s
DAK VAN HOTEL PALACE AFGEBRAND
HOLLAND PARADE BEDRIJFSLEVEN ZIEN
m.
1
„De oorlog blijft
me pijn doen”
HI
Toonaangevend
Handelscentrum
Voorlopig 2 jaar
fLWU
9
19 7 8
MAANDAG
DECEMBER
IJMOND
1 1
Door Weert Schenk
RL
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
d)
ir
m
BE.
iii4 commissie-Versteeg over de Velser-affaire doen zijn gedachten terug
keren naar die „wereld van moord en verraad”.
(Van een onzer verslaggevers)
SCHIPHOL. Onder de naam
1 Holland Parade zal in het stati-
J onsgebouw van de Nederlandse
Spoorwegen op Schiphol een per
manente expositie van het Neder
landse bedrijfsleven worden inge
richt. Daarbij komt een informa
tie- en vergadercentrum voor za
kenlieden. De spoorwegen willen
met deze activiteit de gigantische
ronde stationshal rendabel ma
ken, in elk geval zolang de Schip-
holspoorlijn niet verder gaat dan
Amsterdam-Zuid en het aantal
reizigers beperkt zal zijn.
HOOFDDORP. Het doet burgemeester C. van Stam van Haarlem
mermeer pijn om over de oorlog te praten. Hij kan niet op één plaats
blijven zitten; loopt veel te ijsberen. Van Stam zegt zijn oorlogsperiode
verwerkt te hebben, min of meer. Het liefst zou hij er niet meer aan
gj| terugdenken. Dat is onmogelijk, zijn leven is er voor een groot deel
door bepaald. Eerst de zaak-Menten en nu weer het rapport van de
50,5 - - - - -- -
KB
1 V an Stam wil V eiser-Af faire vergeten
t. fondse
enoteer
Het NS-stationsgebouw op de luchthaven Schiphol dat 20 december in gebruik wordt
genomen, (onder)
claim,
iten.
3,00b
1,20
5,50
OJ
4071
Over het plan is aanvankelijk verschil
van mening geweest tussen de NS en de
NV Lichthaven Schiphol, op wier grond
het station is gelegen. Schiphol voelde er
weinig voor, nog een publiektrekkende
manifestatie op het toch al drukke luch
thaventerrein te hebben. „Toen zou het
een soort Madurodam worden”, zegt een
woordvoerder, „een toeristische trekpleis
ter waar meer dan honderdduizend bezoe
kers per jaar moesten komen. Dat wilden
we niet. Nu gaat het echter om een meer
beperkte opzet, alleen bestemd voor za
kenmensen. Met dat plan kunnen we wel
instemmen”.
In opdracht van de Nederlandse Spoor-
i wegen is de Hagenaar Hoyte Goudsmit
j van het bureau Holland Design bezig met
i het opzetten van Holland Parade. Hij be-
aamt de aanvankelijke negatieve opstel-
ling van Schiphol. „Maar minister Tuyn-
Ij man (verkeer en waterstaat) was het met
Ij die houding helemaal niet eens. Die stond
achter ons idee, net als staatssecretaris
Beyen van economische zaken. Nu Schip-
1 hol begrepen heeft dat het ons niet om een
I toeristische trekpleiser te doen is, is de
verhouding echter heel plezierig. Ik geloof
niet dat er nu nog weerstand is”, zegt
1 Hoyte Goudsmit.
Holland Parade richt zich, aldus de orga
nisator, op de buitenlandse zakenreiziger
die via Schiphol ons land binnenkomt.
„Het bedrijfsleven en de overheid zullen
zich er kunnen presenteren. En dan gaat
het vooral om die terreinen van het be
drijfsleven waarop Nederland een toon
aangevende rol speelt. Denk maar aan
waterstaatswerken, off-shore zee-sleep-
vaart, de Shell, de chemie. Dat soort zaken.
Ook een aantal overheidsinstanties doet
mee, evenals het Nederlands Centrum
voor Handelsbevordering”.
De tentoonstelling, die volgens Hoyte
Goudsmit een dynamisch karakter krijgt,
zal niet een soort jaarbeurs zijn waarop
Producten aan de consument worden ge
toond. „Het gaat er meer om te laten zien
waartoe het Nederlandse Bedrijfsleven in
staat is, met het oog op de exportbevorde
ring”
Polizisten niet. Benadrukt zich moeilijk te
kunnen inleven in de feitelijke gevarensi
tuatie in Haarlemmermeer in de tweede
helft van april ’45.
