De buis als babysitter
pagina
door
Evert
I
van
Tijn
2
1
David Berglas
Klimaat
■L
Concessies
Toeval
B'.
«ij
L'
'aan
len
t.
rkt.
aan
,,Op de leeftijd van drie a vier jaar
zijn kinderen nog niet werkelijk ver
slaafd aan het tv-kijken. Door een
goed aanbod van spelactiviteiten
kunnen ze nog gemakkelijk van het
tv-gebeuren worden afgeleid. Niet
de kleuters, maar hun ouders lopen
in de val. Ze gebruiken de televisie
als de gemakkelijkste en goed
koopste babysitter.”
De AVRO heeft de kijkende kleuters een voorlopig eenmalige verrassing
toebedacht. Verleden Week mochten ze een half uur lang kijken naar „Radio
Lawaai Papegaai”. Daarna ging het kijkkastje weer dicht, en het is afwachten of de
Papegaai ooit weer de beeldbuis zal komen opsieren. Want „Studio Lawaai
Papegaai”, de naam die de aaneenschakeling van een stuk of wat proefopnamen
van het oorspronkelijke radioprogramma kreeg, werd niet uitgezonden omdat de
AVRO-programmaleiding het zo binnen het beleid vond passen. Ook niet omdat
het een goed programma zou zijn, want tot kort voor de uitzending had geen
afdelingschef en geen andere beslissingsbevoegde functionaris het programma
gezien Het programma kwam alleen maar op het scherm om tegemoet te komen
aan de wensen van de makers en vooral omdat de grammofoonplaat met liedjes
een paar weken geleden een Edison ontving.
g Hoe springen de Nederlandse omroepverenigingen met het jongste
I kijkerspubliek om? Om welke redenen verschijnen er al dan niet
I kinderprogramma’s? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: Het
I kind laat de programmamakers koud. Dat er zo af en toe een (soms redelijk
I of goed) jeugdprogramma op de buis wordt gebracht, is in de regel het
I gevolg van een toevalligheid, een plotseling idee, een dosis
doorzettingsvermogen van welwillenden. Een beleid ontbreekt. Waarvan (in
bijgaand verhaal) acte.
-
a?'
an
Piet Hendriks in Sesamstraat
Het ondergeschoven
kind van Hilversum
LZX LL L LI t
r
or hun
i leren
:e van
goede
sollici- J
LEENS MACARÉ
>LA
1.
„In plaats van actief aan het leven
deel te nemen, leren kinderen van drie
jaar hoe ze eraan kunnen ontsnappen”,
zei Winn eens in het maandblad Ladies'
Home Journal, dat in zijn moederru-
briek een beschouwing wijdde aan de
relatie die het Amerikaanse kind met
„tyran TV” onderhoudt. De factor ge
weld en de invloed van gewelddadige
programma's blijven de gemoederen
verontrusten, maar even alarmerend
wordt het grote aantal kijkuren bij de
jeugd genoemd.
Kleine kinderen zouden „op rantsoen"
moeten worden gezet, om de ontwikke
ling van negatieve kijkgewoonten te
de Booy ook avondvullende „magische”
shows in andere plaatsen van ons land
organiseren. Of Berglas dan ook weer
geblinddoekt achter het stuur van een
auto kruipt om kris-kras door een grote
stad te gaan rijden, is niet bekend.
Voor het eerst sinds vele jaren komt de
als „magiër” bestempelde Britse show
man David Berglas naar Nederland om
een avondvullende programma te ver
zorgen. Die „avond vol mysterie", zoals
organisator (en manager voor Berglas in
Nederland) Albert de Booy het uitdrukt,
heeft op 12 november plaats in de Grote
Zaal van de Rotterdamse Doelen. Het
programma begint om kwart over acht,
en kaarten zijn vanaf een week tevoren
verkrijgbaar aan de zaal voor 10, 15, 20
of 25 gulden.
