Bittere ironie levenskenmerk
chansonnier Jacques Brei
Vandaag of morgen briljante nieuwe show
Cynische ondertoon bij Paul van Vliet
Willy Alberti
geridderd
Toeslag Debetrente
Mozart niet gediend met
precieuze aanpak Bosman
Keltisch vorstengraf in
midden-Duitsland ontdekt
De Trap, boeiende onttakeling
van een kwetsbaar individu
I
I
19 7 8
OKTOBER
MAANDAG 9
8
HAAT-LIEFDEVERHOUDING MET VLAANDEREN
F
Gebrek aan nuances bij pianist Francesch
LI
Bank Mees Hope nv
Prijs van Uitnemendheid
voor Marco bij de Vaate
Merovingische vondst
Beklemmend toneelspel van Gerard Lemmens met humor gespeeld
9
KUNST
y
f
1
L-
AMSTERDAM. Afgaand op de
eerste indrukken hadden de rollen
van de beide solisten, die zaterdaga
vond in het Amsterdams Concertge
bouw te besluisteren waren, omge
draaid moeten worden. Op het abon
nementsconcert dat Bernard Haitink
met het Concertgebouworkest in de
grote zaal gaf, vertolkte Maurits Bos
man de solopartij in Mozarts Viool
concert KV 219 in A, met de superver-
fijnde toonvorming van een kamer-
muziekspeler. En in de kleine zaal
gaf de pianist Homero Francesch uit
Uruguay een recital, waarin hij nu
juist toonde allereerst een man voor
de grote zaal, dat wil zeggen voor een
optreden met orkest, te zijn.
Met ingang van 9 okt. 1978 zal de extra toeslag voor debet-
standen in rekening-courant, waarvoor de rente op het
promessedisconto is gebaseerd, als gevolg van de
ontwikkeling van de rentetarieven op de geldmarkt, tot
nader order worden bepaald op 2‘A% (was 1V2%).
(Van onze kunstredactie)
BONN. In een maisveld aan de rand van het Duitse plaatsje Hochdorf bij
Ludwigsburg is een opzienbarende vondst gedaan. Voor de eerste keer is in de
Bondsrepubliek een volledig intact gebleven Keltisch vorstengraf van om
streeks 500 jaar voor Christus ontdekt.
zijn ondergang. In de
persoon van Kitty en
haar echtgenoot Ben
wordt hij schaamteloos
overrompeld om tenslot
te machteloos te worden
af gevoerd.
ROTTERDAM. Paul van Vliet heeft ja
renlang met het stempel rondgelopen van de
onbezorgde en jolige, wat slungelachtig uitge
vallen Haagse cabaretier. Gewend als we zijn
aan het opplakken van etiketjes denk je dan
dat iemand nog wel lange tijd in zo’n hokje
kan blijven zitten. Van Vliet wil echter in zijn
nieuwe programma Vandaag of Morgen graag
af rekenen met het onbezorgde en jolige, al
blijft hij nog even Haags. Wat daarvoor in de
plaats komt is nogal wat cynisme; vraagtekens
bij het ouder worden, bij de liefde en bij een
aantal maatschappelijke ontwikkelingen. En
dat alles in een werkelijk briljante show die
met uitzondering van enkele te lang uitgeval
len liedjes rimpelloos verloopt.
K;. •- SF;
AMSTERDAM. Het
toneelstuk De Trap van
Gerard Lemmens, zater
dag in première gegaan
in De Brakke Grond,
heeft een heel sombere
inhoud maar de beleving
ervan is bijzonder plezie
rig. De Theaterunie
brengt het uit als ad hoe
produktie en regisseur
Lodewijk de Boer heeft
een conceptie nage
streefd waarin de be
klemmende dramatiek
van Lemmens toneelspel
wordt betrapt achter
schijnbare zorgeloos
heid en humor. Hoofd
persoon is een zekere Pe
ter, een man die wegens
„aanpassingsmoeilijkhe
den” van de „dokter”
niet aan het werk hoeft.
Tussen de regels door
wordt al gauw duidelijk
dat die dokter psychia
ter is en dat Peter een
mens is die zich onpret
tig voelt in de samenle
ving. Peter wil alleen
blijven, keert zich af van
wie hem omringen. Maar
de maatschappij richt
zich op hem en dat wordt
ÏM’
il
I
KO VAN LEEUWEN
z
Cor van Rijn en Jenny Arean als Peter en Kitty in De Trap, toneelspel van Gerard Lemmens.
