Eerste avondvullende speelfilm
van Otto Jongerius
59
amsterdarnj
I Haarlem
Ingrid Bergman en Liv Ullman samen in moeder-dochter relatie
Filmhuizen
ilm
5^ Edelsmid
I
Kronkel-verfilmingen
Confrontatie
Ondergang
1I.. I
OCTOBER
21
FILM
19 7 8
I
VRIJDAG
2 7
□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□ooDaaoooDoaoooooDoaoaaooaooDoaooooDooaDaaoDDDaaaDDDaoaDDDOoaanooDDnononDnaDnoDDnaDoaDÖDonDODOODaooDQaaooDDODOODaoDna
O
door Pieter van Lierop
□□□nnnnnnnnnnnnnnnriDDDD □□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□nooDnonooDonaonDacnoDDODODDDaDDDooDDaDaDDaa
Virtuoos camerawerk van Michael Ballhaus in nieuwste produktie Fassbinder
vierde
1
>aar:
voor
g te-
Charles Boost
B.V.
de mijter "Tapijt Gordijn
heb-
goed
850 dessins en kleuren
gordijnstof en velours
alles gratis genaaid
met orig. keurkon garantie.
’II
'J
BUS
is...
KEURKON
UTRECHT. „Meneer Klomp”
van regisseur Otto Jongerius is
een van de twee Nederlandse
speelfilms die hun première bele
ven op de Utrechtse Cinemanifes-
tatie.
De andere is „Andy, Bloed
en Blonde Haren” van Frank Wie-
ring. Meneer Klomp is de eerste
lange speelfilm van Jongerius,
wiens korte film „Joyriding” in
1971 werd bekroond met de Van
der Rijnprijs. Zijn onderdeel van
het Remco Campert-Vierluik „Al
le Dagen Feest” verwierf de Men
tion de Qualité van de Franse
filmkritiek. Zijn twaalf verschil
lende „Kronkels” werden door de
VARA uitgezonden en werden dit
jaar op het filmfestival van Ober
hausen bekroond met de Grote
Prijs. Zijn „Meneer Klomp”
wordt na de Cinemanifestatie
meteen in zes Nederlandse steden
in vertoning genomen.
I Warmoesstraat 2 -Haarlem
tfn (023)324309
I C Chter de HaUen bij de Grote Markt)
Ontdek het andere
sieraad voor de man
bij Rob Sipkes...
I ^ls maatwerk voor het
''J moderne manlijke
gl/ sieraad. Eigentijds vorm
gegeven naar uw
kreatieve wensen.
Bij Rob Sipkes!
W3»
bed-
Na Kronkels „Meneer Klomp
alijke
TC-23
(ADVERTENTIE)
Despair: bizar en fascinerend
,91
De film heeft het wankelbaar evenwicht
Herfstsonate: een Bergman oude-stijl
<en wij
F
--III -*2*-- --
IN IJMUIDENS GROOTSTE SPECIAALZAAK
MARKTPLEIN 50
IJMUIDEN
3215
Met groot vertoon van cameravirtuosi-
teit en stijvolle „art déco’’-interieurs wordt
het zonderlinge proces van depersonalise-
niet weet wat er buiten hem aan de gang is,
maar die wel buiten zichzelf weet te treden
om als nuchter toeschouwer ontzet naar
ring bij chocoladefabrikant Hermann Her
mann in beeld gebracht. Bogarde speelt
deze Russische emigrant in het Berlijn van
1930, een gespleten persoonlijkheid di-?
zijn zinloze activiteiten van zakenman en
minnaar te kijken.
van Nabokovs intelligent-ironisch verha
len en deze onzekere sfeer past bij de tijd
van handeling, het opkomend nazisme, de
dreigende oorlog, de instortende geld-
(ADVERTENTIE)
één-
i het
idigd
:hten
srso-
irlem
i moet
taan is
Als u
im dan
Meneer Klomp heeft een nogal typische
cast. Een zelf ontdekte actrice, naast ver
der alleen acteurs die van de planken
bekend zijn. Volgens regisseur Otto Jonge
rius komt dat omdat hij een heel andere
smaak heeft voor wat goede filmacteurs
zijn dan andere Nederlandse filmers. „Met
name, geloof ik”, aldus Jongerius” dat er
voor het spelen van een hoofdrol in een
film heel andere kwaliteiten komen kij
ken. Leo de Hartogh, die had ik eerder
Na een periode vol onrust belasting
schulden, vlucht uit het vaderland, vesti
ging in München, waar hij zijn eerste
„buitenlandse" film maakt heeft Ing
mar Bergman tenslotte de excuses van de
Zweedse overheid aanvaard en is terugge
keerd naar het land van zijn vaderen. En
eenmaal weer opgenomen in dominees
land heeft hij in oude stijl een sterke
speelfilm gemaakt met als plaats van han
deling een pastorie en als thema de emo
tionele strijd tussen twee vrouwen moe
der en dochter over een schuldprobleem
uit het verleden.
