rs
MadridlheeOinideBastro een bonte -poliefaBOl
door Peter Hattink
Nazi-insignes
Spaanse logica
EF
l-STE»
UUJ,
I
lol er eigenlijk wel vanaf.
I
irn inge-
itbewer-
b verwijk
opleiding
und ge-
bedie-
ihnische
lags)
jke, zelf-
i enthou-
igstelling
gedegen
/pewerk.
waarden
iw plaats
aak een
IJ
Jé
f
L
B.V.
„De vrede zij met u”. „Amen” De eerbiedwaardige imam Karam
llahi Zafar op de „Rastro”, de Madrileense vlooienmarkt, heeft
begrip voor de katholieke Spanjaard, die zich aangetrokken voelt
tot de islam. De mohammedaanse leider weet dat westerlingen een
drempelvrees hebben voor alles wat hen onbekend is en heeft zich
aangepast. Om de drempel naar de islam over te komen, verkoopt
hij naar muskus ruikend reukwater, een artikel dat de propere
Spanjaard graag koopt of cadeau geeft.
Na een praatje geeft hij de twijfelende kopers van zijn luchtjes of
de koran een hand. Een meesterlijke zet van de imam, voor wie
geen zondaar te slecht is. De handdruk van de ipiam heeft
hetzelfde effect als die van Amerikanen die macrobiotisch voedsel
eten. Het enige verschil is, dat je na de handdruk van de
eerbiedwaardige imam urenlang naar muskus ruikt in plaats van
naar sinaasappels. Ongetwijfeld heeft Allah dit zo gewild.
(Van onze kunstredactie)
■Een goede vlooienmarkt moet aan een groot aantal voorwaarden
■Loen om het grote publiek te behagen. Allereerst dient de situering
f itliefst met „schilderachtig” te kunnen worden omschreven. Vervol-
jns moeten de prijsjes zacht en de koopjes aantrekkelijk zijn, wil je
in een goede sfeer spreken. En natuurlijk moet het op de vlooien-
arkt flink rommelig zijn, want een nette rommelmarkt, dat lijkt
jrgens op. Dat hoor je bijvoorbeeld ook van de handelaren die op de
irplaatste Waterloopleindiarkt staan die van de gemeente keurige
iren kregen om daar hun spullen in op te slaan. De straatjes
saraan ze nu plegen te staan om hun waren aan te prijzen, geven
m deze Amsterdamse rommelmarkt meer het aanzien van een
aderie dan van een gezellige vlooienmarkt, zo kan je er algemeen
ren. Een vlooienmarkt moet per definitie rommelig zijn. Een nette
f arkt valt toch in een heel andere categorie? Daar is geen plaats meer
Flor avontuur al wil de reclameslogan nog steeds beweren dat je
■den er een daalder waard is.
■Voor veel van de vlooienmarkten geldt dat trouwens ook allang niet
[■eer. Sinds het massatoerisme heeft ontdekt dat je op Portobello
Wfoad in Londen zo’n aardig stukje antiek kan kopen, dat je in Parijs
abij de Porte de la Villette zo’n charmante Lodewijk de Zoveelste-
eubelstuk kan verwerven, is de lol er eigenlijk wel vanaf.
A
L -c
De ware volkszi
s
Fotograaf Feddo van Gogh maakte deze foto van de Waterloopleinmarkt toen deze nog op de orginele plaats werd gehouden, in de schaduw dus van de Mozes en Aaronkerk
lovenstaé'
hr
I
veen
De schrijver, een blonde Span
jaard met een Asterix-snor, garan
deert de echtheid van zijn werk.
Op zijn tafeltje ligt zijn nationaal
Natuurlijk zijn er op de Rastro
minder intellectueel begaafde fi-
ze, azuurblauw of grasgroen door
het leven gaan.
Madrid kent geen Place du Ter-
tre, maar de Calle de San Cayeta
no, waar kunstschilders en ama
teurs hun werken aan de man
brengen. De grens tussen de zon-
dagsschilders en de professionele
kunstenaars is haarscherp: de
amateurs zijn van zo’n groot kali
ber dat je denkt dat je het zelf nog
beter zou kunnen. Wat dat betreft
laten de verkopers een gisse klant
in zijn eer. De beroepskunstenaars
brengen de emotie in hun werken
door de eenvoud van het materi
aal. De straatgezichten, eenvou
digweg geschilderd met een palet
mes in zwart en wit, zijn „tipico”
en pakkend door hun simpelheid.
