Een dag uit het leven van de rijksconsulent appartementenbouw
I
K
J
0
IJS
1 Hl
IS
ik 4
Normaal
door
Theo van der Kaaij
31
in
I
12
33
'h’A
UIT
IM
UIT
enkel
incl.
Jl
fk Het ziet er somber uit voor de kleine huishoudens in het
II land. Het is nu al duidelijk dat de geplande 8000 wooneenhe-
Aden voor deze groep 4000 nieuw, 4000 verbouwd dit jaar
zeker niet gehaald zullen worden. De Landelijke Organisatie
Belangengroepen Huisvesting (LOBH, door het ministerie
W gesubsidieerd) spreekt van een frustrerende ontwikkeling,
i De LOBH baseert deze uitspraak op de dagelijkse ervaring
met de gemeenten waar zij samen met consumenten en
producenten in de stuurgroepen om de tafel zit. De LOBH
stuit op trage procedures, woningbouwverenigingen die de
boot afhouden, onderzoekbureaus die met onbruikbare ge
gevens komen en stijgende kosten van aankoop en verbou
wing van bestaande panden.
VAN
1
Het is wel
eens deeg
waar je
in staat
n
i
secre-
iderne
itle.
rgroep
Krips
Ir ij ven
klaar in Etten-Leur, Deurne en
Maastricht, waar het heel moeilijk
van de grond gekomen is. Er is een
groot en ook moeilijk verbouwpro-
grote vijfkamerflats in kleinere
wooneenheden en aan het uitstip
pelen van beleidslijnen voor de
nabije toekomst durft nauwelijks
iemand zijn vingers te branden.
Toch is de gemeente vrij trots op
wat er in de Spaamestad in een
paar jaar aan appartementen^
streefd wat betreft de aantallen
appartementen. Haarlem kan bij
voorbeeld niet tippen aan een stad
als Groningen waar alleenwonen
den en stelletjes deze zomer met
honderd tegelijk een gebouw kon
den betrekken. In Haarlem is nog
nooit iets nieuws neergezet, daar
tpraak
'rijf. U
onisch
telsza-
toestel
Het gaat redelijk in Delft. Binnen
kort worden de sleutels uitgedeeld
van de eerste Van Dam-apparte-
menten. Het zijn alleen net als over
al in het land druppels op de gloeien
de plaat, want in de studentenstad
Delft zoeken meer dan 5000 perso
nen fatsoenlijke huisvesting.
blijkt gemakkelijk te liggen, want de
wethouder zit ook in het bestuur van
het ziekenhuis. Een omwenteling
toch wel, daar in Geleen. Het wordt
al snel duidelijk hoe dat komt. Het
CDA-raadslid mevrouw Paulussen
is wethouder geworden. Ze gaat nu
hard aan de appartementenbouw
trekken, waar ze als voormalig lid
van de stuurgroep niet toe in staat
was. Haar optreden heeft overigens
een politieke rel veroorzaakt tijdens
de verkiezingen. Ze wierp zich op als
tegenkandidaat, omdat ze haar
CDA-collega niet geschikt vond. Ze
werd nog gekozen ook, maar eind
september is ze door haar eigen
fractie in de ban gedaan en ge
schorst.
Opgewekt vertrekken we uit Ge
leen richting Eindhoven. Er is nu
tijd voor koffie, met vlaai. Bij: „Dit
karwei houdt natuurlijk een keer
op. We zien dit als een tijdelijk pro
ject ter stimulering, de gemeenten
moeten het straks zelf opknappen.
Het is zinvol voor de stuurgroepen
om nu al te denken hoe ze verder
moeten in de toekomst. Misschien
dat het naar een organisatie moet
van woonconsumenten die adviezen
gaat geven bij bouwplannen. Over
de hele linie heeft het probleem van
de bouw voor kleine huishoudens
veel meer .aandacht gekregen en er
wordt nu echt wel wat aan gedaan.
Maar het is in een bepaalde gemeen
te ook wel eens deeg waar je in staat
te stampen”.
Het ministerie gelooft dat er geen
principiële verschillen zijn met de
bouw tot stand gekomen is. Nog
niet zo lang geleden kregen ande
re gemeentebesturen van het mi
nisterie immeri het advies in
Haarlem te gaan kijken hoe knap
men het daar voor elkaar kreeg.
