Van de Merwe
moet zwijgen
over STEMRA
Orlando Kwartet mist
ruimte tot ontplooiing
m
toonaanqever
Concertagenda voor 9
jazz, rock en show
NU
West Nederland krijgt U
de rente die U toekomt!
Bij de
spaarbank
Informatieve boek wint
terrein op fictionboek
riutAfpQQfbank
een bank van deze tijd
Het dier knap gekarakteriseerd
evolutiebeelden van Schepp
JOHANNES
IHli
5.”
T
INVENTIVITEIT EN FRISSE IDEEËN BIJ EX-ZANGER GENESIS
Te weinig gelegenheid om te repeteren
Expositie in De Waag laat geïsoleerde religieuze thematiek
zien
Dat betekent: méér rente op Uw geld.
De Nutsspaarbank West Nederland heeft voor al haar rekeningen
een unieke renteberekening: de rente gaat in op de dag na storting
en eindigt op de dag voor opname.
De Nutsspaarbank West Nederland gebruikt dus
niet de veel toegepaste half-maandelijkse
methode, waarbij U in het ongunstigste geval
over iedere opname of storting bijna een
halve maand rente mist.
-,w M—
i uue/t nodoriond
20
KUNST
DECEMBER
19 7 8
VRIJDAG
1551
onika 'si
'es f 12
en
f3.95
95
Tuk
sitting
aten
zen.
nn
f 14,90;
ttebar,
baar en
Ibaar
:ken
e eet*
21
riem
ag
JOHAN VAN KEMPEN
JOHANNES SCHEPP
onaal
prijs.
AMSTERDAM. Later op de avond,
was er gisteren een feestje in de Spiegel
zaal van het Amsterdams Concertgebouw.
Het Orlando Kwartet werd hier in de
bloemetjes gezet en warm toegesproken
door Eric Jurgens, die namens de NOS
verklaarde dat het een eer was voor de
omroep, schutspatroon te mogen zijn voor
deze strijkersgroep.
Aanleiding was een interview in het
Vrije Volk waarin de schrijver, die
onlangs uit het Stemra-bestuur moest
verdwijnen, zichzelf had beschreven
als „het enige niet-corrupte bestuurs
lid”. De stichting voelde zich door
deze aantijging in eer en goede naam
aangetast.
Gabriel zelf bezon zich op wat hem te
doen stond, haalde een goeddeels Ameri
kaanse band bijeen en zette zijn nieuwe
composities op een tweetal ongetitelde al
bums. De muziek die hij na het afscheid
van Genesis voortbracht, had weliswaar
een zelfde symfonisch kader, maar had om
verschillende redenen toch iets bijzonders
die het onderscheidde van alle mogelijke
soortgenoten.
Kort geleden was Gabriel de ster in een
live uitgezonden festival van het Westduit-
se tv-programma Rockpalast, een ook in
ons land (dankzij de kabel-tv) steeds dich
ter bekeken programma. Peter toonde zich
een innemende persoonlijkheid, een voor
treffelijk acteur en uitvoerder van zijn
eigen, van een scherpe observatiezin getui
gende teksten en een gastheer aan wiens
verregaande gastvrijheid je maar moeilijk
kan ontsnappen. Donderdagavond, na het
enige concert dat Gabriel in ons land en
wel in de Amsterdamse Edenhal gaf,
moesten deze conclusies nog verder wor
den aangescherpt.
ten bovendien niet af zoals in Genesis
gebeurde.
Neem nu alleen het begin van de show.
Opeens zit ie daar in het volle licht achter
de toetsen, terwijl je hem in het beste geval
voor een technicus had gehouden. Het
licht gaat ook niet uit, de spot niet aan.
Gabriel steekt van wal, hangt een scheme-
rig-ludiek betoog op over zijn grote mees
ter en inspirator, die vanavond de moeite
heeft genomen om bij het concert aanwe
zig te zijn en introduceert dan drie tellen
later een buitenmodel teddybeer als zoda
nig. Niet alleen rekent Gabriel op deze
wijze af met de semi-religieuze poespas die
vele artiesten vandaag de dag te kennen
geven, maar hij maakt zichzelf net zo goed
het mikpunt van schalkse spot door zijn
relatie met goeroe teddy te illustreren aan
de hand van een vertederend kinderliedje.
„Me and my Teddy bear, we got no Hair,
but we don’t care”.
