Batik Art Gallery toont in Soemihardjo voorloper nieuwe stijl
Frans de Ruiter
directeur van
Artiesten actief
voor bouw van
ziekenhuis ANC
Antiekbeurs in Haarlem
Wespetheater speelt verhelderend stuk over vrouwen
Repertoire The Shirts
heeft een eigen charme
25 Eeuwen
Europese kunst
Bekroond.
Rob Sipkes
Edelsmid
j
Hè®
Holland Festival
Bontmutsen
Herenhoeden
Petten
U-boek
Incident met bierglas zet domper op concert
21
KUNST
19 7 8
NOVEMBER
VRIJDAG 2 4
DAM
De Haan
en voor straks.
hatters since 1896
Exklusieve sieraden.
3762
-
X-
Ontdek het andere
collier-horloge bij
Rob Sipkes...
Zet de tijd op z'n kop
met een gouden collier-
horloge. Voor de
charmantste hals naar
uw eigen idee
gekreëerd.
Bij Rob Sipkes.
sin bedril
14
Warmoesstraat 2 - Haarlem
Tel. (023)-324309
(achter de Hallen bij de Grote Markt)
i
WKXWiHD!
1NBEEU)
«J»-
Gelukkig samengaan Oost en West
Soemihardjo bij een van zijn recente batikschilderijen dat kortweg „Bali” is getiteld.
(ADVERTENTIES)
kalkulatie
r
CEES STRAUS
1
Sleurdans legt frustraties bloot
JOHN OOMKES
(ADVERTENTIE)
k
KRUISWEG 72 HAARLEM
lamelijk in
>n bredere
l advise-
'oudkun-
per uur.
its en is
Onder de titel Schoonheid in
Beeld wordt een magnifieke tocht
gemaakt door 25 eeuwen kunst.
Alle opeenvolgende kuituren die
Europa heeft gekend, worden
onder de loupe genomen en
steeds wordt het meest
essentiële, het meest
kenmerkende uit een bepaalde
kuituur belicht aan de hand van
schitterende foto'sen korte
verhelderende teksten. Een boek
dat iedere fase van de Europese
kunst in kort bestek behandelt.
Terecht bekroond. Bij uw
boekhandelaar voor 32.50.
Na 1 januari 1979 45.-. Of vraag
informatie bij De Haan. Haarlem.
Sleurdans Dovemans behoeft ook geen verontschuldi
ging. Het Wespetheater laat met dit stuk een eerlijke en
openhartige voorstelling zien, waarvan het kernthema
onzekerheid is. Twee vrouwen (Inger de Vrede als Lot en
Marian Buijs als Bonnie) praten over dat deel van hun
leven dat voorbij is, maar dat nog wel heel erg dichtbij ligt
en over hun gevoelsuitkomst daarvan. Ze ontmoeten
elkaar en drinken een glas wijn. Dan volgt hun zelfonder
zoek en vertellen ze elkaar over die gebeurtenissen welke
indrukken hebben achtergelaten. Soms heel gewone din
gen zoals de eerste menstruatie, de voorlichting die ouders
moeizaam maar met de béste bedoelingen gaven. Ook
over uitzonderlijke zaken en confrontaties en over nauwe
lijks eerder uitgesproken gedachten.
Terzijde van het speelplan zit in een lichtkring een man
(Peter Bos) met een huishoudmouwschort aan. Het volkse
keukentype, waartoe, zoals lang is verondersteld, elke
vrouw was veroordeeld (laten we vrouwen van zeer goe
den huize en met veel geld even buiten beschouwing). De
(een subliemen vondst) man vertolkt door houding en
soms door tekst de gevoelens van het volk zonder ver
fraaiende terughoudendheid. De produktie omvat geen
verhaal. De scènes staan los van elkaar, haken soms
gemakkelijk in elkaar, maar vaker volgen ze elkaar nogal
abrupt op. Het geheel komt over als een scheurkalender
van impressie.
Ontstaan uit improvisaties staan de verschillende scè
nes nog erg naast elkaar. Soms wordt er dramaturgisch
AMSTERDAM. Ruim tien jaar gele
den ontstond in Jogjakarta op Java een
ontwikkeling die op gang werd gebracht
door een kleine groep van batikschilders.