Naast de rommeltentjes zijn er
nog heuse antiekstalletjes en zelfs
deftige antiekwinkels, waar je je
als man niet zonder stropdas in
moet wagen. Antieke schilderijen
van beroemde meesters zijn geen
zeldzaamheid, maar afgezien van
de kunst van het afdingen, is ken
nis van zaken wel een minimumve
reiste. Met een beetje geluk kun je
er een gravure van Amsterdam uit
1578 bemachtigen; tenslotte wis
ten de Spanjaarden uit die tijd de
weg in de Lage Landen. Heel ka
rakteristiek zijn de „Braceros”,
diepe koperen schalen in lage hou
ten tafeltjes. In tal van dorpen
worden deze braceros in de winter
met houtskool gevuld. De Span
jaarden verwarmen er dan hun
voeten mee.
Het meest intellectuele pleintje
van de Rastro ligt achter de Ribera
de Curtidores en heet Plaza del
Campillo del Nuevo Mundo, het
„Veldje van de Nieuwe Wereld”.
Grootste moot is de tweedehands-
tijdschriftenhandel, waar stripver-
zamelaars hun hart kunnen opha
len aan de eerste uitgaven van
Flash Gordon. Oude edities van
Suske en Wiske zijn er volslagen
onbekend, evenals bij de handela
ren in tweedehands-langspeelpla-
ten de Zangeres zonder Naam.
Tussen de muntverzamelaars of
vergaarders van medailles steekt
„Capitan Walter” met kop en
schouders boven iedereen uit. De
ze Duitser, al meer dan 25 jaar
in Spanje, is de glimlachende
vertegenwoordiger van alle histo
risch menselijke ellende: hij ver
koopt nazi-insignes en aanverwan
te produkten: nostalgische souve-
1
ind je op de
looienmarkt
nirs uit het Derde Rijk en uit het
tijdperk van de Spaanse dictatuur.
Eén ding is waarschijnlijk ver
dwenen als de Rastro morgen nog
bestaat. „El Organillo”, het Madri-
leense straatorgeltje, dat vroeger
met zijn kristalheldere klanken de
straten van Madrid deed twinke
len. Orgeltjes zijn er nog genoeg,
maar de 'orgeltjesstemmer, de enig
overgebleven Madrileen in de we
reld die het nog kan, is ziek. Zijn
handen willen niet meer. Zijn laat
ste daad was het stemmen van een
orgeltje voor de grammofoonpla
tenmaatschappij, die zijn zuivere
werk heeft vereeuwigd. Omdat
niemand een vals orgeltje wil ko
pen, blijven ze maar in de winkelt
jes op de Plaza del General Vara
del Rey staan. Stoffig, met in hun
buik een sprankelende „Chotis”,
die bijna niemand zal horen.
Madrid.Madridklonk
vroeger de Chotis door de straten,
die er uitzagen als gekleurde hui
zenrijen met knipogende ramen.
Het oude Madrileense straatleven
kun je nog steeds binnen de ka-
sfeer, de schilderachtige ambiance
van loven en bieden trekt boer en
burger en allen met de vage hoop in
het achterhoofd plotseling op een
goudbron te kunnen stuiten. Want
hoe vaak gaat niet het gerucht dat
een onaanzienlijk schilderijtje, op
de markt gekocht, thuis na het
schoonmaken plotseling gesigneerd
blijkt te zijn met de naam van een
grote meester?
