Eddy Habbema regisseert serie cartoons van Jules Feiffer
Het lachen moet je een beetje vergaan
Tweede Kamer behandelt kunstuitleen in 1979
Michel van Overbeeke exposeert kleuretsen bij de SBK
te:
K
JONGE
JjiK#
IfEen
IF»* goed idee,
dat smaakt!
Uit Leef 2
gegrepen:
L
Niet te versmaden.
Schilderij van
Hieronymus Bosch
gestolen
door Peter Huysman
I
Bezwaren tegen eenmalige uitkering vervallen
Lies Bossinade
I
Waarde toehoorders,
eet u smakelijk.
Als u begrijpt
waar ik heen wil.
Wisselstation
JONGE
f
’n Nieuw blad
voor mensen die actief,
bewust,ontspannen
en gezond willen leven.
21
DONDERDAG
DECEMBER
KUNST
1 4
19 7 8
Voor 12.95 haalt u
’m bij tenminste
1000 zelfstandige
slijters.
I
I w
i
DEN HAAG. Veel mensen kennen hem van zijn strips op de
achterpagina van Vrij Nederland: de joods-Amerikaanse cartoonist
Jules Feiffer, die in zijn werk blijk geeft van een vaak zeer cynische
kijk op de wereld, echter nooit geheel zonder optimisme, zonder hoop
op betere tijden. Speciaal voor het toneel stelde hij een collage van
cartoons samen, die hij Hold Me noemde. Het stuk werd onder meer in
New York en San Francisco met veel succes opgevoerd. Bij een van die
voorstellingen zat Karei van Muyden, de dramaturg van de Haagse
Comedie, die zó enthousiast was, dat hij het meenam naar Nederland,
waar het afgelopen zondagavond door het overlijden van Pim
Dikkers, echtgenoot van een van de speelsters Lies Franken, een week
later dan gepland door de HC in het HOT-theater in Den Haag in
première werd gebracht. Een zeer succesvolle première.
Doe meer met vis, omdat’t zo lekker is.^
Produktschap voor Vis en Visprodukten. 's-Gravenhage
k T
Eddy Habbema: bezeten van toneel.
(ADVERTENTIE)
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
35
Boek Esther respectabel verbeeld
n
Overal verknjgbaar^ voor i 4,95
(ADVERTENTIE)
je
tikt
zijn
irdc
in deze
stoelen
„Feiffer heeft het bijna steeds over de
mens, de mens en zijn omgeving en de
mens en de ander. Er zijn veel huwelijks-
scènes bij, het gaat vaak over verliefdheid,
over ziekte, dood en hoop. De danseres
de kenners van de Feiffer-strips ken
nen haar wel loopt als een rode draad
door de collage’s heen”. Habbema voegt
daaraan toe dat de lengte van de scènes
varieert van 15 seconden tot ongeveer 1
minuut. Er komen stukjes voor, waarin
„Hou me vast!” luidt de letterlijke verta
ling van de titel van de aaneengesloten
serie korte schetsen, 66 in totaal, die gere
gisseerd is door de 31-jarige Eddy Habbe
ma en gespeeld wordt door Bas ten Baten
burg, Francine Dreessen, Lies Franken,
Pieter Lutz en Maria Stiegelis. Habbema
vertelt dat de mensen tijdens een voorstel
ling een plezierige avond leken te hebben
gehad. „Er werd veel gelachen, maar het
was wel vaak een wrange lach. Dat is
precies waarna gestreefd moet worden: er
moet wel gelachen worden, maar tegelij
kertijd moet het lachen je ook een beetje
vergaan”.
De serie gespeelde cartoons heeft Hab
bema, samen met Van Muyden en vertaal
ster Else Hoog, op sommige punten aange
past en bewerkt voor de Nederlandse si
tuatie. Een aantal typische Amerikaanse
scènes is er uit geschrapt en daarvoor in de
plaats zijn er enkele strips uit Vrij Neder
land, die goede theatrale mogelijkheden
boden, ingebracht.
