Kabinet
nog stand
ks
van
Callaghan
houdt
Ernstige incidenten
in Iraanse stad
Krappe meerderheid Bondsdag beslist
Kenneth Kaoenda
opnieuw beëdigd
Regionaal fonds flink verhoogd
Nieuwe Portugese
kieswet onwettig
verklaard
1
Rosalynn Carter:
Jimmy blijft
lang president
„Krachtige onderdrukkingsmaatregelen’
„Uitstel executie”
Amandelsmaak
Soepkop
Befaamd verhaal
18 cent
3
BINNEN- EN BUITENLAND
DECEMBER
19 7 8
VRIJDAG
1 5
Brand
Jrenco
am bei
sr
oeding
eld Wel-
i het mi-
aloosstel-
start- en
m gebied
s dan 35
ssecreta-
gisteren
loop van
il-majoor
ie in Oir-
(Door onze redacteur in
West-Duitsland,Hans Amesz)
BONN. Het derde deel van de bouwvergunning
voor de snelle kweekreactor in Kalkar wordt bin
nenkort afgegeven. Na een bijna zes uur durend
debat nam de Bondsdag (het Westduitse parlement)
gisteren met 230 tegen 225 stemmen en zes onthou
dingen eenmotie aan, waarin de deelstaatregering
van Noordrijnland-Westfalen wordt verzocht de
buw van het project te voltooien. Minister-president
Jannes Rau (SPD) van Noordrijnland-Westfalen ver
klaarde dat dit ook zal gebeuren.
enking
Ikop,
door Nico Scheepmaker
(Door onze redacteur in België
Jan Gerritsen)
LUXEMBURG. Het Europese parlement stuurt aan op een
krachtmeting met de regeringen van de Europese Negen.
Het houdt vast aan een fikse verhoging van het Europese regionale
fonds voor volgend jaar, waarmee de Negen evenwel niet akkoord
kunnen gaan. Het parlement aanvaardde gisteren de begroting voor
1979 voor de Europese instellingen inclusief de verhoging van het
regionale fonds, zodat de Negen voor een voldongen feit zijn gezet.
(Van onze redactie buitenland)
ISFAHAN. Gisteren hebben zich in de stad Najafabad nabij
Isfahan in Iran ernstige incidenten voorgedaan, waarbij talrijke
doden en gewonden zijn gevallen. Dinsdag al zouden botsingen zijn
ontstaan tussen het leger en burgers, toen soldaten een aanval deden
op een moskee.
-
Kweekreactor Kalkar
(Van onze redactie buitenland)
kan worden voltooid
(Van onze redactie buitenland)
EG-parlement
stuurt aan op
4
krachtmeting
de
ie moge-
ikingsfa-
itse Gro-
bestaan,
ring alle
len voor-
itgespro-
nerleder
horst in
ters Vai
n en Val
iken.
het Kur
rochtend
uur ont
Jiting, in
zegsman
t gebouw
gevolgen
i volgend
i een ge
ms geen
cht”, zo
id)
van het
olin zijn
et Zwit-
leenhall
ring va»
ie Chap-
r Ganev
■lijk. HÜ
and van
ist werd
1 groep
•middag
»n links-
erd. Het
organi-
ngeveer
dens de
eiden de
1 buiten
>s staat.
De oppositie stemde tegen omdat zij een eigen motie had
ingediend met de strekking het aan Noordrijnland-Westfalen over
te laten de snelle kweekreactor te voltooien. Het feit dat Kalkar nu
wordt voltooid, betekent niet dat de snelle kweekreactor (waar
aan ook Nederland financieel bijdraagt) automatisch in gebruik
wordt genomen. Er komt een door alle partijen gewenste enquête
commissie, die nog eens precies de voor- en nadelen van de snelle
kweektechnologie moet nagaan. Pas als de resultaten van dat
onderzoek bekend zijn, wordt besloten of Kalkar gaat draaien. Op
zijn vroegst zal dat overigens pas in 1984 kunnen gebeuren.
De zes afgevaardigden die zich van stemming hebben onthou
den, behoren allen tot de liberale FDP. Hun woordvoerder, Klaus
Gartner, zei dat de zes aanvankelijk tegen hadden willen stem-
Bij Ford werd onlangs 17 procent
loonsverhoging overeengekomen na
een kwetsbare en kostbare staking
van negen weken.