In een poging om zijn identiteit volledig
te verliezen zet Hermann Hermann een
ingewikkeld plan in werking waarbij een
zwerver die oppervlakkig op hem lijkt,
uitgerust wordt met zijn identiteitspapie
ren en vervolgens vermoord wordt, zodat
iedereen moet denken dat Hermann Her
mann niet meer van deze aarde is. Die
opzet mislukt natuurlijk en de chocolade
fabrikant wordt als geestelijk gestoorde
gevangene weggevoerd uit zijn tijdelijke
schuilplaats.
De eerste tekenen van dreigende orde
verstoring treden pas op als Eva, kwasi
terloops haar moeder meedeelt dat haar
jongere zusje Helena op de pastorie in
woont en door haar verpleegd wordt. Hele
na blijkt een hopeloos ziektegeval te zijn
die langzaam de macht over haar spieren
verliest, onduidelijke klanken uitstoot en
nauwelijks haar bed verlaat. De medede
ling doet Charlotte verstarren, ze heeft in
de jaren van afwezigheid dit mismaakte
om weer enigszins tot zichzelf te komen.
Victor is het daarmee eens en uit alles, ook
uit de introduktie blijkt dat zijn rol in het
komende drama die van de toegeeflijke
echtgenoot en zwijgende toeschouwer zal
zijn.
Enkele dagen later arriveert Charlotte in
haar eigen auto en in haar eerste ontmoe
ting na jaren met haar dochter wordt al
duidelijk gemaakt dat zij een zelfverzeker
de en egocentrische vrouw is, die onmid
dellijk uitvoerig over zichzelf en haar
moeilijkheden begint te praten. Toch
schijnt de verstandhouding na wat onwen
nig heen en weer gepraat, goed te zijn.
markt. Fassbinder of beter zijn camera
man Michael Ballhaus vergroten de onze
kerheid door duizelingwekkende camera
bewegingen en spiegelbeelden, die de rea
liteit in stukken breekt. Er is daardoor een
eenheid van vorm en inhoud bereikt die
een fascinerend geheel oplevert, waarin
een doordacht neurotische rol van Dirk
Bogarde zich volledig inpast. „Despair”,
zoals Fassbinders in het Engels opgeno
men film heet, is in City 7 en in Cinétol te
zien.
scenario dat commercieel nooit erg goed
heeft gelegen. Het heeft lang geduurd voor
we het uiteindelijk konden maken. Terwijl
kind in haar herinnering verdrongen en is
kennelijk weinig gesteld op een confronta
tie. In die terughoudende houding van
Charlotte tegenover haar kind vindt Eva
dan aanleiding om haar moeder aan te
vallen op haar egoïstische levenswijze in
het verleden, waardoor zij als moeder en
echtgenote te kort is geschoten.
De aanval is niet dadelijk frontaal. Eva
begint losse, kritische opmerkingen te ma
ken op een toon van teleurstelling en ge
miste kansen. Charlotte verdedigt zich met
de voor de hand liggende excuses van haar
tijdrovende pianostudies en de reeksen
concerten die haar ver van huis hielden.
Maar het twistpunt komt herhaaldelijk
naar boven en Eva’s toon wordt feller en
agressiever.
In een nachtelijke discussie gooit ze er
tenslotte alle weerzin uit tegen haar koude,
dominerende moeder die haar kinderen
zonder liefde liet en zowel Eva’s mislukte
carrière als de ziekte van Helena op haar
geweten heeft. Het wordt een gruwelijke
confrontatie tussen beide vrouwen die zich
ongeremd laten gaan en elkaar trachten te
vernietigen.
Het overhaast vertrek daarna van Char
lotte uit de pastorie en een verzoenende
brief, die Eva haar schrijft, waardoor het
einde doet denken aan de beginbeelden,
lossen natuurlijk niets op en laten veel
vragen onbeantwoord. Zoals het waarom
van Eva’s late reactie op een vreugdeloze
jeugd waarmee ze haar moeder overrom
peld op het ogenblik dat deze, vechtend
tegen ouderdom, verminderde belangstel
ling voor haar optredens en tegen een
gevreesde eenzaamheid na de dood van
haar tweede man, bijzonder kwetsbaar is.