Zij waren niet langer tevreden met de
louter decoratieve functie die het batik-
schilderen tot dan toe had gehad en ze
besloten om een geheel zelfstandig karak
ter te geven aan de door hen in de batik-
techniek uitgevoerde werken. Deze groep
heeft in de afgelopen tien jaar een enorme
navolging gekregen zodat hedentendage
voele tientallen schilders in en om Jogja
karta een broodwinning in het batikschil-
deren vinden, mede daartoe aangezet door
de vraag van het nog steeds groeiende
massatoerisme. Deze commerciële- rich
ting negerend zijn de kunstenaars van het
eerste uur stug blijven dóórwerken aan
hun artistieke uitgangspunten en brach
ten het batikschilderen op Java op een
hoog niveau. Ze slaagden er tevens in om
deze vorm van expressie ook in artistieke
zin alleszins bevredigend te maken, zoals
ook de Batik Art Gallery (Spuistraat 271)
als de enige, in batikschilderijen gespeci
aliseerde galerie, aan de reacties van het
publiek kan merken.
HAARLEM. Vanavond gaan om 19 uur in het Veilinghuis De Damiaatjes (Spaarne
86 te Haarlem) de deuren open om toegang te verlenen voor de Eerste Haarlemse
Kunst- en Antiekbeurs. Deze beurs, de eerste sinds lange tijd in Haarlem in een
overdekte ruimte, is een initiatief van de antiquairs Joh. J. Ph. van der Tak en R. G.
Schiff. Er zullen in totaal acht kunst- en antiekhandelaren deelnemen. Van dit achttal
komen er vijf uit Haarlem.
Een van de schilders uit die beginperio/
de die op Java nog steeds een vooraan
staande rol inneemt, is Soemihardjo. In
zijn werk is een integratie te vinden van
stijlkenmerken uit de oude traditie zoals
die eeuwenlang door zijn landgenoten is
uitgedragen en van de opvattingen die
representatief zijn voor de moderne Wes
terse wereld. Dat levert een heel gelukkige
combinatie op die een garantie vormt voor
ervan door Soemihardjo heel bedacht
zaam aangewend. Het heeft net als bij
Bambang Oetoro, een generatiegenoot van
hem in Jogjakarta, een heel functioneel
gebruik. De stippeltechniek laat een lichte
re kleur (wit, of een heldere variant) zien
tegen een donker fond.
Het doelbewust opvoeren van het zelf
standige karakter van zijn werk, komt ook
tot uitdrukking in de afwezigheid van sym
boliek, zowel in kleurgebruik als naar
vormbeheersing. De landschappen zijn na
turalistisch, dat wil zeggen dat de kunste
naar geen andere bedoeling heeft dan het
weergeven van de werkelijkheid. Er is een
zekere mate van stylering wat niet weg
neemt dat de' doeken rijk aan details zijn
maar Soemihardjo hanteert geen symbo
len om bijvoorbeeld tot een literaire uit
drukking te komen. Een enkele maal is het
kleurengebruik dat wel: in de toepassing
van een soort nachtblauw dat een poëti
sche stemming suggereert.
Het is mede aan zijn kleurtoepassing te
zien wat voor fabelachtige techniek deze
schilder bezit. Soemihardjo, die in 1928 op
Java werd geboren, begon omstreeks 1963
met batikschilderen, waarna hij dus vier
tot vijf jaar in decoratieve stijl bezig bleef.
Sindsdien heeft hij een bijna ongelooflijke
mate van perfectie bereikt die steeds weer
het ene na het andere verrassende beeld
oplevert.
(Tot en met 16 december, geopend op
woensdag tot en met zondag van 12-18
uur.)
en gitaren te accentueren. Het overgrote
deel van het repertoire heeft dan ook een
heel eigen charme, is voorzien van uitste
kende teksten en bruist van vitaliteit.
een blijvende geboeidheid. Als zodanig
onderstreept Soemihardjo met zijn werk
de stelling dat kunst van alle tijden en van
alle stijlen dezelfde essentiële schoonheid
kan bezitten, mits de maker ervan in staat
is om zijn puurste emoties uit te dragen.
