Annie Schmidt
voelt zich op
ziel getrapt
WAARIS
ITALIAANS GELD
GOEDKOOP?
OPHET
ITALIAANSE
1|
En toen
zaten we met
de brokken
wij
ontvingen
Maatschappijkritiek achter de glamour van een Berlijnse zangeres
99
99
iBRINK Luchtverwarming
door John Oomkes
MET DE GIROBETAALKAART KOST VREEM D GELD NIKS EXTR A.
i
i
NIEUWE KADETT
X?HUREN?
Bouwens Autoverhuur
postgiro en
2 rijkspostspaarbank
13
ZATERDAG
19 7 8
KUNST
DECEMBER
I 6
ii
"w
Achterop elke betaal
kaart staat hoeveel vreemd
geld u in uw vakantieland
kunt opnemen.
Neem dus voldoende
girobetaalkaarten mee
naar de wintersport.
Of vraag tijdig een extra
set aan.
Bouwjaar 1978
ƒ27,50 per dag, inkt. 100 km
en verzekering
Excl: BTW en benzine
Langere huurtijd op aanvraag
>-
Kampervest 23, Haarlem
Tel. 312638
Ure
3rd;
lee;
eld-
30.
35.
ant;
:elf-
49.
54.
liet
en-
fkj;
en-
64.
rek;-
nu-
aar
fk);
LUCOTHERM B.V.-ALPHEN a/d RIJN
NOORDIMA B.V. - HEERHUGOWAARD
AMSTERDAM. „Guten Abend, meine Damen
und Herren! Wir Wünschen Ihnen einen recht scho
nen Abend!” Het heeft er veel van weg van dat de
smeltend-verlokkende stem van een van die bevalli
ge omroepsters van het tweede Duitse tv-net haar
dagelijkse werk doet.
Gaat u naar de sneeuw?
Neem dan wat girobetaal
kaarten mee. Want op elk
Italiaans postkantoor
krijgt u contant Italiaans
geld. IJ hoeft bij verzilve
ring van uw girobetaal
kaarten geen enkele
provisie of kosten te
betalen. Da’s pure winst.
Alléén het opgenomen
bedrag wordt van uw post- j
rekening afgeschreven, I
omgerekend tegen de dan
geldende koers.
karei thielen
bibliotheek
MriMM
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
I
08
t-
n
zzal.
t op
De gewraakte voorstelling heet „Van wie
zou dat nou zijn”, en bestaat uit een collage
’an teksten en liedjes, deels van Annie
Schmidt, deels van de hand van Brink zelf.
Een en ander is bedoeld als een „homma
ge” aan de schrijfster en de wijze waarop
1 zij haar stempel op de jaren '50 heeft
gedrukt
„Mijn cliënte voelt zich op haar ziel ge
tript", betoogde mr Gielen vrijdag op de
Van het theatrale aspect van de klassiek
geschoolde Nina telt alleen het appelleren-
ie, visuele gedeelte voor regisseur Egbert
van Hees. „Direct na het begin zetten we
haar in. beeld, zodat in de huiskamer ge-
dacht wordt: wat krijgen we nou voor een
raar mens".
Zo kan het gebeuren dat een parodis
tisch begaafde theater-rockgroep door de
zelfde mallemolen van het tv-medium, dat
zij in hun teksten zo verfoeien, wordt afge
roomd. Niet zonder protest overigens,
maar het inzicht dat je de programmama
kers door je terug te trekken voorgoed in
het harnas zou jagen, overwint uiteindelijk
de weerzin. De kijkers krijgen dan ook van
Sonja te horen dat Nina een voormalige
operazangeres zou zijn, die voor de rock
heeft gekozen en het Vrije Westen verkoos
boven het leve in Oost-Duitsland. Twee als
persiflage bedoelde opera-achtige titels
krijgen aldus een heel andere lading
I.
t,
n
k
n
n
i;
I,
it
3
34.
Als Annie Schmidt haar zin krijgt zullen
er ongeveer tien nummers uit het pro
gramma moeten verdwijnen, c.q. sterk ge
wijzigd. Rechtbankpresident W. J. Borger-
hoff Mulder zal op donderdag 21 decem
ber vonnis wijzen
integraal worden gebruikt liggen de zaken
natuurlijk anders".
Volgens Brinks raadsman mr. Veghel is
er geen enkele Buma-bepaling die het ge
bruik van tekstfragmenten verbiedt. Hij
voerde aan dat Brinks collega Sieto Ho
ving op het toneel uit het „Dagboek" van
Ed van Thijn pleegt te citeren zonder dat
hem een strobreed in de weg wordt gelegd.
