Jubilerend Theater bij vlagen spiritueel in Het Buitenverblijf Rainbow Snake en Field een avond traag ballet Feilloos uitgevoerd Slovaaks programma in Concertgebouw Haarlem Sir Michael laat proeven van zijn zeldzame talent In Buffelkop op zoek naar verlossing Sombere woorden bij jubilerend Theater K n- i Twee premières bij Nederlands Dans Theater Opgloeien van oud meesterschap in Shakespeare's People Ziegf eld-F ollieszangeres Ruth Etting overleden Nederlander winnaar Orgeldagen Rijnstreek Tijd en omhaal D 1 9 MAANDAG 2 5 SEPTEMBER KUNST 19 7 8 8 i 1 ARNHEM. De Italiaanse to neelschrijver Carlo Goldoni (1707- 1793) dankt bij het grote publiek vooral zijn bekendheid aan het gebruik van de commedia dell’ arte-stijl, waarin zijn meest be kende stuk De knecht van twee meesters het best tot zijn recht komt. Maar Goldoni was meer. Hekelde en bespotte hij in eerdere stukken vooral de Italiaanse adel vanuit zijn eigen burgerdorm, la ter zal hij aan de zich emancipe rende bourgeoisie tonen hoe het verkeerd kan aflopen als dat bur gerdom voor zichzelf niet een ei gen moraal ontwikkelt in plaats van de vervallen adel te imiteren. Goldoni laat dat zien in bijvoor beeld De Waaier, maar uitgebreid in zijn trilogie La Villeggiatura. Het laatste omvangrijke werk, dat bij integrale opvoering drie avon den zou vergen, wordt nu door de 25-jarige toneelgroep Theater als jubileumstuk opgevoerd. Zater dag was de première in de Arn hemse Schouwburg. MM (Van onze kunstredactie) tl- Drie voortreffelijke rollen uit Het Buitenverblijf, de jubileumvoorstelling bij Thea- Fantasierijke dansvondsten bij SL’UK Ier- jJ- Slovaakse dansers in actie in het Haarlemse Concertgebouw. Tenslotte onderscheidde de burge meester Theater in de persoon van medewerkster mevrouw Chélt Hij- man-Konijn met de zilveren legpen ning van de stad Arnhem. HAARLEM. - In een voortvarend tem po, het ene nummer was nog niet voorbij of het volge?ide begon al, bracht het Slo vaaks Volks Kollektief, SL'UK, ’zondag avond in het Concertgebouw een kleurig en plezierig programma van muziek en dans. SL‘UK werd in 1949 als beroepsen- Felicitaties voor Theater ook van Arnhems burgemeester Roeien, die namens de andere eenenveertig sub sidiegevers sprak. De heer Roeien uitte kritiek op minister Gardeniers collega van financiën, die volgens hem ongedaan maakt wat de CRM- bewindsvrouwe voor het toneel pro beert te bereiken. „De minister van CRM streeft er naar waar mogelijk het toneel te subsidiëren en aan de andere kant maakt de minister van financiën dat weer ongedaan door de btw-tarieven voor het toneel te verhogen van vier naar achttien per cent". aldus de heer Roeien. korte speelscènes en sonnetten ook enkele liederen van Shakespeare bevat. Grote trekpleister is vanzelfsprekend de nu 70-jarige Redgrave. Maar hij heeft zich omringd met mensen die hun vak evenzeer verstaan en die elk hun eigen uitstraling hebben. Dan denk ik aan de kostelijke korte scène van de oude en de jonge her der uit Winteravondsprookje, gespeeld door David Dodimead en Robert Swales, waarbij vooral Swales uitblinkt in zijn stormverhaal. Verver overtuigt Rosalind Shanks als Lady Macbeth, maar meer nog in de scènes uit Driekoningenavond. Rod De vader had besloten dat de zoon het bedrijf zou overnemen maar de zoon wil weg, trouwen of misschien wel dansen. Hooglopende ruzie maar wel met ingehou den gebaren. Ze slaan elkaar zelfs twee keer maar dat zijn wel slechts aanduidin gen van slagen. Ze houden ook van elkaar, wat ze tonen met een korte drogen omhel zing. Een solo met twee handen voor het gezicht duidt uiteraard op uitzichtloos heid. Aan het einde vragen de twee man nen hulp voor hun standpunt bij de huisge noten. Die weigeren tot twee keer toe in te grijpen