redden
Czaar Peterbuurt
wat er nog te redden valt
49,50;
Trouwe lezer” gaat oude
Dagboek Polak
Hajenius
Maandhuur:
W6
„overname
ƒ89
Bijlmerbajes
Water
krantenstrips uitgeven
glijden van
ellende de
fundering af
Huizen
I
41
k»
99
O
J|
al
ntu
n die
/'ff 4 r
Schrikbeeld
Ernst
ANT
toon
ig
inkier
ie
Het
m F"
FFET
JT
v. y
v ddn mw tint1Het tot HOET
suniï/f rm' i-
Sgf 4 1
'cn 'i
Isaus
*rg
pek ei
is met
I”
I
i
S”
INER
AMSTERDAM. De deur van
de WC is een decimeter uitge
bouwd. De bewoner vond het irri
tant zijn dagelijkse stoelgang
steevast te moeten verrichten in
een situatie waarbij zijn knieën de
deur open hielden, De irritatie
ontstond bovendien bij zijn huis
genoten omdat de WC zich in een
keukenkast bevindt. Net als in de
meeste krappe huizen zijn ook
hier de muren tussen de kamers
weggesloopt, om niet voortdurend
aan negentiende-eeuwse omstan
digheden herinnerd te worden. De
huizen staan in vier lagen met een
zolderverdieping opgestapeld in
de Czaar Peterbuurt, samen met
Kattenburg, Wittenburg, Oosten
burg en de Kadijken de Oostelij
ke Eilanden vormend van Am
sterdam.
AMSTERDAM
14
onder redactie van Theo van der Kaai]
I F
F
t
Pel. 023-
„Bewoning gestaakt”, zo luidt de formele term.
023)
De bewoners die de moed niet opgeven
3-256057
ïn recep-
URTJES
s
ur
ir S. Kue»
rslicht et
jserve-
gaande
Anno 1978 voelen de Eilanders en met
name die van de Czaar Peterbuurt de
neiging in zich opkomen de bruggen maar
weer eens af te sluiten. Uit protest tegen de
verkrotting van de huizen, de verloedering
van de buurt en de lakse houding van de
overheid. Vernieuwingsplannen staan nog
gebrekkig op papier, maar tussen gemeen-
De tijd is voorbij dat de bewoners van
dit voormalige socialistische bolwerk ge
schiedenis schreven. In de Eerste Wereld
oorlog ontketenden de Eilanders, meren
deels werkzaam in de haven vlakbij huis,
het aardappeloproer. Ze sjouwden zich
een bult met zakken aardappels ten gerie
ve van de Duitsers, terwijl ze zelf niets te
eten hadden. Dat duurde niet lang, want
spoedig dampte het voor export bestemde
voedsel in de pannen van de gezinnen.
Ook gebeurde het regelmatig dat de twee
enige bruggen naar de rest van de stad
door de bewoners werden geblokkeerd,
wanneer er slaande ruzie was ontstaan
met de overheid.
De bewoners die zich actief inzetten voor
het behoud hebben een schrikbeeld voor
ogen: Kattenburg. Dit gedeelte van de Oos
telijke Eilanden is na verkrotting volledig
gesloopt om plaats te maken voor nieuwe
huizen. Voor de oud-Kattenburgers, dat
wel. Maar het is er peperduur en nagenoeg
niets herinnert aan het stratenbeeld van
vroeger. Wittenburg is al volledig dezelfde
kant opgegaan. Omdat er niets meer te
redden zou zijn wordt „het wonen ge
staakt”. De mensen trekken weg en de
huizen worden in afwachting van de slo-
perskogel dichtgemetseld.
„De Czaar Peterbuurt wil per se niet dat
het hier gaat zoals op Kattenburg”, zegt
Will Kaarsemaker van het buurtcomité,
„maak een weiland en zet er nieuwe huizen
neer, dat is de kaalslagideologie die nog
steeds bij de gemeente leeft. Wij stellen
nieuwbouw in fasen voor, waarbij de
buurt geleidelijk aan vernieuwd wordt. In
driekwart duinwater en het resterende
kwart bestaat uit rivierwater.
de Jong
Intussen takelt de buurt steeds verder
af. Het lijkt onontkoombaar dat er bin
nenkort een gigantisch gat geslagen
wordt in de Czaar Peterstraat die beeld
bepalend voor de buurt is. Vierenzestig
woningen staan op de nominatie gesloopt
te worden. Particuliere eigenaren krijgen
aanschrijvingen van de gemeente hun be
zit op te knappen, maar zij hebben de
vrijheid de boel dicht te timmeren wan
neer er geen beginnen meer aan is. Het
enige lichtpunt is op dit moment woning
bouwvereniging De Dageraad, die bereid
is woningen in de sociale sector te bou
wen in het gat dat binnenkort in de buurt
valt.