Maar intussen zijn andere steden
van formaat Haarlem voorbijge-
organisatie LOBH, die de consu
mentenleden in de stuurgroepen
steun geeft. Volgens de heer Bij is er
sprake van „dezelfde denkpatro
nen”. De regelmatige komst van de
rijksconsulent heeft voor veel ge
meenten het werk vergemakkelijkt.
De informatie is beter en duidelijker
dan de kille stroom berichten en
circulaires en de gemeentebesturen
gaan de mogelijkheden uitbuiten.
Zo zijn er in een aantal gevallen
bouwplannen gewijzigd ingestuurd
naar Den Haag na eerst afgekeurd
te zijn. Op advies van Bij kon de
zaak worden bijgestuurd en de re
sultaten waren verbluffend. De
rijksconsulent geeft de gemeenten
een duwtje in de rug en maant ze
aan hun eisen keihard bij de verant
woordelijke staatssecretaris Brokx
op tafel te leggen. De bewindsman
zal het weten wanneer hij deze
maand op toemee gaat door het
land.
Drs. P. K. Bij denkt alweer vooruit
aan de avondvergadering in Veldho
ven over een kamerverhuurprojéct.
De gemeente gaat hierbij optreden
als bemiddelaar, maar de jongeren
hebben er weinig vertrouwen in. Het
probleem zal ter tafel komen dat de
kamers te duur zijn en de vraag wie
verantwoording draagt voor eventu
eel slechte kamers. De rijksconsu
lent zal indringend aanwezig zijn,
maar laat de betrokkenen het spel
spelen. Uw verslaggever gelooft het
verder wel. Hij haakt om 18.00 uur
in Eindhoven af en pakt de trein
richting Randstad.
„Het bouwen van woningen voor
een- en tweepersoonshuishoudens
moet door de gemeenten als een
normaal onderdeel van het bouw
programma beschouwd worden”,
zegt rijksconsulent Bij in de auto
onderweg naar Zuid-Limburg, „Het
gaat hierbij voornamelijk om een
mentaliteitsverandering. Er is weer
stand tegen deze vorm van woning
bouw bij ambtenaren en woning
bouwverenigingen. Dat is een pro
ces wat je steeds moet doorprikken.
Tijdens de stuurgroepvergaderin
gen moet ik de tegenstellingen op
tafel zien te krijgen en na de discus
sie bezien wat daar nog uiteindelijk
van overblijft. Als ambtenaar moet
ik mij daarbij onafhankelijk opstel
len. In het begin is er nog een plan
geweest om een ambtenaar beslis
singsbevoegdheid tijdens de verga
deringen in het land te geven. Dat
heb ik afgewezen, want dat zou veel
te ver gaan”.
Bij bezoekt om beurten de 111
gemeenten in het land die opdracht
van het rijk hebben gekregen een
stuurgroep te formeren. Op dinsdag
is hij meestal op het ministerie te
vinden waar de stand van zaken
doorgesproken wordt en waar colle
ga’s hem op de vingers kunnen tik
ken wanneer zou blijken dat de con
sulent op de stoel van een wethou
der of een architect is gaan zitten. Er
mag nooit sprake zijn van persoon
lijke willekeur bij het bekijken van
plannen
De rijksconsulent legt uit dat de komen. Er zijn nieuwbouwprojecten
ene gemeente vrijwel nooit in moge-
lijkheden met de andere vergeleken
kan worden. Het maakt groot ver
schil of er sprake is van een histori-
enigingen te kunnen dwingen. Rijks
consulent Bij voorziet polarisatie:
„Zo moeten we niet beginnen te pra
ten. Het gaat om de principiële be
reidheid tot onderzoek”. Om wo
ningbouwverenigingen, gemeente
en ministerie nader tot elkaar te
brengen wordt er een gesprek gear
rangeerd over het wijzigen van de
woonvormen in de afgelopen jaren
zoals het kleiner worden van de ge
zinnen en hoe gemeente en woning
bouwverenigingen daarop kunnen
inspelen. Bij: „Ga eens stoeien met
modellen, maak schetsplannen”.
sche kern (Haarlem, Amsterdam,
Deventer) of een plattelandskern
(Hengelo, Hoogeveen, Hellendoorn).
Dan zijn er nog de industriesteden
(Tilburg, Eindhoven) en de plaatsen
met typische centrumfuncties (Win
schoten, Gennep, Roosendaal). Een
stad springt eruit: Amsterdam).
Daar zijn de problemen met appar
tementenbouw bijna onoplosbaar.
