmo-
sfeer êm in te werken”.
De spelers van Abstruus zijn Katrien.
Vansteenkiste, Hubert Fermin, Robert
Prager en Roelant Radier. De musici: Pa-
ko Keul, John Lagrand, Hans Neijdam en
Hans Nieuwint. Maar spelers maken mu
ziek en'musici acteren ook. Dat doet den-
ken aan een gezelschap als bijvoorbeeld
Hauser Orkater. Maar bij Hauser is een
grotere samenhang te ontdekken dan nu
nog bij De Appel. Abstruus heeft geen:
boodschap, geen verhaal, dat is een bewus-.
te keuze geweest, maar het is ook een
gemakkelijk excuus wanneer de voorstel-
ling wat al teveel op een theatrale grabbel
ton gaat lijken. Dat laatste is toch het
geval. Het is alsof de groep een staalkaart
laat zien van de mogelijkheden die zij in
huis heeft, humoristisch verpakt in een,
vaak absurde en groteske show.
