UI
1?
DR. BLOK: NAMEN-EXPERT BI J VN
Nieuwe
Chinese
namen
Orde in de chaos
A
i
Streven naar één spelling:
van alle wereld-namen
a
door Hans Rom bouts
ADVIES AAN MINISTER:
„Veldwerk”
Niet eenvoudig
Boeiend bestaan
Verheugd
X «3*
rs*
ie»*'
ro.entt*
Overgangstijd
a
a
b
c
a
ph tjh
P
r
ek-
Ml
1
over
ek
n
liet
crediet
ïek
Bill-7
lan
huis
plan.
il^r
WB
EJII
ili^
K®
ill®
rni®
%<.\v
r®
aw
M®
WIK
'W
F:
d
e
e
z
th
w
z
w
k
kl
k
g
g
g
f
w
I®
15
b
b tsh
d
d
s
p
q
r
m
o
n
r
o
ni
n
q
n
o
m
China op weg naar
romeins schrift
(nose)
IIBHubei
SX-Shanxi
HEB— Hebei
HEN Henan
JL—Jilin
ZJ —Zhejiang
r
Een pagina uit het nieuwe officiële aardrijkskundige namenboekje van China.
Dr Ds Bok bij de gtoednieuate hoert ran CMne ia de Pia^a-apethag
HD5,
GXGuangxi
GZGuizhou
BJBeijing
FJFujian
GDGuangdong
GSGansu
JSJiangsu
JX Jiangxi
HLHeilongjiang
HN Hunan
LNLiaoning
NMNei Mongol
NX—Ningxia
QHQinghai
SCSichuan
SDShandong
SHShanghai
SNShaanxi
XJXinjiang
XZXizang
YNYunnan
TJTianjin
TWTaiwan
eeftijd
het
HD 4
En deze wonderbare naamsverandering
op grote schaal is nog maar het begin van
het communicatief openbreken van China
naar de buitenwereld. Het uiteindelijke
doel is de hele Chinese taal in het romein-
schrift volgens het Pinyin-systeem
over te brengen. Een geweldig karwei van
de lange adem. Men moet weten, dat China
40.000 tekens of karakters heeft, die dan
»eer diverse en de meest uiteenlopende
betekenissen hebben. Bovendien speelt
dan ook nog de toonhoogte van de uit
spraak een grote rol. In het Pinyin-systeem
worden die toonhoogtes door tekentjes
aangegeven.
Dr D Blok
nationaal werkt het overigens verade
mend, want het gebeurt nog steeds, dat
men elkaar via de lettertekens wel kan
schrijven, maar vaak niet kan verstaan,
aangezien de dialecten zoveel uiteenlopen.
Er wordt nu ook op verschillende plaatsen
druk geëxperimenteerd met het onderwijs
in de Pinyin-spelling, dus niet alleen wat
de namen betreft. Als China eenmaal hele
maal is overgegaan op het Pinyin-schrift
ligt het land taalkundig in ieder geval
geheel open. Voorlopig echter zie de
laatste muurkranten over de bende van
vier/vijf communiceert men nag in de
„karakter spelling’
Het eiste een veroordeling van de Turkse
veroveraars. Er werd een diplomatieke
oplossing gevonden. Zonder Cyprus of
Turkije te noemen werd een voorstel aan
genomen dat, als een legaal politiek gezag
de benaming heeft verzorgd, die namen
dan niet door derden mogen worden ver
anderd. Waarbij men dan natuurlijk uit
gaat van de politieke stellingname van de
VN. Dat ziet men ook bij China. De Volks
republiek heeft de namen van Taiwan (het
zg. nationalistisch China) in de Pinyin-
lijsten opgenomen. De volksrepubliek be
schouwt Taiwan met de hoofdstad Taibei
(was Taipeh) als een deel van haar territo
rium. De VN erkennen maar één China en
dat is de volksrepubliek.