Ik vind hét getuigen van grote klasse en
zin voor avontuur. Bij tijd en wijle ervaar
je bij Gabriel practisch dezelfde theatrale
vaardigheden als bij Kevin Coyne, al is
diens podium act grimmiger en minder
onstuimig en humoristisch. Gabriel heeft
bovendien een uitgesproken zucht naar
avontuur. Niets is hem te gek Je zou hem
Veel van zijn muziek vertoont een zekere
verwantschap met die van Bowie, laten
een zelfde balans horen tussen synthesi
zers en scherpe, bijtende tonen zoals de
gitaar van McGinness of de stick van Le
vin die kan produceren. Voeg daarbij de
balans, de hechtheid van het geheel en een
groot gevoel voor muzikaliteit en je hebt
een van de beste concerten die dit jaar
hebben plaatsgehad. Een lust voor oor en- -
oog, want de belichting is bij dat al ook hog.l
eens af.
•ü- Een voorbeeld van Gabriels zin voort
avontuur; hij zet het publiek in het zonne
tje en maakt aldus contact.
(Foto Lex van Rossenf;.
betreffende strijkers kon optekenen, is het
een groot probleem om in de huidige om
standigheden tot het gewenste aantal repe
tities te komen. Aannemende dat de eerder
geciteerde uitspraken van mr. Jurgens
ernstig zijn gemeend, dan heeft de NOS
haast wel de verplichting om via financiële
steun een werkklimaat te scheppen waarin
dit kwartet zijn grote mogelijkheden opti
maal kan gaan exploiteren.
Want hoe overtuigend dit Amsterdamse
feestconcert van het Orlando Kwartet ook
heeft geklonken en hoe intens-muzikaal
zowel Brahms’ opus 51 nr. 2 als het kwar
tet van Ravel ook zijn voorgedragen, om
van de buitengewoon aangenaam verras
sende Haydn-toegift uit diens opus 54 nr. 2
nog maar niet te spreken; het is voor mij
zéker, dat er nog niet uitkomt wat er in zit.
Daarom was de achtergrondinformatie in
dit geval zo waardevol.
Wanneer de leden van het Orlando
Kwartet de gelegenheid krijgen om - de
handen geheel vrij voor dit doel - hun
samenspel nog verder te perfectioneren,
hoeft het niet bij de aanmoediging van een
prijstoekenning te blijven, maar wordt al
les wat nu al grote kwaliteit heeft maar een
nog grotere belofte inhoudt, pas volledig
werkelijkheid. Dan wordt het Orlando”
zelfs zonder enige twijfel internationaal
topniveau.
Het samenspel verloopt nu al moeite
loos, de artistieke voordracht is het pro-
dukt van duidelijke onderlinge overeen
stemming en de goed gemengde klank is
delicaat en innemend. Bij frequentere sa
menwerking zou de somtijdse overheer
sing van de primarius en de overbeschei-
denheid van de cellist tot een totaal dyna
misch evenwicht met de middenstemmen
kunnen leiden, de interpretaties nog ver
diept en het instrumentaal-technisch ver
loop nog briljanter kunnen worden.
Een op dit concert opgedane zekerheid
die mijns inziens de NOS tot verdere stap
pen verplicht dan het organiseren van dit,
overigens zeer geslaagde, muzikale feestje.
p
'S
»s
J
lood (live)
Bt.
itest hits
times a
po
Tussen 1975 en het eerste halfjaar van
1978 is het marktaandeel van fictionboe-
ken teruggelopen van 66 percent naar 56
percent en de non-fictionboeken stegen op
de markt van 34 percent naar 44 percent.
In de algémene bibliotheken wordt echter
meer en meer uitgeleend op het gebied van
fiction In 1976, toen in de boekwinkels 325
duizend exemplaren minder aan romans,
detectives en andere fictionboeken wer
den verkocht dan in het jaar daarvoor,
leenden de bibliotheken 12 miljoen van dit
soort boeken méér uit.
De CCPNB gaat, toch een beetje be
zorgd om deze ontwikkeling, extra actie
voeren voor het leesboek Het nieuwste
Boek van de Maand, „Je weet niet wat je
leest”, dat vanaf 7 december een maand
lang verkrijgbaar is voor 18,50 gulden, is
hiervan een voorbeeld.