Hetzelfde „Nieuw Amsterdams Peil”
beschrijft in een rubriek die het Dagboek
van burgemeester Polak zou moeten
voorstellen, hoe het stadsbestuur zich
buigt over de problemen bij diverse ge
meentelijke diensten. De „Polak” van het
NAP beweert dat er krasse maatregelen
nodig zijn om de ambtelijke diensten
weer onder controle te brengen van het
politieke bestuur en om ontstane onde
mocratische toestanden uit de wereld te
helpen. Als voorbeeld doet het blad toe
standen bij de dienst Stadsontwikkeling
uit de doeken. Wethouder Schaefer zou
in zijn plannen gedwarsboomd worden
door topambtenaren op een wijze die
riekt naar sabotage. De schrijver van het
„Dagboek van Polak” lijkt bijzonder
goed ingevoerd in de interne situatie op
het stadhuis. Een muis die zeker een
lange staart gaat krijgen.
Bosch
een
te en rijk zijn al grote problemen ontstaan
over de financiering. Voor de Czaar Peter
buurt zou de redding wel eens te laat
kunnen komen. Oude Eilandbewoners ge
loven er al niet meer in. Ze hebben te lang
met de verpaupering geleefd. Ze lijken de
krakkemikkigheid van de huizen, de lek
kages, de rottigheid te accepteren. Velen
hebben het gevoel dat de buurt definitief
afgeschreven is.
-F
Gemeentewaterleidingen hield afgelo
pen zaterdag een open dag op het terrein
van de pompstations. Een van de attrac
ties was een smaaktest. Liefhebbers kon
den zes glaasjes water proeven waarin
zoet, zuur, zout, alcoholachtig, smaak
loos en leidingwater was uitgeschonken.
De vierhonderd fijnproevers brachten er
niet veel van terecht Nog geen tien men
sen scoorden alles goed, de meesten kon
den maar een of twee soorten water
thuisbrengen. Als het smaakzintuig van
de mensen zó verruwd is, zouden de
makers van het drinkwater het ook niet
zo nauw hoeven te nemen. Het laborato
rium in Vogelenzang zegt echter te blij
ven zorgen voor water van een constante
hoge kwaliteit. De proevers in vaste
dienst staan hier garant voor.
Het is weer zover. Opnieuw zegt een
gerenommeerde firma de Amsterdamse
binnenstad vaarwel om de zaken elders
voort te zetten. Het beroemde sigaren
huis Hajenius verlaat begin volgend jaar
het Rokin waar het meer dan zestig jaar
gevestigd is geweest in een pand waar
het rook naar edele tabakken en waaibo-
menhout. Waar de nieuwe vestiging komt
is nog niet bekend, wel staat vast dat het
buiten de grachtengordel zal zijn. Hajeni
us noemt de bereikbaarheid gedurende
de afgelopen vijf jaar een bron van toe
nemende zorg. Er waren problemen met
opslag, transport en „de ontvangst van
de uitgebreide, internationaal georiën
teerde klantenkring”. Hajenius is ander
halve eeuw lang op verschillende plaat
sen in de binnenstad gevestigd geweest.
„Nieuw Amsterdams Peil”, een gloed
nieuw blad, dat een graadmeter wil zijn
voor het hoofdstedelijk gebeuren komt
deze maand met aardige onthullingen
over het wegtrekken van bedrijven uit de
binnenstad. Zo zou er geen enkele sprake
zijn van opheffing door de gebroeders
Vilters van hun platenwinkel Discostar
in de Damstraat, we moeten het zien als
een ordinaire overplaatsing naar de Ro
zengracht. Volgens NAP heeft Discostar
tot op de dag van vandaag als een trein
gelopen, alleen hebben de eigenaars nu
een fantastische prijs voor hun pand
kunnen maken, waarmee met gemak een
nieuw onderkomen te bekostigen viel.