(Foto Bob van Dantzig)
(ADVERTENTIE)
CEES STRAUS
In 1968 ontdekte de amateur-archeolo-
ge Renate Leibfried dat bij het ploegen
van het maïsveld voortdurend stenen te
voorschijn kwamen. Aanvankelijk geloof
de het bureau voor monumentenzorg niet
aan het bestaan van een graf. Men dacht
dat het om de resten van een Romeinse
villa ging. Verleden jaar werd de heuvel
door Jorg Biel echter toch als grafheuvel
geïdentificeerd
De ontdekking van de vijf bij vijf meter
brede en ongeveer anderhalve meter hoge
grafkamer heeft volledig nieuwe gegevens
opgeleverd over de begrafenisgewoonten
en levenswijze uit die tijd.
Inmiddels zijn twee huizen en gedeelten
van straten die er langs liepen, uitgegra
ven. Bij de opgraving kwam een grote
hoeveelheid aardewerk, glas en metalen
gebruiksvoorwerpen aan het licht.
De opgravingswerkzaamheden worden
gefinancierd door het Alpine genootschap
voor documentatie en historisch-archeolo-
gisch onderzoek (ASDHAR). Volgens een
woordvoerder van het genootschap is de
ontdekking van groot historisch belang en
zonder precedent in het alpengebied.
Maurits Bosman, voormalig concert
meester van het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest, trof door een precieuze aan-
Na in het eerste programma gedeelte
Mozart en Beethoven te hebben gespeeld,
stelde deze succesvolle internationale car
rièremaker, na de pauze, Spaanse en Zuid-
amerikaanse muziek aan de orde.
Ongeveer vijf maanden geleden begon
nen de opgravingen. Na wekenlang zorg
vuldig graven, kwam de grafkamer te
voorschijn. Volgens de heer Biel is het graf
zo geraffineerd gebouwd, dat rovers die
in de Keltische tijd ook al bestonden
geen kans hadden te plunderen. Om de
grafkamer is namelijk met hout een twee
de kamer getimmerd. In de tussenruimte
was 15 ton stenen gestopt, zodat de eigen
lijke grafkamer van alle kanten was be
schermd.
GRENOBLE (AP). Archeologen heb
ben onlangs in de omgeving van Cremieu,
in het Franse departement van de Isere, de
Wat archeologen gevonden hebben,
wordt door het bureau voor monumenten
zorg van de deelstaat Baden-Württemberg
omschreven als uriiek en sensationeel. Op-
gravingsleider Jorg Biel: „Als hier gespro
ken wordt van de vondst van de eeuw, is
dat niet overdreven.” In het graf zijn gou
den sieraden van onschatbare waarde, een
uitzonderlijke, drie meter lange bronzen
doodskist, een reusachtige bronzen ketel
en een met ijzer beslagen wagen met vier
wielen gevonden.
Van Vliet heeft zijn roem ontleend aan de wat strudenti-
koze aanpak van de kleinkunst, gelardeerd met Haagse
beschouwelijkheid en flink wat lolbroekerij die nooit over
de schreef gaat. Over zijn eerste shows werd vermeld dat
Van Vliet heeft in deze show het beschouwelijke karak
ter nog verder uitgediept maar kan ook nog danig uit de
band springen met zijn onnavolgbare typetjesmakerij.
Zijn voorstelling van Majoor Kees de oranjecoach (Kees
als Kahoots) kan nu al, met de wereldkampioenschappen
voetbal in „Spahanje” in het verschiet, klassiek worden
genoemd. Het doet in scherpte en kwaliteit niet onder voor
de bekende Baron Taets-act uit de vorige show.
je gerust je schoonmoeder kon meenemen want een reden
om te blozen over bepaalde zaken was er zeer zeker niet.
jaren zeventig, anderzijds zullen er zekere particuliere
overwegingen ten grondslag liggen aan zijn somberie visie
op ons relatiepatroon. Het is bijvoorbeeld treffend dat
Van Vliet een samenspraak houdt met een veertiger die
het leven wel bekeken heeft en niet zo heel nodig meer
hoeft, zonder overigens over de mogelijkheden daartoe
beschikt. Het is een niet al te opwekkend relaas met een
sterk cynische ondertoon die een Paul van Vliet laat zien
die we tot nog toe niet kenden.
(Paul van Vliet staat tot en met 30 december in het
Luxortheater in Rotterdam, iedere avond behalve zondag
en maandag.)
Verwacht dus geen onbezorgde avond, maar wel een
briljante show, uitstekend van muziek en aankleding en
met een perfecte belichting die het totaal een bijzonder
professionele allure geeft, met op een enkele uitzondering
na een heel goede timing. Met een aantal kostelijke
nummers die de pessimistische opvattingen weer snel
relativeren.