Het is, zo verzekert de organisator, niet
de bedoeling dat het Business Centre zal
uitgroeien tot een soort Wereldhandelscen
trum. „De bedrijven zullen hier geen eigen
mensen stationeren. Niet dat we het ze
verbieden, maar dan wordt het veel te
duur. Het lijkt me ook nauwelijks nodig,
omdat het Nederlands Centrum voor Han
delsbevordering hier komt te zitten”.
klaagden afkomstig zijn en de echtheid
niet is bewezen.
Van Stam, op dicteersnelheid: „Ik moet
een weerstand overwinnen om over die
tijd te praten. Niet omdat wat in de oorlog
gebeurd is, verborgen moet blijven. Maar,
het was een andere wereld dan die van
vandaag. Een wereld van het ongezochte
gevecht tegen de Duitsers. Een wereld,
waarin tientallen van mijn beste vrienden
zijn gefusilleerd of omgebracht.”
„Er bestaat bij mij weerstand om het
weer te vertellen. Vandaag heeft men geen
goed beeld van de toestand toen. Je ver
trouwde niemand.” Het dictaat stagneert.
Het lukt hem niet kort en zakelijk te reage
ren a la prof. mr. A. D. Belinfante, hoogle
raar in het staats- en administratief recht,
in Het Parool van afgelopen donderdag.
Deze zei over het uit 1952 daterend rapport
van de commissie Versteeg: „Is daar nou
25 jaar lang deining over geweest? Dat is
eigenlijk om woedend over te worden. Er
zijn mensen doodgeschoten. Ja, menselijk
gesproken niet kinderachtig, maar het was
wel oorlog. Er moest wel afgewogen wor-
„We zouden in de toekomst misschien
wel een soort voorportaal kunnen worden
van het Wereldhandelscentrum dat in Am
sterdam moet komen. Het NS-station Am-
sterdam-Zuid zal van dat complex deel
uitmaken, zodat het met de trein slechts
enkele minuten hiervandaan is. Ik geloof
wel dat wij elkaar dan aardig aan kunnen
vullen. Daarover heb ik al een gesprek
gehad met de voorzitter van de Kamer van
Koophandel in Amsterdam. Hij was erg
enthousiast over ons plan. Maar ja, dat
(Van onze correspondent)
NOORDWIJK. Hotel Palace aan de Wilhelminaboulevard in
Noordwijk is zondagmorgen vroeg voor een groot deel uitgebrand.
De politie vermoedt dat de hevige uitslaande brand door kortslui
ting is ontstaan. De schade loopt volgens de politie in Noordwijk
zeker in de miljoenen. Eigenaar H. C. van Hese is verzekerd.
De brand ontstond even voor drie uur op de zolderetage of de
eronder gelegen vierde verdieping van het hotel. Er sliepen 14
gasten in het hotel, maar niet op een van de twee bovenste etages die
voor een deel zijn uitgebrand. De gasten werden in hun slaap
verrast, maar hadden redelijk de tijd om zich aan te kleden en het
hotel te verlaten. Er deden zich geen persoonlijke ongelukken voor.
Op het moment dat de brand uitbrak vertoefden er zo’n 200
bezoekers in de dancing van het hotel. De bezoekers wilden aanvan
kelijk niet geloven dat er brand was. Zonder haast of paniek
verlieten zij het etablissement om de grote schare toeschouwers uit
te breiden.
Het enige pand van voor de Tweede Wereldoorlog dat nog aan de
Wilhelminaboulevard staat, liep vooral grote waterschade op. Het
hevige vuur werd bestreden door de brandweerkorpsen uit Noord
wijk, Leiden, Katwijk, Noordwijkerhout, Rijnsburg en Voorhout. Er
waren tien tot vijftien bluseenheden bij dit werk aanwezig. De
brandweer was na ongeveer twee en een half uur de brand meester.
Tijdens het blussen dreigde de brand door de sterke zuidenwind
over te slaan naar belendende percelen. Dat gevaar wist de brand
weer echter te keren.
Vervolgt bedachtzaam: „Er bestaat ver
schil van mening over het al dan niet geven
van het erewoord door Krijger. Hij zegt
dat hij het gaf. Anderen zeggen van niet.
Dat doet er ook niet toe. Krijger was
den, het belang van het ene slachtoffer
tegen het risico dat een hele verzetsgroep
gegrepen en gefusilleerd werd. En als je
dan nu leest dat de opdrachten voor die
liquidatie pas gegeven zijn na uitvoerig,
zelfs schriftelijk overleg. Dan zeg ik, dat is
nou niet om zo verschrikkelijk zenuwach
tig van te worden.”