Al zijn hier en daar wat lichtpuntjes
te ontdekken, in Nederland heerst on
danks 27 jaar televisiegeschiedenis
nog steeds geen klimaat waarin kin
derzieltjes kunnen gedijen. Het wil
wel eens voorkomen dat er iets bijzon
ders uit de bus komt De Film van
Ome Willem, Sesamstraat, en in dit
geval in embryonale vorm Studio La
waai Papegaai maar aan een wel
overwogen beleid is dat gewoonlijk
niet te danken. Het is meer een kwes
tie van een gelukkige greep, koppig
doorzetten van wat ideeënrijke pro
grammamakers of stom toeval. Het is
dan ook geen toeval dat pas zeer on
langs het kijkonderzoek van de NOS
zich ook voor het 3- tot 12-jarige pu
bliek is gaan interesseren.
Natuurlijk is het ook een kwestie
van geld, het meest misbruikte ex-
Dit zegt de Amerikaanse Marie Winn,
schrijfster van The Plug-in Drug, het
boek waarin de effecten van het tv-
kijken op zeer jonge kinderen worden
geanalyseerd. De auteur heeft intensief
de reacties geobserveerd van jonge kin
deren die uur na uur naar de voorstel
ling op het tv-scherm zitten te kijken.
Volgens Winn veroorzaakt het televisie-
gebeuren bij zeer jonge kijkers een vorm
van „tv-trance”, die hen totaal doet ver
geten wat er om hen heen gebeurt: een
toestand die nog geruime tijd kan voort
duren nadat het toestel is afgezet.
Cijfers: volgens het blad kijkt de ge
middelde Amerikaanse kleuter onge
veer zesentwintig uur per week naar de
televisie. Aangenomen wordt dat het
gemiddelde Amerikaanse kind aan het
begin van zijn middelbare schooltijd
enkele duizenden uren meer voor de tv
dan op de schoolbanken heeft gezeten.
Een werkgroep van ouders in San
Francisco geeft bijvoorbeeld de volgen
de adviezen: organiseer activiteiten
waardoor de kinderen de televisie ver
geten als ze uit school thuiskomen. Kijk
met de kinderen mee naar hun favoriete
programma's, probeer een discussie uit
te lokken over wat er te zien is en over
werkelijkheid en fictie in het vertoonde.
Sommige ouders vinden het een goede
oplossing om een maal per week samen
met de kinderen een beperkte keuze te
maken uit de programma's van de ko
mende week.
Aart Staart/es (links) op bezoek bij Ome Willem
(Edwin Putten) in een aflevering van ..De film
van ome Willem".
zijn, aangevuld met gevisualiseerde
Hilversum HI-programma’s, onbenul
lige kwissen en natuurfilms. Het kost
niet veel en doet het lekker. Het gaat
dan niet zozeer om de kijkende jeugd,
maar om het voorkomen dat na kin
derbedtijd het andere net wordt opge
zocht.
Burny Bos en Wieteke van Dort presenteerden
de eerste en tevens laatste aflevering van Studio
Lawaaipapegaai
voorkomen menen deskundigen. Een
uur tv-kijken per dag wordt aangeraden
als maximale kijk-tijd voor kleuters. In
cuus dat de omroep kent. Maar dat is
een zaak die de- omroepen zelf in de
hand hebben. De praktijk is dat er
weinig animo bestaat voor op het oog
onrendabele zaken veel uit te geven.
Voor het middagprogramma op
woensdag en zaterdag waar elke
grote omroep eens in de vijf weken
wordt geacht op te draven is maar
de helft van het officiële televisieuur-
bedrag van 26.000 gulden beschik
baar. Dat wordt dan ook uitgegeven,
in sommige gevallen.