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Nederlanders zijn de
afgelopen drie jaar tien percent meer in
formatieve boeken gaan kopen. Volgens
de Stichting Speurwerk Betreffende het
Boek van de Commissie Collectieve Pro
paganda voor het Nederlandse Boek
(CCPNB) gaat deze verandering in het
koopgedrag ten koste van het fictionboek.
in casu het literaire boek.
AMSTERDAM (ANP). De tekst
schrijver Jaap van de Merwe mag het
bestuur van de auteursrechtenstich
ting STEMRA niet meer in woord
en/of geschrift van corruptie be
schuldigen. Dit heeft de president
van de rechtbank in Amsterdam, mr.
W. J. Borgerhoff Mulder, donderdag
bepaald naar aanleiding van een kort
geding dat de stichting STEMRA te
gen Van de Merwe had aangespan
nen.
)-21 00 uur
Ing
4
Hoewel Gabriel zich makkelijk behelpen
kan met een Edenhal die dankzij een ver
plaatsbaar podium tot tweederde van de
grootte was teruggebracht en daarentegen
zijn vroegere kornuiten niet vreemd meer
opkijken als Genesis in ons land zo’n tien
duizend bezoekers per concert treft, is de
toekomst aan Peter. Niet alleen beschikt
hij over een band die over veel meer per
soonlijkheid beschikt dan de met huur-
krachten uitgeruste Genesis, maar gitarist
Sid McGinness, bassist Tony Levin, drum
mer Jerry Marotta, toetsenman Larry Fast
en saxofonist-organist Timmy Capello
remmen Gabriel in zijn gedurfde activitei-
Wat is namelijk het geval: de NOS vaar
digde het Orlando Kwartet - waarvan drie
van de vier leden in de radio-orkesten
zitten - af, om ons land te vertegenwoordi
gen op het internationale concours voor
kwartetspel, in Helsinki, van de Europese
Radio Unie. Met concurrenten uit acht
landen, waarbij de Russen de gevaarlijk
ste mededingers waren, werd door het
Orlando Kwartet de eerste plaats bereikt.
Anderhalve maand na de prijsuitreiking
kreeg dan nu de viering van dit heuglijke
feit zijn beslag. Uiteraard na een recital
door dit internationaal in de publiciteit
komende kwartet in de Kleine Zaal.
Al bestaat het Orlando Kwartet nog
maar tweëeeneenhalf jaar; op de Neder
landse podia is het al geen onbekend en
semble meer. Bovendien was dit voortva
rende strijkers vier tal al eerder in het
nieuws, doordat slechts luttele maanden
na het ontstaan van de formatie, in 1976,
een Italiaans concours werd gewonnen
Nu is het merkwaardige van dit „Neder
landse” kwartet, dat de leden ervan vier
buitenlandse nationaliteiten vertegen
woordigen. De primarius, Istvan Parkanyi
is een Hongaar, de tweede violist Heinz
Oberdorfer een Duitser, de altist Ferdi
nand Erblich een Oostenrijker en de cellist
Stefan Metz een Roemeen. De voor hun
kwartet gekozen naam was een eerbetoon
aan de lage landen waar de meeste van
deze musici hun toevlucht zochten en een
tweede huis vonden. Orlando is namelijk
de voornaam van de zestiende-eeuwse
(Zuid-)Nederlandse componist Lassus. Of
tewel voluit; Orlando di Lasso.
De altist van de vier Orlando’s is werk
zaam in Keulen. En naar uw recensent
tijdens de receptie uit de monden van de
Schepp, die in 1938 in Aken werd gebo
ren en de Tweede Wereldoorlog dus nau
welijks bewust heeft meegemaakt, neemt
volgens zijn eigen zeggen met zijn religieu
ze thematiek een geïsoleerde plaats in de
Duitse kunstwereld in. Er wordt inder
daad thans weinig aandacht aan dit onder
werp besteed, maar waarschijnlijk ligt dat
ook aan het feit dat de religie als zodanig
voor de meeste kunstenaars allang geen
voedingsbodem meer is.
De Duitse avant garde zoals die zich de
laatste drie a vier jaar manifesteert, is in
zekere zin wel realistisch of, zo men wil
figuratief georiënteerd, maar ze ontwik
kelt zich veel meer in een expressionisti
sche richting (Baselitz bijvoorbeeld) of in
de zogenoemde nieuw-realistische richting
(het D-Realismus waarvan Klaus Vogelge-
sang, Wolfgang Petrick en Peter Nagel
vertegenwoordigers zijn).