Moeilijkheden duiken natuurlijk bij de
„namencommissie” ook op als landen el
kaar een stuk gebied betwisten. Zo ont
stond er bijna een handgemeen, toen de
namen in de zogeheten Papegaaienbek
aan de orde kwamen dat was in 1972.
Cambodja wilde zijn namen erkend zien,
maar Zuid-Vietnam de zijne. Men beschul
digde elkaar van onderdrukking. De voor
zitter moest ingrijpen en de kijvende taal
kundige geleerden er op wijzen, dat de
nadruk toch echt op een goede nomencla
tuur moest liggen.
chaos geschapen wordt. Nationale stan
daardisering is hard nodig. Een ander
voorbeeld. Neem de spelling in de zin: de
Hoge Hoogeveense toren staat naast de
Hoogeveensche vaart. Wat denk je daar
van? Volslagen onlogisch allemaal. De
plaatsnamen zijn niet aangepast aan de
gangbare spelling”.
Dr. Blok noemt nog meer voorbeelden,
zoals de middeleeuwse spelling van Zut-
phen, Oisterwijk of Oirschot. De mensen
gaan nu zelfs al spreken van Oisterwijk. Te
gek. Je schrijft Herengracht, maar ’s-
Heerenberg. We lopen in Nederland op
dit punt ver achter bij België, Frankrijk
of Italië. Als Chaam in België lag zou het
als Kaam geschreven worden, want zo
spreekt men dat ter plaatse (in Chaam)
uit. Professor Blok geneert er zich eigen
lijk wel een beetje voor als hij optreedt
als één van de internationale experts in
de naamkunde van de Verenigde Naties.
„Ik spreek maar zo weinig mogelijk over
de spelling in Nederland. De meeste col
lega’s weten gelukkig niet van de chaoti
sche toestand bij ons. Maar de internatio
nale carthografen weten het donders
goed. Die zitten met de moeilijkheid”.
Maar wat moet je in een land als Nigeria,
waar er door de stammen en groeperingen
negentig verschillende talen worden ge
bruikt? Dan moet je eerst intern tot over
eenstemming komen over één spelling wil
je tot een unanieme naamgeving kunnen
geraken. Dat speelt trouwens niet alleen in
de ontwikkelingslanden. Een natie als Ja
pan heeft nog geen officiële romeinse
schrijfwijze van zijn aardrijkskundige na
men. Men heeft twee schriften en heeft nog
steeds niet besloten, welke sleutel men zal
gebruiken.
Sommige landen verschijnen nu en dan
op de conferentie. Zo was Ethiopië er eerst
wel, maar door de moeilijkheden met de
rebellen bleef men de laatste keer weg. De
rebellen of van een andere kant bezien
vrijdheidsstrijders willen hun steden en
dorpen anders noemen dan volgens de
Ethiopische richtlijnen. Israel komt nu en
dan eens kijken. Daar speelt vooral de
naamsbepaling op de westelijke Jordaan-
oever. Moeten dat Israëlische namen zijn
of Arabische? Dat soort problemen wordt
zoveel mogelijk omzeild of weggeschoven
om politiek onheil te voorkomen.
De Arabieren zitten overigens met hun
eigen, andere problemen. De Arabische
wereld is vroeger gekoloniseerd ofwel
door Britten ofwel door Fransen. Dat
werkt nu nog door in de benamingsproce-
dure. Sommige Arabische landen willen
de Engelse uitspraak/spelling aanhouden,
andere de Franse.
De Koerden, die verdeeld en vaak ver
volgd, verspreid leven over een aantal lan
den, zien hun namen in Turkije bijvoor
beeld „verturkst”. Zijn de meeste landen
zeer precies met hun juiste naamgeving,
andere schijnen er zich weinig aan gelegen
te laten liggen. Zo komt er uit Zuid-Ameri-
ka meestal maar één expert: de Guatama-
lees Francis Gall. Hij neemt in zijn eentje
de honneurs waar voor een aantal landen.
Die verzamelt hij in regionale bijeenkom
sten om zich heen om te horen wat ze
willen.