Om al die speurders naar goud ter
wille te zijn lanceert uitgeverij Kos
mos in Amsterdam in samenwer
king met Meulenhoff International
een internationaal handwerk, kort
weg „Vlooienmarkten in Europa"
getiteld, dat een staalkaart van rom
melmarkten biedt. Al die toeristen
die naar Parijs, Rome of Madrid
Oude, soms antieke horloges en nieuwe,
soms gestolen klokjes behoren tot de
attractiviteiten op de Rastro in Madrid
Fray Ceferino Gonzalez waan je je
op de Vogeltjesmarkt van Antwer
pen. Er zijn allerlei soorten flui
ters, waaronder ook echte Tjaf-
fers, met 20 dagen garantie als je
het ringetje maar niet van zijn
poot haalt. Bij aankoop wel goed
opletten of het ringetje goed vast
zit, want anders vliegt de garantie
vanzelf weg. Urenlang redeneren
over een vogeltje in een doosje of
een bibberhondje met gratis foto’s
van de ouders als waarmerk van
een zorgvuldig uitgekweekte stam
boom. Kuikentjes of jonge eendjes
kopen, die vreemd genoeg wildro
De Rastro is de bonte volkeren
bond van Madrid, een soort
Spaanse Verenigde Naties, waar
Spanjaarden, zigeuners, Arabie
ren, joden, hindoes, Vietnamezen,
negers, Chinezen *en Europeanen
gemoedelijk en broederlijk met el
kaar omgaan. Zoals de Spanjaar
den met gepaste trots zeggen:
„Tweehonderd jaar geleden heb
ben de christenen en de moren,
guren, die misschien daardoor
minder serieus overkomen. Erg
populair zijn de handelaars in le
vende materialen. In de Calle de
heilig-hartbeeldén die de huiselij
ke haard moeten beschermen.
Piepschuimen zweefvliegtuigen
voor de kinderen, oorlogsonder
scheidingen uit vervlogen jaren
voor grootvaders, tweedehands
kleren voor tieners en Chinese eet
stokjes voor wie niet met het wes
terse eetgerei kan omgaan. Kor
tom: de vlooienmarkt biedt zowel
deftig antiek met garantiecertifi-
caten als de prul der prullen uit
grootmoeders tijd.
mermuren halen door de primitie
ve schilderingen op glas. Typisch
Madrileense volkskunst, die op
gang is gebracht door een geëmi
greerde, inmiddels overleden,
Duitse dame. De schilderijtjes zijn
uniek door hun fleurige kleuren en
door de primitieve stijl waardoor
de gezichten van de mensjes heel
dichtbij lijken. Vooral kinderen
worden door deze werkjes aange
trokken. Natuurlijk is er onder de
ze kunst een hoop kitsch. Alle le
lijk kijkende of moederlijk aan
doende Madonna’s zijn ongeniet
baar. De stadstafereeltjes en de
afgebeelde spelende kindertjes
zijn aandoénlijk.
De Rastro is een kleurig avon
tuur, dat verlevendigd wordt door
loven, bieden en afdingen op een
menselijke manier, waarbij het
winnen van de vriendschap van de
ander voorop staat. De warme
vriendschap van een ééndagsvlieg.
Dat het vangen van deze vriend
schap een kunst op zich is, hoeft
geen betoog. Het is juist de herin
nering aan die ééndagsvlieg, die
het souvenir van de Rastro zo
waardevol maakt.
Een van de nieuwe autoriteiten
op literair gebied, die slechts een
klein tafeltje op de Rastro heeft, is
Francisco Remigio Sacristan. Hij
verkoopt „De taxi van het eeuwig
leven”, zijn laatste werk en tevens
zijn eerste boek, waar hij zeven
jaar over heeft gedaan. H^t boekje
van honderd peseta’s zit vol ker
nachtige waarheden. In de inlei
ding schrijft de auteur ook heel
terecht: „Een gedachte is geen
stokslag, een woord is ook geen
schot.”
Iedereen kan, na overleg met de
buurt, in de straten van de Rastro
iets te koop aanbieden. Voor waar
de is wel dat het materiaal niet
aanstootgevend moet worden ver
pakt. Vieze troepjes op tafeltjes
uitstallen is er niet bij; wel mag de
verkoper dergelijke dingetjes in
kleurige doosjes aanbieden en de
adspirant-koper vertrouwelijk de
inhoud laten zien. Arabieren zijn
hier meesters in, evenals in de ver
koop van kameelleren poefs.
identiteitsbewijs te kijk: de foto op
het identiteitsbewijs lijkt op hem,
dus het is gewoon waar. Hij verte
genwoordigt een brok hedendaag
se Spaanse logica. Dat de lezers
van zijn boekje de indruk hebben
dat het heelal een lokaal is waar
uitsluitend nihilisme bedreven
wordt, ligt aan het feit althans
volgens de auteur dat men de
diepere betekenis van „De taxi van
het eeuwige leven” niet begrepen
heeft.