Komen we op het punt van een vergelijk
qua maatschappelijk engagement dan is
een overeenkomst met Peter Nagel vrij
duidelijk. Vooralsnog staat Schepp echter
op losse voet met deze moderne stromin
gen en zoekt hij een eigen beeldtaal.
Ook de oriëntatie die Johannes Schepp
in de kunsthistorie heeft gemaakt, sluit al
nauwelijks aan bij wat thans de voorkeur
heeft. We moeten de sleutel tot zijn werk
zoeken in de historische invloeden die
Schepp heeft ondergaan en die hij zelf
vaak duidelijk citeert in zijn bladen. Zijn
verwijzingen naar renaissancistische mo-
La Chiffonie, een toonaangevende
Franse groep die het tot haar taak rekent
om traditionele Franse muziek in leven te
houden, verzorgt zaterdagmiddag een op
treden in het literair café Het Melkwoud
aan de Zijlstraat 63 te Haarlem. Het con
cert duurt van 15 tot 18 uur. La Chiffonie
stelt zich in de praktijk niet te puristisch
op.
haast de Jules Verne van het concertpodi
um kunnen noemen. Zo- gaat hij na de
kinderlijke introductie op zoek naar zijn
begeleiders, die gekleed als science fiction-
achti^e mannetjes en uitgerust met sterke
lampen vanuit de dan donkere zaal op het
podium afkomen. Een sfeervolle stunt. Zo
schuwt Gabriel het monotone en haast
„minimale” geluid niet in het dramatisch
gebrachte Exposure.
Nog opvallender krijgt zijn lef gestalte in
de weergave van een nog niet voltooide
compositie; door Peter „de nieuwe met het
korte eind” genoemd. Welke andere groep
durft zoiets binnen het rockkader? Zappa?
De vroegere Soft Machine? Wellicht, maar
dat zijn dan wel musici die wortelen in de
improvisatie en de jazz. Maar ook als Ga
briel c.s. zich beperken tot het bekende
repertoire, dan blijft het genieten van in
ventiviteit en frisse ideeën.
tieven, uitgebeeld door de Noordeuropese
meesters als Dürer en Holbein laten zien
dat Schepp na zijn passie-cyclus aan zijn
realistische stijl een degelijke onderbouw
heeft willen geven. Van Dürer heeft
Schepp de opvatting overgenomen dat de
mens voortdurend centraal moet worden
gezet, echter wel geplaatst tegenover een
altijd aanwezig Godsbesef. Van daar is het
nog maar een kleine stap naar het aange
ven van de evolutie, hetgeen ook door
Schepp wordt gedaan. Hij plaatst de mens
in zijn evolutie, in veel gevallen ook in zijn
relatie tot de natuur met als haar voor
naamste vertegenwoordiger het dier.
Zijn de etsen uit de passiecyclus nog op
te vatten als zinnebeelden waarin geweld
en eenzaamheid, dood en leven een over
wegende rol spelen, in de op de evolutie
geïnspireerde bladen is de thematiek uni
verseler, tijdlozer uitgebeeld. Johannes
Schepp hanteert in deze etsen en ook in de
tekeningen (in gemengde techniek) een
realisme dat verder reikt dan het weerge
ven van de oppervlakte van de dingen. De
dierkoppen en figuurportretten worden
transparant tegen elkaar gezet, ze vloeien
in elkaar over en vormen als zodanig weer
nieuwe expressies.
Dit in elkaar schuiven van de vormen op
verschillende niveaus bereikt soms een
grote spanningskracht. Schepp is in staat
een psychologische verklaring aan het
dierlijke karakter te geven dat zich vaak
goed laat rijmen met de menselijke mas-
Perspective, Humdrum, D.I.Y., Waiting”
for the big One (waarin Gabriel dankzij- -
een zender-microfoon van achter uit da?,
zaal zong) en Mother of Violence zijn de~
hoogtepunten in dit concert, waarin ook -
het voorprogramma The Shirts erkenning^
heeft weten af te dwingen.
JOHN OOMKES~
kers waarachter hij een bepaalde inhoud
laat opdoemen.