Het blad prikt het „zielige” verhaal van
Vilters over de klanten die niet meer per
auto naar de binnenstad kunnen komen,
als een ballon door.
open plekken kan onmiddellijk gebouwd
worden. Er zijn huizen die moeten worden
gesloopt, omdat ze van hun fundering zijn
gegleden, maar er zijn nog genoeg redelij
ke en goede huizen in de buurt”.
De bewoners proberen van hun Czaar
Peterbuurt te redden wat er nog te redden
valt. Om een woonbuurt terug te krijgen
met evenwichtige opbouw van leeftijds
groepen en voorzieningen moet er heel wat
gebeuren. De buurt is nu zeer eenzijdig
van samenstelling. Bijna 40 percent van de
2747 bewoners is in de leeftijd van 20 tot 30
jaar. Voor Amsterdam ligt dit percentage
gemiddeld op 17,5. Van de woningen heeft
98 percent een, twee of drie kamers. Dit
heeft in de loop van de laatste jaren in de
hand gewerkt dat de gemeentelijke dienst
herhuisvesting geen gezinnen meer naar
de Czaar Peterbuurt verwijst
De woningen bevinden zich in de vrije
sector. Aan de benedengrens wel te ver
staan. Ze zijn uit de distributiesector ge
tild, omdat ze niet meer doen dan 50 gul
den huur per maand. Voor de huiseige
naar betekent het dat hij mag toewijzen
aan wie hij wil. Wonen voor 50 gulden per
maand lijkt een godsgeschenk in deze tijd,
maar de huiseigenaren zijn niet op hun
achterhoofd gevallen. De huurder dient
met honderden guldens sleutelgeld over de
brug te komen. Ook vormen „overname
kosten” een aardige bron van extra inkom
sten voor de meestal „kleine” huiseigenaar
die op deze manier zijn voordeel haalt uit
de woningnood. Onlangs bood een eige
naar een tweekamerwoning aan voor
49,50 per maand met een overname van
8900. Er stond een gaskachel in de wo
ning en er lag vloerbedekking. Ook niet
bevorderlijk voor de opbouw van de buurt
is de snelheid waarmee de bewoners el
kaar opvolgen. De Czaar Peterbuurt
wordt gebruikt als doorgangsgebied naar
iets beters. De mensen wonen er gemid
deld twee jaar.
Van buiten een onregelmatige gevellijn betekent binnen in huis
scheuren en gaten met lekkage en tocht.
zijn samen met de andere Eilandencomités
nu twee jaar in overleg met de gemeente
om de stadsvernieuwing van de grond te
krijgen. Er is een nota van uitgangspunten
opgesteld, de eerste stap op weg naar een
bestemmingsplan. De gemeente ziet best
in dat vooral de Czaar Peterbuurt zonder
ingrijpen geen tien jaar meer blijft staan
en klopte bij het rijk aan, dat 143 van de
totaal benodigde 165 miljoen gulden zou
moeten bijpassen. Veel geld is hiervan
noodzakelijk om bedrijven te verplaatsen
alvorens woningen te kunnen bouwen. In
zijn functie als staatssecretaris heeft Jan
Schaefer Amsterdam duidelijk gemaakt,
dat het zijn huiswerk nog maar eens over
moet doen. Hij was er niet zeker van of het
de gemeente ernst is met het behoud van
de buurten.
Toen begon het gehakketak. Wethouder
De Cloe van stadsontwikkeling wilde de
zaak niet in de gemeenteraad brengen als
hij niet verzekerd was van financiële dek
king door het rijk. De wisseling van be
wind in Den Haag en in de hoofdstad
bracht de zaak volledig tot stilstand.
vrijstaand
iorpskem
gardero-
partij met
ipen keu-
ookplaat,
rners met
3ed bete
ts. toilet,
Koopsom
n binnen
tiging za-
12.00 tol
De vaste kamercommissie voor Justi
tie, die vorige week vrijdag op bezoek
was in de Bijlmerbajes, kreeg ’s middags
hetzelfde eten voorgezet als de gedeti
neerden: kool met gehakt. Op de vraag
hoe het had gesmaakt antwoordde voor
zitter Geurtsen na afloop van het bezoek,
dat hij niet van kool hield, dus ook niet in
de gevangenis. Toch waren ook de ande
re leden van de commissie niet bijster
enthousiast over het eten. De parlemen
tariërs kunnen zich nu uitstekend inle
ven in de klachten over het eten in de
gemiddelde gevangenis, want de klach
ten uit de Bijlmerbajes vertonen hetzelf
de beeld als elders in het land. De 60
vrouwelijke gedetineerden klagen ook
over de televisie die ’s avonds al om half
tien uit moet. Dit houdt weer verband
met de werktijden van het personeel,
waar vooral in de Bijlmerbajes een groot
tekort aan is.