Dr. Blok, van huis uit taalkundig-histori-
cus met de middeleeuwen als specialisatie,
kan zich soms verschrikkelijk opwinden
over de in Nederland gebruikte schrijfwij
ze in kranten en tijdschriften. „Ze denken
hier, dat ze namen op hun eigen wijze
kunnen noteren. Ze maken hier een potje
van de spelling, soms tot op het imbeciele
toe. Neem nu Dubcek, de vroegere premier
van Tsjechoslowakije. Die naam schreven
sommige kranten hier met oe. Volslagen
onzin. Want Dubcek schrijft zijn naam
altijd in het romeins; met een u. Er hoeft
dus niets aangepast te worden. Van elke u
wordt oe gemaakt. Dat doen we alleen in
Nederland. En zat er nu maar taalkundige
logica in. Nee, hét ijzeren gordijn van
vroeger of de muur van nu, blijkt vaak de
lijn te zijn, waarachter de u ineens een oe
wordt”.
Er zijn te weinig richtlijnen in Neder
land om buitenlandse namen goed te spel
len. De commissie voor de schrijfwijze van
Nederlandse en buitenlandse namen moet
de minister adviseren. Binnenkort komt er
een rapport over de landennamen en hun
afleidingen. „Ik ben er voor om alles zo
veel mogelijk achter elkaar te schrijven,
zoals bijv. Tsjechoslovaaks. Dan ben je
van veel gedonder af”.
Internationaal wordt er in ieder geval
hard gewerkt aan standaardisering. De
lokale taal wordt ingebracht in de nationa
le. Vandaaruit kan men dan een vaste
Hieronder een aantal Chinese na
men, eerst in de oude spelling, daarna
in het Pinyin:
Nanking - Nanjing; Canton - Guangz
hou; Tsjoenking - Chongguing; Sinki-
ang - Zinjiang; Tibet - Xizang; Hong
kong - Xianggang; Macao - Aomen;
Gobi - Clan Buh; Sjanghai - Shanghai;
Foetsjou - Fuzhou; Amoy - Xiamen.
Dr. Dick Blok, directeur van het Insti
tuut van de Akademie van Wetenschappen
betreffende de dialectologie, de volkskun
de en de naamkunde, dat huis houdt in een
fraai pand aan de Amsterdamse Keizers
gracht, is rapporteur van de commissie
van (25) experts van de UN-Conference of
the Standardization of the Geographic Na
mes. Eén keer per twee jaar komt deze
conferentie bij elkaar in het gebouw van
de VN in New York. Tussentijds zien de
experts elkaar regelmatig. Zij doen het
„veldwerk” voor de 152 conferentieleden,
die 59 landen vertegenwoordigen.
Die besprekingen weerspiegelen natuur
lijk vaak ook de politieke gezindheid of
verstandhouding van het moment. Zo ont
stond er een gespannen sfeer tussen Grie
kenland en Turkije op de laatste grote
bijeenkomst in Athene. De Turken hadden
namelijk de namen van de plaatsen in het
door hen veroverde deel van Cyprus „ver
turkst”. Griekenland woedend natuurlijk.
De juiste benaming geven is bepaald niet
zo eenvoudig. In ontwikkelingslanden zijn
de moeilijkheden erg groot. Hoe kun je het
land in kaart brengen wat namen betreft,
als er van bepaalde gedeelten niet eens een
kaart bestaat. De namen worden daar ter
plaatse in feite alleen over-gepraat, omdat
men er niet kan schrijven. In die gevallen
verleent de VN middels zijn experts hulp.
Of zorgen de oude koloniale machten voor
een nuttige oplossing.
ill.
Vi
a
Hoe dan ook, de Internationale Post
Unie moet steeds zeer op haar hoede zijn.
Die organisatie zou dankbaar zijn, als uit
eindelijk alle aardrijkskundige namen
waar ook ter wereld ieder op één manier
gespeld zouden worden. Voorlopig moet er
echter nog heel wat vergaderd worden.