Politieke commentatoren in Lon
den echter beschouwen het slechts
als uitstel van executie.
President Carter samen met zijn dochter Amy, nadat beiden gisteravond de
lichtjes van een grote kerstboom hadden ontstoken.
LOESAKA. Vandaag is dr. Ken
neth Kaoenda voor het hooggerechts
hof opnieuw plechtig beëdigd als pre
sident van Zambia, nadat bij de ver
kiezingen om een vierde ambtstermijn
van Kaoenda gisteren was gebleken,
dat hij 80 procent van de stemmen
had weten te vergaren.
Amerikaanse president nog weigert te
vertellen of hij zich in 1980 herkies
baar stelt, voorziet zijn vrouw Rosa-
lynn een lange ambtstermijn voor haar
man.
Tijdens een persconferentie zei Car
ter overigens onlangs, dat hij erop ver
trouwde Edward Kennedy te kunnen
verslaan als deze hem voor de verkie
zingen van 1980 wil uitdagen. Kennedy
is op dit moment erg populair in de VS.
Binnen twee weken moet president Ea-
nes van Portugal besluiten of hij wel of
geen veto uitspreekt over de nieuwe wet.
Wanneer ook hij het ontwerp afkeurt, gaat
dit terug naar het parlement waar een
tweederde meerderheid nodig is om de
kieswet alsnog goed te keuren. Die meer
derheid zit er niet in, volgens waarnemers.
gekozen
aar een-
j achten
het volk
te „red-
ederland
kingsbij-
iische sy-
ter bewe-
verleden
w Golds
/erd een
e ambas-
Dat honger rauwe bonen zoet doet sma
ken, hoefde in die dagen niet eens te wor
den bewezen met de „cakesmaak” van het
Zweedse wittebrood, zoals moge blijken
uit deze passage uit „Moeders Dagboek”
op dinsdag 20 februari 1945: „Koos bakte
als nieuw nummer op het menu een tul
pentaart met amandelsmaak; het is voed
zamer, maar minder lekker dan de suiker
bietentaart die naar appeltaart smaakt”.
i binnen-
rabonne-
p de lijn
ng die de
rlies dat
joed. Dit
per jaar
trijfël
:ondigde
aeleid is
'ekomer
van het
einig re
g van de
tie voor
s balans
enbeleid
)e bezui-
ieve en
de hulp,
van Straatsburg” klein wil houden, zal
groot kabaal maken als het parlement
alsnog zijn zin zou krijgen en dus een be
sluit van de regeringsleiders en van het
Franse staatshoofd ongedaan zou maken.
Voorlopig betekent het besluit van het
Europese parlement het regionale fonds
toch te verhogen voer voor de Europese
juristen. De Negen vinden dat voor de
verhoging geen juridische basis is, het
parlement is uiteraard een tegenoverges
telde mening teogedaan. De Europese
commissie is als uitvoerend orgaan voorlo
pig het meest getroffen door het parle
mentsbesluit: zij moet immers beslissen of
ze de begroting wel of niet zo uitvoeren.
In Luxemburg wordt de kans groot ge
acht dat de Europese commissie het advies
zal vragen van het Europese hof van justi
tie. Het meningsverschil tussen parlement
en Negen over de rechtsgeldigheid van het
besluit het regionale fonds te verhogen,
vloeit namelijk voort uit de ingewikkelde
procedure om de Europese begroting
met inspraak van het parlement vast
te stellen.
Gistermorgen verklaarden inwoners te
lefonisch tegen journalisten: „Sinds twee
dagen gebeuren hier afschuwelijke din
gen”. Volgens ooggetuigen ging het om
„zeer krachtige onderdrukkingsmaatrege-
len”, van de zijde van het leger. Najafabad,
een stad met 60.000 inwoners, wordt be
schouwd als een bolwerk in de oppositie
tegen de sjah.