Eerder was er bij minister Gardeniers
op aangedrongen opnieuw met de Vereni
ging van Nederlandse Gemeenten (VNG)
te overleggen. Deze wilde liever een rijks-
bijdrage of doeluitkering voor aankopen
voor kunstuitleen. De minister blijft er na
dit overleg nog bij, dat de centrale over
heid ook een rechtstreekse medeverant
woordelijkheid moet dragen voor de kwa
liteit van het instrument kunstuitleen. La
ter kan worden bekeken of de rijkstaak
maar één acteur of actrice speelt; in ande
re fragmenten zijn alle vijf medewerken
den van de partij.
Habbema zegt: „Ik geloof dat je aan het
volgende voorbeeld heel duidelijk kunt
laten zien wie en wat Feiffer is. Een echt
paar zit aan een tafeltje te eten. De man
zegt: „Geloof jij in ’n leven na de dood?”.
De vrouw antwoordt: „Hoe zou je dit dan
willen noemen?”. Overigens, dit is dus een
voorbeeld van een/mtzettend kort scène
tje. In het algemeen komen er zes of acht
frases in voor”.
Van groot belang is vanzelfsprekend dat
er vaart in de serie zit. „Daar hebben we
naar toe gewerkt. Zowel Feiffer als wij
hebben geprobeerd er zoveel mogelijk een
doorlopend geheel van te maken. Is de ene
scène afgelopen en klinkt de „pointe”, dan
staan de volgende alweer klaar. Een hoog
tempo is heel belangrijk. Geluids- en licht
effecten spelen daarbij een essentiële rol.
De lagere overheden dragen de persone
le en materiële kosten van kunstuitleen. Ze
zijn voorts verantwoordelijk voor de wijze
van functioneren, verwerven, kwaliteitsse-
lectie, beschikbaarstelling, voorlichting en
educatieve begeleiding. Ook de uitbrei
ding van het bereik van de kunstuitleen en
de samenhang met andere voorzieningen
behoort tot de taak van gemeenten en
provincies.
Hoe ze willen werven wordt niet voorge
schreven: huren en aankopen zijn moge
lijk. Het rijksaanbod kost de lagere over
heden geen cent, deze kunstwerken mogen
niet worden verkocht. De dienst Versprei
de Rijkscollecties treedt als wisselstation
op en kan dat doen voor het overige ge
meenschappelijk kunstbezit.
gehouden en zoveel mogelijk is die won
derlijke motoriek, de wijze van bewegen
van Feiffers stripfiguren overgenomen. Je
weet wel: die figuren vallen om, kruipen
over de grond, nemen de waanzinnigste
houdingen aan en verdwijnen soms zelfs
de lucht in (wat in onze voorstelling ook
gebeurt)”.
Eddy Habbema, net als zijn zuster Cox
(„Oost-Duitsland, waar zij vaak verblijft,
is geen opwekkend land, maar er gebeurt
wel erg veel op toneelgebied”) bezeten van
toneel en als acteur eigenlijk alleen in
films te zien, benadrukt dat „Hou me
vast!” met heel eenvoudige middelen vol
strekt Nederlands kon worden gemaakt.
De wijzigingen hebben zich beperkt tot de
metamorfose van een Amerikaanse whis-
Het rijk doet er volgens de nota „kunst
uitleen" goed aan voor zijn aanbod de
kunstwerken te kopen. Dat wordt ook van
grote sociaal-economische betekenis ge
acht voor de beroepsgroep van beeldende
kunstenaars.
Dat uit het rijksaanbod niet kan worden
verkocht, dient volgens de nota ook te
gelden voor werk dat gemeenschappelijk
kunstbezit is geworden krachtens de zoge
naamde contraprestatieregeling of BKR.