gaan, kunnen nu weten waar ze ech
te Franse rommel, authentieke Itali
aanse luizen of originele Spaanse
afvaltroep kunnen vinden. Ieder
land in dit werelddeel blijkt steeds
over een flink aantal vlooienmark
ten te beschikken, die tot op heden
nog niet zo uitvoerig gecatalogiseerd
zijn. Behalve een uitvoerig exposé
over de markten in de betrokken
grote steden, geeft dit boek ook uit
voerige informatie over de plaats
waar en hoe laat de markt wordt
gehouden, wat er zoal wordt aange
boden en hoe de sfeer er is. Dat alles
verlucht met handige kaartjes en
veel kleurenfoto’s die misschien be
ter dan veel woorden de sfeer weer
geven.
Het aardige van vlooienmarkten
is, althans zo komt dat over na het
lezen van de diverse hoofdstukken
in dit boek,'dat er, ook al schrijft de
uniformering en de nivellering
voort, toch van een eigen en speci-
fiek-nationaal karakter kan worden
gesproken. Zo er al sprake is van
een volksziel, dan komt die op de
vlooienmarkt nog het best tot uiting.
Het snuffelen naar iets goedkoops,
het sjachren om wat van de prijs af
te krijgen en de spulletjes die op een
bepaald moment sterk in trek zijn,
dat kan per land flink verschillen.
Bovendien hebben veel marktkoop
lieden gemerkt dat de toeristen ook
nog op iets anders uit zijn, namelijk
de authentieke souvenirs. Wie in het
buitenland een vlooienmarkt heeft
bezocht, kan weten dat dat juist de
laatste plaats is waar nog leuke
volkskunst voorhanden is. Niet om
dat de industrie ter plaatse plotse
ling het roer heeft omgegooid, maar
omdat veel spulletjes op een vlooien
markt nu eenmaal wat ouder zijn en
dus dateren uit een tijd toen origina
liteit en degelijkheid een heel andere
waarde bezaten dan thans het geval
is.
Vlooienmarkten in Europa is een uitga-
ve van Kosmos-Amsterdam en Antwer
pen in samenwerking met Meulenhoff
International - Amsterdam. De prijs be
draagt 39 gulden
dieven en politieagenten, echte en
valse profeten een wapenstilstand
gesloten
Deze wapenstilstand wordt nog
steeds gecontroleerd door een vro
lijk stel Madrileense politieagen
ten, dat. iedere kraamhouder een
symbolische boete geeft van 25 pe
seta’s voor de door zijn stalletje in
beslaggenomen ruimte. Geen ver
koper op de Rastro zal erover den
ken de blauwe petten van de
Spaanse Verenigde Naties te be
driegen of tegen te spreken.
De vlooienmarkt speelt zich da
gelijks af op de ouderwetse Ave
nue Ribera de Curtidores en de
zijstraten daarvan. De topdag is
zondag, waar zich vanaf een uur of
elf een ware mensenzee tussen een
warwinkel vanstalletjes en
kraampjes perst. Er is van alles te
koop: van ouderwetse sleutels tot
gloednieuw gestolen horloges, van
antieke pistolen tot „moderne”
a m Maar iedere markt maakt haar
."'Bl b en downs mee en het is best
organiseer- Ogeiijk dat je op Portobello Road
die wat stille zaterdagmorgen net
si aardig prentje in een vreselijk
uke lijst kan krijgen en dat je in
arijs precies dat klokje vindt dat je
i ’onderdelen biedt waarna je al zo
idina M 0 op zoe*t bent- h°eft maar net
y u eer een verarmde graaf te zijn
kt J iweest d'e de kelders van zijn bui-
te steller a heeff ]aten leeghalen voor een
rijpstuiver of het aanbod is plotse-
noodzake “e weer goed
wenst zag Het woord massatoerisme is hier
voornade wallen en niet ten onrechte want
der van dlet begrip vlooienmarkt staat hoog
1 IJmuide ‘geschaald in de recreatieve sector.
‘ij elk bezoek aan een grote stad
oort toch wel een uitstapje naar
ie S D Al eze markt die je oog in oog brengt
iet de meest authentieke autochto
on Want dat is een van de leukste
uiten aan de vlooienmarkten: ze
sbben ook op de eigen „landslui”
-en grote aantrekkingskracht. De
indieck, Ak
in heeft laten leeghalen voor een