Ook als dat laatste niet gebeurt en de
mens zelfs in een tekening of ets afwezig is,
is het opvallend hoe Johannes Schepp tot
een karaktertekening van zijn dieren weet
te komen. Hij beeldt graag agressieve roof
dieren uit die in ieder vezeltje van hun
huid (en vacht) van gespannenheid op hun
prooi getuigen. Panters, vogels, honden
laten zien dat Schepp ze intens moet heb
ben bestudeerd om hun karakteristieke
trekken zo overtuigend neer te zetten. Ook
in een ander opzicht heeft Schepp de re
naissance bestudeerd. Dat ligt voorname
lijk op het ambachtelijke vlak: hij drukt
zelf om het proces van het begin tot het
einde te kunnen beïnvloeden. Zo ontstaan
er allerlei bladen waarin zowel geëtst al^
getekend wordt en sommige hebben zelfs*
een collage-achtig effect. Schepp weet ie-
dere keer de verschillende technieken op-
harmonische wijze bijeen te brengen^
daarmee een bewijs gevend dat hij het val£'
verstaat.
(De expositie, die onder auspiciën staat
van Kunst Zij Ons Doel, duurt tot en meL.
zaterdag 16 december en is op dinsdag tot
en met zondag van 14-17 uur toegankelijk.
De opening zal zaterdagmiddag om 15 uur
worden verricht door Minne de Vries).
CEES STRAUS'
HAARLEM Twee jaar geleden
bracht de Duitse kunstenaar Johannes
Schepp, die tot dan toe in een abstract-
kubistische stijl met Picasso- en Léger-
invloeden had geschilderd, een bezoek
aan het voormalige concentratiekamp
Bergen Belsen. De emoties die hij daar
onderging, waren zo hevig dat hij ze na
thuiskomst direct in beelden moest ver
werken. Zijn abstracte stijl van schilde
ren bleek hem echter niet meer van dienst
te zijn, de enige manier van werken moest
een figuratief-beeldende taal worden. Dat
heeft geleid tot een cyclus van een groot
aantal etsen die hij Die Passion noemde
en waarin een Christusfiguur op zijn lij
densweg door de moderne wereld alle
sporen van geweld ondergaat. Vanaf dat
moment heeft Johannes Schepp steeds in
een realistische trant gewerkt waarvan de
neerslag vanaf komende zaterdag in ge
bouw De Waag (Spaame hoek Damstraat
in Haarlem) is te zien.
Deze blanco opstelling zal bij de lezers»
naar de CCPNB hoopt, de wens doerj
groeien om de boeken van auteurs die zij
zo leerden kennen ook te kopen.
De CCPNB zal in 1979 ook met andere,
activiteiten het fictionboek ondersteunen.
In vijf opinieweekbladen wordt aandacht»
besteed aan prozadebuten, poëziebundels:
en essays, die doorgaans slechts een kleine'
oplage bereiken. Boekhandelaren zullen
met een vignet herkenbaar zijn als zij dit»
soort „boeken van de bovenste plank” o
voorradig hebben.
Dit dikke, mooi gebonden „leesboek" is';
volgens de samenstellers Jojanneke Claas
sen. Louis Ferron en Max van Rooy eer£
min of meer complete doorsneebloemle--
zing van wat de Nederlander leest. Uit/
ruim 100 Nederlandstalige uitgaven, die in
de boekhandel verkrijgbaar zijn, hebben.,
zij teksten gehaald die representatief zijrr;
voor een genre van de literatuur of de-,
lectuur. Het is de bedoeling dat de lezer';
„lekker verdwaalt” tussen geweld, sex<
liefde, tragiek, bezinning, geluk en onge'
luk zonder te beseffen wie de auteur vair-
het fragment is. De schrijvers staan niet-
vermeld bij de fragmenten, maar kunnerr
na enig speuren worden teruggevonden-
achter in het boek.
I*
W f’Z'-’l 11 nn,
■A De drie samenstellers van het nieuwe Boek van de Maand bekijken het eerste
exemplaar. Van links naar rechts Max van Rooy, Jojanneke Claassen en Louis Ferron.
Peter Gabriel als de Jules
Verne van ’t concertpodium
AMSTERDAM. Toen zanger Peter Gabriel drie jaar geleden de Engelse symfoni
sche rockgroep Genesis verliet, was dat een beslissing waar maar weinigen vrede mee
konden hebben. Aan het eind van het jaar 1978 kijken we er wat meer genuanceerd
tegen aan en zijn we zelfs geneigd zijn daad als wijs te beschouwen. Genesis paste zich
zelf soepeltjes aan bij het vertrek van haar geliefde, extravagant geklede voorzanger aan
en werd immens populair.
■f-r «5
-1 P-
V