Onder dit werk bevinden zich, aldus de
nota, kunstwerken van een aanvaardbaar
en soms hoog artistiek niveau. Het is even
wel niet geselecteerd voor kunstuitleen en
dat zal alsnog moeten gebeuren. Boven
dien moet daarbij rekening worden gehou
den met de voorwaarden die de minister
van Sociale Zaken stelt voor uitvoering
van de BKR, aldus de nota.
Alle werken voor kunstuitleen' moeten
zijn gekozen op voldoende artistieke kwa
liteit. Wat het rijk aanbiedt heeft de ge
meente of de provincie niet nog eens te
selecteren. In de adviescommissies zullen
naast kunstenaars ook de gebruikers en de
verantwoordelijke beleidsinstanties zitten,
aldus de nota.
De wijze van inrichting van het kunstuit-
HAARLEM. Het gebeurt nog maar
weinig dat de bijbel als inspiratiebron
voor de kunstenaar kan fungeren. Anders
dan in de Angelsaksische landen waar
bekende popmusici als Cliff Richard, Pat
Boone, Barry McGuire en Wanda Jackson
zich tot een religieuze beweging bekeer
den, is in onze contreien de breuk met de
religie welhaast definitief geworden. Op
zich mag het worden betreurd dat de
kunst geen aansluiting meer heeft met
bijbelse thema’s die immers, ontdaan van
religieus-historische lading, best wel aan
leiding kunnen geven voor een cultureel-
maatschappelijk engagement zonder dat
er nu meteen sprake is van een vals soort
zweverigheid waaraan zovele secten lij
den.
Over de „plaats” van Feiffer vergeleken
met Nederlandse striptekenaars zegt Hab
bema: „Feiffer zit ergens tussen Peter van
Straten met zijn Vader-en-Zoon-cartoons
in Het Parool en Stefan Verwey in de Dag
in, Dag uit-rubriek van De Volkskrant in.
ky in een Hollands pilsje. Veel ingrijpen
der is het niet geweest.
Lies Franken en Pieter Lutz spelen voor
namelijk het pudere paar, Bas ten Baten
burg en Francine Dreessen vormen het
jongere koppel, dat nog veel verwachtin
gen van de toekomst heeft, de Grote Liefde
„bedrijft” en de Grote Carrière in het
vooruitzicht heeft. Habbema waarschuwt
dat er niet naturalistisch gespeeld wordt;
dat het veel meer typeringen dan karak
ters zijn die op het toneel worden neerge
zet. Gepoogd is het cartoonachtige van de
strips te versterken.
Verwey, die zonder tekst werkt, is van de
drie het hardst. In de filmwereld zou je
Feiffer kunnen vergelijken met de humor
van Woody Allen. In Amerika neemt Feif
fer een heel eigen positie in. Hij is duidelijk
opgekomen in de jaren ’60, toen politieke
cartoonisten steeds scherper het beeld van
de Amerikaanse samenleving tekenden.
Eddy Habbema komt, zoals Bram en
Freek, Krijn ter Braak, Lodewijk de Boer
en Leonard Frank, voort uit het studenten
toneel van de jaren zestig. Zonder vakop
leiding groeide hij geleidelijk tot regisseur
uit. Hij regisseerde veel musicals, waaron
der „De kannibaal als jij en ik” van Bram
en Freek (de VARA zendt deze op 12 mei
1979 op televisie uit), het televisiestuk van
Koos Postema „Kindervriend”, een viertal
barokopera’s in het kader van het Holland
Festival en vooral ook bij toneelgroep
Centrum (bijvoorbeeld twee éénakters van
Barrie Keefe „En nou ik”; de VARA over
weegt uitzending).
I
leencentrum moet goed beheer van de
kunstwerken garanderen. De centra die
tot nu toe alleen werkten met huurkoop,
moeten ook huren zonder meer mogelijk
maken. De kunstwerken uit rijksbezit kun
nen voor maximaal een jaar aan een abon
nee ter beschikking worden gesteld.