„De aard van het cabaret als specifieke
uitingsvorm brengt dergelijke dingen nu
eenmaal met zich mee”, zo zei hij. „Boven
dien is het werk van Annie Schmidt in het
dagelijks leven welhaast gemeengoed ge
worden. Een vertoningsverbod zou de
groep in grote moeilijkheden brengen. In
de voorstelling is enorm veel geld en moei
te geïnvesteerd"
4
Uw installateur:
Kalkovenweg 58, Postbus 337, Telefoon (01720) 2 03 00
Pascalstraat 11, Postbus 157, Telefoon (02207) 1 27 18
rf- Nina Hagen: „De overwegend rechtse
pers in Duitsland vindt mijn uitlatingen
vulgair en ordinair."
De vrouwenbevrijding, de consumptie
maatschappij en het rollenpatroon in de
seksualiteit, kortom, behartigenswaardige
zaken waarover Nina Hagen feitelijk
monddood wordt gemaakt door ze niet in
beeld te brengen. Voor haar zijn de ver
schillen in opvatting over vrijheid van
meningsuiting tussen het oostblok en het
Vrije Westen dus ook niet zo in het ooglo-
pend. Nina: „In Oost-Duitsland mocht ik
niet zingen wat ik wilde en werden mijn
teksten niet gepubliceerd. Evenals Wolf
Bierman, die acht jaar met mijn moeder,
de actrice Eva-Maria Hagen, had samenge
woond, ondertekende ik in 1976 een ver
klaring van kunstenaars tegen het be
krompen cultuurbeleid in de DDR. Wolf
werd uitgewezen, vier maanden later ben
ik naar het westen gegaan."
Bierman hielp zijn protegée aan een
platenkontrakt, dat Nina niet alleen in
komsten verschafte, maar ook de gelegen
heid bood zich op diverse plaatsen in het
westen te oriënteren. De toen 21-jarige
Hagen wilde haar realistische, poëtische
teksten combineren met een onverschrok
ken en avontuurlijk rockgeluid en ging op
zoek naar het geluk in Hamburg, Londen
WWW* ZAND
IN DE SOEP
kookboek voor mannen
en uiteindelijk in Berlijn Hamburg was in
vergelijking met zijn reputatie uitgestor
ven. in Londen legde Nina contacten met
toonaangevende figuren uit de punkbewe
ging en sloot een trouwe vriendschap met
Ariane Forster (Ari Up).
Nina: „We schreven samen verschillende
songs, waarvan er een (punk) op de elpee is
gekomen, en we maakten er een nogal
surrealistische film. Ariane leerde me ze
is zelf half-Duits hoe ik me nog beter
kon uiten Ik leerde ook begrijpen dat de
taal waarin je dat doet, belangrijk is. Nu
de band op poten staat, zing ik in het Duits
voor een Duits publiek
Die formatie, de Nina H^gen Band, is
overigens niet zomaar een bijeengeplukt
begeleidingscombootje. Gitarist Bernhard
Potschka en bassist Manne Praeker die
overigens Nina's levensgezel geworden is
zijn afkomstig uit Lok Kreuzberg, een
rockband die zoals velë Westberlijnse
groepen zich nadrukkelijk op theater en
politiek oriënteerde. Manne: „Berlijn, ja,
dat is de Wall City, hé? De stad van de
muur. Een eiland. De buurt Kreuzberg
waaruit wij voortkomen, daar opereren
vele maatschappij-bewuste groepen. De
contacten met de politieke muziekgroep
Ton, Steine, Scherben en met de comme
dia dell’arte theatergroepen Centrifuge en
San Paulo zijn nauw."
