Leo de Hartogh voortreffelijk als Meneer Klomp
Michel Dalberto treft met
artistiek zelfbewustzijn
Festival alleen
leuk voor
Hoge prijs
voor
Canaletto’s
Vage groepsimpressies
via ogen van een aap
n s
Ml
ingewijden
V.
Kantoordrama met dubbele regelafstand
lil
„Oranje’’-doek naar Ameland
198,
Hoi!
Niet te versmaden.
ORT
Antiekbeurs
kasteel Keukenhof
Lisse
Reisbeurzen voor
schrijvers en
vertalers
Mijn moeder zorgt
dat er natuurlijke vitaminen
in echte boter zitten.
Dus dan hebben
andere moeders daar
geen omkijken
meer naar.
lend
door Pieter van Lierop
Nietteversnn
ORKEST NEEMT LOOPJE MET PROGRAMMA
Squat Theatre in Mickery met King Kong
REN
Slachtoffer
Obsessie
KUNST
DONDERDAG 2'NOVEMBER
11
19 7 8
rkoop
nodig
ags de
iets
Alle dagen 2-10 uur.
(op 5 nov. tot 6 uur)
28 okt.-S nov.
(•^specialiseerde handelaren
in kunst en antiek.
UTRECHT. In Nederland heeft
zich een filmgenre ontwikkeld dat
je op de hele rest van de wereld
vrijwel niet tegenkomt, maar bij
ons hebben ze er een specialiteit
Van gemaakt: de kantoorfilm. Het
gaat om werkstukken met titels
als „Heb je Jetta wel eens gehad?”
(Ab van leperen), „Goede morgen,
mijnheer Van Wijk!” (Rob van der
Vijver), „Prettig weekend, meneer
Meyer!” (Orlow Seunke)en „Mijn
heer Frits” (Bas van der Lecq). De
nieuwste aflevering heet „Meneer
Klomp”. Regisseur is Otto Jonge-
rius. Deze film kreeg dinsdag zijn
première tijdens de Cinemanifës-
tatie en gaat vandaag in roulatie
onder meer in City 2 in Amster
dam.
Doe meer met vis, omdat ’t zo lekker is.
traat 24
<14568
llemsl
'/n'Z.VZ,
io®
luw
(ADVERTENTIE)
>eed
Yf
Maar slachtoffer waarvan eigenlijk?
(ADVERTENTIE)
igenheld
6
L (ADVERTENTIE)
S2
45
tPRAA*
uider
Maar toen je uiteindelijk de langver
wachte balletmuziek van Stravinski in de
oorspronkelijke en overdadig geïnstru
menteerde versie uit 1910 op je af hoorde
komen, nam je alle programmageharre-
war en eventuele smoesjes voor lief. Want
wat vaste gastdirigent Colin Davis, die ook
op deze avond weer meer de leiding had,
met het Concertgebouworkest aan sugges
tieve klankschilderingen van het betref
fende (in dit ballet uitgebeelde) Russische
sprookje tevoorschijn toverde, was nuan
cerijker dan ooit en in het verloop van het
werk al maar boeiender.
Daar zal zich de voorstelling verder ont
wikkelen, als een rituele symboliek met tal
UTRECHT. Dinsdag na de première
van Meneer Klomp en gisteren na de
èlotvoorstelling met Watership Down,
zijn er in de gewelven onder de festival-
bioscopen feestjes aangericht, waarmee
werd bewezen dat de Cinemanifestatie
nog altijd in staat is om die momenten
van heel speciale gezelligheid te veroor
zaken die je verder bij geen enkele ande
re filmgebeurtenis in Nederland tegen
komt. Zo werd het toch nog leuk. Voor
de incrowd.
Over dat pad komt een klein legertje piep
kleine robotjes aangemarcheerd, even la
ter gevolgd door een groepje in zilver
geklede vrouwen en kinderen met schiet-
van verschillende beelden en gebeurtenis
sen.
Een deel van wat Meneer Klomp over
komt, heeft te maken met de leegheid
waarin iedere dag duizenden Nederlan
ders geworpen worden, als ze merken in
eens te zijn gepensioneerd en de fantasie
als die uiteindelijk bereikt wordt, gebeurt
dat in opperste gelatenheid. Alleen in zijn
auto, ergens in de Amersfoortse bossen.
De achteruitkijkspiegel moet het het eerst
ontgelden, dan volgt onmiddellijk het ken-
tekendeel III.
Het is waar, wat Otto Jongerius vorige
week al voorspelde: Leo de Hartogh heeft
in zijn hoofdrol Meneer Klomp beter ge
maakt dan het scenario geweest moet zijn.