En in de vroege avonduren gaat de
belangstelling meer uit naar het vast
houden van de aandacht, dan naar
een goed programma. Vandaar de
reeksen aangekochte en ondertitelde
series, die tussen 7 en 8 uur te vinden
W Niet om de AVRO in een kwaad
daglicht te stellen, maar de gang van
W,zaken is wel in grote lijnen afgezien
(■van het directe publicitaire en wie
Mweet ook financiële belang van de
BAVRO tekenend voor het respect
'«.dat het kinderprogramma in de Hil-
JBversumse televisiewereld geniet. „Een
lJIgoed programma is nooit weg, een
goed bekeken en gewaardeerd pro
gramma is een zegen, maar wat heeft
het voor zin te streven naar zowel
goede als gbedgewaardeerde kinder-
|)rogramnp’s. Zoiets kost onvermij
delijk geld en in het ledental is het niet
te merken”, omschreef een niet nader
Ie npemen kinderprogrammamaker
Be gemiddelde belangstelling van pro
grammaleiders en -chef voor het
jeugdprogramma. Het aardige van de
typering is dat hij op de meeste om
roepen van toepassing is. De AVRO
Raat niet alleen, al is het beleid ten
janzien van Studio Lawaai Papegaai
len dankbaar voorbeeld.
I De enige troost die uit de geschetste
jnentaliteit geput kan worden, is dat
de zich vercommercialiserende om-
pep de kipderoppas-functie van het
televisietoestel kennelijk nog niet
heeft ontdekt. Maar .met enig aanvul
lend marktonderzoek is die ongetwij
feld vast te stellen, zodat de populari-
teitsslag zich ook tot de middag en de
vroege avonduren kan gaan uitstrek
ken.
animatiefilms, een derde geeft de
voorkeur aan een mengeling van kin
derachtigheid en gemakzucht, en een
vierde kan het niet schelen, zolang de
kinderen maar niet weglopen. En de
narigheid is dat kinderen zelden de
televisie de televisie laten.
Het betekent dat van coördinatie,
van overleg op het gebied van uit
gangspunten, een min fo meer uitge
balanceerd programmapakket geen
sprake is. Er is geen regelmatige ver
deling in opvoedkundige, amuseren
de, informatieve, sportieve en andere
jeugdprogramma’s. Er zijn hoofdza
kelijk toevallige samenlopen van om
standigheden. En dat mag in een ver
grijzende samenleving met een ver
grijzend omroepstelsel niet als een
vergissing beschouwd worden.
de Verenigde Staten zijn de afgelopen
jaren diverse actiegroepen ontstaan van
ouders die naar verbetering van de kwa
liteit van tv-programma’s voor kinderen 1
streven. In praatgroepen bespreken de
ouders ook de mogelijkheden om het tv-
kijken binnen de perken te houden.
i door middel van zijn vermeende tele-
de televisieprogramma’s patische gaven.
Nieuw voor Berglas is, dat hij een
„Sterallures” (1972), is sedert dat laatste groot orkest meebrengt om zijn voorstel-
programma nog slechts indicenteel in linO nog meer het karakter van een
Nederland geweest voor promotiestunts showprogramma te geven. Als het een-
en optredens voor besloten clubs. In de malige optreden van Berglas in Rotter-
tussentijd zwierf hij met korte shows de dam en succes blijkt te zijn, zal Albert
hele wereld rond, bezocht onder meer de
Verenigde Staten, Australië en Japan,
en gaf zo af en toe voorstellingen op
cruiseschepen.
De show die Berglas in november in
liotterdam brengt, bevat nagenoeg de-
van groter belang is dan het aanzien
van de omroep in kwestie, de reputa
tie van de samenstellers, de porte
monnee van de vrije producent of de
populariteit van de presentator(trice),
berusten vaker op toeval dan op wel
overwogen en zindelijk denkwerk.