Manne: „Als Nina Hagen Band lijken we
weliswaar minder uitgesproken maat
schappelijk betrokken dan toen we in Lok
Kreuzberg speelden, maar dat is maar
schijn. Nina's teksten zijn geïnspireerd
door de vrouwenbeweging. En als een
vrouw in Duitsland tegenwoordig haar
mond opendoet en wat zinnigs zegt, dan is
dat weinig minder dan een politieke zaak
zitting. „Haar werk is verminkt en in een
totaal andere context geplaatst, zodat van
het oorspronkelijke karakter niets is over
gebleven. VooL het grote publiek is het
echter onmogelijk om vast te stellen waar
haar aandeel ophoudt en dat van Brink
begint. Zij voelde sowieso niet veel voor dit
dubieuze eerbetoon, maar aangezien het
hiér teksten uit het Buma-repertoire be
treft kon zij moeilijk bezwaar maken Nu
echter is gebleken dat haar liedjes niet
-■ v.y.- -
Verleidelijk voert ze je mee langs de menukaart van program
ma’s van die avond. Voor je het ook maar beseft, doezel je weg in
je luie fauteuil, grijp je naar de zak zoute pinda’s en treedt de
riuimerslaap in waarmee miljoenen de spanningen van de werk
ing wensen te verdrijven. Het groene oog blijft echter gesloten,
slechts het gehoorzintuig wordt geprikkeld.^Geprikkeld?Geteis
terd is een betere omschrijving voor het lied dat op de mierzoete
mnkondiging volgt. In snauwerig Duits wordt er af gerekend met
het fenomeen tv-kijken.
AMSTERDAM (ANP). „Er is met de
teksten van Annie Schmidt „gerommeld”.
Een ander woord heb ik er niet voor”,
»ldus mr. Ch. Gielen vrijdagmiddag tij
dens de behandeling van een kort geding
dat de schrijfster Annie M. G. Schmidt bij
de Amsterdamse rechtbank heeft aange-
I spannen tegen de cabaretier Jos Brink,
j Inzet is het jongste programma van diens
groep „Tekstpierement”, dat op het ogen-
1 blik wordt gespeeld in de Haarlemse
I Stadsschouwburg en daar zaterdag offici
eel in première gaat.
Tv-glotzen, met koeieogen naar de beeldbuis staren, dat is
kijken hoe dat gekleurde kastje elke avond weer een dosis
vermeend geluk over je uitstort. De muziek daarbij js tomeloos,
opzwepend en geleend van de Tubes-song White Punks on Dope.
Boven alles uit kraait het stemgeluid van Nina Hagen, een
bijzonder getalenteerde, maar bij onze Oosterburen behoorlijk
omstreden artieste
Dit openingsnummer van de debuutelpee van deze uit Berlijn
afkomstige zangeres en haar groep was vorige week vrijdag
avond helaas niet te horen in Sonja’s Goed Nieuws Show een
programma van de VARA. Niet omdat zoiets een merkwaardige
tegenstelling zou oproepen een muziekgroep immers die via de
buis de kijkers schamper toeroept dat het tv-kijken zo zijn
verachtelijke kanten heeft maar omdat voor de zich onder meer
i als „De VARA van de show" presenterende arbeidersomroepver-
eniging andere overwegingen in de praktijk belangrijker zijn.
Handig geschreven tekstjes in advertenties in dag- en weekbla-
den accentueren weliswaar het goede, linkse amusement dat de
i VARA op de beeldbuis zou brengen, maar zo’n profiel leid je niet
een, twee, drie af van Sonja’s Show. In feite is dat een praatpro
gramma waarin elke keer andere artiesten dienen als pauzenum-
j pers en een produktie die ook door de TROS of de KRO op het
iet zou kunnen worden gebracht.
[De redenen waarom juist Nina Hagen uitverkoren werd om in
-) Sonja’s show te figureren, spreken wat dat betreft boekdelen,
i Sowieso komt het politieke en feministische karakter van haar
I teksten niet aan bod, evenzeer gaat het om de groep aan het
voord te laten over de alles verkankerende generatiekloof in
Vest-Duitsland
„De nieuwe kleren van voorzitter
Mao”, kroniek van de Culturele Revo
lutie, door Simon Leys en van een inlei
ding voorzien door Jaap Kloosterman,
uitgave Het Wereldvenster (f 37,50).
„Vóór de zondvloed”, Berlijn in de
jaren twintig, door Otto Friedrich, uit
gave Het Wereldvenster (f 49,50).
„Het geheim van de uitgever”, ver
kenningen voor Rienk Visser onder re
dactie van Aad Nuis, uitgave Bert Bak
ker.
„Jongensdroom en andere verhalen”
door Adriaan Venema, uitgave Stand-
aard Uitgeverij 36,90)
„Verzamelde gedichten” van Marti-
nus Nijhoff, uitgave Bert Bakker
42,50).
„De heilige lijkwade”, de geschiede
nis van de wonderbaarlijke lijkwade
van Turijn met de nieuwste ontdekkin
gen, door Thomas Humber, uitgave De
Kern (f 22,50).
„Een leeg huis” door Marga Minco,
uitgave Bert Bakker 12,50; zesde her
ziene druk).
„En toen zaten we met de brokken”,
een documentaire over echtscheiding,
door Frank Onnen, uitgave Het Spec
trum 19,50).