en doen dat tenslotte toch door twee stijve boeren letterlijk te breken. Ze dwingen hen met geweld voorover te bui gen. Dit trage geweld speelt zich af tegen een prachtig bruin-groen decor van Walter Het levensverhaal van de in Nebraska geboren Etting heeft gediend als script voor de film „Love me or leave me” uit het einde van de jaren vijftig met Doris Day en James Cagney. krijgt die gedachte gestalte in een groepje stadse mannen en vrouwen dat, vergezeld van geldzorgen en liefdesintriges, de zo mermaanden gaat doorbrengen in tweede woningen in dorpse omgeving. Zoals adel en bestuurders dat voorheen deden om korte tijd te ontkomen aan de dagelijkse druk van verantwoordelijkheid en zich bezig te houden met schone kunsten en bezinning, zo trekt nu de bourgeoisie naar buiten voor banaler vermaak als braspar tijen, feesten en flirten. Hoezeer de derde stand bezig is zichzelf te bedriegen in nabootserij wordt door Goldoni aangetoond in het gedrag van het personeel. In een parodistische scène, be gin tweede deel, worden de meesters en meesterèssen kostelijk geïmiteerd door knechten en dienstmaagden. Ze deed met veel moeite en kennelijk niet zonder pijn nog mee‘aan de uitvoering van Lieder ohne Worter. Zij haalde kreunend het eind en bleek niet meer in staat het applaus in ontvangst te nemen. CONRAD VAN DE WEETERING Nobbe, terwijl de kostuums in allerlei tin ten beige er zeer aards uitzien, een effect dat nog verhoogd wordt, doordat de dan- De impuls van dit gegeven blijkt wat te beknopt om het voornaamste element van het stuk- de rondedans van de hunkering naar kontakt der drie mannen, te voeden. Dat leidt voor de pauze naar een inzinking in stuk en voorstelling. Mamet schrijft uitstekende dialogen, die in de vertaling van Gerben Hellinga een perfect ritme herkregen hebben. Een natu ralisme met een zweem van poëzie. In hun onmacht zich te realiseren maakt de schrijver door de monden van zijn perso nages gebruik van het middel om hun wrokkige opstandigheid te laten uitkomen op algemeenheden, het absurdistische ef fect, dat ook Pinter hanteert, maar die weet er een spanningsveld tussen twee vormen van werkelijkheid bij te voegen, bij Mamet vooralsnog niet compleet aan wezig. Pieter Lutz is een heel goed als de door- prikbare godfather van een klein winkel tje, smalend verongelijkt tegenover het schrikaapje met zijn opportunistische ge drag van Wim van den Heuvel. Ook in de argeloosheid van de jongen, die zijn intre de in de wereld van volwassen wil doen, zuiver gespeeld door Hugo Maerten, her kende men het oog voor psychologische afstemming bij regisseur Carl van der Plas. De soms afwezige spankracht in de voorstelling van „Buffelkop” zou mogelijk geholpen kunnen worden door een straat- geluidachtergrond in plaats van de nu toegepaste stilte. Dat wil zeggen: lijn zes kreeg dat dekor bij het HOT niet- alleen voor elkaar. piET RUIVENKAMP wat er qua sfeer het meest bij past. Zoals bijvoorbeeld de gloedvolle koningsdra ma's en de Midzomernachtsdroom in de zomer staan, zo kreeg Shakespeare’s laat ste toneelwerk De Storm vanzelfsprekend een plaats aan het slot van de avond, in de winter. Shakespeare's People moet het vooral hebben van de onnavolgbare wijze waarop de Engelsen hun verzen zeggen, hun tek sten behandelen. Het accent ligt daar bijna geheel op in dit programma dat naast De voorstelling ziet er overigens wel prachtig uit. De barokke rijkdom van mu ziek, theater en beeldende kunst is bij de produktie knap met elkaar in relatie ge bracht. De voorstelling begint met een kamermuziekensemble, verrassend goed suggestief uitgebeeld door enkele spelers, en het toneelbeeld van Sandro la Feria wordt bepaald door enorme gobelinachti ge wandtapijten langs de drie wanden waarbinnen