Blijvende schade door lawaai
ij Man-Vrouw-Maatschappij
1
J
I I HET TWEEDE LUSTRUM VAN EEN „DUWCLUB
ik
door Leens Macaré
door Kees Tops
Begin
Resultaten
Man in MVM
Rust
Werktijdverkorting
w
AX
#4
--$»
AV
i
„Tien jaar na de oprichting is Man-Vrouw-Maatschappij de enige
niet-politiek gebonden club die zich nog kritisch met het overheidsbe
leid bezig wil houden. We zijn nog altijd een actiegroep en dat vind ik
prima. Een duwclub. Het betekent niet dat je wilde dingen moet
roepen, maar wel dat je moet zorgen dat de dingen voor elkaar komen.
Want tussen de mooie idealen van feministische hulpverlening en de
mooie toekomst moet wel een duidelijke, concrete lijn lopen. En die
loopt nu eenmaal via de politiek
„Tien jaar geleden was de algemene gedachte dat de emancipatie
voltooid was. Zo van: nog even de gelijke beloning, hier en daar een
wetje, en dan zijn we er. De praktijk van nu is dat een organisatie als
MVM nog jaren denkwerk voor de boeg heeft. Hoe zit het allemaal in
elkaar, en vervolgens: hoe verander je het? Daarbij gaat het er niet
alleen om dat het beleid wordt veranderd, maar dat ook het spel
verandert. Vechten voor een doel is positief. Maar negatief als het
samengaat met het in de mannenwereld zo gebruikelijke beentjelich-
ten”.
Lawaai heeft een ongunstige invloed op de
ademhaling en de bloedsomloop. Dit is vast
komen te staan na een onderzoek dat het
Instituut voor Milieuhygiëne en Gezond-
heidstechniek TNO heeft verricht. Als voor
zichtige conclusie kan daaraan worden ver
bonden, dat de kans groot is dat langdurige
blootstelling aan (bijvoorbeeld verkeers-)
lawaai leidt tot blijvende verslechtering van
die lichamelijke functies. De rapportage
over de experimenten is zojuist afgerond.
Wij spraken met proefleider Ton Rövekamp.
-
Man-Vrouw-Maatschappij, de enigde nlet-poli-
tiek gebonden club die zich met politiek bezig
houdt, bestaat tien jaar. Het tweede lustrum
wordt volgende maand in Utrecht gevierd met de
discussie over een vijf-urlge werkdag. Met Joke
Smit, wier functie binnen MVM het „aan elkaar
praten van mensen,, vereist, bekeken we wat
haar „duwctub” in die tien jaar heeft bereikt en
hoe het nu verder moet Een verhaal over een
kleine club met een grote uitstraling.
-TM?"
voor de boeg
-■ •-
F
■4*
in dat e
cht mot
ouden
Maar il
voor d(
iers opti
itidervef
ven wor
n ouder
ikatech*
ken He
naleerd.
pad da
t nieuw
dat oni
jding ui r
nog eei i
de leidèi j
de Nij
de Joi I
nis zwei
ozes me
t hij zel
volk vai
ling vai 1
djn voo f
s van nu
aan naa
oereikei
omen e
hun kail
Dat lawaai invloed heeft op iemands gemoeds
rust, is algemeen bekend. Een woning aan een
druk kruispunt, ’s zomers de ramen open, de god
ganse dag het kabaal van optrekkende (vracht)au-
to’s, en tot overmaat van ramp een koppel gedres
seerde gemeentewerklieden die een half dozijn
gillende drilboren in het wegdek priemen - het is
genoeg om krijsend tegen het plafond te vliegen.
de weerstand van de bloeddoorstroming (tenge
volge van vaatvernauwing) toenam met gemiddeld
1,2 percent (onder de ouderen met 2,2 percent,
onder de jongeren met 0,8 percent).
(Onder „de ouderen” wordt verstaan de vijf
deelnemers in de leeftijdsgroep 45 tot 55 jaar, en de
jongeren vallen in de groep van 18 tot 25 jaar).
Volgens proefleider Rövekamp kunnen aan deze
resultaten uit wetenschappelijk oogpunt nog geen
concrete conclusies worden verbonden. „Maar”, zo
zegt hij, „deze uitkomsten wijzen op een belasting
van de lichamelijke gesteldheid. Wat precies de
medische betekenis ervan is, moeten we nog uit
zoeken in een werkgroep waarin ook artsen zitting
hebben”.