Een beetje filmjournalist heeft dit jaar
in Cannes, Ferreri en Skolimowski al
uitgebreid en beter verstaanbaar
horen vertellen over hun nu in Utrecht
vertoonde films. Maar vragen stellen aan
de makers van Ciao Maschio en The Shout
na afloop van een voorstelling als het
even kan in de zaal zelf dat juist maakt
voor het publiek het verschil tussen een
festivalvertoning en een gewone bio
scoopvoorstelling. Onbegrijpelijk dat
men zoiets niet begrijpt
wapens. Als later een man en een vrouw
over het pad teruglopen zullen ze door een
kind worden neergeschoten. Het komt dus
nogal destructief over.
Wat moet je als publiek met deze voor
stelling? Ik weet het niet. De voorstelling is
een resultaat van afspraken en invallen
van de groepsleden. De mensen van Squat
wonen ook in de kerk en het is voor hun
essentieel dat de voorstellingen worden
gegeven in de ruimte waarin zij ook wo-
blijken te missen om nog eens te gaan
léven. Maar zo’n exemplaar heeft Jongeri
us voor de gebeurtenissen niet willen ge
bruiken. Jammer genoeg, want het sociale
thema had bij nadere uitwerking de film
belangrijker kunnen maken dan hij nu
geworden is.
AMSTERDAM. Het wemelt de laatste tijd (in navolging van het APhO?) van de
programmawijzigingen bij het Concertgebouworkest. Onlangs werd Stravinski’s
„Vuurvogel" veranderd in de Achtste van Dvorak, waarbij dan de extra repetitietijd
eisende spiksplinternieuwe symfonie van Peter Schat als de grote boosdoener in deze
werd aangemerkt.
Chef de bureau Klomp wordt het slacht
offer van een streek, die hem geleverd
wordt door het provocerende, jonge meis
je Helen. Hij wordt gecompromitteerd en
vervroegd met pensioen gestuurd. Be
duusd zit hij thuis met zinloze kaartenbak
ken te spelen, geen notie meer hebbend
wat met zijn tijd aan te vangen en nog
altijd aangeslagen door de verraderlijke
omhelzing. Zijn zee van vrije tijd gaat hij
dan op die Helen richten, met doelloos
voyeurisme, onmachtig een nieuw contact
te leggen.
Moeder de vrouw, de buren en de be
vriende cheffin begrijpen hem niet meer
en zijn niet in staat de stakker op te
vangen, als Klomp de rand van de zenuw-
instorting steeds dichter gaat naderen. En
tingen toch nog ooit een Cinemanifesta
tie zal komen, dan dienen de gemaakte,
kapitale organisatiefouten te worden
vermeden. En men zal meer moeten doen
om er in de eerste plaats voor het publiek
een feest van te maken. Men zal bijvoor
beeld moeten beseffen dat die buiten
landse gasten niet zozeer voor de pers,
als wel voor het publiek een festival
aantrekkelijk kunnen maken.
Produktschap voor Vis en Visprödukten, ’s-Gravenhage
DEN HAAG. Schrijvers en vertalers
die in aanmerking willen komen voor een
reisbeurs kunnen daarvoor een aanvraag
indienen bij het Fonds voor de Letteren.
vanuit de respons van het publiek. En de
lauwe reactie vanuit die hoek toont aan
dat de Cinemanifestatie, op deze leest
geschoeid, geen enkele zin meer heeft.
In ’74 was de publieke opkomst ook
heel treurig, maar in ’76 werd er verlicht
ademgehaald, want het aantal bezoekers
was aanmerkelijk toegenomen. Ik weet
niet hoeveel het er precies in ’74 geweest
zijn, maar de vreugde van '76 gold een
totaalopkomst van 6000 bezoekers! Veel
meer zullen het er dit jaar in elk geval
niet zijn. Is dit een filmfestival?
Als er ondanks de sombere verwach-
Squat Theatre is als groep geen onbe
kende. Onder de naam Elephant Theatre
was het gezelschap al eerder in Mickery te
zien met een verwarrende opvoering van
De Drie Zusters van Tsjechov. Drie man
nen speelden toen de zusters bij de samo
var, zwijgend, in het wit gekleed en af en
toe voorgefluisterde tekstflarden preve
lend. Een voorstelling die via het Mickery-
circuit ook in de Toneelschuur in Haarlem
te zien was.
King Kong komt niet naar Haarlem.