Naamdeskundige Blok weet er van mee te
praten. Hij reisde onmiddellijk na het Sin
terklaasfeest af naar Frankfurt voor een
vergadering met een aantal mede-experts.
„Ik heb een boeiend bestaan. Zo zit ik in
een internationale conferentie van de VN
en zo zit ik weer in de gemeenteraad van
mijn woonplaats Nederhorst den Berg.
Ook interessant. Ik ben nu raadslid. Als
wethouder (voor de PvdA) had ik het te
druk. En tussen New York en Nederhorst
ligt dan mijn gewone werk in Amsterdam
aan mijn instituut”.
Het bericht dat de Volksrepubliek China per oekaze heeft meegedeeld dat het
een nieuwe spelling heeft ingevoerd voor namen, heeft de meeste niet-Chinezen
- en dat zijn er nogal wat, naar men weet verrast. Niet echter de taalkundige
insiders, die op internationaal vlak opereren. Die wisten, dat er al verscheidene
|aren achter de rode schermen werd gewerkt aan de revolutionaire naamkundige
omschakeling. Het is nu alleen nog maar Pinyin, wat de klok slaat. In 1974 was er
al in kleine kring een nieuwe Chinese landkaart aangeboden en in 1977 werd een
atlas in de nieuwe Pinyin-spelling gepresenteerd. 40.000 namen van steden,
dorpen, rivieren, districten werden veranderd ingeboekt en ingetekend. In één klap
zijn alle namen onder één spellingssleutel gebracht, hetgeen in het hemelse rijk op
dén duur een enorm gevoel van opluchting moet geven, omdat men elkaar door
de hoeveelheid van talen en dialecten niet meer kon duiden, waar men moest
of wilde zijn. Bij wijze van spreken uiteraard.
O*’
Er zijn twee Nederlanders met name, die
zich zeer over deze gang van zaken verheu
gen: professor Ormeling (de maker van de
jongste Bos-atlas, waarin overigens nog de
oude Chinese nomenclatuur is gebruikt)
en professor D. Blok. Dit tweetal vertegen
woordigt Nederland in de speciale com
missie van de Verenigde Naties, die zich
bezig houdt met de standaardisering van
de aardrijkskundige namen, waar ook ter
wereld. De Pinyinsering van het Chinees
past precies in het mondiale straatje van
de heren namennoemers.
Het uitgangspunt immers van deze klei
ne, maar belangrijke tak van het VN-
wezen is: ieder land moet bepalen hoe zijn
spelling er in het romeinse letterteken
uit ziet en daar moet iedereen ter wereld
zich aan houden. Ieder land weet tenslotte
het best wat de meest gangbare en ge
bruikte spelling en uitspraak zijn. Nu
klinkt dat erg logisch, maar de wereldbol
is niet omspannen door meridanen van de
logica. Neem de nieuwe spelling in China.
De Amerikanen en Engelsen hebben laten
weten, dat ze eigenlijk geen boodschap
hebben aan dat Pinyin. Zij hebben vroeger
na veel taalkundig geknobbel aange
geven hoe de aardrijkskundige namen uit
het Chinees in het romeins moesten wor
den overgezet. De hele machinerie van
handel, militarisme (stafkaarten) en spio
nage, culturele zaken en noem maar op, is
ontregeld. Er is in de loop der tijd miljoe
nen gestopt in de naamgeving en alles wat
er mee te maken heeft. Computers moeten
opnieuw worden geprogrammeerd of
om het wat simpeler te houden vliegtic-
kets moeten worden weggegooid en op-
nieuw worden gedrukt met de nieuwe spel
ling van bijv. Beijing (Peking). De conse
quenties zijn natuurlijk enorm groot.
ïl®
Als het aan de commissie ligt, die is
ingesteld om de schrijfwijze van de Ne
derlandse en buitenlandse aardrijks
kundige namen te regelen, zullen die
namen sterk vereenvoudigd worden. Zo
wordt de minister geadviseerd. Dr. D.