het spel zal spelen. Voor de steeds wisselende scène-beelden wordt be hendig gebruik gemaakt van harmonica- kamerschermen. De belichting van groot raffinement schept telkens weer een kleur- indon W1ER- 020- uur, COLORADO SPRINGS. (Reuter) De Ziegfeld-Follieszangeres Ruh Etting is zondag op 82-jarige leeftijd in Colorado Springs, Colorado, overleden. ARNHEM. Minister Garde niers van CRM feliciteerde de jubi lerende toneelgroep Theater zater dagmiddag met sombere woorden. Zij vroeg de toneelwereld begrip voor de krappe financiële armslag, deelde mee dat de overheid de nieu we initiatieven bij het toneel wel ziet, maar deze financieel niet kan bijhouden. „De klacht luidt alom: de overheid ziet het niet, maar dat is niet zo, de overheid kan het alleen niet bijbenen”, aldus mevrouw Gar deniers. NIJMEGEN. (ANP) De 25-jarige Wout van Andel uit Driebergen is zater dagavond uitgeroepen tot winnaar van de internationale Orgeldagen Rijnstreek, die de afgelopen drie dagen zijn gehouden in de Grote of St. Stevenskerk te Nijmegen. Tweede werd de 30-jarige Fransman Jean Boyer en derde de 24-jarige Roman Summereder uit Rhenen. Aan de Orgelda gen Rijnstreek namen dit jaar acht orga nisten deel. Carlo Goldoni heeft er veel tijd en om men van bewegingen door verschillende groepjes, ontstaan er steeds weer golfbe wegingen in het ensemble en door de sprankelende vrolijkheid van de dansers is er een geweldige sfeer. Het merkwaardige is wel. dat als je de teksten van de gezongen Slovaakse liede ren leest, die in het Duitse programma staan afgedrukt, deze steeds over droevige zaken blijken te gaan, over armoede, dood en onderdrukking. Hiervan is niets op het toneel terug te vinden. Alles verloopt feil loos en als er al droevige onderwerpen behandeld werden, dan wisten deze dan sers en zangers dat uitstekend te verber gen. Van de tussenspelen door het Zigeuner- ensemble vallen nog te noemen een virtuo ze vioolsolo met veel razendsnelle loopjes, pizzicati en flageolettenen van de zeer dik ke primas, wiens naam ik nergens in het programma heb kunnen vinden en een interessante fluitsolo, uitgevoerd door één van de dansers op een fujura, een soort anderhalve meter lange basfluit met drie gaten, die klinkt als een zingende zaag. SL’UK geeft maar vier voorstellingen in Nederland binnen een grotere serie in Duitsland. Vandaar het in het Duits gestel de programma. Op maandag 9 oktober komt de groep nog in Alkmaar. CONRAD VAN DE WETERING SCHEVENINGEN. Het was een trage avond die het Nederlands Dans Theater ons zaterdag in het Circustheater bood. Twee bloedserieuze premières en daartussenin Lieder ohne Worte van Hans van Manen, alles nog gescheiden door twee lange pauzes. Als inleiding op het eerste ballet, Rainbow Snake, schreef de choreograaf. Jiri Kylian, een prachtige legende in het programma over een Mexicaanse slang, die als regenboog de hemel afschraapte om het te laten regenen. Wat dit verhaal met het vertoonde ballet te maken heeft blijft echter volkomen duister. Vermoedelijk is het de titel die de Deen Erik Norby aan de muziek heeft gegeven waarop dit ballet door Kylian werd gemaakt. Willmott begeleidt muzikaal met gitaar en luit en zingt als welkome afwisseling de liederen van Shakespeare. Vaak op de achtergrond is Michael Red grave de gehele avond bescheiden aanwe zig als een milde vader die zijn kinderen bezig ziet. Ook als Redgrave niet acteert is het gewoon boeiend hem te zien luisteren naar de anderen, hem te zien reageren op wat er om hem heen gebeurt. Als hij zelf aan de beurt is gunt de grijze toneelemi- nentie zijn publiek fraaie doorkijkjes naar zijn groot talent en zeldzaam beeldend vermogen. Prachtig als de filosofische Jac ques uit As you like it, indrukwekkend als de