Ton Rövekamp: „We zoeken nu mensen die last
hebben van hoofdpijn, die hartklachten hebben, of
die veel geneesmiddelen gebruiken en die tevens in
de buurt van lawaaibronnen wonen. Iemand die
aan een drukke verkeersweg woont bijvoorbeeld,
nemen we mee hier naar toe om te kijken hoe hij in
het laboratorium reageert op die geluiden. Dat
nieuwe onderzoek spitsen we meteen toe op ver
keerslawaai, railverkeerslawaai en vliegtuigla
waai”.
Volgens Rövekamp lijken de opgesomde percen
tages misschien klein, maar, voegt hij daaraan toe,
„dit is nog maar een begin. Onze opzet is onder
zoek te verrichten naar de beïnvloeding op langere
termijn”. Om het onderzoek toe te spitsen, is de
afdeling momenteel bezig met een vervolg-onder-
zoek, waarvoor men probeert meer „gevoelige”
proefpersonen op te sporen.
De deelnemers aan het onderzoek waarvan de
resultaten nu bekend zijn, behoefden aan geen
andere voorwaarden te voldoen dan die van een
goede gezondheid, een normaal gehoor en het niet
gebruiken van medicijnen. Ieder van de experi
menten was opgebouwd uit drie onderdelen: voor
bereiding en gewenning, de eigenlijke geluids-
De apparatuur die op de proefpersoon wordt aangebracht
bestaat uit een oorlelklem (voor het meten van de hart
slag), een bloeddrukmeter, een respirograaf (voor het
meten van de ademhaling door de neus) en een serie
ringelektroden om de onderarm (ter meting van de bloed
doorstroming in de haarvaten).
proef en de „afbouw”. Tijdens elk van die perio
des werden metingen verricht. De eerste en de
derde periode duurden een uur, en de „geluidsex-
positie” twee uur.
istus-
soort
kerk
lit de
reinig
?n om
Mensen, die in de vorm van lichamelijke klach-
ten last menen te hebben van lawaai, kunnen -
mits ze daartoe bereid zijn - dienen als proefper
soon voor het nieuwe onderzoek van IG-TNO.
Men kan zich aanmelden bij Ton Rövekamp, via
telefoonnummer (015) 56 93 30, toestel 2407 of
2408.
tussen 75 en 80 decibel (dB), eenzelfde witte ruis
tussen 90 en 95 dB, een wisselende witte ruis tussen
75 en 95 dB en verkeerslawaai van gemiddeld 73
dB.
Uit die in totaal 76 experimenten bleek, dat
tijdens de „toediening” van geluid
de ademhaling gemiddeld 4,4 percent sneller
verliep (voor de oudere deelnemers was dat per
centage 4,7 voor de jongeren 3,9),
de hartslag gemiddeld 4,9 percent sneller was
(voor de ouderen zelfs 5,9 percent, voor de jonge
ren 4,2 percent), en
Om terug te komen op het 10-jarig
bestaan van MVM: hoe zit het met
die eerste M, de man binnen Man-
Vrouw-Maatschappij? Je hoort wei
nig van hem, toch is hij wel degelijk
aanwezig (15 percent van het leden
bestand wordt door mannen ge
vormd). Een middag bladeren in de
eerste vijf jaargangen van MVM-
nieuws, het periodiek van de organi
satie, levert de indruk op dat men
destijds in grote eensgezindheid be
gon te werken, maar dat zich in de
loop van die eerste vijf jaren lang
zaam maar zeker een verwijdering
(om niet te zeggen een polarisatie)
tussen mannen en vrouwen binnen
MVM begon af te tekenen. Als een
van de mensen-van-het-eerste-uur
wil Joke Smit daar wel iets over
zeggen.
n, dat
lechts
■turen
n. Bij
ekere
mee-
laarin
voor
in-de-
oroberö
-.g onlos
le opvoe
1 meer) f
ieden o f
venshoi 1
net leve
opstaal
dat h(
?rnieuw
n moete
e schoc
zo mal
iele sfel
lingen
an. V«
vol ohi
nogelijl
geven j
inderei
st kan
i vroegf
e mank
liet blin
s uitgeli
toen zij
daag. D
toen zee
■ssen va
verd va
ode hel
te vertó
■n als
Tine I
d be-
isten-
kerk
uwen
rk te
turen
de en
zich
lever
et het
cerk )-
op-
Het eerste uur was bestemd om de proefpersoon
tot rust te laten komen. Hij nam plaats op een
ligbank in de proefruimte en kon daar eventueel
een blad of een boek lezen. Na verloop van een half
macht en besluitvorming ziet ze de
invoering van een vijfurige werkdag
als een van de belangrijkste dingen
die in de toekomst moeten worden
gerealiseerd. Pas dan kunnen er mo
gelijkheden komen voor vrouwen
met kinderen die als gelijke in het
arbeidsproces willen meedraaien,
en voor een reële verdeling van het
huishoudelijk werk tussen man en
vrouw. De theorie is snel geformu
leerd, in de praktijk zal het een
lange weg worden.