Gedetineerden vinden het regime in de
Bijlmerbajes overigens losser dan dat in
Rotterdam, hun vorige omgeving. Ze zijn
alleen niet zo te spreken over de moge
lijkheden tot onderling contact. De opzet
van kleine leefeenheden legt een breed
contact beperkingen op. Een speciale
commissie (Van Hattum) heeft in een
rapport gepleit voor zo klein mogelijke
leefeenheden in gevangenissen. De ka
mercommissie was van mening dat de
verlangens van deze commissie nog eens
kritisch moeten worden bezien.
Maar ook het personeel heeft klachten.
Via de bezoekers komt er een niet te
stuiten stroom drugs de gevangenis bin
nen. Het personeel mag de bezoekers
visiteren, maar niet overgaan tot de zoge
naamde intieme visitatie. En juist op de
intieme plaatsen van het lichaam worden
de verdovende middelen de Bijlmerbajes
binnengesmokkeld. Sommige bezoekers
zijn zo brutaal dat ze de bewaker treite
rend toevertrouwen: „Ik heb het spul
toch op die plaatsen waar jij het niet mag
controleren”. De oplossing kan gevonden
worden in de aanwezigheid van iemand
met verpleegkundige bevoegdheid die
mag overgaan tot intieme visitatie. De
geneeskundige dienst van de gevangenis
wil dat niet, omdat in dat geval „de
vertrouwelijke relatie met de gedetineer
de verstoord wordt”. De kamercommis
sie gaat dit probleem voorleggen aan de
staatssecretaris van Justitie.
Op 12 december is het 125 jaar geleden
dat de Amsterdammers als eersten in het
land drinkwater konden kopen. De prijs
was één cent per emmer, niet meer dan
twee emmers per keer en uitsluitend
overdag af te halen. Het verkooppunt
was een fontein buiten de Willemspoort,
waar nu de Haarlemmerpoort staat, en
werd gedreven door de Duinwatermaat-
schappij. In anderhalve maand werden
honderdduizend emmers duinwater af
geleverd.
Vandaag de dag stroomt hetzelfde
duinwater via pijpleiding in kolkende
stromen de hoofdstad in. De hoeveelheid
is gegroeid van honderdduizend emmers
tot bijna tien miljoen kubieke meter in
anderhalve maand. Opmerkelijk is, dat
de prijs in die 125 jaar vrijwel hetzelfde is
gebleven. Voor één cent krijgt de huisei
genaar nu vijftien liter water geleverd.
Per dag pompen Gemeentewaterleidin
gen 200 miljoen liter via de pompstations
aan de Haarlemmerweg en de Amstel-
veenseweg de stad in. Het water komt
geheel gezuiverd uit de waterwinplaats
bij Leiduin/Vogelenzang. Het is voor
Kousemaker: „Het worden slechts de
oude, onbekende krantenstrips waar
voor de grote uitgevers geen belangstel
ling hebben. Er zitten van onze kant dan
ook helemaal geen commerciële bedoe
lingen bij. Ik mag blij zijn wanneer ik de
kosten eruit haal. Ik doe het hoofdzake
lijk omdat ik het noodzakelijk vind dat
deze strips bij een wat breder publiek
terecht komen. De stichting „De trouwe
lezer” gaat de oude krantenstrips in
maandelijkse termijnen uitbrengen. De
strips worden geplaatst in de situatie
waarin zij vroeger zijn uitgebracht. We
willen de authenticiteit zoveel mogelijk
handhaven. Ik hoop dat het ons lukt een
soort bibliotheek op te zetten waarin alle
strips vertegenwoordigd zijn die karak
teristiek zijn voor Nederland”.