Die mededeling van de NS-woordvoer-
der klinkt stellig, maar wordt op losse
schroeven gezet door organisator Hoyte
Goudsmit. „Voorlopig zal Holland Parade
Onrustig, een kaars aanstekend: „We
konden het er niet bij laten. Er bestond
gevaar voor het in het ziekenhuis werkza
me personeel en voor de verpleegde pilo
ten en burgers. De Duitsers waren in pa
niek, schoten op alles. We konden geen
risico nemen dat er nog meer mensen
omkwamen. Ik was altijd, ook als districts
commandant van Haarlemmermeer, erg
terughoudend met liquidaties. Was er hui
verig voor. Het was zonder meer noodzaak
deze twee te liquideren.”
Hij is er van overtuigd op dat moment
een goede beslissing genomen te hebben.
Achteraf is dat moeilijker te beoordelen.
Van Stam weet niet meer hoe het precies
gegaan is met die brieven. „Dat interes
seert me verder ook niet. Zonder die brie
ven zou ik ook opdracht hebben gegeven.
Ik heb zolang mogelijk getracht die liqui
datie tegen te houden. Dat verklaart ook
de tien dagen tussen arrestatie van de
GP’ers en hun liquidatie. Er was geen
andere uitweg.”
Van de enorme stationshal is maar een fractie nodig voor de kaartjesverkoop. De rest
is beschikbaar voor de bedrijvententoonstelling en het International Business Centre.
(links)
onbevoegd om een erewoord te geven. In
oorlogstijd kunnen alleen generaals dat
doen. Al had ik zelf het erewoord gegeven,
had ik toch, indien noodzakelijk, gezegd:
het spijt me.”
Naar Prins Bernhard? Van Stam: ..Kan
best. Waarom niet? Wat voor rol heeft hij
nou in het geheel gespeeld? Wie was Bern-
hard voor een Eisenhower. Een man toch
aan wie hij alleen een hand moest geven!
Ik kan me best voorstellen dat Bernhard
na de bevrijding een brief over de vrijla
ting van Menten heeft geschreven. Ik ben
ook zo vaak voor dat soort dingen bena
derd. Maar weet Bernhard veel voor wie
hij zich inzet. Dikwijls krijg ik een brief
van de Koningin over de huisvesting van
mensen die zich tot haar gewend hebben.
Je begrijpt toch dat de Konmgin niet weet
wat voor mensen dat precies zijn?”
Over de recente vrijlating van Menten,
zegt Van Stam: „Ik heb gevochten voor
een onafhankelijke rechtspraak. Als die
onafhankelijk rechter Menten vrijspreekt,
respecteer ik dat, zonder dat ik daarbij zeg
dat ik het Menten gun dat hij vrij is.
Sommige mensen vinden dat hij doodge
schoten moet worden. Ik vind dat niet. Ik
gun Menten dat hij honderd jaar wordt en
iedere nacht wakker ligt en dan met zijn
doden geconfronteerd wordt. Je moet hem
in leven houden. Hij zou zelf misschien wel
graag dood willen zijn.”
Hij besluit: „Ja, ik blijf aan de opper
vlakte. De dingen zijn vergroeid.”
aantal overheidsinstellingen en grote Ne
derlandse bedrijven, is Hoyte Goudsmit
nu in het stadium aangeland dat het pro
ject geconcretiseerd moet worden. Vol
gens de planning gaat Holland Parade op 1
juni van het komende jaar open. Belang
stelling van de kant van het bedrijfsleven
is er volgens hem voldoende. „Geen won
der, want in deze opzet kost het de deelne
mers helemaal niet veel geld. Wanneer er
tien tot vijftien bedrijven meedoen, en elk
betaalt zo’n vijftigduizend gulden, dan is
het project al rendabel. Voor een groot
bedrijf is dat een bedrag van niks. We
kunnen het zo goedkoop houden omdat we
hier geen kosten hebben van grond en
gebouwen. Daardoor hoeft het geen mil
joenenproject te worden, zoals Joop Gees-
ink indertijd wilde opzetten. Om dat lo
nend te maken zou er een compleet Dis-
ney-land bij moeten komen om mensen te
trekken. Dat hebben we hier niet nodig.
Op Schiphol komen toch al veertien mil
joen mensen per jaar. En bovendien gaat
het ons alleen om de zakenreiziger. Wij zijn
niet ge3teresseerd in dagjesmensen”.
Naast de expositie zal er een informatie-
en vergadercentrum voor de zakenman
komen. Hoyte Goudsmit noemt het een
„International Business Centre”. In dat
centrum, eveneens ondergebracht in het
stationsgebouw van de NS, zullen een paar
conferentiekamers komen waar zakenlie
den elkaar kunnen spreken. Voorts komt
er een filmzaaltje en zal er een kantoor van
het Nederlands Centrum voor Handelsbe
vordering te vinden zijn.