Joke Smit: „De tijd lijkt er nu rijp
voor. Er moet toch worden herver
deeld, met alle werkloosheid en met
nog veel meer werklozen op komst.
We moeten er nu keihard aan gaan
Dat lawaai invloed heeft op iemands lichamelij
ke gesteldheid, is slechts ten dele bekend. In de
loop der jaren is weliswaar een groot aantal labo
ratoriumproeven genomen waaruit die invloed
bleek, maar de tijd gedurende welke de proefper
sonen aan lawaai werden blootgesteld, was in al
die gevallen beperkt tot maximaal enkele minuten.
Het aldus „geëxposeerde” geluid werkte als een
relatief korte prikkel, die alarmeringsreacties van
lichamelijke functies tot gevolg had. Daarmee kon
evenwel een eventuele bedreiging van de gezond
heid niet worden aangetoond.
Niettemin rechtvaardigden de resultaten van die
experimenten de veronderstelling dat ook bij lang
duriger blootstelling aan lawaai, van een lichame
lijke belasting sprake zou zijn, en omdat op dat
gebied vrijwel geen onderzoek was verricht, be
sloot het Instituut voor Milieuhygiëne en Gezond-
heidstechniek-TNO een dergelijk experiment op
het programma te nemen. Het resultaat, in het
kort: Lawaai beïnvloedt bloedsomloop en ademha
ling, en de kans is groot dat langdurige blootstel
ling eraan leidt tot blijvende functieverslechterin-
gen.
Het onderzoek, verricht door ing. Ton Röve
kamp met medewerking van Josephine Dijkes
(beiden van de afdeling Geluid-Licht-Binnenkli-
maat van IG-TNO), heeft precies drie jaar ge
duurd. In totaal twaalf proefpersonen werden
onderworpen aan vier soorten van geluid: een
constante witte rujs (het geluid dat men kent van
de televisie wanneer de uitzendingen zijn gestopt)
eer hui
kunnei
i van dt
verbapl f
these ol I'
het pro
•ünderet
ich druil
1 ergeni p,
ie groot
tot acht
ders eéi
genera
hlerare,
t er niet: 1
■houder,
woestiji
s belofte
beloften
ter geel
i lui of ti j
nde ma,
want il
weg, dt
i: één
Nog jaren denkwerk
op „het spel van afgaan en laten
afgaan, dat de politieke arena wordt
genoemd, en waarin geen plaats en
geen tijd is voor feministische activi
teiten”. Ze heeft verscheidene ver
helderende artikelen geschreven
over feminisme, vrouwen in politiek
en vakbeweging, scholing en vor
ming voor vrouwen, gebundeld in
boekjes als „De moeder van Marie
kan méér” en „Hé zus, ze houen ons
eronder”.
De vraag wat er in de afgelopen
tien jaar is verwezenlijkt van het
MVM-ideaal (gelijke ontplooiings
kansen, in de ruimste zin van het
woord, voor vrouwen én mannen)
ligt bij een jubileum als dit voor de
hand. Vijf jaar geleden, bij de eerste
lustrumviering, meende ze dat een
dergelijke vraag het best te beant
woorden is met een verwijzing naar
de geschiedenis van de slavernij: er
lag 100 jaar tussen het moment
waarop men in verlichte kringen de
slavernij als een mensonterende
zaak begon te beschouwen, en het
tijdstip waarop de werkelijke af
schaffing van de slavernij op grote
schaal kon beginnen. Een maat
schappelijk systeem moest volledig
worden omgevormd en daar is veel
tijd voor nodig.
Als de emancipatiebeweging in
een soortgelijk perspectief wordt ge
zien, kan het wel enige generaties
duren voordat levenshoudingen en
maatschappijstructuren
zijn veranderd dat een i
is ontstaan zoals die een beweging
als MVM voor ogen staat.
Joke Smit: „De doelstellingen van
tien jaar geleden zijn als uitgans-
punt nog onveranderd van kracht.
