GRAND PALAIS IN PARIJS BIEDT BIJZONDER OVERZICHT VAN DRIE BROERS
Latinrockgroep tracteert 19-duizend bezoekers op simpeler geluid
Minister positief over
voortbestaan van Forum
Jongeren bezetten
Kunstzaal-Zuid
DAMIATE EXTRA
Dagje uit in
Düsseldorf
busreis op elke eerste
zaterdag van de maand
2 december 1978
Betovering
Maskers
WERKTERREIN MOET WORDEN UITGEBREID
BOSCH 1
INLOOP
KEUKENSTUDIO
BOSCH
8
’KUNST
NO VEM BE R- T9 7 8
ZATERDAG
1 8
an
pp
i- P.p.
i" pp
riems
r.
an de
IKEL
Terug om plm. 21.30 uur
Inlichtingen bij al onze kantoren
1
pp
i de
Reissom:
29,- per persoon
eerstvolgende datum:
KIENE KEUKENS VOOR
IEDERE SMAAK,
BEURS EN RUIMTE
i
D
D
loaDOCi
VERKOOP EN SERVICE
Jansweg 26-28, Haarlem,y
tel. 023 - 32 22 31. S
I Bosch bouwt uitgekiende keukens.
Waarin u zich roeren kunt. Waarin u
I alles dicht bij de hand hebt. Waarin
I alle elementen en inbouwapparaten
I op elkaar afgestemd zijn. Want
I Bosch heeft alles in één hand.
I Keukens in elke kleur, uitvoering en
I grootte. Van hout en kunststof.
I Ingericht en aangekleed. Nu
I allemaal bij elkaar in een imposante
I keukenstudio.
I Komt u eens langs bij
(Van onze correspondent in Parijs
Rudolph Bakker)
PARIJS. Als het Parijse
Grand Palais dezer dagen zou af
branden, zouden er van het verza
melde werk van de gebroeders Le
Nain niet meer over zijn dan twee
schilderijtjes: een in Engeland en
een in de Verenigde Staten. Wat
wil zeggen dat alles wat de wereld
aan doeken van de gebroeders
kent op het ogenblik en tot 8
januari in de Franse hoofdstad
te zien is. Een manifestatie die tot
stand kwam met behulp van mu
sea over de hele wereld en die de
moeite van een bezoek waard is.
Voor deelname aan deze reis is het noodzakelijk, dat u over een
paspoort, dat maximaal vijf jaar verlopen mag zijn, of over een geldige
toeristenkaart beschikt.
U dient ook reeds in Nederland Duitse marken te kopen, aangezien
aan de grens niet wordt gestopt
Le Nain: de stilte van een grijs palet
Het doek L’dne dat op de expositie in het Grand Palais te zien is.
19
(ADVERTENTIE)
Santana
Relatieve vooruitgang bij
JOHN OOMKES
(Foto Hans van Weel)
een moment dat hij er een gierende gitaarsolo uitperst.
Vertrek om 8 uur uit Haarlem
Vertrek om 7.30 uur uit IJmuiden
In de loop van de jaren hebben geleer-
i den en amateurs al heel wat inkt doen
I vloeien over de vraag wie van de drie nu
wel wat geschilderd had. In serieuze
kunstgeschiedenissen wordt een oprecht
onderscheid 'gemaakt tussen Antoine,
.Louis en Mathieu, die men allerhande toe
dicht op basis van enerverende onderzoe
kingen. En nu komFde grootste levende
kenner van de Franse zeventiende eeuw
even vertellen dat iedereen het bij het
verkeerde eind heeft.
Jacques Thuillier heeft de tentoonstel
ling opgezet en hij heeft de tekst geschre
ven in de magistrale catalogus die voor
betrekkelijk weinig geld te koop is. Tuillier
heeft zijn tong tegen alle geleerden uitge
stoken en gezegd: „We weten steeds min
der, om niet te zeggen in het geheel niets
Antoine, Louis en Mathieu Le Nain wa
ren zeventiende-eeuwers. Ze waren tijdge
noten van Richelieu en Mazarin, van de
oude Lodewijk XIII en de piepjonge Lode
wijk XIV, van de pruiken en het classicis
me, van Descartes en Spinoza. Twintig
jaar werkten ze met hun drieën onafge
broken aan hun doeken die ze steevast
signeerden met een simpel „Le Nain". Van
een immens oeuvre bleven zo’n 25 doeken
bewaard. Dat is naar verhouding nog min
der dan van de pas kort geleden weer
ontdekte tijdgenoot Georges de la Tour
van wie er 35 overbleven. In tegenstelling
tot De la Tour raakte het werk van de
gebroeders Le Nain nooit werkelijk in de
vergetelheid.