Blok, die zich o.a. bezig houdt met naam
kunde, vindt dat het hoog tijd wordt, dat
de spelling ook op dit punt wordt aange
past. De aardrijkskundige namen zijn
tot nu toe buiten de spellingvernieu-
wing gebleven.
„Neem nu eens Monnickendam. Het is
volslagen onzin, dat die c er nog in staat.
De kinderen leren op school het woord
monniken spellen met één k. Maar Mon
nickendam moet en zal met een c. Als je
voorstelt die weg te laten, krijg je boze
brieven van een burgemeester of raads
leden”, aldus dr. Blok. „Je moet de tradi
tionele spelling niet aantasten. Je moet
de historie geen geweld aandoen, heet
het dan. Maar dat is ’t ’m nu juist. Vroe
ger schreef je Monnikendam. Trouwens
in dit soort gevallen is ook de logica
volkomen zoek. Waarom dan ook niet
Enckhuizen of Enckhuysen, zoals men
dat vroeger ook schreef? Het wordt de
hoogste tijd, dat hier eens orde in dg
Zoals meestal in internationale kwesties,
die via het veelzijdige lichaam van de
Verenigde Naties moeten worden gere
geld, werd er naarstig naar een compromis
gezocht. Er is besloten tot een overgangs
tijd, waarin beide spellingen (die van Wa
de; de anglo-Amerikaanse dus, en die van
het Pinyin) mogen worden gebruikt. Tot
grote opluchting (mogen we aannemen)
van bijvoorbeeld John Bartholomew and
f son plus Times Newspapers Limited, de
uitgevers van de vermaarde Times atlas,
die pas in een nieuwe editie is verschenen.
Zij wisten natuurlijk wel van de verande
ringen, die in China op til waren, maar
meenden dat de wereld zich zou houden
aan hun traditionele standaardwerk,
waarbij men duidelijk buiten de
Mao-waard had gerekend. De Chinezen
houden terecht, zegt onze namendes
kundige Blok vast aan de Pinyin-omzet-
ting. De Britten en Amerikanen zullen
tandenknarsend hun kaartenmakers aan
het werk moeten zetten voor de toekomst.
Een troost: de meeste atlassen en er zijn
er de laatste tijd nogal wat uitgekomen
volgen nog het oude systeem. Ook zij lieten
het boekje met de 40.000 nieuwe namen
(„wij hebben ruim 100.000 namen” zegt
men trots bij de Times-atlas) voor wat het
was. De Chinezen vinden het wel best, dat
China China genoemd blijft worden, hoe
wel het officieel Zhonghua heet.
Het is duidelijk, dat China een steeds
helangrijkere plaats gaat innemen in het
wereldgebeuren. De Chinezen willen zich
die internationale plaats zo snel mogelijk
veroveren, vandaat dat men de eerste gro
te stap met het Pinyin heeft gezet. Ook
De muurkranten van dit moment worden uiteraard nog geschreven in de klassieke tekens.
sleutel voor de naamgeving invoeren. Dus
precies wat de Chinezen hebben gedaan.
Die belangrijke stap wordt als een fikse
triomf voor de commissie van de VN ge
zien, die er trouwens ook erg gelukkig mee
is, dat de Duitse „vooroorlogse” invloed op
de Oosteuropese namen grotendeels is ver
dwenen. Men spreekt niet meer van Posen,
maar van Poznan, niet meer van Krakau
maar van Krakov, niet meer van Brünn,
maar van Brno. Dat Chemnitz Karl Marx
Stadt is geworden is weer een andere zaak
(zo ook met Ho Chi Min-stad en Saigon).
Maar ook zo’n benaming kan tijdelijk zijn.
Kijk maar naar Stalingrad: Volgograd.
S::- -.
Dushanzi (Maytag)
(Maytag) Dushanzi
AHAnhui
ft .'f H.
flü ff T- ff
Ij: i
ff
M Iff ff ff
ölififlf tfTff
ff ff f(- 'tj ib
w
01
Z g,g
f
f
s®