In de in het zuidoosten van Iran gelegen
stad Chiraz zijn woesndagavond achttien
mensen door militairen doodgeschoten, zo
is gisterenin de hoofdstad Teheran verno
men. Ook daar waren de ongeregeldheden
dinsdag begonnen. Volgens diverse getui
gen waren vijf militarien een ziekenhuis
binnengedrongen, waar zij de patiënten en
het personeel dwongen „Leve de sjah” te
roepen.
Inmiddels heeft de Iraanse regering in
Teheran de provinciale gouverneurs en de
veiligheidsstrijdkrachten opdracht gege
ven alle domonstraties, die de rust en de
orde in gevaar kunnen brengen, te beëindi
gen. Verder moeten alle ministeries en
officiële instellingen iedereen die zijn
werk niet doet ontslaan. Al geruimte tijd
staken ambtenaren van ministeries en
openbare diensten en werknemers in de
industrie tegen het bewind van de sjah. Als
gevolg van de staking in de olie-industrie
wordt het rijke olieland nu gedwongen
voor eigen behoefte olieproduktën in te
voeren.
De New York Times meldde gisteren dat
de Verenigde Staten hun ambassadeperso
neel in Teheran hebben uitgebreid met
functionarissen van de geheime dienst
(CIA) en anderen, om de steun aan de sjah
te verhogen. In Washington wilde het mi
nisterie van Buitenlandse Zaken geen
commentaar geven op dit bericht.
Achttien cent levensmiddelen per per
soon per week! Maar misschien was de
cent wel heel veel waard, in 1945? Maar in
januari 1945 werd proces-verbaal opge
maakt tegen een timmerman die een mud
aardappelen voor 350 gulden had ver
kocht, en uit een ander bericht uit Raatge-
vers boek blijkt dat prijsopdrijvers ge
straft werden voor het verkopen van
brood voor 25 gulden per stuk, 250 kg hout
voor 200 gulden, kapucijners voor 25 gul
den per kilo. In „Moeders Dagboek” van
dr. Chr. Kroes-Lichtenberg wordt gespro
ken van 400 gulden voor een mud aardap
pels, 65 gulden voor een konijn, 175 gulden
voor een gans, en 105 gulden voor een
pond boter, „maar er zijn er die veel meer
betalen”. Houdt u deze prijzen even tegen
het licht van die 9 cent voor een officieel
half regeringsbrood op de bon, en die 9
cent voor dat kilo aardappelen op de bon,
dan begrijpt u beter hoe hoog die zwarte
handelsprijzen in feite lagen. In „Moeders
Dagboek” wordt nog gemeld dat Vader
vandaag les heeft gegeven voor een brood-
bon A, en in „Van Dollen Dinsdag tot de
Bevrijding”, dat ik van een vriendelijke
lezer zolang te leen heb gekregen, staat een
advertentie afgedrukt van het PASSAGE
THEATER, dat een groot VARIÉTÉPRO
GRAMMA bracht met als extra attractie:
BRUINE BOONENSOEP. „Zolang de
voorraad strekt ontvangt iedere bezoeker
prima Bruine Boonensoep a 30 cent per
kop. Kop meebrengen. Dagelijks plaatsbe-
spreken van 12 uur af”.
Het beleid van de Labour-regering
is de werkgevers verantwoordelijk te
stellen en niet de vakbonden, die bo
ven het loonplafond van vijf procent
uitgaan. In het geval van Ford kwa
men de sancties neer op het besluit
alle regerings-aankopen van Ford-
voertuigen stop te zetten. Dit zou de
maatschappij een schadepost van 40
miljoen gulden hebben opgeleverd.
men. Dat, zou hebben betekend dat de motie van de regeringscoa
litie niet was aangenomen. De zes zijn „omgegaan” toen gisteren
in de middagpazue vier FDP-minister (Genscher, Baum, Lambs-
dorff en Ertl) en de FDP-fractievoorzitter Mischnick bekend
maakten, dat zij af zouden treden als de „dissidenten” op hun
standpunt bleven staan. Klaus Gartner zei met zoveel woorden
dat dit politieke chantage was. Hij vroeg zich af waarom er
éénstemmig een besluit moet worden genomen door volksverte
genwoordigers van de socialistische SPD en door de FDP, als
duidelijk is dat er „buiten het parlement” zeer veel mensen zijn
die vinden dat er voorlopig een bouwstop voor de snelle kweekre
actor moet komen.