Als ze vanaf 1641 hun doeken niet alleen
signeren maar ook nog van een jaartal
voorzien, zijn de broers geziene gasten in
de hoogste Parijse kringen. In 1648 beho
ren ze tot de oprichters van de „Koninklij
ke Academie voor Schilder- en Beeld
houwkunst”. Het laatst gedateerde en ge
signeerde doek stamt uit 1647, want een
jaar later sterven Antoine en Louis, en
werden ze begraven in de St. Sulpice.
Mathieu leeft dan nog dertig jaar en laat
zich rijkdom en roem behaaglijk aanleu
nen. Hij is zo goed met de jonge Lodewijk
XIV, dat die hem begiftigt met een orde die
alleen voor heren van adellijke huize be
stemd is, wat dan ook voor de zelfbewuste
schilder tot moeilijkheden leidt als de adel
kans ziet hem het lintje weer af te nemen.
Als Mathieu op 20 april 1677 overlijdt
treffen de erfgenamen in zijn Parijse ate
lier rond tweehonderd doeken aan, terwijl
in zijn huis in Laon een aanzienlijk grotere
collectie opgeslagen staat. Het lot wil dat al
deze schilderijen, tekeningen en schetsen
tijdens de Franse revolutie door de opstan-
Forumvoorzitter ir. Bonebakker zei na
afloop van het gesprek op het ministerie
van CRM blij te zijn met het besluit van de
minister. Hij hoopt bij de subsidiënten en
toekomstige subsidiënten in de provincies
Limburg en Brabant voldoende weer
klank te kunnen vinden om het werk te
kunnen voortzetten. Gelukkig bleek de
heer Bonebakker ook over de mededeling
dat de minister bereid is de subsidiesleutel
nu draagt het Rijk 50 procent van de
kosten bij te heroverwegen.
De Groningse wethouder T. Wits, die ook
bij het gesprek op CRM aanwezig was,
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG. Het Enschedese opera
gezelschap Forum mag zelfstandig blij
ven. Minister Gardeniers (CRM) heeft dat
het Forumbestuur en een vertegenwoor
diging van de subsidiënten meegedeeid in
een gesprek, dat al in het begin van het
vorig jaar was aangevraagd. Het zelfstan
dige Forum, dat nu niet, zoals aanvanke
lijk dreigde, een bijwagen van de Neder
landse Opera Stichting behoeft te wor
den, zal wel het werkterrein uit moeten
breiden in zuidelijke richting.
Waarin de broers nu van deze zo succes
volle kunst verschilden is in het Grand
Palais onder andere te zien op de kleine
nevententoonstellingen van navolgers. Le
venloze gelikte plaatjes zijn het, vergele
ken bij de geheimzinnige energie die var
de figuren van de gebroeders Le Nair
uitgaat. „Le Nain” schildert („schilderen”;
boeren en hun armoe niet als een klucht
maar ze doen evenmin bijzonder deernis
wekkend. De broers hadden eenvoudig de
mensen in het land rond Laon leren ken
nen en ze reproduceerden wat ze werkelijk
hadden waargenomen. Het zien van de
doeken van „Le Nain” geeft de kijker een
van die zeldzame schokken van herken
ning; hij staat letterlijk oog in oog met
mensen uit een verre eeuw, waaruit in feite
weinig meer doordrong dan mensenge
zichten die verborgen gaan onder het ge
wicht van hun deftigheid en hun bepoeder
de pruik. Ook de achttiende-eeuwse kunst
toont voornamelijk maskers en het is pas
de ziel onthullende romantiek die iets te
LEIDEN. Juist omdat we tot dusverre
niet hebben kunnen klagen over het na
jaarsweer, valt de herfstige storm die de
tournee van de Amerikaanse latinrock-
band Santana veroorzaakt in heel Europa
des te meer op. Een spoorban geestdrift
laat de negenmans band overal achter
zich, ook in ons land waar tijdens twee
concerten in de Leidse Groenoordhal vrij
dagavond en -nacht voor circa 19 duizend
mensen werd opgetreden. Merkwaardig
genoeg voor een groep die zijn meest re
cente album de devote titel Inner Secrets
heeft meegegeven, vallen in de praktijk
bovendien haast uitsluitend uiterlijke za
ken op.