„Maureen”, roman door Claire Lor-
rimer, uitgave De Boekerij 28,50).
„Modelmenschen, geschetst door
een modelmensch", uitgave Het Spec
trum (ƒ17,50).
„Het huis van Achterberg” dpor A.
F. Ruitenberg-de Wit, uitgave Em. Que-
rido 37,50).
„Elseviers groot antiekboek” door
mr. Frans Dony, uitgave Elsevier Fo
cus (f 39,50).
„Hallo!”, fotoboek door Ed van der
Elsken, uitgave Van Holkema en Wa-
rendorff (f 27,50).
„Jazz en geïmproviseerde muziek in
Nederland", uitgave Het Spectrum
32,50).
„Barometers” door Bert Bolle, uitga
ve De Haan (ƒ23,50).
„Boeren, burgers en buitenlui”, een
„vreemde” kijk op de Nederlanden,
I
„Het gemillimeterde hoofd" door
Gerrit Krol, uitgave Em. Querido
22,50; tweede gewijzigde druk).
„Zonen van de Paardekop" [door
Herman de Man, uitgave Em Querido
39,-. derde druk)
„Dagboek 1955-1966" door Anais
Nin, verzorgd en ingeleid door Gunther
Stuhlmann, vertaling Margaretha Fer
guson, uitgave Bert Bakker 37,50).
„Duizendjarig dolen", wandelingen
door de antieke wereld, door F L. Bas-
tet, uitgave Em. Querido 29,-).
In de Bibliotheek der Zeven Zeeën,
uitgegeven door De Boer Maritiem, ver
scheen „Klipperschepen jagen naar
Londen” van John Edward Masefield.
Deze heruitgave kost f 35,-; bij inteke
ning op deze reeks is de prijs f 29,50.
In de bekende Salamanderreeks van
Querido verschenen weer vier herdruk
ken. De titels zijn: „De tijgerkat" van G.
Tomasi di Lampedusa; „De zwarte rui
ter” van Simon Vestdijk; „Kind in de
buurt" van Willem Brakman en „Onder
de huid” van Brigid Brophy. Prijs per
deeltje 5,95.
„Moord en doodslag in Wolhynië
roman door Elisabeth Augustin, uitga
ve Corrie Zelen 18,90; derde druk).
„De ontgroening", roman door Mar
tin Koomen. uitgave Corrie Zelen
18,90).
„De schakels van het leven", een
historische familieroman door Arnold
Bennett, uitgave De Boekerij 24,50).
„Maria in Limburg”, sprakeloze ver
tellingen door Gerard Lemmens en Leo
Herberghs, uitgave Corrie Zelen
13,90).
•„Mozes”, roman door Manuel van
Loggem, uitgave Corrie Zelen 32,50).
„De vroedvrouw”, een komedie van
Rolf Hochhuth in een Nederlandse ver
taling van Otto Dijk, uitgave Corrie
Zelen 14,90).
„De Japanse oorlogsmachine" onder
redactie S. L. Mayer, ruim geïllustreerd
met meer dan 460 foto’s en 25 kaarten,
uitgave Elsevier 39,50).
Want feitelijk hebben wij, mannen in de
Bondsrepubliek het natuurlijk voor het
zeggen. De meesten van mijn soortgenoten
zijn daar zo huichelachtig in. Als man kun
je je allerlei schunnigheden ten opzichte
van een vrouw veroorloven, maar anders
om? Dat moet je eens proberen.”
Nina heeft dat nummer Rangehn ge
schreven Dat is slang voor „even iemand
van het andere geslacht benaderen”. Ze
zingt dan: „Wenn du scharf (geil) bist,
musst du rangehn Moet je de mannen
dan horen.”
Nina: „De overwegend rechtse pers in
Duitsland schrijft me weg. Die vindt zulke
uitlatingen vulgair en ordinair. Terwijl ik
alleen maar het idee heb eerlijk te zijn,
unheimlich ehrlich te zijn. Als je toch om
je heen kijkt, dan zie je toch dat de situatie
zó is als ik hem beschrijf. Alleen, de men
sen die mij daarom verachten, zijn zelf wel
gerechtigd om schuine taal te bezigen en
kennèlijk niet meer in staat om de persifla
ge in mijn teksten te onderkennen. Ik heb
niet, het idee dat we met deze band overi
gens eventjes de maatschappij kunnen
veranderen. Wel kunnen we prikjes ge
ven
Toetsenman Reinhold Heil en drummer
Herwig Mitteregger, die de Nina Hagen
Band completeren, knikken instemmend.