Niettemin was alles wat de laatste tien
jaar met Brei te maken had in principe
nieuws en dus gelukte het een enkele ver
tegenwoordiger van de schrijvende pers
tot Brels ergenis zo nu en dan tot hem door
te dringen. Telkens weer werd dan dezelf
de vraag gesteld: Wanneer kunnen we u op
de planken terugzien met een nieuwe tour
de chant? Brei antwoordde dan: „U zult
mij nooit meer op de planken zien, maar
binnenkort misschien wel tussen de plan
ken.”
Het tekent meer dan wat dan ooit de
cynicus die de Belgische cabaretier was.
Het is dezelfde bittere ironie die hem
dwong tot het neerschrijven van zijn be
spiegelingen, die hem dichter-chansonnier
deed zijn, maar die hem ook aan zichzelf
liet twijfelen. De wereldvedette die zich in
1967 moest losscheuren uit de wereld van
het amusement, heeft er namelijk lang
over gedaan om in zichzelf te geloven en
anderen vervolgens van zijn unieke gave
te overtuigen.
alcoholgebruik niet vreemd zal zijn ge
weest. Tragisch mag het genoemd worden
dat een man die zulke historische liederen
als Sur La Place, Qa Va, II pleut pleuvoir,
Fernand, Jef, Jackie, Marieke, Le Mori-
bond, La Bastille en Qu’avons-nous fait
nalaat en dankzij zijn krachtdadige zang
en persoonlijkheid tot de grootststen van
het naoorlogse chansons moet worden ge
rekend, zo jong is overleden. j. o.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Willy Alberti is afge
lopen zaterdag ridder in de Orde van
Oranje-Nassau geworden. Burgemeester
van Amsterdam Polak speldde hem de
bijbehorende versierselen op tijdens een
nachtconcert in theater Carré waar het
feit werd gevierd dat Willy Alberti 40 jaar
artiest is.
De contrastrijke zwart-wit aanpak in het
spel van deze 31-jarige pianovirtuoos,
wiens techniek werkelijk loopt als een
trein, wees op een aanleg vppr het
niet al te delicate en dus „grote” werk. De
bitse en soms hakkerige aanslag die drie
ééndelige sonates „a la Scarlatti” van So
ler ten deel viel, kon moeilijk een algemeen
beeld geven van Francesch’ vermogens.
Tenslotte ging het hier om klavecimbelmu-
ziek, in een vlees noch vis-aanpassing voor
de piano. In het pianistisch vuurwerk van
de „Fantasia Baetica” van De Falla, maar
vooral in drie stukken uit „Iberia” van
Albeniz, kon je veel meer omtrent de aard
van deze musicus te weten komen.
In „El Puerto” en „Evocacion” bleek
Homero Francesch soms in staat de ware
Iberische sfeer op te roepen, maar El Bal
ein miste werkelijk alle warmte en gloed.
Het virtuoos gemak waarmee deze pianist
alles goed geproportioneerd uit de vleugel
tovert, weegt niet op tegen het gebrek aan
nuances via tussentinten vanuit het hier
vereiste impressionistisch raffinement.
Om van het bezwaar dat alles de concert-
gever innerlijk tamelijk onberoerd schijnt
te laten, dan nog maar niet te reppen.
JOHAN VAN KEMPEN
resten van een groep huizen ontdekt, die
tenminste 1.300 jaar geleden in de Mero
vingische periode zijn gebouwd.
PARIJS/HAARLEM. Nadat Jacques Brei zich vanaf 1967 langzaam maar zeker en
met een grote gedecideerdheid had teruggetrokken van het podium en ook zijn
bemoeienissen met het medium film niet dat succes hadden opgeleverd wat hij ervan
verwacht had, werd hij een mysterieuze figuur. Brel was per definitie onbereikbaar,
hield zich schuil, zocht zichzelf tijdens lange eenmans-zeiltochten over de zeven
wereldzeeën en liet zich zelfs onder een pseudoniem inschrijven in een Brussels
ziekenhuis, toen hij een zware leveroperatie moest ondergaan (1975).
way. Groot is de schok dan ook als Brei in
1966 zijn afscheid van het podium aankon
dig!. Het publiek hing immers nog meer
aan de artiest dan aan de componist. Het j
vertrek wordt aanvankelijk verzacht door
dat Brei zich op film- en toneelgebied
onderscheidde als acteur en regisseur. Er
kenning boekte hij echter alleen voor zijn
werk in de Belgische toneelversie van De I
Man van La Mancha, waarin hij veelbete-
kenend de rol van Don Quichot vertolkte.