Leiden mag dan de laatste jaren uitge
groeid zijn tot een heuse satelliet voor Den
Haag, de provincialiteit van het plaatsje
heeft de enorme toeloop vrijdagavond
nauwelijks kunnen verwerken. De massa
liteit van het gebeuren komt al ver buiten
de Groenoordhal op je af, als je consta
teert hoe de duizenden auto’s zich slechts
stapvoets over de toegangswegen kunnen
voortbewegen. In de immense veilinghal
zijn de zitplaatsen niet eens opgezet om
maar aan de belangstellenden plaats te
kunnen bieden.
raden geeft over nieuwe menselijke pro
blematiek.
Minister Gardeniers gaat ervan uit dat
Forum als reisgezelschap een belangwek
kende functie heeft als cultuurspreider.
Met handhaving van haar taak in het
noorden en oosten van het land, zal het
gezelschap de spreidingstaak ook op het
zuiden kunnen richten. De belangstelling
voor Forum zou in die provincies voldoen
de zijn.
Het bestuur van Forum zal nu moeten
onderzoeken in hoeverre die belangstel
ling kan worden omgezet in een vaste band
onbeperkt mag soliëren en je hebt bij
uitstek toegankelijke muziek.
De bij de religieuze kennis van de Oos
terse goeroe dwepende Carlos Santana
heeft het klappen van de zweep donders
goed door. Hij profileert zijn groep nog
meer door de ritmesectie vier man sterk te
maken. Naast drummer Graham Lear is er
ruimte voor Raul Rekow en Armando Pe
raza (beiden op conga’s en bongo’s) en
Pete Escovedo op timpani. Het gitaarge-
luid is verder onderbouwd met de komst
van Chris Solberg. De band wordt gecom
pleteerd door organist Chris Rhyne, voca
list Greg Walker en bassist David Margen.
De laatste schraagt het aldus verkregen
massale groepsgeluid en voorkomt met
zeer bekwaam en funky spel dat het geheel
in een brij ontaardt.
In tegenstelling tot vorig jaar loopt San
tana nu over van werklust en vormt de
band een stevig geheel, dat van begin tot
het eind weet te imponeren. De uitbreiding
van de bezetting heeft geresulteerd in een
wat meer rechtaan geluid, dat plezierig
maar versimpeld aandoet en feitelijk niet
ver van de ordinaire drie-akkoordenrock
afligt. Nadelig aan de verandering is de
merkwaardige logheid van de ritmesectie,
die er weligwaar moordende ritmes uit
gooit, maar toch niet kan verhinderen dat
de tempowisselingen en breaks traag wor
den uitgevoerd.
vocalist Walker centraal staat. Open Invi
tation en het bluesy Move On zijn het
1
C
digen werden vernield, met als gevolg dat
nog geen expert een doek heeft kunnen
ontdekken dat Mathieu alleen kan hebben
gemaakt, na de dood van zijn broers An
toine en Louis.
ROTTERDAM (ANP). Ongeveer 150
jongeren hebben vrijdagavond de Kunst
zaal-Zuid van de Rotterdamse Kunst
stichting bezet. De actie is bedoeld als
protest tegen het naar het oordeel van de
jongeren falende beleid van de gemeente
Rotterdam voor wat betreft voorzienin
gen voor jeugdigen in Rotterdam-Zuid.
Telefonisch via nr. 31 31 50
(Hoyman Schuurman
- van 13.00 tot 17.00 uur).
van de gebroeders. We zijn zelfs op een
punt aangeland waar we schoon schip
moeten maken en van voren af aan begin
nen. Wie denkt dat hij een van de broers in
een van hun doeken meent te kunnen
identificeren, die zit fout”.
Antoine, Louis en Mathieu Le Nain wer
den tussen 1600 en 1610 in Laon geboren.