En was de aanval wel fair na een lieve en
opdringerige uitnodiging, die in het licht
van latere gebeurtenissen een vooropge
zette bedoeling nauwelijks meer uitsluit.
Maar het is niet de eerste keer dat Berg
man zijn toeschouwers met vragen achter
laat nadat hij ze eerst intens, zoals ook nu,
geboeid heeft met menselijke problemen
waarvan deze keer de mysteries van de
moeder-dochterrelatie aan de orde kwa
men en gestalte kregen in twee formidabe
le actrices, Ingrid Bergman en Liv Ullman.
Meneer Klomp is opgedragen aan Bert
Haanstra omdat Otto Jongerius, Haanstra
de beste Nederlandse filmer vind”, maar
ook omdat „meneer Klomp” een ontzetten
Nederlandse film is. Dat is ook wat Haan
stra als enige, of in elk geval als eerste
gedaan heeft: Hollands drama maken of
comedie.Nee, Klomp is niet weer een
soort dokter Pulder. Pulder is meer een
intellectueel, Klomp is meer een doorsnee-
Nederlander. Het soort films dat Haanstra
maakt, heeft een puur Nederlands soort
dramatiek, wat je in andere Nederlandse
films niet aantreft. Meestal probeert men
weer bij het buitenland aan te sluiten”.
Het grootste succes tot nu toe hebben de
Kronkel-verfilmingen van Jongerius ge
had. Zelf vond hij dat prettig „omdat via
televisie je werk meteen bij een groot
„Of ik nog meer Kronkels ga maken
hangt helemaal van de VARA af. Ze von
den het toch vrij duur. Op deze manier
moesten ze veel meer betalen dan normaal
voor een film. De minuutprijs is normaal
iets van 150 a 200 gulden en dit was iets van
2000 gulden per minuut. Achtduizend gul
den per film. Nog goedkoop als je bekijkt
dat ze voor minder dan een ton toch twaalf
afgeronde, niet eerder vertoonde, filmpjes
in handen kregen. Maar ja, zij vonden het
dus duur”.
hadden ze ook best succes kunnen heb
ben. Dat succes in Oberhausen verbaas
de me wel, want ik had altijd gedacht dat
de Carmiggelt-humor nogal aan Neder
land was gebonden. Maar al die televisie-
mensen van de Oostbloklanden wilden al
lemaal meteen de „Kronkels” kopen, dat
vonden ze mooi. Maar er was ook belang
stelling vanuit Amerika. Ik heb begrepen
dat er uit iets van tien landen belangstel
ling was, maar ik heb me daar niet mee
beziggehouden, omdat „Meneer Klomp” al
mijn aandacht opeiste”.
W “ÊSS
I Waimoesstraat2-HAario™
ill
film Eva heet, in serene rust een brief
schrijft en terzijde, vanuit een hoek van de
kamer, bekeken en becommentarieerd
wordt door haar man, de plattelandsdomi-
nee Victor. Het is een ongewone manier
om een hoofdpersoon te introduceren
maar zo komt de toeschouwer in kort
bestek ervan op de hoogte hoe Eva’s man
over haar denkt. Het blijkt dat hij haar
zeer hoog acht, maar tegelijk door haar
voor een onoplosbaar raadsel wordt ge
plaatst. Na die zacht uitgesproken waarde
ring komt Eva met de brief op hem af om
hem deze voor te lezen. Ze blijkt haar
moeder, die ze in jaren niet gezien heeft en
die zojuist haar man en impresario verlo
ren £eeft, te hebben uitgenodigd voor een
onbeperkt verblijf op de rustige pastorie
het toch duidelijk een film is voor een niet
miljoenenpubliek maar wel voor een
brééd publiek. Maar dat kon men er niet in
zien. Voor een miljoenenpubliek is hij al
leen maar niet geschikt, omdat je er geen
spectaculaire reclame voor maken kunt.
Hij oogt niet duur genoeg. Maar „Meneer
Klomp” is ook heel zeker geen moeilijke of
uitgesproken artistieke film”.
konfektie
garantie
Met meer geld dan hij ooit te verteren
kreeg, met een bizar verhaal van Wladimir
Nabokov, door de Engelse toneelschrijver
Tom Stoppard bekwaam tot scenario ver
werkt en met Dirk Bogarde in de gecom
pliceerde hoofdrol is het Rainer Werner
Fassbinder gelukt zijn beste, en in ieder
geval best verzorgde film van zijn wissel
vallige carrière te maken. Dat men de
maker van „Faustrecht der Freiheit”, van
„Satansbraten" en „Mutter Küsters Fahrt
zum Himmel" moeilijk in „Despair” zal
rj terug herkennen, is een andere kwestie.
die jaren met plezier had gedaan. En ver
der in niks plezier heeft. Als dat wegvalt,
dan blijft er niet zo veel meer over”.