In de plaats van de oorspronkelijk geën
gageerde Rudolf Serkin, was er in Mozarts
pianoconcert KV 456 in Bes, de nog slechts
23 jaren tellende pianist Michel Dalberto
te beluisteren. Een eerste kennismaking
met deze, door niemand minder dan Vlado
Perlemuter opgeleide Fransman, die aller
eerst trof door mentale beheersing en een
schitterend gave techniek.
Misschien houdt deze jonge musicus de
expressie, in een soms enigszins kamermu
ziekachtige benadering, nog iets teveel
voor zichzelf. Maar uit het leggen van alle
accenten en het volgen van de essentiële
muzikale lijn, kon je onmiskenbaar een
zelfbewuste artistieke geestesgesteldheid
afleiden. Een indruk die behalve in het
fijnzinnig musiceren in steeds uitstekende
verstandhouding met het orkest, ook al op
te maken was uit de kwaliteit van de door
Dalberto zelf bedachte (tweede) cadens.
JOHAN VAN KEMPEN
Maar het moet nog maar eens gezegd
worden: het is niet tevredenheid van de
incrowd die een Cinemanifestatie laat
slagen. Een gebeurtenis van cultureel
belang, die 120.000 opsoupeert aan
fondsen van Rijk, gemeente en provincie
(overigens schijnt de provincie op het
moment weigerachtig de begrote 14.000
te schokken) dient te worden beoordeeld
AMSTERDAM. De uit Boedapest af
komstige tegenwoordig in New York
wonende theatergroep Squat Theatre
geeft in november en december in ons land
voorstellingen van twee verschillende
produkties. In Mickery wordt begonnen
met een voorstelling die de bekende film-
aap King Kong als inspiratiebron heeft en
in Rotterdam wordt het New Yorkse suc
ces van de groep, Andy Warhols Last Love
gespeeld, vanaf 1 december. De produktie
Cool King Kong ging dinsdagavond in
première; ik woonde de voorstelling van
woensdag bij.
Het hoofdaccent is gelegd op de particu
liere geschiedenis: Klomp en zijn obsessie
voor die prille meid. Toch weer een
„amour fou”, net als in Jongerius’ korte
film „Joyriding”; ook nu weer uitlopend
op een heilloze ontvoering, met desillusio-
nerend gevolg. Maar dit keer helemaal
zonder happy-end. En dan moet me toch
van het hart, dat ondanks De Hartoghs
uitstekende titelrol, er toch te weinig ge
beurt om de aandacht strak te spannen.
Het pleit weliswaar voor Jongerius dat hij
het ons bepaard heeft om Klomp te laten
vervallen tot doodslag of verkrachting
(wat de clichématige afloop van een onder
werp als dit zou zijn geweest). Maar de
neergang voltrekt zich nu wel erg ge
stroomlijnd en voorspelbaar.
Details als die met de serveerster en met
Guus Hermus, die een keer zwijgend als
Carmiggelts alter ego aan Klomps tafeltje
komt zitten, duiden de kant van waaruit
meer dramatische stoffering had mogen
plaatsvinden. In de lijn van dat gastoptre
den van Hermus, was het misschien ook
wel aardig geweest als Mimi Kok en Tim
Beekman nog eens gerefereerd hadden
aan hun vroegere banketbakkerszaak in
Amsterdam.
Er is verder weinig tegen de film in te
brengen. Complimenten zijn zelfs nog op
z’n plaats voor de rollen van Riek Schagen
(mevrouw Klomp) én Henny Alma (de
vriendin) en dan voor de fotografie van
Frans Bromet, die vooral met zijn nacht-
opnamen een belangrijke bijdrage aan de
uiteindelijk zeer deerniswekkende stem
ming geleverd heeft. Jongerius heeft abso
luut geen slechte film gemaakt. Wel eentje
die te mager en kaal is uitgevallen voor een
hoofdfilm van anderhalf uur. Een beetje
teveel de dubbele regelafstand gebruikt,
om op lengte te komen.
Maar behalve het bekende verhaal van
de repetitietijd rovende première van
Schats Eerste symfonie, werd nu nota be
ne ook de voorbereiding van de al eerder
beloofde „Vuurvogel” als reden voor de
programmawijziging genoemd. En dat
laatste is toch wel een beetje onwaar
schijnlijk als je bedenkt dat het Concertge
bouworkest dit werk vorig jaar nog op de
lessenaars had staan en het zelfs op de
plaat heeft gebracht. Dergelijke praat past
eigenlijk, net zo min als de hele handelwij
ze, niet zo erg goed bij de degelijke image
van ons nationale ensemble.