Esther, de nieuwe joodse koningin
van Ahasverus, vorst van het rijk van
Meden en Perzen, wordt er door haar oom
Mordechai van op de hoogte gesteld dat de
vorst Haman van zins is het joodse volk
om te brengen. Ze bedenkt een list om
haar gemaal zo ver te krijgen dat haar volk
Centraal thema in het boek Esther is dat
van de rechtvaardigheid en gerechtigheid.
gespaard wordt, waarop het tij zich zelfs
tegen Haman keert en deze door de koning
terecht wordt gesteld. Esther laat in wezen
zien dat er moed voor nodig is om in een
netelige situatie de juiste weg te blijven
volgen.
Michel van Overbeeke heeft verschillen
de fasen in dit verhaal op een duidelijk
herkenbare manier uitgebeeld. Hij kiest
daar enerzijds een soort primitief figuur
voor uit dat sterk verwijst naar de kinder
tekening en als zodanig ook erg spontaan
overkomt. Zo’n figuur wordt in een nogal
mythologisch bepaalde wereld gezet die
door de onderkleuren een ongelooflijk
mooie toon krijgt. Bij Van Overbeeke is
trouwens in al zijn etsen de kleur bepalend
voor de stemming die hij aan zijn werk
meegeeft.
Is Van Overbeeke in zijn schilderwerk
nogal eclectisch bezig, dat wil zeggen dat
hij stijlmotieven uit verschillende perio
den samen voegt, in de etsen is dat zeer
afgezwakt en is er alleen een verwijzing
naar primitieve stijlmiddelen die contras
teren met moderne symbolen.
Veel persoonlijker problematiek gaat
een rol spelen in de etsen die buiten de
cyclus vallen. De stijlmiddelen zijn hier
ongeveer gelijkgebleven, maar de aard er
van krijgt toch een heel andere lading mee.
In thematiek staat hier een al dan niet
verbroken relatie centraal waaruit wel
haast iedere keer een schreeuw om liefde
klinkt. In een weerbarstig neergeschreven
taal uit de kunstenaar een soort van uni
verseel onvermogen tot nader contact dat
bijna als pijnlijk kan worden ervaren. Het
Een van de twee daders stelde met be
hulp van een traangaspistool drie perso
neelsleden van het museum buiten ge
vecht. De overval nam nog geen minuut in
beslag.
Gezien de bekendheid van het schilderij,
dat voor drie miljoen frank (ongeveer 1,5
miljoen gulden) is verzekerd, acht men het
uitgesloten dat de daders het van de hand
zullen doen. Daarom houdt men rekening
met de mogelijkheid, dat zij een losgeld
zullen eisen.
In de kelder van de SBK exposeert Lies
Bossinade, eveneens uit Haarlem, een col
lectie nieuw keramiek. Het is een her
nieuwde kennismaking met een vertrouw
de kunstenares die al eerder op verschil
lende plaatsen in onze omgeving was te
zien. In de keramiek van Lies Bossinade
treft iedere keer weer de enorme liefde
voor het vak, de grenzeloze fantasie waar
mee steeds de wonderlijkste figuurtjes tot
leven worden gewekt en de sterke hang.,
naar een hoge mate van perfectie. Elk
beeldje van Lies Bossinade heeft zijn eigen
sfeer, bepaald door vorm en kleur. Ze
schept haar eigen sprookjeswereld die-,
weliswaar door de kunstenares sterk be-'
paald wordt, maar waarin voor,de be
schouwer toch optimaal de vrijheid om
zelf te interpreteren bestaat.
Opvallend is dat bij deze keramiek niets
aan het toeval wordt overgelaten. De kleu
ren en glazuren worden met grote zorg
voor het detail aangebracht, de vormen
blijven, hoe fantastisch ook, steeds verant
woord anatomisch.
is deze persoonlijke stellingname die het
werk van Michel van Overbeeke zo eerlijk
en oprecht doet overkomen.
(Beide exposities lopen tot de Kerst. De
SBK is op dinsdag tot en met vrijdag van
13-17 uur geopend, op zaterdag vanaf 11
uur en op donderdagavond van 19-21 uur.