„We kunnen daar ook secretarial service
bieden”, aldus Hoyte Goudsmit. „Wanneer
men hier zijn buitenlandse zakenrelaties
wil spreken, kunnen wij voor een notuliste
zorgen. Ook is het mogelijk dat wij buiten
landers, die hier op Schiphol arriveren,
naar de Nederlandse bedrijven brengen
waar ze moeten zijn. Dan hoeft zo’n bedrijf
niet speciaal iemand hierheen te sturen,
die daarmee al gauw een halve dag kwijt
is. En zakenmensen die elkaar onderweg
in het vliegtuig ontmoeten, die kunnen hier
terecht om een en ander nog eens door te
spreken en eventueel op papier vast te
leggen”.
Van Stam start dan toch maar het ver
haal over de Grüne Polizisten. Vertelt hoe
de sabotagegroep van de later omstreden
Gommert Krijger (Zwarte Kees) op weg is
naar Hillegom om de spoorlijn aldaar op te
blazen en op de Spieringweg drie Polizis
ten ontmoet. Er ontstaat een vuurgevecht.
„Onze jongens komen als overwinnaar uit
de bus. Er is één dode en één zwaar gewon
de bij de Grüne Polizei en één licht gewon
de bij ons. De overige twee GP’ers geven
zich over. Gommert Krijger brengt ze naar
Hoofddorp, naar het illegale ziekenhuis,
waar ze gevangen worden gezet.”
De jonge Van Stam zit met de twee
GP’ers in zijn maag. Als ze vluchten, bete
kent dat levensgevaar voor de Meerse ille
galiteit. ,Het was in eerste instantie de
bedoeling de twee gevangen te houden tot
na de bevrijding. Maar op een gegeven
moment kwamen grote groepen zich te
rugtrekkende Duitsers door de Haarlem
mermeer, op weg naar Duitsland. Ze leger
den zich in een school, vlakbij het zieken
huis. Eén van die twee GP’ers probeerde
papiertjes naar buiten te gooien om die
Duitsers te waarschuwen.”
twee jaar duren, totdat de tweede fase van
de spoorlijn in gebruik wordt genomen.
Op dat moment zullen we opnieuw met de
NS om de tafel gaan zitten. Ze hebben
trouwens al gezegd dat in elk geval een
gedeelte van de expositie altijd kan blij
ven, er moet alleen worden besproken op
welke plaats. Daarom ga ik met belang
stellende bedrijven nu alleen contracten
aan voor twee jaar, want ik kan ze niet
garanderen dat ze op dezelfde plek langer
kunnen blijven staan”.
„Het International Business Centre zal
zo goed als zeker ook kunnen blijven be
staan na twee jaar”, zegt de organisator.
„Als dat een duidelijke functie blijkt te
hebben, zullen de NS zeker bereid zijn het
intact te laten. De ruimten waarin het
centrum wordt gevestigd zijn voor de
spoorwegen toch geen dringende nood
zaak. Het hele stationsgebouw is vierdui
zend vierkante meter groot, veel te veel
voor alleen maar het verkopen van kaart
jes”.
Na een „oriënterende” ronde langs een
ui,
42,1
149,4
1,1
149,0
lische
iten
ïrsen.
»r dit
:n euvel
5 aan.
1,00
3,10
1,50
1,12
1,00
1,50
>.80
>.00
1,20
,00a
,50
1,00
1,20
1,50
1,00
1,00
1,20
1,00
1.60
1,00
1,80
>,20
1,40
1,00
De huidige burgemeester van Haarlem
mermeer wil niet ingaan op het rapport
van de commissie-Versteeg. „Ik heb het
slechts oppervlakkig bekeken. Ik heb er
geen zin in. Juist vanwege die grote weer
stand om er opnieuw op terug te komen. Ik
kan het niet uitleggen. De mensen begrij
pen het toch niet.”
Plotseling: „Ik was 24 jaar. Tegen wil en
dank werd ik in het gewapend verzet ge
praat. Omdat veel kameraden omgebracht
werden, kwam ik op de post van districts
commandant. Verantwoordelijk voor 3600
onderduikers in de polder. Daarna werd ik
zelfs Gewestelijk Commandant Strijdend
Gedeelte. Tegen mijn zin, want ik was
liever in de Haarlemmermeer gebleven.
Wie nu 24, 25 jaar is, moet voor zich zelf
nagaan wat dat betekent.”