Hun ouders maakten deel uit van de geze
ten burgerij die voornamelijk haar vijand
vond in de pest, de dertigjarige oorlog en
in de aristocratie, althans tot aan de tijd
van de Fronde toe. De Fronde was een
opstandige beweging, van 1648 tot 1653,
tegen de versterking van de absolutisti
sche monarchie en de zware belasting
druk. Een in Laon werkende schilder gaf
de broers les. Wie de schilder was is nooit
komen vast te staan. In 1629 trokken An
toine, Louis en Mathieu naar het Parijs
van de drie musketiers en lieten zich neer
in St. Germain-des-Prés. Drie jaar later
staan ze al bekend als bekwame en opval
lend goede schilders, wie het aan opdrach
ten niet ontbreekt.
aanhoren meer dan waard. Subtiliteiten
zijn echter ver te zoeken als de machinerie
op vol vermogen draait zoals in Black
Magic Woman, Dance Sister Dance, Tous
saint L'Overture of Ain’t got Nobody.
Het eindsaldo is echter positief, ook al
omdat Santana alles geeft en hard en
efficiënt werkt in de toegiften. Voor alle
duidelijkheid moet echter gezegd worden
dat de relatieve vooruitgang ten opzichte
van vorige jaren niet geldt voor het voor
programma. Wat Carlos daarin samen met
vier anderen waaronder een rietblazer on
der de naam Devadip Orchestra namelijk
laat horen, zou door menig jazzrockensem-
ble een jaar of zes geleden voor prulwerk
worden versleten.
Ook op het podium is het tenslotte drin
gen geblazen met zijn negenen: een direct
gevolg van het feit dat leider en gitarist
Carlos Santana sinds enige tijd het muzi
kale accent nog meer op extrovertie heeft
geplaatst. Tien jaar bestaat de naar hem
genaamde groep nu en gedurende die peri
ode is hij behoudens een kortstondige flirt
met de jazzrock als een ouderwetse
schoenmaker bij zijn leQst gebleven. De
formule is als volgt: combineer een helder
en warm gitaargeluid met
en serveer het geheel in strak geconstru
eerde composities waarin alleen de gitarist
De gebroeders beoefenden vele genres.
In het Grand Palais gaat evenwel de fasci
natie uit van al die eenvoudige mensen met
hun brandende ogen en hun rustige waar
digheid. „Le Nain” waren classicisten. In
deze heldere, kalme atmosfeer worden de
personages geplaats in een volmaakt ritme
van lijnen, wordt hun overheid realistisch
uitgebeeld zonder dat hun toestand wordt
beklaagd of bespot. In navolging van Van
Laer bedienen de broers zich van een grijs
palet, waarin plotseling het felrood van
een glas wijn de geluidloosheid door
breekt.
vertegenwoordiger, die nu slechts als
waarnemer aanwezig is, een volwaardige
positie in het overleg te geven.
Op de tentoonstelling in het Grand Pa
lais zijn twee hele zalen ingericht met
apparatuur die alleen in het brein van een
professor Sickbok kan zijn ontstaan. Hier
mee zijn de geleerden in staat geweest
inderdaad drie verschillende handen (de
handen a, b, en c.) in het oeuvre van „Le
Nain” vast te stellen. Er is de hand van de
uitgesproken portrettist, die van de intie
me toets en die van de werveling van de
grote wereld. Welke hand aan wie behoort
zal een raadsel blijven evenlang als de
dieren nog niet kunnen praten.
Het genre waarmee schilders uit de da
gen van Le Nain brood en roem verdien
den was grotendeels afgekeken van de
Nederlanders. Bedelaars en bandieten wa
ren gevraagd in de trant van een Teniers;
en de zogenaamde „Bambochades” in de
trant van Pieter van Laer die in Rome,
waar hij werkte, „Bamboccio” (dikzak)
werd genoemd. „Bambochades” waren
boertige dus kluchtige taferelen uit de
heffe des volks, vol stereotiepen en sjablo
nen en steeds karikaturaal.