Daarvoor is de produktie te zeer aan
plaats gebonden. Squat laat Cool King
Kong weliswaar in de bar van Mickery
beginnen, maar nodigt het publiek al vlug
uit om naar de kerk De Zaaier aan de
overkant van de Rozengracht te komen.
Voor het eerst dit jaar kan het fonds
reisbeurzen toekennen aan Nederlandse
schrijvers en vertalers van buitenlands
letterkundig werk.
Het Fonds voor de Letteren heeft van
het ministerie van CRM een totaalbedrag
van 50 duizend gulden ontvangen. Een
beurs bedraagt tenminste 2500 gulden en
ten hoogste 5 gulden. Het Fonds is geves
tigd in het Schrijvershuis, Huddestraat 7,
Zeer voorstelbaar is zijn burgermanstype,
altijd bezorgd om de naald van de pick-up,
de juiste kilometerstand voor dë 10.000
beurt („Het behoud van je auto!”), de krap
jes op de lak van zijn Fiat die hij hult in
zo’n ongelooflijke autopyama. De ontred
dering laat zich perfect weerspiegelen in
De Hartoghs steeds glaziger wordende
blik. Een aardige man en een zielig slacht
offer.
Relevante informatie over wat Squat
Theatre precies met de voorstelling be
oogt, wil zeggen, wordt vooraf niet gege
ven. Ook niet in het programmaboekje,
want zelfs tegenover de Mickery-mede-
werkers werd geen detail van de voorstel
ling onthuld. In de grote kerkruimte domi
neert een monumentale zittende King
Kong, een namaak-aap, die bijna tot aan
de gewelven van het gebouw reikt. De
ogen van het dier zijn tv-monitors en als
daar grote pupillen in geprojecteerd wor-
deh, loert King Kong de ruimte in. Er
worden ook andere beelden via de ogen
van de aap aan het publiek voorgescho
teld: een porno-filmpje, beelden van de
toeschouwers die ter plekke gefilmd wor
den. Het komt op mij over als zichtbaar
geworden gedachten van het dier, van de
groep.
Recht tegenover de reusachtige Darwin-
adapt bevindt zich bovenin een laboratori
um waar een type-Frankenstein bezig is
met een mensenhoofd. Terwijl alles ge
beurt worden we bediend van wijn of jus
d’orange door een langs rolschaatsend
meisje. Middenin de kerk is over de gehele
Iqngte een middenpad open gehouden en
aan weerskanten daarvan zit het publiek.
De werken vormden een onderdeel van
een Zwitserse collectie. Het kostbaarste
doek hieruit, de H. Franciscus in meditatie
met broeder Leo, van de Spanjaard El
- Greco, vond echter geen koper. Het werd
ZNi inKezet voor 1,1 miljoen gulden; een be-
Gisteravond kregen de bezoekers van de
tweede abonnementsconcert van de B-se-
rie, bij aankomst in het Amsterdams Con
certgebouw weer zo’n keurig gestencilde
brief uitgereikt, met onder andere het be
richt dat nu Dvoraks Achtste vervangen
zou worden door De Vuurvogel. En voor
de ter opening beloofde Suite opus 90 van
Britten, kwam dan nu Beethovens ouver
ture Eleonore IH in de plaats. Goed ge
speeld, daar niet van. Eif misschien als
repertoirestuk eigenlijk nog wel meer naar
tevredenheid van het soort publiek dat
deze B-serieconcerten frequenteert.
ïïscotelet op z’n Zwitsers
Bestrijk 4 visfilets van 200 g met ansjovis-
boter en leg ze in beboterde vuurvaste schaal
Op elke filet een lepel Parmezaanse kaas.
Leg rondom 4 gehalveerde, met reepjes kaas
belegde, tomaten. Schotel in niet te hete
oven zachtjes gaar stoven.
drag waarvoor kennelijk geen geïnteres-
1 seerden waren. Dat gebeurde gisteren nog
met zo’n 26 werken uit de collectie, die dus
niet werden verkocht. De veiling leverde
het totaalbedrag van 14 miljoen gulden op.
Een paar zeer zeldzame Nederlandse
^pistolen uit de 17ë eeuw zijn gisteren op
nieuw in Nederlandse handen terechtge-
jkomen. Een verzamelaar uit ons land,
[wiens naam niet is bekendgemaakt, kocht
ze op een veiling bij Christie’s voor onge
veer 158.400 gulden.
De pistolen, die met ivoor zijn belegd en
een vuursteenslot hebben, zijn tussen 1670
en 1680 vervaardigd door Johan Louroux
Uit Maastricht. Ze maakten deel uit van
een collectie antieke Europese wapens die
ij Christie’s onder de hamer kwamen.