wanhopige Richard II bij diens terug keer uit Ierland en ontroerend als Koning Lear die zijn meest toegenegen dochter Cordelia terugziet. We zien in het optreden van Redgrave het opgloeien van het oude meesterschap. Aan uitputtende creaties waagt Redgrave, die nog niet zo lang hersteld is van een ernstige ziekte, zich niet meer. Shakespea re’s People is een boeiend voordrachtpro- gramma. KO VAN LEEUWEN Met die blote voeten stampen ze soms driftig tegen de muziek in, maar ja, koppi ge mensen luisteren vaak niet naar ande ren. Jammer want anders hadden ze ge hoord, dat het Nederlands Balletorkest onder leiding van David Porcelijn deze muziek fraai uitvoerde met een paar op vallend mooie solo’s van de alt Jard van Nes. Na afloop van de voorstelling deelde directeur Carel Birnie mee dat de danse res Rosalyn Anderson waarschijnlijk een gescheurde pees of spier heeft opgelopen tijdens de uitvoering van Rainbow Snake. semble opgericht uit allerlei volkskunst- groepjes, die na de bevrijding in 1945 ontstonden om te bewijzen, dat de volks kunst de Duitse bezetting had overleefd. Het ensemble bestaat uit een dansgroep, een koor en een orkest, die ook ieder zelfstandig een eigen programma kunnen brengen. Daarbij heeft de Italiaanse regisseur Ora- zio Costa Giovangili gestreefd naar een soepele scène-wisseling en een levendige mise-en-scène. Maar in het begin gaat dat zelfs vermoeiend levendig toe met niet ter zake doende gehol en gedraag en geëxal teerde gebaren. Italiaanse rapheid en overmoed in een tempo dat niet conse- Dat blijkt, want wij kregen alleen de dansgroep te zien, begeleid met perfecte bandopnamen van een groot symfonie orkest. Voor levende muziek zorgde een geleend zigeuner-ensemble, dat alleen wat vitale tussenspelen bracht en wat zang nummers begeleidde. Voor de veelzijdigheid van de groep pleit, dat er in het programma niet één dans zat uit hun optreden van een jaar geleden. Kenmerkend voor de dansen uit Slowa- luisje oofd- r. fla- ijk of £een Die muziek is als een wolk van geluid die steeds van vorm verandert met lange lig gende noten, die langzaam per halve toon klimmen of dalen, met eindeloze trillers en sers zich op blote voeten bewegen, de brom van laag koper. Af en toe zorgt een paukenslag nog voor enige heftigheid. Op deze muziek bewegen zich zeven dan sers en danseressen met zeer gespannen lijven uiterst traag van laag bij de grond tot steeds hoger. Het ziet er prachtig uit en de dansers geven aan deze zinderende beweging hun volle inzet. Ze lijken op zachte, ideale beeldhouwwerken die ook nog kunnen bewegen. Helaas lukt het niet met al deze schoonheid langdurig de aan dacht vast te houden. Het van beige in regenboogkleuren ver anderende luxaflex decor is öp zichzelf wel mooi, maar zelfs al heeft de choreo graaf, Jiri Kylian, dit zelf ontworpen, de relatie met zijn bewegende beelden blijft onvindbaar. Als laatste ballet bracht het Nederlands Dans Theater een werk van de Amerikaan Cliff Keuter getiteld Field op een paar langzame delen uit verschillende stukken van Gustav Mahler. Cliff Keuter droeg dit ballet op aan zijn vader, Vern Keuter. Als ik dit gegeven optel bij wat ik te zien kreeg moeten de vader en de zoon stammen uit een koppig boerengeslacht. Het zijn lange mensen die zich maar moeizaam uiten. Als ze moeilijkheden hebben vertonen ze dat hoogstens met wat symbolische gebaren. En kennelijk hebben ze nogal wat moei lijkheden. Goldoni’s drieluik geeft ook een beeld van de soorten strategie die nodig kunnen zijn om geldelijk gewin en persoonlijk geluk veilig te stellen. Twee zaken die vaak verwant zijn aan elkaar, doch niet tot optimaal succes leiden. Liefde en verstand (berekening) verdragen elkaar nu eenmaal moeilijk. Ook dat zegt Goldoni en hij