Vanaf 1973 leefde Jacques'Brel terugge
trokken op de Marquesas eilanden in de
Stille Zuidzee. Slechts af en toe bezocht hij
Europa. In 1973 en vorig jaar maakte hij
zijn laatste plaatopnamen, daarmee in Bel- 1
gië een rel veroorzakend. Vooral de
Vlaamse nationalisten namen hem zijn 1
snierende tekst van De Flaminganten zo
kwalijk, dat er vragen over in het parle- j
ment werden gesteld.
Brei, die al zeker een jaar of tien leed
aan kanker, kampte de laatste jaren met
een verslechterende gezondheid, waaraan j
pak waarmee Mozart bepaald niet gediend
is. Het vrijwel voortdurend optredende
gebrek aan finesse inzake diens intonatie
werkte bovendieh nogal storend uit, ter
wijl het eenzijdige en ingekeerd soort ex
pressiviteit een timide karakter opriep.
Een Mozart om sip van te worden.
De overige programma-onderdelen be
stonden, evenals op het abonnementscon
cert van vorige Week woensdag, uit Die-
penbrocks ouverture „De Vogels” en de
„Pathétique” van Tsjaikovski, over welke
uitvoering in onze editie van jongstleden
donderdag uitgebreid is geschreven.
Actueler waren dus op dit moment de
muzikale verrichtingen van Homero Fran
cesch.
Jacques Brei werd op 8 april 1929 gebo
ren in Brussel. Zijn Vlaamse ouders be
hoorden tot de kringen van de betere,
franssprekende bourgeoisie; vanzelfspre
kend katholiek tot op het bot. Als Brei in
het begin van de jaren vijftig zijn eigen
levensspoor richting Parijs trekt, probeert
hij in de Lichtstad afstand te nemen van
zijn opvoeding en milieu. Het kost hem
naar verhouding minder moeite om de
Fransen van zijn capaciteiten te overtui
gen ook al kost hem dat zes zware jaren
in de café-chantants dan het moralisme
kwijt te raken. Zijn bijnaam, l’abbé Brei
de kapelaan) bewijst dat.
Brei wordt de toekomst van het chanson
genoemd als drie van zijn liederen in 1959
grote successen worden. La Valse a mille
temps, Ne me quitte pas en Les Flamandes
(waarin haat-liefdeverhouding met Vlaan-
dere zichtbaar wordt) bezorgen hem bui
ten Frankrijk naam. Vanaf die tijd gaat
het crescendo. Ook in Nederland wordt
Brei geliefd; enkele tv-specials vestigen
zijn naam voorgoed, ook al had hij in 1956
hier al gedebuteerd (Amsterdam en Haar
lem). Een Nederlandstalige elpee in 1963
met adequate vertalingen van Ernst van
Altena van chansons als Ne me quitte pas
(Laat me niet alleen) en Rosa Rosae Rosam
droeg daar het zijne toe bij.
Zelfs in Amerika raakt men overtuigd
van Brels artisticiteit als de musical Jac
ques Brel is alive and well and living in
Paris een groot succes wordt op Broad-
reikt hij zijn doel. Maar er zijn
andere factoren. Bij Peter zijn
dat Kitty en Ben. Kitty komt
als eerste bij hem binnenval
len. Zij is dakloos, van haar
man Ben weggelopen en
smeekt Peter om één nachtje
onderdak. De wijze waarop
dat gebeurt is al een voorteken.
Voor Peter is er geen ontko
men meer aan. Kitty bevalt
het, Kitty blijft en wat erger is:
Ben komt ook. Ben praat krom
wat recht is en Peter is niet in
staat hem partij te geven. Ach
ter Bens zo duidelijk manke
gedachtengang dreigt steeds
het geweld dat Peter fataal zal
worden.
Het programma waarop Marco bij de
Vaate, die zijn opleiding voltooide aan het
Amsterdamse Sweelinck Conservatorium,
de erkenning werd verleend, omvatte de
Preludium en Fuga in E van Bach, de Fis-
moll Variaties van Reger en de Parafrase
Carillon van Toumemire. De jury die de
Prijs toekende was samengesteld uit de
organisten Albert de Klerk, Bernard Bar-
telink, Klass Bolt en Ewald Kooiman ert
enkele leden namens het conservatorium.
A J
L B S
V
Omdat de Amsterdamse zanger zich al
een jaar of tien inzet voor een Speel-O-
Theek in de hoofdstad voor geestelijk ge
handicapte kinderen, was de opbrengst
van het concert, dat tot in de vroege och
tenduren duurde, voor dat doel bestemd.