Zolang de constructie flink ver is door
gevoerd, zoals in covers van She’s not
there (Zombies) of Well Allright (Buddy
Holly, Blind Faith), dan werpt de negen-
mans bezetting alleen maar goedsmaken-
de vruchten af. Hetzelfde geldt voor recent
en warm gitaargeluid mei Latijnse ritmen repertoire waarin de zang van de redelijke
Een goed voorbeeld van deze geluidloos
heid in een van „Le Nain’s” meest overtui
gende genres is „La Charrette", dat aan
het Louvre behoort en dus ook na afloop
van deze expositie nog te zien is. Want bij
Le Nain is men er niet met het bekijken
van een reproduktie. Zelden ging de
kracht zo uitsluitend en alleen van het
doek zelf uit. In een kort ogenblik van
onoplettenheid zou men in het voorbijlo
pen van „La Charrette” nog kunnen den
ken aan een koektrommeldeksel. Bij na
der zien begint een betovering te werken,
die tot een „Le Nain”-verslaafdheid kan
uitgroeien. Uit een matbleke mistige we
reld doemen starstaande mensen op, alsof
ze zich hebben opgesteld voor een ouder
wetse fotograaf. Lang kijken naar een
doek als „La Charrette” geeft het gevoel of
er bovennatuurlijke machten aan het werk
zijn die een scherm hebben weggetrokken
voor een verleden van drie eeuwen. Men
sen staren de kijker aan en het wordt
onduidelijk wie tenslotte de kijker is: de
mensen buiten de lijst, of die er in. Het
voelt aan of de personages iets willen
mededelen, maar uit een transparante bet
overing niet loskomen.
Het zijn vooral de gezichten van de kin
deren (waarmee toen nog niemand raad
wist) die „Le Nain” een nimmer geëve
naarde kracht heeft gegeven: geen poppe-
koppen, maar mensen die zich bewust zijn
van de twijfelachtige aard van hun be
staan. De wereld van Le Nain is bevolkt
met onvergetelijke mensen. De kennisma
king laat het gevoel van heimwee na wat zo
dichtbij leek, maar onbereikbaar was.
vond dat de subsidiënten, die hart hebben
voor Forum, nu positief op het besluit van
de bewindsvrouwe moeten reageren. Gro
ningen was de eerste dwarsliggende ge
meente die de subsidiekraan dichtdraaide.
De Groningse tevredenheid is overigens
wel verklaarbaar. De minister heeft name
lijk aan haar bereidheid voorwaarden ver
bonden die overeenkomen met de voor
waarden zoals Groningen die wenste en
die Forum tot nu toe niet vervuld had. Zo
zal de bestuursstructuur zodanig gewij
zigd moeten worden dat in ieder geval
democratische openheid en inspraak mo
gelijk wordt. Van haar kant heeft de minis
ter het plan in het subsidie-overleg haar
Carlos Santana in beeld gevangen op
s
met provides en gemeenten, zoals die nu
ook al via subsidies en afnameverplichtin
gen in het oosten en noorden van het land
bestaat. Nu lijkt het niet uitgesloten dat de
vergrote taakstelling tot uitbreiding van
capaciteit zal leiden en dat er activiteiten
in d erichting van het westen en het Duitse
grensgebied verminderen. De minister
vindt dat er met de subsidiënten
meerjarenafspraken moeten komen om
bindingen op langere termijn te bewerk
stelligen.
In het gesprek met de Forumdelegatie
heeft de bewindsvrouwe met nadruk ge
steld dat de zekerheid over de medewer
king van de andere subsidiënten nodig is.
Het zal volgens haar een moeilijke opera
tie worden om in de krappe rijkshuishou-
ding meer ruimte voor het Forum te vin
den. Het zou haar bedoeling zijn zo gauw
mogelijk, in ieder geval tijdig voor het
opstellen van de nieuwe begroting (februa-
ri-maart volgend jaar) een beslissing ten
gunste van het gezelschap te nemen. Daar
voor zal het Forumbestuur dus in ieder
geval tot afgeronde afspraken met subsi
diënten in het oosten, noorden en zuiden
van het land moeten komen.
De bezetting is georganiseerd door het
Jongerencomité Zuid, waarin alle club- en
buurthuizen en jongerencentra op de lin
ker Maasoever zijn gevestigd.
Een woordvoerder van het Jongerenco
mité Zuid verklaarde vrijdagavond, dat de
bezetters de kunstzaal pas zullen verlaten
als hun eisen zijn ingewilligd. Zij hopen op
I korte termijn een gesprek te hebben met
het gemeentebestuur.
(ADVERTENTIE)