Soemihardjo is momenteel in ons land
om een tentoonstelling van zijn werk bij de
Batik Art Gallery te begeleiden, daarmee
gehoorgevend aan een verzoek van de ga
lerie, die dit deed ter opluistering van het
feit dat ze twee jaar bestaat. Op de exposi
tie komt niet alleen de hier geschetste
combinatie duidelijk tot uitdrukking, ook
blijkt dat Soemihardjo zich gezien zijn
onderwerpen op veel terreinen een rijke
expressiviteit heeft weten te verwerven.
En dat terwijl een van zijn andere activitei
ten, het ontwerpen van exclusieve dessins
voor de mode, hier nog niet eens ter sprake
komt.
Drie thema’s voeren bij Soemihardjo de
boventoon: het landschap dat hij natur-
laristisch neerzet, onderwerpen uit het wa
jangspel dat zoals bekend in de Indonesi-
che cultuur een belangrijke plaats inneemt
en tenslotte de abstracte expressie. Vaak
wordt de batikschilder in het algemeen en
niet ten onrechte overigens, een decoratie
ve stijl van werken aangewreven. Bij Soe-
mirhardjo is dat aspect echter in grote
trekken onderdrukt. Zelfs in de abstracte
doeken, die een lust voor het oog zijn door
de evenwichtige compositie van kleur en
vormen, is er sprake van een soort van
geestelijke lading, weergegeven in een ge
raffineerde techniek die een langdurige
bestudering van de gebruikte materialen
heeft vereist.
'aken -
J van of
een verband gelegd, maar dat ziet er meer uit als toeval
dan als opzet. De onderwerpen of gebeurtenissen waaro
ver de vrouwen praten, worden vaak in terugblik (flash
back) gespeeld. De warme, zonnige gespreksbelichting
maakt dan plaats voor harder licht. Die terugblikken
krijgen kort en krachtig vorm en werken zeer verhelde
rend door de sobere ongekunstelde wijze van acteren en
praten. Een uitzondering is de gevangenisscène (een
vrouw als gevangenenbezoekster) die op zich heel reëel
overkomt (al klopt het juridisch-technisch niet, jammer)
maar die in z’n gëheel te breed is uitgesponnen. Zo’n scène
helt daardoor ook tegen het einde teveel naar de melodra
matische kant.
Toch maakt Het Wespetheater met deze voorstelling een
veel betere indruk dan met Retournee, de eerste zaalpro-
duktie van de groep (die per vergissing wel als première
werd gepresenteerd). Sleurdans Dovemans heeft door de
open en onbevangen speltrant en presentatie veel momen
ten van echte ontroering. Het is een produktie geworden
die zonder omhaal veèl kernen van frustraties blootlegt en
dat is niet niks. Een ernstige voorstelling die het einde
gemakkelijk haalt doordat er veel relativerende humor
aanwezig is. Gewone mensen over gewone zaken die
meestal tussen wal en schip verdrinken en daardoor veel
klein leed veroorzaken. Daarom met alle tekortkomingen
die er nu nog zijn een voorstelling die alleszins een bezoek
waard is. Vanavond de herhaling in de Toneelschuur.
KO VAN LEEUWEN
De 32-jarige musicoloog Frans de Ruiter
uit Utrecht, maakte twee jaar geleden zijn
intrede bij de festivalorganisatie als assis
tent van het toenmalige Hoofd Muziekpro
gramma’s Jo Elzendoorn, die hij op 1 janu
ari van het vorig jaar opvolgde.
Voor de vervulling van de vacature-De
Witte heeft een open sollicitatieprocedure
plaatsgehad. De selectiecommissie was sa
mengesteld uit zowel bestuursleden van de
Stichting Holland Festival als vertegen
woordigers van de organisaties waarmee
het festival nauw samenwerkt zoals de
Nederlandse Operastichting en omvatte
mr. W. Mazzola, Carel Alphenaar, prof. dr.