Het plan de campagne van de rijks
consulent voor hij op stap ging zag
er trouwens voor alle steden hetzelf-
de uit Geld over
Bij: „We gingen praten over de
taak van de stuurgroep, de begro
ting, omdat het rijk ruimschoots
subsidieert, het plaatselijk onder
zoek naar de behoefte, de inventari
satie van mogelijkheden die er zijn
en hoe ze te benutten. Dan het tegen
over elkaar zetten van de woningbe
hoefte en de mogelijkheden plus
daarbij de uitbreidingsplannen van
de gemeente. Ik kom niet in elke
gemeente op dezelfde manier bin
nen. Soms kan ik die hele lijst ook
niet in een keer af werken, maar dat
is ook niet nodig. De bouw voor
kleine huishoudens moet natuurlijk
het eigen verhaal van die gemeente
worden, niet mijn verhaal. Het is nu
nog steeds zo dat we geld over hou
den van de stuurgroepen. Maar de
stroom begint nu toch op gang te
van de duizenden kleine huishou
dens van de grond. Er zit weinig
schot in de inventarisatie van het
totaal beschikbare huizenbestand.
Gemeentebestuur en woning
bouwcorporaties verlenen schoor
voetend medewerking aan onder
zoeken naar het opsplitsen van
ten proberen, juist met het oog op de
toekomst”.
We naderen Geleen. Er is geen
gelegenheid meer voor een koffie-
stop, daar was de afstand te groot en
de tijd te krap voor. Bij vertelt dat
het best kan gaan spannen, want
Geleen is nogal onwillig. Na 2'h jaar
werken heeft de stuurgroep nog
geen enkel project op papier. De
wethouder is allercharmantst, maar
ook hier: er komt geen donder van
de grond. De vergadering, die net als
in Breda besloten wordt gehouden,
begint en CDA-wethouder Schepers
legt prompt alle kaarten op tafel.
Het gemeentebestuur is duidelijk
beducht voor de ambtenaar uit Den
Haag. Een braakliggend terrein is
eigendom van de gemeente gewor
den en de procedure kan van start
om er appartementen te gaan bou
wen. De wethouder: „Ik zeg het
maar gelijk, dan valt de rest niet zo
tegen”. De rijksconsulent schiet als
een bliksemschicht door de planpro
cedure (de verleiding is groot in dit
soort kleine gemeenten zelf de ver
gadering te leiden, maar hij moet
zich beheersen en adviseert Geleen
zo snel mogelijk een architect aan de
tekentafel te zetten. Er moet overleg
komen met een woningbouwvereni
ging voor de exploitatie. „Dat is ge
makkelijk”, zegt wethouder Sche
pers die zelf voorzitter blijkt te zijn
van de grootste woningbouwvereni
ging.
Ineens blijken er ook nog twee
honderd „zusterkamers” leeg te
staan bij het ziekenhuis. Zelfs dat
zijn ook nog geen plannen voor.
Tot nu toe zijn er vijf panden
verbouwd volgens de subsidiere
geling van de Nota Van Dam. In de
appartementen wonen 151 perso
nen. De gemeentelijke dienst
volkshuisvesting trekt er hard
aan om nog meer panden te kun-
ject achter de rug in Groningen en
ook in Rotterdam, Utrecht en Am
sterdam is er sprake van intensive
ring”.
De stad Haarlem wordt door de
rijksconsulent getypeerd als een he
le grote gemeente met een flink
ruimtebeslag, een omvangrijke his
torische kern met alle problemen
van dien, een centrumstad met veel
werkgelegenheid, meer dan voor de
eigen bevolking, maar waar de sterk
gewijzigde samenstelling van de
huishoudens tot scheve verhoudin
gen heeft geleid in de woningbouw.
„De hoogbouw is betrekkelijk ge
ring”, zegt Bij, „er ligt een dure
woningvoorraad in het zuiden van
de stad en de mogelijkheden tot uit
breiding zijn gering. Maak daar
maar eens woningen voor de kleine
huishoudens. Dat is duur en moei
lijk. Ik kan geen oordeel geven of
Haarlem nu voor of achter loopt op
andere gemeenten, maar laten we
zeggen dat het in de goede richting
ligt. Je moet het als een voortdurend
proces zien”.