Tussen Kerst en Nieuwjaar gesloten).
CEES STRAUS
Jurriaan Andriessen heeft veelvuldig van
slapstickgeluiden zo van „Bóóóóóiiii-
ingüü” als in een stomme film een man een
klap tegen zijn hoofd krijgt gebruik
gemaakt. Het decor waarop en waartegen
gespeeld wordt, is een sterk vergrote kran-
tepagina met een weerkaart en contactad
vertenties, de alledaagse dingen, waar de
mensen in geïnteresseerd zijn. Het decor-
idee is van ons zelf en niet uit Amerika
overgenomen. De grimage is in zwart-wit
verdergaand kan worden overgedragen
aan lagere overheden.
Kunstuitleen is een instrument om te
bereiken, dat kunst toegankelijk voor het
publiek wordt gemaakt. Daarbij is ook het
verband tussen kunstbeleid en kunste
naarsbeleid aan de orde. Het rijksbeleid
op het gebied van kunstuitleen zal in de
toekomst verder worden toegespitst op het
bevorderen van de kwaliteiten van de
kunstuitleen, aldus de minister.
Het rijk heeft tot nu toe geen verant
woordelijkheid gedragen voor oprichting
of exploitatie van kunstuitleencentra. Wel
gaf het aan een deel van de centra subsi
dies in de kosten van de huurvergoeding
aan beeldende kunstenaars. Het rijk hield
zich zo op min of meer neutrale wijze bezig
met de ondersteuning van de verwerking
van kunstwerken voor de kunstuitleen. De
nota hierover zal 22 januari in een openba
re vergadering van de Kamercommissie
worden besproken.
Volgens de nota van minister Garde
niers zal de verantwoordelijkheid voor op
richting en exploitatie van centra bij de
lagere overheden blijven. De rijksoverheid
houdt de artistieke kwaliteit van het aan
bod in de gaten. Ze wil garanderen dat
werk van hoge kwaliteit in voldoende mate
voor uitleen beschikbaar komt. Voor de tot
heden verstrekte huurvergoedingsubsidie
moet geleidelijk, in tien jaar, een beter
systeem in de plaats komen, vindt zij.
In de nota wordt voorgesteld dat in de
toekomst de provinciale of gemeentelijke
overheden de eerste verantwoordelijkheid
dragen voor de verwerving van de kunst
werken. Kunstwerken uit het gemeen
schappelijk kunstbezit komen eveneens
beschikbaar voor uitleen. Zo zal ook het
rijk een deel van het nodige bestand voor
zijn rekening nemen.
De dienst Verspreide Rijkscollecties zal
voor het'rijk de distributie en uitwisseling
van kunstwerken verzorgen. Hij zet ook
een bijscholingsprogramma op voor het
personeel dat in de kunstuitleen werkt.
Later kunnen dan deskundigheidseisen
gaan gelden als voorwaarde om te kunnen
subsidiëren, aldus de nota.
VERSAILLES (AFP). Twee jonge
mannen van ongeveer 25 jaar hebben
woensdag het schilderij „De goochelaar”
van de Nederlandse meester Hieronymus
Bosch (1450-1516) uit het museum van
Saint-Germain-en-Laye, in de omgeving
van Parijs, gestolen.
andere
len van
ltl4TS,
rugleu-
idheid
nden
Hij heeft duideijk een heel eigen opvatting
over die samenleving, vooral zoals die
beïnvloed is door Vietnam en verschillen
de presidenten, die hij dan ook dikwijls
aan het woord laat”.
Hoe zeer dat kans van slagen heeft be
wijst Michel van Overbeeke uit Haarlem
die momenteel bij de Stichting Beeldende
Kunst aan de Gedempte Oude Gracht in
Haarlem een expositie van kleuretsen
heeft. Van Overbeeke koos het boek Es
ther voor een cyclus van negen voorstellin
gen die hij op een respectabele en bijzon
der fraaie wijze in eigentijdse beelden
heeft neergezet. Van Overbeeke bewijst er
mee dat de bijbelse thematiek een alge-
meen-aanvaard gegeven kan zijn, mits het
maar vrij wordt gehouden van een reli
gieuze interpretatie. Op dat punt aangeko
men verwijst hij namelijk of naar een
eigen problematiek of naar een maat
schappelijk engagement, daarmee de weg
openleggend voor een algemene kunstbe
schouwing van zijn werk.