Reinhold: „Het is zelfs gevaarlijk om je i
functie te overschatten en je in te beelden
dat je wat bereiken kunt. Wel krijgen we
ook uit de conservatieve hóek jongeren op
ons af, die de muziek goed vinden, de
teksten leren waarderen en vervolgens
moeten constateren dat het allemaal niet
zoi past in hun wereldbeeld. Die komen na
afloop van concerten dan ook discussië
ren. Daarom vinden we die Duitse teksten
zo belangrijk Een knots van een installatie
maakt wel een aardig geluid, maar we
willen juist vermijden dat we de mensen
de oren van het hoofd afblazen. De tekst
telt.”
Door het gewicht die de Nina Hagen
Band aan de teksten geeft, komt de groep
onvermijdelijk in botsing met de behoud-
zuchtigen in de samenleving. Toetsenman
Reinhold weer: h,Er is bij ons niet alleen
een gevaarlijke kloof tussen de generaties
maar ook een gespletenheid tussen de ver
schillende groepen jongeren Veel jonge-
rep lopen weg met het consumptiepatroon.
Hun leven bestaat uit disco, auto, tv, huis
en neuken. Een groot deel van onze gene
ratie heeft ook niet de liefde leren kennen,
maar vertaalt erotiek met sex.”
Nina, aanvullend: „En dat alles in de
gangbare patronen. Daarom kijk ik zélf
veel tv. koop de goorste sexbladen. Ik wil
de consumptie zien, die mij omringt. Zo
kan ik mij er een oordeel van vormen,
immers? Je zult wel gemerkt hebben dat
Aufm Bahnhof Zoo een liefdeservaring
met een vrouw beschrijft. Lesbische lief
de. nou, dat is iets dat niet kan in de
Bondsrepubliek De biseksuelen, de homo
fielen leven er als in een getto. Ook voor
hen moet ik opkomen, want liefde kent
geen voorkeuren. De Duitsers hebben een
bor'd voor hun kop zolang de pin-ups over
al te koop liggen, maar minderheden wor
den miskend. Ik heb steeds sterker ge
merkt dat ik kots van mijn land; d'r gaan
dingen scheef in unserer liebern Heimat.”
Deze zaken van belang komen helaas
niet te pas bij de „VARA van de show”.
Slechts de vokale kwaliteiten van de wer
kelijk begaafde zangeres Nina Hagen wor
den aan den volke getoond. Een stemesthe-
tiek die niet op een truukje berust bij deze
zangeres, want ze houdt ervan om wie dan
ook te imiteren: of het nou Lotte Lenya,
Zarah Leander, Gisela May of Timi Youro
is. Maar achter haar visuele aantrekkelijk
heid en extravagantie gaat dus meer
schuil
Nina Hagen: „Prikjes uitdelen
door Hubertus Günther met een inlei
ding van prof. dr. J. J. M. Timmers,
uitgave Elsevier Focus 37,50).
„Zag u dit in Amsterdam?” door J.
H. Kruizinga met 160 foto’s van Joop
Steussy, uitgave Buijten en Schipper-
heijn 16,90).
„Spoorwegen in Nederland in oude
ansichten, deel 1” door H. G. Hesselink,
uitgave Europese Bibliotheek 29,90).
„Monumenten van bedrijf en tech
niek”, industriële archeologie in Neder-
land, onder redaktie van drs. P. Nijhof,
uitgave De Walburg Pers.
„Wat is natuur nog?”, 24 school-
wandplaten van M. A. Koekkoek in
kleur gereproduceerd met tekst van dr.
D. Hillem'us, uitgave A W Sijthoff
(f 39,50).
„Vanavond moord”, misdaadroman
door Emma Lathen, uitgave A. W Sij
thoff 14,50).
„De dood zal zegevieren”, misdaad
roman door Emma Lathen, uitgave A
W. Sijthoff 14,50).
„Weg uit het duister”, detective door
Cecilia Bartholomew, uitgave A W
Sijthoff 19,50).
„Elseviers gróte tuinboek” door
John Brookes, geïllustreerd met 600
foto’s en tekeningen in kleur, uitgave
Elsevier Focus (f 49,50).
„Zand in de soep”, kookboek voor
mannen, door Karel Thielen, uitgave
Corrie Zelen 19,90).
;,Topconditie-topprestaties" door
Laurence E. Morehouse en Leonard
Gross, uitgave H. Meulenhoff 24,50).
ibèw*
de