Jongerius: „Ik had al een paar jaar met
het idee ^rondgelopen, maar het is een publiek terechtkomt, want dat is altijd een
probleem bij korte films”, aldus de cine
ast. „Als mijn eerdere korte films bij een
groot publiek terecht waren gekomen, dan
alleen in korte films gezien. Maar echt, zó
goed. Ik snap niet waarom die man niet
eerder al een hoofdrol in een film heeft
gespeeld. Voor iedereen die we tot nu toe
„Meneer Klomp” hebben laten zien,
schijnt één ding vast te staan en dat is dat
Leo de Hartogh zo vreselijk goed is.
„Ik ben ongelofelijk blij met wat Leo de
Hartogh heeft gedaan. Hij heeft ervoor
gezorgd dat de film beter is geworden dan
het scenario oorspronkelijk was. Iets wat
je normaal nooit overkomt. Normaal
wordt een film in ieder stadium iets slech
ter dan je gedacht had dat het zou worden.
Mensen zeggen in de eindfase van de film
vaak: en nou is het nog maar zwart-wit. Ik
heb dat altijd anders ervaren. Bij zwart
wit zit je de kleuren er zelf bij te denken,
maar in werkelijkheid valt het dan weer
tegen. Zoiets geldt voor ieder stadium van
een film. Het verrassende is dat het deze
keer dus niet gebeurd is, omdat Leo de
Hartogh vanuit zijn acteurschap of vanuit
zichzelf er zoiets speciaals van heeft ge
maakt, dat het alleen maar beter is gewor
den”.
„Het meisje is nogal een zoekpartij ge
weest. Veel informeren en veel meisjes
laten komen. Echt, honderden hebben we
er hier gehad. Uiteindelijk kregen we My-
riam van Loon via een modellenbureau.
Daar waren we weliswaar mee begonnen,
maar we hadden haar in eerste instantie
kennelijk over het hoofd gezien”.
Meneer Klomp gaat over de ondergang
ri- Liv Ullman en Ingrid Bergman in Herfstsonate van Ingmar Bergman. (Calypso en
Studio K. Amsterdam).
Uit wraak, zou men eventueel kunnen
denken, heeft Bergman in Noorwegen ge
filmd en na de pijnlijke mislukking die zijn
in Duitsland gemaakte „Het Slangenei” is
geworden speelt hij een ijzersterke troef
kaart uit, het lanceren van Ingrid Berg
man in zijn film. Waarmee hij een eenmaal
gedane belofte na jarenlang aandringen
van zijn naamgenote heeft ingelost, name
lijk haar een rol te geven in een van zijn
werkstukken.
Ingrid Bergman, nu 63, debuteerde meer
dan veertig jaar geleden als pianiste in een
Zweedse produktie die „Intermezzo” heet
te en die aanleiding werd tot een contact
met David O. Selznick in Hollywood, die
niets beters wist te doen met zijn, naar hij
hoopte tweede Garbo, dan de Zweedse
film in het Engels opnieuw te maken, met
een beroemde tegenspeler, Leslie Howard,
die een gevierde violist speelde.
Het kan nauwelijks toeval zijn dat Ing
mar Bergman, die als altijd zijn eigen
scenario schreef, ter gelegenheid van hun
eerste samenwerking van de voor Ingrid
bestemde rol opnieuw een internationaal
gevierde pianiste maakte. Wat hem tege
lijk het voordeel bood dat deze in Holly
wood gevormde en moeilijk binnen het
Zweedse Bergman-kader vallende actrice
een alibi meekreeg voor haar aanwezig
heid. Als bereisde en in alle talen zich
uitdrukkende internationale verschijning
kon Ingrid Bergman in „Herfstsonate” ge
makkelijk Charlotte de moeder van Liv
Ullman voorstellen.
„Herfstsonate”, deze week in Calypso en
Studio K, begint als Liv Ullman, die in de
In DAC, Ripperdastraat 13a, Haarlem,
volgende week woensdag om 20 uur en in
het Plein, nabij Sporthal, Schalkwijk,
donderdag om 21 uur, Luigi Comencini’s
charmante en gevoelige film over de jeugd
van Casanova waarin hij zorgvuldig en
scherp observerend de mensen beschrijft
en de milieu’s tekent die van invloed zijn
geweest bij Casanova’s groei naar volwas
senheid.