Maar het veld is veel breder gewor
den. Het uitgangspunt: vrouwen niet
meer beoordelen op de hun toege
dichte eigenschappen, het rolpa
troon doorbreken, is veel meer de
diepte ingaan. Men is gaan beseffen
dat er veel meer nodig is dan gelijk-
trekking van schooltijden, het in
richten van schoolkantines, en
soortgelijke zaken”.
werken, anders worden er andere
beslissingen genomen. Met een vrije
vrijdagmiddag schieten we niets op.
Een vijfurige werkdag opent de mo
gelijkheden om het arbeidsproces zo
in te richten dat mensen twee taken
kunnen combineren: het grootbren
gen van kinderen en het meedoen in
de maatschappij. Eerlijk delen van
binnen- en buitendienst, dat is de
boodschap. En dan niet zo dat vrou
wen toch weer geconcentreerd blij
ven in de mindere sectoren van het
arbeidsproces, en maatschappelijk
geen macht bezitten”.
In afwachting van de drastisch
bekorte werkdag zouden er „over-
bruggingsmaatregelen” nodig zijn
waardoor vrouwen greep kunnen
krijgen op het beleid. Ze wijst in dit
verband op de dringende behoefte
aan „verbindingslijnen” tussen
vrouwen en overheidsbeleid, de
noodzaak van het op grote schaal
creëren van „emdncipatiebanen”,
van waaruit regeringsplannen kun
nen worden doorgelicht op emanci-
patiegerichtheid, en voorstellen
kunnen worden voorbereid.
„Als het begrip emancipatie geen
dode letter wil worden, moet er via
verbindingswerkers naar twee kan
ten tekst en uitleg worden gegeven.
Een soort vertaalfunctie: het vertel
len aan hogerhand wat de basis no
dig heeft, het uitleggen aan de basis
hoe het aan de top van het beleid
toegaat, en hoe je dingen in het vat
kunt gieten opdat ze met enig poli
tiek duwen voor elkaar komen.
Vrouwen moeten ook ontdekken dat
beleid maken een boeiende bezig
heid kan zijn. Nu denken de meeste
vrouwen nog dat beleid een verve
lende zaak is”, aldus Joke Smit.
Fragmenten uit een gesprek met
Joke Smit, grondlegster en mede
oprichtster van de actiegroep MVM
(Man-Vrouw-Maatschappij) aan de
I vooravond van de viering van het
10-jarig bestaan van deze organisa
tie. Een artikel dat zij in de zomer
van 1967 in De Gids publiceerde
(„Het onbehagen bij de vrouw”),
wordt nog altijd gezien als een van
de belangrijkste oorzaken van „de
schok der herkenning” bij grote
groepen vrouwen, die leidde tot de
oprichting (in de herfst van 1968)
van MVM, en tot het opkomen van
de, zogenaamde tweede emancipa-
tiegolf. De tiende verjaardag van
MVM wordt op 11 november in
I Utrecht gevierd; de discussie over
invoering van een vijfurige werkdag
zal het belangrijkste thema op deze
feestdag zijn.
De opzet van het MVM-werk is,
zeer kort, als volgt samen te vatten:
het bestuderen en ontleden van ge
vestigde rolopvattingen, het zoeken
naar wegen en middelen om daarin
veranderingen aan te brengen, het
regeringsbeleid bestuderen en waar
nodig het in actie komen tegen dat
beleid.
Joke Smit beschrijft haar huidige
functie binnen MVM als die van
„verbindingspersoon die coördi
neert, mensen aan elkaar praat”. Ze
is wetenschappelijk hoofdmede
werkster aan het instituut voor ver
taalkunde van de gemeentelijke uni-
versiteit van Amsterdam, lid van de
Emancipatiecommissie (die de rege
ring adviseert inzake het emancipa
tiebeleid voor de vrouw) en actief lid
i van de Partij van de Arbeid.
Zeven jaar geleden sloot zij een
periode als gemeenteraadslid in
Amsterdam af met een felle aanval
„Die eerste vijf jaren zou je als
volgt kunnen analyseren. In het eer
ste stadium ga je ervan uit: mannen
hebben het óók moeilijk in deze
maatschappij, we moeten er samen
aan werken. In het tweede stadium
ga je ontdekken wat er allemaal mis
is, en als vrouw word je dan vrese
lijk kwaad. Ik noem dat het stadium
van de grote woede, waarin je je
meestal toch gaat afzetten tegen de
mannenwereld. In stadium drie kun
je twee dingen doen. Blijven rondlo
pen met je grote woede, en dat kost
alleen maar energie, of je woede
omzetten in nuttige energie en ervan
uitgaan dat er echt genoeg mannen
zijn met zin voor rechtvaardigheid,
met wie je als vrouw aan een betere
toekomst kunt werken”.