Marius Flothuis, drs. Willy Hofman, Hans
de Roo en mevrouw Annet Sint.
De heer De Ruiter heeft muziekweten
schap gestudeerd aan de Rijksuniversiteit
van Utrecht en klavecimbel aan het Con
servatorium van de Vereniging Muziekly-
ceum te Amsterdam. Hij vervult vele func
ties in het muziekleven.
Organisator Van der Tak brengt zelf een collectie Hollandse meubelen in, maar laat
daarnaast ook schilderijen en klokken zien. Een van zijn topstukken is een Amsterdams
staand horloge. Meubelen worden verder ingebracht door Het Oude Ambacht die de
nadruk sterk op het rustieke karakter legt. Voorts wordt een collectie schilderijen van
17e- eeuwse Hollandse meesters verwacht van Jacov Marcu en zal Jan Maasdam
Hollands koper en tin en aardewerken gebruiksvoorwerpen laten zien. Een verzameling
poppen wordt geëxposeerd door mej. Van der Molen.
Uit Overveen is Wijnand Gaanderse afkomstig die gevarieerd antiek laat zien, terwijl
Het Oude Kabinet uit Wassenaar Hollandse en Engelse wortelnoten meubelen toont.
Tenslotte komt Ton Cornet van antiekhandel ’t Schotje uit Alkmaar met antiek dat in
Schotland is verworven.
De beurs loopt tot en met zondag 3 december. Op maandag tot en met vrijdag kan men
er van 14-22 uur terecht, op zaterdag en zondag van 12-18 uur.
ZAANDAM. Na afloop van het optreden in zaal De Bond blijft de deur van de
kleedkamer bijna een half uur hermetisch gesloten. The Shirts zijn in vergadering en
bij emotionele onderwerpen komt daar geen buitenstaander frissen. Onderwerp van
gesprek is hoe je als eenheid moet reageren op negatieve reacties van het publiek zoals
het gooien met bier en dergelijke. In Londen zijn The Shirts nadat iemand het
noodzakelijk vond om een flesje richting podium t& gooien na slechts vier songs het
podium van The Roundhouse afgewandeld.
In snelle, pompende rocknummers als
Running through the Night of It’s a Pictu
re hipt ze over het toneel, waarbij haar
korte op- en- neerspringende
paardestaartje dat boven op het hoofd
ontspringt, haar het vertederende voorko
men van een klein konijntje geeft. Tegen
het einde verliest het concert nogal wat
van zijn magie. Een duidelijke finale zit er
met het in close-harmony gezongen Outsi
de the Cathedral Door en het van een
groepsimprovisatie voorziene intro van
Poe niet zo zeer in. Het neemt de conclusie
echter niet weg dat The Shirts zeer de
moeite waard zijn. Vanavond wordt er in
Paradiso opgetreden, volgende week don
derdagavond verzorgen deze Amerikanen
het voorprogramma van Peter Gabriel in
de Jaap Edenhal.
Tot slot een pluim voor de Amsterdamse
band The Nits, die het voorprogramma
gisteravond verzorgde. In potentie levert
deze viermansgroep zeer hitgevoelige mu
ziek af, compact van constructie en niet
zelden direct aansprekend. Robert-Jan
Stips gaat dan ook niet voor niets binnen
kort met deze wat bubblegum-achtige
band de studio in.
Tot het fatale incidentje komen The
Shirts ook als zodanig over. Vooral de
eerste vijf, zes nummers staan als een huis.
Geopend wordt met Reduced to Whisper,
samen met 10th Floor Clown misschien
wel het beste nummer van de langspeler.
Daarna komt iets meer rauwheid te liggen
in het nieuwe Make the most of it, voordat
de medley Empty ever after/Teenage
Crutch tot een hartverscheurend getuige
nis van de eigen identiteit van The Shirts
wordt. Vooral Teenage Crutch is een soort
zeventiger-jarenequivalent van My Gene
ration van The Who. Bloedstollend zuiver
komen vervolgens de vokalen in Teil me
your Plans door de speakers, waarin An
nie haar podiumact met trage, zelfs stil
staande Bali-achtige poses aanpast aan de
maat van de muziek.