In de nota „kunstuitleen” zet minister
Gardeniers nog uiteen, dat met ingang van
1979 elk jaar tien procent van de bestaan
de huurvergoedingssubsidie wordt inge
houden. Daar staat tegenover dat het rijk
dan aangekochte kunstwerken ter be
schikking stelt aan de uitleencentra.
Voor 1979 is voor kunstuitleen
3.450.000 beschikbaar. In dit bedrag zijn
de gelden opgenomen die vrijkomen door
afschaffing van de aankoop subsidierege
ling kunstwerken. Van het totaalbedrag
zal 1.770.000,- worden gebruikt voor ver
dere uitbouw van de kunstuitleen, aldus de
nota.
Het rijk wil het zeker de eerste jaren een
deel van de sterke groei van uitleencentra
tot zijn verantwoordelijkheid rekenen. Na
twee jaren zullen de lagere overheden een
groter deel van de groei voor hun rekening
moeten nemen, aldus de nota „kunstuit
leen".
artist terurt favad'
3K8MM8
I lunr([
DEN HAAG (ANP). De nota „Kunstuitleen” van minister Gardeniers van CRM
wordt niet bij de begroting van dit departement behandeld. De betreffende Kamercom
missie heeft gisteren besloten er een afzonderlijke openbare vergadering aan te wijden.
Intussen mag de bewindsvrouwe wel de 1,9 miljoen gulden voor dit jaar uitkeren aan
gemeenten en provincies voor het verwerven van kunst die kan worden uitgeleend. De
Kamerleden lieten hun bezwaren tegen deze eenmalige uitkering woensdag varen.
Fijne schotel gebakken vis met gember^H
Snijd 700 g gefileerde vis in stukjes, zout ze
en bak ze in weinig olie. Fruit in aparte pan
I 1 gesnipperde ui, 1 teentje knoflook, 1 tomaat.
1 appel en 3 gembernootjes. Bestrooi dit
vervolgens met wat kerrie, 1 flinke lepel
bloem en voeg al roerend zoveel water toe tot
een gebonden massa Ontstaat. Giet deze over de
vis en laat het geheel enkele minuten zachtjes
stoven. Garneren met sla en schijven sinaasappel.
Zachte jonge
jenever van
De Stoocker.is
jenever van n
puike kwaliteit.
Dubbel
gestookt en
gebotteld in een
karakteristieke
literfles.
Vol en zacht van
smaak. Is koel
het lekkerst.
..Mordechai voor de poort”, een van de
negen kleuretsen uit de cyclus die Michel
van Overbeeke maakte naar aanleiding
van het boek Esther uit het Oude Testa
ment. De complete cyclus is deze maand
bij de SBK Kennemerland te zien.
Het tweede nummer van
Leef, het nieuwe tijdschrift uit
het huis van Margriet, ligt nu
op u te wachten. Het heeft u en
uw gezin weer heel wat te bie
den. Zoals:
Als je echt geen kinderen
meer wilt. Een zeer uitvoerig
artikel over sterilisatie.
Ken je lijf. Wie gezond wil
leven, zal z’n eigen lichaam
moeten kennen.
Slanke gids voor een vette
maand, n Wegwijzer bij het
kopen van de minst ongezonde
olieën en vetten.
Moord op zee. De zwarte
feiten over de jacht op de
walvis.
Verder: wegwezen in de
winter, verse groente in de
vensterbank, plus een cadeau
tje: het Speelse Binnenhoekje.
Vol spelletjes, treiterproblemen
en puzzeltjes.