„Mijn ervaring is dat je niet moet
blijven hangen in die grote woede.
Dat is voor de vrouwenbeweging
niet goed. We hebben bij MVM ook
de ervaring dat mannen op zeker
ogenblik de concrete beleidslijn
naar zich toe wilden trekken. Geluk
kig hadden we genoeg vrouwen die
van wanten wisten”.
Na tien jaar is de eerste M van
MVM er dus nog steeds. Binnen de
vereniging zijn nu mannengroepen,
vrouwengroepen en gemengde groe
pen. Het ledental ligt momenteel
rondom de 2000. „We zijn een kleine
club gebleven, maar we hebben een
enorme uitstraling. Binnen MVM
vind je mensen die allemaal erg ge
motiveerd zijn, elders weer iets gaan
doen met de ideeën die ze hier op
doen. Een nadeel is wel dat er veel
doorstroming is: mensen worden
weggezogen naar andere activitei
ten”.
„Terugkijkend op die tien jaar
mogen we, geloof ik, zonder ophef
wel zeggen dat MVM veel heeft wak
ker gemaakt, dat er uit onze club
enorm veel andere dingen zijn ge
groeid”, zegt Joke Smit. Wat de toe
komst van MVM betreft: men begon
met tegen iedereen te zeggen dat de
actiegroep zichzelf „met spoed over
bodig wenste te maken”.
Bij de viering van het eerste lus
trum had men inmiddels ontdekt,
bezig te zijn met een karwei van
lange adem. Bij die gelegenheid
sprak Joke Smit de vrees uit dat ooit
het 50-jarig bestaan van MVM nog
zal worden gevierd. Nu zegt ze:
„Soms denk ik dat het misschien
nog wel 100 jaar zal duren voordat
het individu op grond van capacitei
ten gaat bepalen wat het gaat doen,
en niet op grond van het feit dat het
toevallig als jongetje of als meisje
ter wereld is gekomen”.
uur werd de meetapparatuur bevestigd en werden
de eerste metingen verricht. Gedurende de volgen
de twee uren werd de geluidsband afgedraaid en
werden om de proefpersoon na verloop van tijd
niet in slaap te laten vallen, dia’s vertoond waaruit
hij volgens instructie de exemplaren met een be
paalde optische eigenschap moest selecteren. Het.
laatste uur was bestemd om bij te komen, en aan
het eind daarvan opnieuw metingen uit te voeren.
Voor en na die vier uren werd met de proefper
soon informeel gesproken over zijn gedragingen
tegenover geluid en zijn ervaringen met de proef.
De experimenten maken deel uit van een meer
uitgebreid onderzoek van TNO, waarin ook de
invloed van geluid op de psychische gesteldheid
van de mens onder de loep wordt genomen. De
psychologische afdeling van het instituut werkt
daar momenteel aan. Tevens is - op het fysiologi
sche vlak - nog een onderzoek aan de gang naar de
invloed van lawaai op de slaap.
is voor de buitendienst, het bezig-
zijn in de maatschappij, en de vrouw
voor de binnendienst: de huishou
ding en de opvoeding van kinderen.
Die opsplitsing in zogenaamd ty
pisch mannen- en vrouwenwerk zie
je doorwerken tot op het vrijwilli-
gersvlak, waar mannen het rege
lend, besturend en beslissend werk
doen, vrouwen het uitvoerend werk.
Vaders zitten in oudercommissies,
gaan met wethouders praten, moe
ders doen de zogenaamd leuke, ne
derige baantjes”.
Op die weg naar gelijke kansen in
arbeidsproces, maatschappelijke
dermate „Het gaat om het gelijktijdig aan-
samenleving pakken, vanuit een emancipatiestra-
- J tegie, van wat ik de Grote Drie
noem. Het herverdelen van de ar
beid, zowel binnenshuis als buitens
huis, het gemengd maken van alle
bezigheden, het herverdelen van de
macht. Zodat vrouwen in de toe
komst op alle niveaus kunnen gaan
meebeslissen”.
„Nog altijd zitten we met de histo
risch gegroeide norm dat de man er
JOKE SMIT