Volgens de zes hadden namelijk eerst de resultaten van de
enquêe-commissie moeten worden afgewacht, voordat toestem
ming werd verleend voor het derde deel van de bouwvergunning.
„Als de reactor er over een paar jaar staat, kan er niet meer vrij
over worden gepraat of hij ook moet gaan werken. Dan is er
teveel geld geïnvesteerd”, aldus Gartner. „Een votum tegen
kernenergie is toch geen sabotage”, zo riep hij uit.
De ministers Hauff (SPD, Technologie) en Lambsdorff (FDP,
Ecnomische Zaken) hadden eerder gezegd dat er wel verder moet
worden gebouwd. Anders zou de Bondsrepubliek de internationa
le aansluiting bij de snelle kweektechnologie verliezen,! wat gevol
gen voor de export en de werkgelegenheid zou kunnen hebben.
„De keuzemogelijkheid moet worden opgengelaten”, aldus Vol
ker Hauff. Hij verklaarde met nadruk dat het voltooien van
Kalkar niet inhoudt dat West-Duitsland op weg is naar een
„plutonium-economie”.
„Toen wij in oorlog waren hebt gij met
uw brood vele levens nog vlak vóór de
hongerdood gered”, zei koningin Juliana
op 26 april 1955 bij het bezoek van Gustaaf
VI Adolf, koning der Zweden, aan Neder
land. Op 21 mei 1957 bracht zij een tegen
bezoek aan Zweden en zei toen: „Gij hebt
ons door onze donkerste dagen van hon
gersnood en van watersnood heen gehol
pen en toen zo vele levens in ons land
gered. Deze dingen blijven in ons hart
gegrift”. Een toen koning Karei en konin
gin Silvia op 5 oktober 1976 in Nederland
waren, zei koningin Juliana: „Uw prachti
ge hulp in oorlogstijd zal in de geschiede
nis voortleven als het befaamde verhaal
van „het Zweedse wittebrood”.
LISSABON. De militaire Revolutio
naire Raad in Portugal heeft woensdag
avond de nieuwe kieswet, die dankzij een
socialistisch-eommunistische meerder
heid is ontstaan, verworpen. De kieswet
is, volgens de raad, in strijd met de grond
wet. De kans op spoedige algemene ver
kiezingen lijkt hierdoor voorbij.
Twintig van de meest afgelegen van
de 125 kiesdistricten moeten nog met
hun uitslagen komen. De opkomst
werd op bijna 70 procent geschat. De
uitslag wordt in Loesaka gezien als een
waardevol vertrouwensvotum voor de
54-jarige president.
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON. Ofschoon
LONDEN. De onder grote druk
staande Britse Labour-premier Ja
mes Callaghan en zijn minderheids
regering hebben een nieuwe parle
mentaire krachtmeting overleefd.
Van vele kanten wordt voorspeld
dat gezamenlijke druk van de conser
vatieve oppositie, de vakbonden en
het bedrijfsleven, de regering tot af
treden kan brengen en Callaghan kan
dwingen zijn geluk te beproeven in
algemene verkiezingen rond februari
volgend jaar.
Callaghan ging tijdens het debat
over het vertrouwensvotum echter
onverwacht een toontje lager zingen
met de aankondiging dat de regering
de sanctieregeling annuleert. Maar hij
zei wel dat ze vastbesloten is de strijd
tegen de inflatie voort te zetten, uit
gaande van een loonplafond van vijf
procent, en dat ze van plan is een
nieuwe gespreksronde te beleggen
met de vakbonden en de werkgevers
om alsnog te pogen overeenstemming
te bereiken over beperking van de
loonsverhogingen.
„De regering is niet bereid de strijd
tegen de inflatie nu op te geven”,
aldus een weinig boetvaardige Callag
han in een montere toespraak. „We
staan voor ons beleid en we zijn be
reid het te verdedigen”.
Het leven van de regering werd ge
red - althans voorlopig - toen vijf
linkse Labour-leden, die zich woens
dag van stemming onthielden, giste
ravond hun steun voor de premier
uitspraken.