kiest in deze komedie dan ook voor een compro mis als oplossing: De geliefden krijgen elkaar niet, het huwelijk van de hoofdper sonen wordt er één, deels uit berekening, deels uit burgerlijk eergevoel dat door de vrouwelijke helft in berusting wordt aanv aard. DEN HAAG. Het eerste lange toneel spel van de Amerikaan David Mamet, dat als „Buffelkop” afgelqpen week voor het eerst door de Haagse Comedie werd ge speeld, toont drie mannen vertwijfeld op zoek naar verlossing uit de eenzaamheid. Het erbij willen horen, het vinden van relaties met anderen beweegt hun hele handelen. De programmatoelichting vertelt hoe Mamet zich voor „Americain Buffalo" geïnspireerd voelde door Amerikanen, die rond de eeuwwisseling een sociale instel ling formuleerden, de zwakkere echo van wat in Europa al eerder op gang was gekomen. Een beïnvloeding door Theodo re Dreiser, de romancier, en de denker Thorstein Veblein, die zich uitsprak over de wedijver in het verwerven van persoon lijk eigendom en hoe dat bij rijk en arm tot nauwelijks afwijkend gedrag leidt. In het stuk, vertaalt zich dat in de eerste drijfveer, die kort gezegd neerkomt op „Wat wel weet, deert”. Donny Dubrow is de niet al te uitgeslapen eigenaar van een uitdragerswinkeltje. Aan een onbekende bezoeker wil hij het historische muntje, de buffelkop, voor één dollar verkopen. Het worden er negentig en als de vreemdèling het daarvoor meeneemt, graag meeneemt, is de argwaan, de frustratie, in Donny gewekt. Hij heeft veel meer gekregen en wil dus mog meer. De kwetsbare, linksge- weven Walter met zijn grote mond en de jonge Bobby beramen het plan om het appartement van de koper van de munt te plunderen. Het komt er niet echt van. La Villeggiatura kreeg in de bij vlagen uiterst geestig klinkende vertaling van Dolf Verspoor de Nederlandse titel Het buitenverblijf. Het stuk is zo ingekort dat er nu nog maar twee avonden voor nodig zijn om de perikelen het groepje Italiaanse vervallen adel en op de tenen lopende bourgeoisie tot het einde toe te bekijken. Zaterdag zijn de delen I en II verdeeld over de middag en de avond, met daartus senin een Italiaanse maaltijd. Komende zaterdag (30 september) zal in Arnhem nog eens de gehele produktie op een dag wor den opgevoerd. Met het Buitenverblijf schetst Goldoni een tijdsbeeld waarin de adelstand nog voortgaat op versleten schoenzolen. De bourgeoisie staat als derde stand klaar om zich de pleziertjes van de adel eigen te maken. Het verval van de adel heeft zich aangekondigd het burgerdom staat klaar om toe te happen en zich als de nouveau riche te installeren. In Het Buitenverblijf compositie Waarin toneelbeeld en kostu mering volmaakt harmonieus samengaan. Binnen de opvoering wordt nog een ver levendigend element gevormd door twee handpoppen die het gebeuren vanuit een positie boven de kamerschermen gade slaan. Ze zijn het commentaar op wat zich op het toneel afspeelt en ze vertolken de onuitgesproken gedachten van de perso nages. Dat werkt soms verfrissend relati verend en het laat ook zien wat er voor mogelijkheden binnen zo’n voorstelling liggen wanneer dat relativeren ook rigo- reus bij de spelers zou worden doorge voerd. Dat gebeurt slechts een keer, als Sjoukje Hooymaayer aankondigt dat ze een dramatische scène zou moeten spelen, doch dat niet doet om het publiek er niet mee te vermoeien. De voor een groot deel langdradige op voering wordt gelukkig van tijd tot tijd nieuw leven ingeblazen door briljant ko mediespel. Dat is dan vooral te danken aan mensen als Bob de Lange, Sjoukje Hooy maayer, Bea Meulman (een verrukkelijke kamenierster), Elise Hoomans en Annie Langenaken. Het verschil tussen verfijnd karakteristiek typeren en bombastisch forceren wordt duidelijk als we Bob de Lange en