Film Inn Zandvoort draait vanavond en
zaterdag in de Openbare Bibliotheek,
Prinsesseweg 34, om 21 uur Le Harem van
Marco Ferreri, door Ferreri zelf omschre
ven als een serie notities voor een nog te
maken film. Centraal staat een vrouw die
mannen om zich heen verzamelt en in die
verzamelwoede de dood vindt.
Filmhuis Velsen, Kanaalstraat 257, IJ-
muiden, vertoont dinsdag en woensdag
„lm Lauf der Zeit” van Wim Wenders, een
Duitse „road”-film waarin twee jongeman
nen elkaar bij toeval langs de weg ontmoe
ten en voor enige tijd samen optrekken,
ideeën over maatschappelijke toestanden
uitwisselen en weer uit elkaar gaan zonder
iets te hebben opgelost. Een en ander
speelt zich af in en om de vrachtauto van
een van hen die volgeladen is met filmap
paratuur, nodig om de'talloze dorpsbios-
coopjes van de DDR van amusement te
Voorzien. Het scepticisme en de negatieve
levensbeschouwingen van het tweetal wor
den ondersteund door de hopeloze treurig
heid van het landschap waar ze doorheen
trekken. Voortreffelijk spel, mooie zwart
wit film en een eigentijds gegeven vormen
de ingrediënten van een van de mooiste en
Zinvolste films van Wim Wenders.
In Het Melkwoud, Zijlstraat 63, Haar
lem, kan men vrijdag, zaterdag en zondag
om 21 uur nog de bekende film van Rainer
Werner Fassbinder over de homoseksueel
Biberkopf zien.
Cineclub Amsterdam vertoont vana
vond in de Smederij, Nieuwe Jonkerstraat
8. Amsterdam-Nieuwmarkt „Liever van
daag aktief, dan morgen radioaktief” van
Nina Gladitz, over de strijd van de bevol
king van Whyl, in West-Duitsland, tegen de
bouw van een kerncentrale.
1 U
Th.
Regisseur Otto Jongerius (1.) met hoofdrolspeler in Meneer
Klpmp, Leo de Hartogh (r.).
van een 55-jarige man. Hij wordt ontsla
gen, omdat hij niet meer te handhaven
was, nadat hij zich op kantoor het hoofd
op hol had laten brengen door de 18-
jarige Helen. Daardoor, aldus Otto Jonge
rius, vervallen al zijn zekerheden. „Het
gaat om iemand die eigenlijk zijn hele
leven op zijn werk had gericht, dat hij al
Het nieuwe bioscoopprogramma in
Haarlem vertoont bij vorige week vergele
ken enige kleine veranderingen. Cinema
Palace die „Grease" prolongeert, staat op
maandag en dinsdag de film af aan Roxy,
die op de overige avonden Scorsese’s „The
last Waltz” blijft vertonen. Studio ver
toont Harry Kümel’s „Het verloren Para
dijs alleen nog op maandagavond en in de
nachtvoorstellingen. De ontstane ruimte
is nu gevuld met „Doodzonde” van René
van Nie, wat na Kümel geen verbetering
betekent. En Luxor heeft deze week nog
maar eens gewed op de discofilm „Thank
God, it’s Friday”.
Bij deze kleine verschuivingen richt zich
de aandacht van de hongerige filmliefheb
ber voornamelijk op twee nachtvoorstel
lingen: „Blue Movie” in Lido en „Sunset
Boulevard” in Studio.
Met de Scorpio „Blue Movie, vervaar
digd door Wim Verstappen in 1971 heeft de
toen nog bestaande keuring het erg moei
lijk gehad, maar de filmer zelf heeft het
sex-drama dat zich in de Bijlmermeer af
speelt handig door de censuur-moeilijkhe-
den heen gepraat.
„Sunset Boulevard” is natuurlijk de in
1950 door Billy Wilder in beweging ge
brachte doodsklok over Hollywood, dat
zijn vroegere glamour en trotse luxe aan
het verliezen was. Gloria Swanson speelt
er de actrice-op-retour in die een „come
back” wil maken en daartoe de hulp van
scenario-schrijver William Holden heeft
ingeroepen. Hoewel inwonend bij haar
voormalige regisseur-echtgenoot Erich
von Stroheim, thans haar lijfbediende en
schrijver van haar fan-post, wordt zij ver
liefd op Holden en er ontstaat een jaloezie-
drama met dodelijke afloop. Nog altijd een
hoogtepunt in het veelsoortige werk van
Büly Wüder.