AMELAND. Het enorme schilderij van alle leden van de koninklijke familie dat
twee jaar geleden in opdracht van het weekblad Libelle gemaakt is dopr de illustrator
Jan Kruis uit Westerbork, zal een definitieve plaats krijgen in het gemeentehuis van
Ameland. De keus voor de plaats van het schilderstuk, dat 4,80 meter breed is en 3,25
meter hoog, houdt verband met het feit dat de koningin „vrije en erfvrouwe van de
heerlijkheid Ameland” is.
De overdracht zal plaatshebben op 1 december in aanwezigheid van de commissaris
der koningin in Friesland, mr. Hedzer Rijpstra. De koningin hééft laten meedelen op
deze dag verhinderd te zijn, maar er is toegezegd dat ze in het komende voorjaar naar
Ameland komt om het doek in ogenschouw te nemen.
Het schilderij is een geschenk van het weekblad aan de vorstin in verband met het
jubileum ter gelegenheid van haar veertigjarig huwelijk. In de afgelopen maanden heeft
het werk, dat bij de schilder thuis stond opgesteld, bijzonder veel bekijks getrokken. Veel
vrouwenverenigingen namen het atelier van Kruis in hun jaarlijkse uitstapje op.
Leo de Hartogh en Myriam van Loon in Meneer Klomp van Otto Jongerius.
groene blaadjes lonkende afdelingshoofd,
dat al een platonische vriendschap onder
hield met de cheffin van de typekamer.
Het eerste half uur van Jongerius’ „Me
neer Klomp” zit je licht geamuseerd aan te
kijken, in de zekerheid dat er nog van alles
kan gebeuren, maar een speelfilmdebuut
dat horen en zien doet vergaan, zal het niet
meer worden. Tot eindelijk het eigenlijke
drama mag losbreken.
nen. Dat deden zij toen ze nog in Boeda
pest woonden, later ook in hun woonplaats
Parijs en ze hebben dat in ons land al eens
in Rotterdam ook gedaan. Maar het surre
alistische resultaat geeft de bedoelingen
niet erg helder weer. Wie, zoals ik, ziekelijk
nieuwsgierig is naar alles op theaterge-
bied, moet maar eens gaan kijken. Ik kon
er niet koud of warm van worden. T.m. 19
november nog in Mickery.
KO VAN LEEUWEN Amsterdam.
(Van onze kunstredactie)
LONDEN. Een schilderij van de be
roemde Venetiaanse, 17e-eeuwse schilder
Canaletto heeft woensdag op een veiling
bij Sotheby in Londen het bedrag van
700.000 gulden opgebracht. Een tweede
GitanO wertt van de Italiaanse meester ging weg
voor 480.000 gulden, terwijl een schilde-
ISCOUn rij van Fragonard 600.000 gulden op
bracht.
De titels van deze soms meer, soms min
der geslaagde, maar tot dusver altijd kort
gebleven films, hebben gemeen dat ze ie
dere verwachting van sensationele zaken
meteen in de kiem smoren. Het kantoor
personeel dat de hoofdrollen speelt, be
leeft dan ook bar weinig, het is meestal
hun ironisch beschouwde grijsheid, lullig
heid en ongein, die de films betekenis
moeten geven. Ook voor de filmer vormt
de dagdroom het enige middel om aan de
kleinburgerlijkheid en de benauwde regel
maat te ontsnappen, met als meest opzien
barende exces: de orgie op het belasting
kantoor in een episode uit Adriaan Dit-
voorsts „Mantel der liefde”.
Nederlandse kantoorfilmers blijven het
7meestal in ondubbelzinnige zaken zoeken
als de zoveelste rondgang met de verjaars-
F v 0 taartjes. Ook Otto Jongerius doet het op
die manier
Wederom krijgen we uitvoerig gedemon
streerd hoe een broodje van Sjors de tik
machine in kan worden gedraaid. En de
keten paperclips heeft nu dergelijke afme
tingen bereikt dat de jongste bediende er,
met een blad koffiebekertjes in de hand,
onder luid gejuich over kan struikelen. Of
de leukste-op-de-deurknop-na nou Jean-
Luc Bideau heet, Peter Faber, of Thomas
Koolhaas, dat blijkt niks uit te maken. Ook
hij is weer present.
Evenals het te keurige en steeds naar
Scènebeeld
uit Cool King
Kong van het
Squat Thea
tre.
(Foto Bob van
Dantzig).