Er wen im 40.000 gulden ingezameld.
Dit bedrag zal echter nog aangroeien,
omdat toezeggingen voor overmaking per
bank of giro nog geteld moeten worden.
Peter is weliswaar de enige fi
guur die dieper reliëf krijgt
omdat zijn beweegredenen
langzaam worden verduide
lijkt. Van Rijn speelt Peter ge
voelig genuanceerd. De twee
anderen, Kitty en Ben zijn er
slechts om aan die verduidelij
king bij te dragen. Jenny Are
an en Huib Broos leveren daar
toe hun vakkundige bijdrage.
Allebei zijn zij aanwezig als
excellente typeringen. Jenny
Arean als het vrouwtjesdier
vol onbenul en opportunisme
en Huib Broos als de patserige
gladde glibber, zich bewust
van de kracht van het onbere-
deneerbaar geweld dat hem ei
gen is. Elke nuance door Lem
mens nauwgezet aangebracht
krijgt in het spel van typerin
gen overigens de volle aan
dacht en het accentueert de
schrijnende machteloosheid
van de eenling.
Frank Raven heeft voor De
Trap een heel functioneel
opengewerkt kamerdecor ont
worpen. Geen beslotenheid
voor die man die zich aan de
buitenwereld wil onttrekken:
hij is voor iedereen van alle
kanten zichtbaar dus kwets
baar. Een heel aantrekkelijke,
bijzonder vitaal gespeelde
voorstelling. De Trap komt in
Haarlem in de Toneelschuur
van 19 november t/m 2 decem
ber.
Die dreiging is al blootgelegd
vanaf het moment dat Kitty
haar intrede in Peters leven
heeft gedaan. Wat we daarna
nog meemaken is de smartelij
ke ontluistering van een mens
dat individu wil zijn. Kitty
geeft het estafettestokje over
als Ben komt. Samen werken
ze aan Peter’s vernieling. Vier
de personage in het spel is een
zekere Oosterbaan, alibi voor
elke handeling van Kitty en
Ben en in wiens naam zich elke
louche handeling kan voltrek
ken. Oosterbaan kan alles; hij
is de god die onzichtbaar maar
alomtegenwoordig bepaalt.
Lodewijk de Boer heeft
Lemmens toneelspel helder ge
regisseerd. Cor van Rijn als
Toch is de jolijt in dit programma behoorlijk afgevlakt.
Paul van Vliet is in de afgelopen tijd over zijn vak, zijn
leven dus, gaan nadenken, althans hij uit zkh daar nu
meer over. Een nogal triest liedje over een avond in een
provinciaal hotelletje na de show, veel kanttekeningen bij
relatievorming en een ronduit sombere houding ten aan
zien van ons seksueel patroon laten de balans vaak naar
de pessimistische kant doorslaan.
Enerzijds getuigt Paul van Vliet in zijn maatschappelijk
getinte bedjes en sketches van een onverholen teleurstel
ling ten aanzien van zijn progressieve medemens waar
mee hij uitstekend past in het beeld van de verhardende
Peter woont alleen. Hij
maakt een trap; webicht als
zelfgekozen therapie om te ge
nezen van een mislukte liefde.
Van wat voor liefde? Dat
maakt Gerard Lemmens op
een te aarzelende wijze duide
lijk. Een homofiele befde,
waarom wordt dat niet meteen
gezegd? Een groot deel van het
stuk wordt de suggestie ge
wekt dat Adrie niet Adrie
maar Adri is, geen man maar
een vrouw. De personages in
aanmerking genomen kan dat
ook niet anders en dat is nu
juist het zwakke element in De
Trap. En ik geloof dat iemand
als Lemmens best in staat is
die vaagheid te omzeilen.
De Trap is een botsing tus
sen twee werelden. Peter is ie
mand die van nature een be
paalde intebigentie bezit. Van
daar zijn symbobsche poging
uit zijn bestaan te ontsnappen:
een trap waarmee hij het hoge
re kan bereiken. Het voltooien
van die trap betekent het einde
van zijn misère. Met andere
woorden: wanneer iemand zijn
eigen gang kan gaan, dan be-
HAARLEM. De 34-jarige Haarlemse
organist Marco bij de Vaate heeft donder
dagavond zijn studie afgerond met het
behalen van de Prijs van Uitnemendheid.
Daarmee is Bij de Vaate de eerste Haar
lemmer in een periode van circa dertig
jaar die in de voetsporen van Albert de
Klerk treedt.
Jacques Brei moest zich losscheuren
uit de wereld van het amusement.
BMH