In de laatste stuurgroepvergade
ring van Haarlem drong Bij aan op
onderzoek naar het splitsen van gro
te flatgebouwen. De gemeente en de
woningbouwverenigingen zien er
niet veel heil in. De rijksconsulent:
„Dat is iets wat ik op mijn lijstje heb
staan voor alle gemeenten. We heb
ben flats leeg zien staan in het
noorden en het zullen er best meer
zijn in het land. In Apeldoorn is het
gelukt om grote flats op te splitsen.
We blijven dit echt in meer gemeen-
nen verbouwen. Dit jaar zijn 21
bestaande gebouwen onder de
loep genomen om te bekijken op
geschiktheid tot verbouw. Vier
zijn er direct afgevallen en de rest
bevindt zich in verschillende sta
dia van voorbereiding.
Het mag ook wel, want de jong
ste cijfers van het gemeentelijk
bureau huisvesting tonen keihard
aan dat de woningnood het
grootst is onder de kleine huis
houdens. Driekwart van de 6710
woningzoekenden in Haarlem is
alleenstaand of woont samen. De
helft van het totaal is tussen de 18
en 29 jaar oud. Een derde heeft een
inkomen dat ligt onder de 1500
gulden per maand.
Hoe ziet het ministerie deze ont-
^wikkelingen? De rijksconsulent ap-
2 wartementenbouw de heer Bij moet
^onderhand toch aardig inzicht heb-
I iben hoe het met de bouw van appar-
V nemen ten en kleine woningen is ge-
0 *steld. Misschien valt er een vergelij-
0 'king te maken tussen Haarlem en
nndere steden in het land. De af-
rj. fepraak voor een gesprek levert pro-
I Wiemen op, want deze ambtenaar
'raast vijf dagen per week door het
|l l.land op weg naar stuurgroepverga-
W Weringen, waarbij hij drie keer in
0 Mezelfde week nog eens een avond-
0’■zitting voor zijn rekening neemt.
ban maar een dag op sjouw met de
rijksconsulent, waarbij we een paar
vergaderingen in andere steden
voor het verhaal meenemen.
Drs. P. K. Bij was destijds mede
werker van staatssecretaris Schae
fer. Zijn huidige functie op het mi
nisterie van Volkshuisvesting is
uniek in ambtelijke kringen. Via een
motie in de Tweede Kamer werd
zijn betrekking in het leven geroe
pen. De Nota Van Dam schreef de
betreffende gemeenten voor stuur
groepen in het leven te roepen van
producenten en consumenten. Ze
kwamen niet erg van de grond. Via
een amendement in de Tweede Ka
mer werd voorgesteld de zaak in
beweging te zetten zonder voorbij te
gaan aan de bestaande kanalen van
gemeente via provinciale directie
Volkshuisvesting naar het rijk.
Ambtenaar Bij kreeg de buiten
dienst van deze job, een collega
houdt de zaak vanuit Den Haag in
de gaten.
We spreken een dag af in Delft,
waar om 10 uur de vergadering be
gint van de stuurgroep kleine huis
houdens. Bij is dan al op het ministe
rie geweest om zijn tas leeg te ma
ken van de vorige dag en opnieuw te
J I vullen met dossiers van Delft, Ge-
leen en Veldhoven, het programma
- .van die dag. PvdA-wethouder Reij-
jnen van Delft is jong, zit er al vier
I jaar, is opnieuw gekozen en ziet zich
in de stuurgroep omringd door een
aantal knappe koppen. Net als in
Haarlem, Hilversum en Eindhoven
levert hier het onderzoek naar de
opsplitsing van grote flats in kleine-
re eenheden problemen op. Niet zo-
j zeer van de kant van de gemeente,
wel van de woningbouwverenigin
gen. Een ambtenaar wil weten of de
minister sancties aéhter de hand
J heeft om onwillige woningbouwver-
..Df tijd i'rrstrijkt en er komt
geen donder ran de grond." Deze
krantekop kreeg het Haarlemse
gemeentebestuur te slikken op
vrijdag 21 jult De kreet was on
derdeel van een tirade doordrs. P.
K Rij. namens het ministerie van
volkshuisvesting ruimtelijke or
dening ..aanjager" ran de 111
stuurgroepen in het land, die zich
bezighouden met het verwezenlij
ken van betaalbare appartemen
ten voor alleenstaanden en twee
persoons huishoudens. De heer
Bij tras niet tevreden over de gang
ran raken in Haarlem. Met mond
jesmaat komt de verbouwing van
bestaande panden ten behoeve
te stampen”
'r