Al twee jaar is Cees Kousemaker bezig
met het, wat hij noemt, „Grote Stripleksi-
con van de Lage Landen”. Aan die noeste
arbeid die hij samen met zijn vrouw
verricht komt binnenkort een eind. In
januari volgend jaar moet dit standaard
werk van het Nederlandse beeldverhaal
op de markt komen. In het stripleksicon
zijn alle Nederlandstalige striptekenaars
vertegenwoordigd. De bekendste stripte
kenaars hebben door middel van het
tekenen van een hoofdletter een persoon
lijke noot in het leksicon achtergelaten.
Een aantal jaren na de eenzame start
van „Lambiek” zijn er nog enkele andere
stripwinkels in de hoofdstad gekomen.
Cees Kousemaker: „Ondanks het feit dat
we hetzelfde produkt verkopen onder
scheidt „Lambiek” zich toch van de rest.
Zo hebben we onlangs, ook al ter gele
genheid van het tienjarig bestaan, Bob
van den Borns Professor Pi”-cartoons
opnieuw uitgegeven. We hebben als eer
ste de strip uit het slop getrokken en
gaan nu verder met onbekende, maar
waardevolle exemplaren”.
WOUTER HENDRIKSE
en onze
inden die
xaties en
nkler b.v.,
■lem, tel.
3, (020)-
ndao t/m
jr. Maan
dags van
„Lambiek” werd op 8 november 1968
uit puur hobbyisme opgericht. Cees Kou
semaker verzamelde zelf wat oude strips
en zag plotseling wel brood in het verko
pen van oude en zeldzame strips. Een
eigen verzameling heeft Cees Kousema
ker nooit gehad. Alles ging naar de win
kel. Tegenwoordig is dat niet meer nodig.
Volgens Cees Kousemaker bestaat de
noodzaak van stripantikwariaat ook niet
meer, al zijn er nog wel mensen die
slechts eerste drukken verzamelen.
„Vroeger waren stripboeken iets ver
derfelijks” zegt Kousemaker „In geen
enkele boekwinkel werden ze verkocht.
Alleen een enkele sigarenboer had nog
wel eens wat „Classics” in een hoek lig
gen. De strip was taboe. Verontruste leer
krachten vonden zelfs dat strips oorzaak
waren van de baldadige jeugd. Er is ook
nog een blad tegen de strip opgericht:
„Kris Kras” heette het. Nu is de strip een
rage geworden. Volgens mij komt dat
voort uit een soort jeugdsentiment. Bo
vendien is de mens veel visueler gewor
den. Vooral de enorme opkomst van de
televisie heeft dit veroorzaakt. Ook ging
na verloop van tijd de kunst zich ermee
bemoeien. Ik noem bijvoorbeeld Pop-art.
De strip werd verheven tot kunst. Plotse
ling stond het heel intelligent wanneer je
een Franstalige „Asterix” in je woonka
mer had liggen”. Cees Kousemaker wil
het tienjarig bestaan van „Lambiek” niet
ongemerkt laten passeren. Er wordt niet,
zoals bij het eerste lustrum, een feest
gegeven. Cees Kousemaker wilde iets
blijvends op poten zetten. Daartoe zal op
8 november bij de notaris de oprich
tingsakte passeren van de stichting „De
trouwe lezer”. Deze stichting stelt zich
ten doel een groot aantal Nederlandse
krantenstrips voor het eerst en zo volle
dig mogelijk in boekvorm uit te brengen.
Een groot aantal tekenaars heeft al zijn
toestemming gegeven.
i
In dit huizenblok aan de Czaar Peterstraat wordt binnenkort een gigantisch sloopgat
geslagen.
AMSTERDAM. Woensdag 8 november is het precies 10 jaar geleden dat de
geestelijke vader van de stripfiguren Suske en Wiske, Willy Vandersteen, het
Amsterdamse stripantikwariaat „Lambiek” opende. De eerste stripwinkel in Euro
pa was een feit. In die dagen verkocht eigenaar Cees Kousemaker slechts wat eigen
strips terwijl de voorraad van zijn winkel bestond uit geleende stripboeken. Nu, tien
jaar later liggen er in het souterain aan de Kerkstraat, waar „Lambiek” gevestigd is,
5000 verschillende titels.
Cees „Lambiek" Kousemaker: „Plotseling stond het heel intelligent wanneer je
een Frans-talige „Asterix" in je woonkamer had liggen".
i i
i
F
SA-
s/
Tm/
fek. ft.