De enige instantie die wat zou kun
nen bereiken op dit gebied, is de NOS-
werkgroep jeugd- en kinderprogram
ma’s. Maar zoals zovele NOS-werk-
groepen is ook deze een steriel over
legorgaan. Dikwijls is in het overleg,
dat zich tot administratieve zaken
pleegt te beperken, nog wel wat te
bereiken. Maar zodra zijn de ge
sprekspartners de drempel van het
eigen kantoor voorbij, of de broze
gezamelijkheidsgedachte breekt op
het keiharde eigenbelang. Van een
visie op wat goed is voor de jeugd, is
geen sprake. Voor de een is het een
penalty-competitie, voor de ander een
bijeengeraapte verzameling teken- en
zelfde elementen als die in de program
ma’s waarmee hij destijds bekend werd.
Voor de pauze werpt Berglas zich met
medewerking van het publiek op telepa
thie en hypnose, hoewel hij zelf altijd
heeft beweerd dat zijn nummers louter
zijn gebaseerd op scherpe waarneming,
routine, concentratie en doodgewone
trucs. Tevens in dat eerste deel traditie
getrouw wat staaltje van vakbekwaam
zakkenrollen.
Na de pauze heeft Berglas een nummer
ten beste dat hij „lecture” noemtniet
een „lezing”, maar genezing van hoofd-
Berglas, die in ons land grote popula- Pijn, buikpijn en wellicht eksterogen
riteit verwierf door zijn optreden in
onder meer C
„Opus 13” (1966), „Opus Ï4”''(1969) en
Het enige dat er nog wel eens af
kan, is een filmpje van vijf minuten,
gewoonlijk een tekenfilmpje, dat dan
als alibi fungeert. De enige omroepen
voor zover in deze gevallen niet
beter van zendgemachtigden gespro
ken kan worden die een duidelijk
beleid voeren zijn de NOS met Sesam
straat en de IKON met zijn familie-
programma op de woensdagavond.
En zo men wil de EO, met een even
duidelijk op de kleintjes gericht als
gekleurd vooravondprogramma. De
andere omroepen gaan niet verder
dan hun belangen toelaten. En dat
geeft nog wel eens wat wisselvallighe
den te zien.
Als het geld voor die ene eigen pro-
duktie, die dan wel eens wat geschik
ter is, is opgesoupeerd, wordt de la
met aankopen opengetrokken. Die is
dan meestal gevuld met te ondertite
len programma’s en bijgevolg niet ge
schikt voor langzame lezertjes. Want
die series munten gewoonlijk niet uit
in een subtiele fotografische symbo
liek. „Je moet vaak concessies doen”,
verzuchtte een hoofd kinder- en
jeugdprogramma’s. En zelfs een tele-
visiedirecteur gaf toe dat hij de mees
te van zijn uitzendingen tussen 7 en 8
uur niet voor kinderen onder de 9 jaar
geschikt achtte. Toch heeft heel wat
onderzoek uitgewezen dat de meeste
kinderen onder de 9 jaar vrolijk tot 8
uur mogen blijven kijken. Om die
reden heeft de Tweede Kamer inder
tijd zelfs besloten voor 8 uur geen
Sterreclame meer te laten uitzenden.
Om redenen die besloten liggen in
de strijd om het voortbestaan die de
omroep- kenmerkt, is er domweg nau
welijks structurele aandacht voor de
kinderprogramma’s. Zoals kinderen
in dit land gemeenlijk altijd toege
schoven krijgen wat over is. In het
onderwijs gaan de hoogste salarissen
en beste krachten naar de universitei-
ten, waar weinig mogelijkheden meer
bestaan wat aan het scheppen van
gelijke kansen te doen, in ziekenhui
zen liggen alle kinderen in de goed
koopste afdeling en in de televisie
wordt het kinderwerk beschouwd als
een goede leerschool voor een aan
staand regisseur, die dan kan leren
met weinig geld veel te doen.
De programma-autonomie die de
omroepen gegarandeerd wordt in de
wet, is een van de redenen dat het
I reservoir aan serieuze en goedwillen
de kinderprogrammamakers behoor-
J lijk ongelukkig is. De geslaagde uit-
zendingen, waarin de kinderwereld
'A
>s-
W',
t
A
>4
X.
>n, V'
ch
je