Het gaat om een politiek gevoelige zaak.
Het Europese parlement wil niet laten tor
nen aan zijn bevoegdheid een van dè
weinige die het heeft zelf een (klein)
deel van de Europese begroting vast te
stellen. Dit des te meer in het licht van de
eerste directe verkiezing van het parle
ment, die volgend jaar juni in de negen
EG-landen zal plaatsvinden.
De door het parlement voorgestelde ver
hoging van het regionale fonds (van een
kleine 1,7 miljard naar 3 miljard gulden)
betekent een wijziging van de begroting
voor dit fonds, zoals die vorig jaar decem
ber door de Europese raad van regerings
leiders van de Negen was vastgesteld.
Vooral voor de Franse president Giscard
is dit een gevoelig punt: gaullisten en com
munisten in Frankrijk voeren de laatste
tijd heftig campagne tegen het Europese
parlement.
Op het jongste Europese topberaad, vo
rige week in Brussel, veegde Giscard een
suggestie om het regionale fonds voor vol
gend jaar te verhogen, radicaal van tafel.
De Franse oppositie, die de „Assemblee
Het aardige van deze drie citaten is, dat
de term „Zweeds wittebrood” pas de laat
ste keer, ruim 30 jaar na dato, door de
koningin gebruikt is, hoewel de verleiding
om tegenover een Zweedse vorst een be-,
grip te gebruiken met „Zweeds” erin toch
heel groot, om niet te zeggen tantaliserend
moet zijn geweest. Zou de recente herleef
de belangstelling voor het Zweedse witte
brood ie danken (of te wijten) zijn aan
zoiets als een „wittebroodsyndroom”, dat
parallel aan het concentratiekampsyn-
droom nu pas aan de oppervlakte is geko
men? Ik heb ook gemerkt dat in oude
publikaties van in of vlak na de oorlog de
term „het Zweedse wittebrood” in feite
nog niet voorkomt, althans niet als begrip,
of, zoals koningn Juliana het heeft uitge
drukt: „als het befaamde verhaal”.
Het lijkt me wel nuttig, om nu eerst even
aan te geven in welke voedselsituatie het
„Zweedse wittebrood” terechtkwam. Er
zijn, in die hongerwinter, 15.000 mensen
van honger en kou omgekomen. Dat is
ongeveer het negenvoudige van het aantal
slachtoffers dat de watersnoodramp
van 1 februari 1953 heeft geëist om even
een idee te geven. Maar er zijn natuurlijk
meer manieren om een idee te geven. In
het boek „Van Dollen Dinsdag tot de Be
vrijding” van J. G. Raatgever Jr. staat het
volgende over de laatste fase van de Duitse
bezetting:
„En de bonnenlijst van 22 tot en met 28
april vertoonde al een heel sober beeld; zij
bracht een verdere verlaging van het
broodrantsoen tot 400 gram, en een ophef
fing van het toch al zeer schamele kaas-
rantsoen van één ons in de 14 dagen.
Evenals in de zwartste dagen van januari
en februari stond dus het weekrantsoen
weer op een kilo aardappelen en een half
broodje en verder niets. Voor zegge en
schrijve achttien cent, negen cent brood en
negen cent aardappelen kon men die week
op de bónnen besteden... het laagste be
drag-van heel de oorlog”.
De regering-Callaghan kreeg gister
avond respijt via een vertrouwensvo
tum (300 tegen 290 stemmen) over
haar economisch beleid en vooral
over een controversieel plan tot be
strijding van de inflatie, dat een pla
fond van vijf procent legt op de loons
verhogingen in het komende jaar.
Callaghan won het vertrouwensvo
tum nadat hij nauwelijks 24 uur tevo
ren twee vernederende nederlagen
had moeten incasseren in het parle
ment. Het Lagerhuis verwierp zijn
beleid om economische sancties op te
leggen aan bedrijven zo als de Britse
Ford-vestiging, die de werknemers
loonsverhogingen toekent boven de
vijf procent.
Busladingen vol stokkenzw aaiende Iraanse soldaten in burgerkledij rijden langs tijdens onlusten vernielde auto’s in Isfahan. De
verklede soldaten schreeuwden pro-sjah-slogans.