Dat de liquidatie van de Polizisten zo’n
zwaar accent krijgt in het rapport van
Wel zet Versteeg vraagtekens bij de ma
nier waarop de besluitvorming rond de
liquidatie plaats vond. Met name begrijpt
men de briefwisseling niet tussen Van
Stam en het bureau van commandant
Koot van de Binnenlandse Strijdkrachten
over het „geruisloos en spoorloos oprui
men” van de twee collaborateurs. Het rap
port bevat de briefwisseling, maar meent
hieraan geen bewijskracht te kunnen toe
kennen, aangezien deze van de aange-
--
Versteeg, komt volgens Van Stam door de
machtsstrijd tussen de Haarlemse substi-
tuut-officier van justitie en topman in het
Kennemer verzet, mr. N. Sikkel, en procu-
reur-generaal mr. J. A. van Thiel te Am
sterdam. Van Thiel won weliswaar deze
strijd, maar probeerde na de oorlog Sikkel
toch nog een hak te zetten, aldus Van
Stam. Zo stuitte men op de zaak van de
GP’ers. Sikkel was, zegt Versteeg in zijn
rapport, van mening dat de twee collabo
rateurs onverwijld dood geschoten moes
ten worden. „Ondanks dat hij daar op dat
moment helemaal niets meer mee te ma
ken had.” Van Stam, een vriend van Sik
kel, zegt hier alleen over: „Hij bemoeide
zich overal mee, gevraagd en onge
vraagd.” Voegt er aan toe: „Maar er heb
ben natuurlijk tientallen van dit soort exe
cuties plaats gevonden.”
Hoewel Van Stam het naar vindt dat zijn
naam wel voluit genoemd is in Versteegs
rapport, acht hij de openbaarmaking er
van op zich zelf een goede zaak. „Ik heb
altijd gezegd: er bestaat geen Velser-affai-
re. Het rapport bewijst dat. Men is dit snel
vergeten.”
Wat dit rapport vooral zou bewijzen, is
het ontbreken van een verband tussen de
zaak-Menten en de Velser-affaire. Toch
blijven allerlei andere zogenaamde onthul-
lingen komen over de oorlog. Van Stam
heeft geen idee waar die alle naar toe
leiden.
20,1
40|i
69,0
27,4
54,S
128,51
102JI
88,S
32,
101,
042
116, S
3,00
3,00
2,20
1,00
7,00
1,90
3,50
4,00
3,60
3,00
3,00
2,00
3,70
5,00
5,00
7,70
6,50
4,20
5,00
5,50
7,10
7,50
2,40
9,50
2,00 181,04
5,20
1,30
slöö
8,50
9,00
5,50
8,80
0,50
2,00
1,00 HM
3,50
4,80a 53,31
1.50
2.50 169,
2,50
6,00
3,00 113,00
9,00
1,00
6,50
9,00
5,00 275,04
0,00
4,00 165,00
4,00 134,00
0,00 303,04
12,50 424,0
4,85 4,1
verantwoordelijk voor de liquidatie van
twee „Grüne Polizisten”, vlak voor de be-
iS vrijding. De commissie veroordeelt het
doodschieten van de twee Nederlandse
51,üt’’ Het kost dan ook moeite om Van Stam
bereid te vinden te reageren op het rapport
Zakencentrum in NS-station Schiphol
Wereldhandelscentrum in de hoofdstad
bestaat nog alleen maar op papier”.
Reden voor de Nederlandse Spoorwegen
om het zaken-project in de stationshal op
poten te laten zetten, is de enorme overca
paciteit van het gebouw. Zeker zolang de
Schipholspoorlijn niet meer is dan het
korte lijntje naar Amsterdam-Zuid (dat
deze maand zal worden opengesteld), is
slechts een fractie van de hal nodig voor
het afhandelen van treinreizigers. Maar, zo
verklaart een woordvoerder van de NS,
wanneer over twee jaar de spoorlijn aan
sluiting krijgt in de richting Leiden en Den
Haag, zal Holland Parade moeten verdwij
nen”. De hal zal dan volledig worden benut
voor NS-gebonden activiteiten”.
35,
322
“’J van Versteeg, waarin zijn naam uitgebreid
4o|s Egan de orde komt. Als Gewestelijk Com-
52 - mandant Strijdend Gedeelte van Haarlem
48JIwas de toen 24-jarige Cornells van Stam
sela - •>-
44,64
46,6
4
13650
342
37,71
125,00
54,01
35,01
551
5650
147,00
60,50
96,71
54,00
51,00
3,00 122,04
27,84
68,00
55,50
87.90
50,04
32,00
83,00
50,14
32,04
76,04
48,84
51,04
36,10
38.44