In Zaandam is de reactie niet een ge
meenschappelijke. Tijdens de toegift van
wat een prima, maar niet evenwichtige
kennismaking met de live-kwaliteiten met
deze Newyorkse band was geweest, loopt
zangeres Annie Golden als enige woedend
van het podium af. Bassist Bob Racioppo
had twee, pesterig geworpen plastic bierg
lazen tegen de hals van zijn instrument
gekregen, maar de groep maakte het werk
af. De euvele daad zette een domper op een
zeer aanvaardbaar concert. En op The
Shirts, want hoe zouden zij nu in het
vervolg gemeenschappelijk moeten reage
ren bij een dergelijk geval?
Nadat de conferentie in de kleedkamer
met een onbeslist is beëindigd blijkt dat de
voornaamste booswicht tot inkeer is geko
men, zijn excuses aan Annie Golden sta
melt en voor zij het beseft haar wang
bevluchtigt met een kusje. Haar ogen wor
den nog groter dan ze al zijn en verbaasd
klinkt het: „Eerst gooit meneer met bier,
en nu met kusjes”. De andere Shirts verba
zen zich over het feit dat de belhamel zegt
niet de band slecht te hebben gevonden,
maar in het vuur van zijn enthousiasme
het bierglas als een soortement relatiege
schenk richting podium te hebben gezon
den.
Nu zijn dergelijke zaken schering en
inslag bij optredens van Engelse punkacts;
het probleem is alleen dat The Shirts niets
met punk of zelfs new wave heeft uit te
staan. Het gaat om een voortreffelijke
nieuwe rockgroep uit New York, die in
Nederland opgang maakte met de single
Teil me your Plans en hun eerste titelloze
langspeler. Behalve visueel en vocaal mid
delpunt Annie Golden maken slechts Italo-
Amerikanen deel uit van de band: Artie
LaMonica en Ron Ardito (gitaar), Bob Ra
cioppo (bas), John Piccolo (toetsen) en
John Criscione (drums).
De muziek van The Shirts laat zich niet
op het eerste gehoor verstaan, en dat is
misschien een reden waarom kwaadwil
lend publiek agressief zou kunnen reage
ren. Het zesmans kollektief verjaagt de
alledaagse eenvoud van veel vierkwarts-
matenrock namelijk door het tempo veel
vuldig te variëren, opmerkelijke breaks en
overgangen in te bouwen en juist het har
moniëren van stemmenmateriaal, toetsen
Annie Gol
den, het zan
geresje van
The Shirts
met het voor
komen van
een konijntje.
(Foto Lex van
Rossen).
Soemihardjo’s favoriete werkwijze
blijkt nog het best uit zijn landschappen,
die vaak weidse vergezichten met een idyl
lische sfeer zijn. Hij kiest daarvoor situa
ties uit het dagelijks leven die allemaal met
bedrijvigheid hebben te maken. Meestal
zijn het boeren die hun ossen leiden of
bezig zijn met aanplant of oogst van de
rijst. In andere gevallen getuigen zijn land
schappen van een meditatieve beschou
wing die een grote vredigheid uitstralen.
Minder om de activiteiten uit het dage
lijkse bestaan gaat het Soemihardjo om de
technische oplossing van een aantal pro
blemen dat hij zich voortdurend stelt. Een
van de eisen waaraan het zelfstandige en
dus niet decoratieve karakter van het ba-
tikschilderij volgens hem moet voldoend,
is de aanwezigheid van diepte. Soemihard
jo heeft dat op twee manieren uitgewerkt.
Allereerst is er het kleurgebruik. Wordt in
de Westerse schilderkunst, uiteraard voor
zover naturalistisch of realistisch, het ver
loop in het perspectief aangegeven met
een steeds gedempte tint, Soemihardjo ge
bruikt een heldere kleur die voortdurend
als achtergrond wordt aangewend en tot
aan de horizon kan lopen.
Daarnaast werkt hij diepte in door een
ingenieuze techniek van viakversiering.