Leo Beijers naast elkaar zetten. De Lange laat een glinsterend geslepen juweel van een rol zien, terwijl Beijers vergeefs mikt op grof effect. In de overige grotere rollen goede bijdragen van Erik van der Donk en René van Asten, terwijl Pauline van Rhenen als Vittoria wat al te hysterisch doet en Jan Verhoeven naar vermogen met zijn dubbelrol Fulgenzio/Goldoni tracht te boeien. Het strategisch karkater dat Goldoni bij zijn personages in dit stuk heeft inge bouwd wordt gesymboliseerd in de scène met de vrekkige Bernardion (satanisch- vrolijke rol van Jan Gorissen), die op de vloer van zijn woonkamer aan het spelen is met een omvangrijk leger van speel- goedsoldaatjes. Ma^r alles tesamen is Het Buitenverblijf in deze twee delen een produktie gewor den waarin naast interessante momenten en speelscènes veel is gebleven dat niet of nauwelijks boeit. Een mammoet-voorstel- ling van een stuk dat in zijn totaliteit beslist niet Goldoni’s sterkste is. Veeleer lijkt het een studie van waaruit een avond vullende produktie te destilleren valt. Een voorstelling die dan alle kans van slagen zou hebben, daarvoor is in elk geval vol doende materiaal aanwezig. KO VAN LEEUWEN 9 uur theek rnge- 8.30- nder- uur Rijks- na 020)- haal voor nodig gehad om al die zaken duidelijk te maken. Zelfs in de sterk be korte versie bij Theater komen naar mate de voorstelling voortgaat steeds meer mo menten van verveling voor door onnodige herhalingen. Dat Het Buitenverblijf toch het aanzien waard is komt vooral doordat er door het overgrote deel van de spelers met spiritueel animo wordt geacteerd. kije is het veelvuldig hoog optillen van de meisjes door de mannen, met worpen, dië onze rock 'n roll rage van een paar jaar geleden tot kinderspel maken. De meisjes worden gejonast, over de schouder gerold, rond gezwaaid, op de heup genomen. De choreograaf van het ensemble, Juraj Kubanka, moet wel over een onuitputtelij ke fantasie beschikken want het aantal vondsten - steeds met gebruikmaking van authentieke elementen -r dat hier op een speelse manier over het toneel ging is ontelbaar. Het zijn vondsten in de figuren, in het parenwerk, in het hoofdgebruik en zelfs in het slingerspel met de plisérokjes van de meisjes. Als er een bijlendans wordt uitgevoerd vertoont iedere man apart weer eigen kun sten, toeren die meestal hun vaart ontle nen aan het zwaaien van de bijl, maar ook hoge sprongen. Door kanonisch overne mer. In het midden Bob de Lange, links Sjoukje Hooymaayer, rechts Bea Meulman. (Foto Wouter van Heusden) Traagheid naast humor bij Goldoni quent in de hele voorstelling kan worden volgehouden. HAARLEM. Wanneer Sir Michael Redgrave in de rol van Hamlet de rond- trekkende toneelspelers uitlegt hoe ze zich als acteurs hebben te gedragen, dan is het alsof hij het credo uitspreekt van zijn eigen speelstijl: vermijdt al te grote geba ren, spreekt duidelijk en weest beducht voor overdrijving. Redgrave acteert in een verademende rust, neemt de tijd voor wat hij te zeggen heeft en zijn bewegingen zijn kalm en weloverwogen. Hij liet zon dagavond in de Stadsschouwburg het Haarlemse publiek proeven van zijn zeld zaam toneeltalent dat in een halve eeuw acteren in-.de winter van zijn loopbaan nog steeds een wonderbaarlijke uitstra ling heeft. Sir Michael Redgrave is sinds enkele jaren op pad met een programma over Shakespeare. Shakespeare’s People, zo luidt daarvan de titel en de Engelse regis seur Alan Strachan stelde het samen uit stukken en sonnetten van de grote dichter- toneelschrijver. Strachan regisseerde het ook. Hij verdeelde het programma over de vier jaargetijden, lente, zomer, herfst en winter en stopte in elk daarvan datgene

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1978 | | pagina 9