Hiervoor staan hem drie manieren ten
dienste. De eerste is het effen inkleuren
van het vlak, de tweede is het laten ont
staan van het bekende craquelé-effect en
de derde is het inwerken van een enorm
aantal puntjes of stippeltjes. Hoewel het
laten craqueleren bij het batikken veelvul
dig voor de hand ligt, wordt het gebruik
HAARLEM. Het Wespetheater is met het (niet femi
nistisch) vrouwenstuk Sleurdans Dovemans, zover gevor
derd, dat het voor publiek kan worden gespeeld. Gewoon-
lijk komt er dan een première, een officiële presentatie
nan publiek en pers en dat betekent een vaststaand
oordeel over een voorstelling die vaak onder geforceerde
omstandigheden - de druk van het op zo’n avond nergens
in mogen falen - gespeeld wordt. Veel groepen die mees
tal uit jongere spelers bestaan, beseffen het betrekkelijke
van zo’n momentopname en in stilte is er dan ook van
steeds meer kanten te beluisteren dat zo’n première
eigenlijk onzinnig is. Het Wespetheater is - de eerlijkheid
gebiedt het te" zeggen - mede onder de druk van de
omstandigheden van een officiële première afgestapt.
Sleurdans Dovemans wordt nu gewoon gespeeld en de
chtici die er over willen schrijven zijn welkom; hoeven
met per se bij één bepaalde voorstelling aanwezig te zijn.
Die beslissing van de spelers van Het Wespetheater is op
het allerlaatste moment gevallen. Het besef dat de voor
stelling, die ontstaan is uit improvisaties, beslist nog
verder zal groeien, zich juist vanwege de confrontaties
met een publiek verder zal ontwikkelen, drong steeds
sterker tot de spelers door naar mate de repetities vorder
den. Judith Hees, die Sleurdans Dovemans heeft gestimu-
teerd (een vrije vorm van zoiets als regie) stelde het
Publiek donderdagavond in de Toneelschuur van die visie
van de groep op de hoogte, maar deelde uitdrukkelijk
mee, dat die zienswijze niet bedoeld is als excuus.
AMSTERDAM. Frans de Ruiter, se
dert 1976 verbonden aan het Holland Fes
tival, is door het bestuur van de festival
organisatie per 1 december benoemd tot
directeur. Sinds 1 oktober van het vorig
jaar nam De Ruiter die functie al waar bij
ontsteltenis van Hans de Witte.
AMSTERDAM. Ten einde geld in te
zamelen voor de bouw van een ziekenhuis
voor het African National Congress, de
overkoepelende organisatie voor Zwart
Zuidafrikaans verzet, in het Tanzaniaan-
se Morogoro, hebben zaterdag in Amster
dam twee manifestaties plaats. Onder
auspiciën van de Anti-Apartheidsbewe-
ging Nederland en het Angola Komitee
zal tussen 11 en 17 uur een muziekfestival
worden gepresenteerd op de Dam. Daar
naast zal in de Amstelkerk op het Amstel-
veld een kunstverkoop plaatsvinden,
waarvan de opbrengsten voor het ANC
bestemd zijn.
Medewerking aan het festival op de Dam
wordt belangeloos verleend door PeeWee
and the Specials, Valley of Dolls, Delite,
Orkest De Dam en Maurice Horsthuis.
Onder het daar verzamelde publiek zal
worden gecollecteerd.
De kunstverkoop in de Amstelkerk
wordt geopend met een dankwoord aan de
organisatoren van Dr. Manto Tshabalala,
secretaresse van het medisch comité van
het ANC. Behalve een openbare verkoop
van minimaal 250, door tientallen kunste
naars vrijwillig afgestane tekeningen en
schilderijen behelst de manifestatie in de
Amstelkerk ook optredens van Herman de
Wit en De Oktopedians, Freek de Jonge,
het Resistentie Orkest, Amsterdam Sinfo-
nietta, het ANJV-cabaret, Monkau, Mok
en Meeberg, Joop Veuger, Lucia Kerstens
en het Asta-koor. De deur van de Amstel
kerk gaat om 12 uur ’s middags open.
5^1
