g
en
voortaan tweemaal per jaar
op bescheiden wijze kennismaking
id
I
van 1876
s
De Hoeksteen” zoeken
programma-overzicht uit
Geen plumpudding in Velsen
té
Theaterwerkgroep brengt
in de vishciTp
„Trias”
VRIJMETSELAARSLOGES IN VELSEN
55
I
4
DONDERDAG 21
DECEMBER
19 7 8
KANNEN VOOR REVUE ROND 5-MEIVlERiNG IN 1980
n
Bouwwereld
it
Regering
H
a
Vereniging
Nieuwe voorzitter
5 -
L
Symbolen
V
V I
VELSEN-IJMUIDEN
i
i
Z
VELSEN. De Engelse
school, die nog 25 leerlingen tel
de, sloot haar poorten. De Eng
lish Provision Stores, een houten
winkel op palen, waar de buiten
landers en een klein aantal be
voorrechte Nederlanders voor
weinig geld van alles en nog wat
konden kopen, veranderde in
een gewone zaak en werd geves
tigd in een stenen gebouw. De
speciale diensten die op zondag
middag in de kerk plaatshadden
voor de Anglicaanse gasten, wer
den afgeschaft. Kortom, er
kwam een einde aan de Engelse
invasie.
y
O -
(Van een onzer verslaggeefsters)
Het logegebouw aan de Torenstraat waar de Velsense vrijmetselaren bijeenkomen
Wat zijn dan die achtergronden?
JAN VAN BAARSEL
0
Dat gebeurde, toen, rond de donkere
dagen voor Kerstmis, het Engelse dorp
vrije tijd en liefst met bestuurservaring,
kortom naar de bekende speld in de hooi
berg.
>r van
chalk
sutro-
noch
>k een
jr
r
de achtergrond van deze „school” ik
geloof dat je de beweging zo best mag
noemen worden niets vermeld.”
Eerstgenoemde is in de gelegenheid en
bereid een toelichting te geven opde vraag
tekens die de „propagandastunt” oproept.
Aan het woord de heer P. Slagter. In het
iagelijks leven chef van een afdeling per
soneelszaken bij Hoogovens. Hij is vice-
foorzitter van de vrijmetselaarsloge Trias
in Velsen. In het logegebouw aan de To-
renstraat, in het hart van het dorp Velsen,
i'ordt de beschikbare ruimte gedeeld met
loge De Hoeksteen. Beide loges houden
daar eenmaal per week een bijeenkomst.
karakter m de-overgang van werkwijze in
meer speculatieve zin”
geen aanzien zou hebben Integendeel Er-
zijn buiten de wekelijkse bijeenkomsten
ontmoetingen waar de dames bij aanwezig
zijn. In ieder geval heeft het puur manlijke
karakter van de orde niets te maken met
iets wat in strijd zou zijn met emancipatie
gedachten zoals die momenteel nog al ac
tueel zijn”.
Tijdens de wekelijkse bijeenkomsten
houden leden voordrachten die als uit
gangspunt dienen voor vaak uitvoerige
discussies. Opmerkelijk daarbij is”, zo ver
volgt de heer Slagter, „dat juist die discus
sies zo’n positief en verdraagzaam karak
ter hebben. Dat wil niet zeggen dat er geen
kritiek wordt geleverd maar die is altijd
een constructief en opbouwend. We probe
ren te bouwen In de eerste plaats aan
onszelf
De maatschappij moest achttien mil
joen gulden hebben om haar plannen te
kunnen uitvoeren, maar de beleggers te
kenden voor minder dan de helft in,
zodat van het kanaalgraven voorlopig
niets terecht kwam. Er kwam enig schot
in de zaak, toen een brief uit Londen de
initiatiefnemers nieuwe moed gaf.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
De Velsense vrijmetselaarsloge Trias
werd opgericht in 1959. Toen omstreeks
1965 het ledental de vijftig naderde werd
besloten tot het oprichten van een nieuwe
loge. Dat werd De Hoeksteen die in 1966
als nieuwe loge werd geïnstalleerd Het
logegebouw dateert uit 1769. Aanvanke
lijk het „Gesticht voor oude mannen en
vrouwen en wezen". In 1936 ingericht tot
kosterswoning bij de Egelmunduskerk. In
1960 werd het gebouw hoofdzakelijk door
zelfwerkzaamheid van de leden van loge
Trias geschikt gemaakt voor logegebouw.
Kommer en kwel werden de voor
naamste kenmerken van het gigantische
karwei. Er rezen problemen bij de ontei
gening van de grond, er ontstond vertra
ging bij de sluiswerken, de aanleg van de
pieren leverde moeilijkheden op, om nog
maar niet te spreken van stormen die het
werk van maanden in een nacht onge
daan maakten, terwijl ook het staken de
mensen toen al niet vreemd was. Er bleek
zelfs sprake van muiterij onder de pol
derjongens.
Deze opeenvolging van problemen
bleef niet zonder gevolgen: de aandelen
van de Amsterdamse Kanaal Maatschap
pij, vanaf het begin al niet zulke hoog
vliegers op de effectenbeurs, kelderden,
waardoor de firma Lee, die immers deels
in aandelen kreeg uitbetaald, haar waar
depapieren niet behoorlijk te gelde kon
maken en gebrek aan contanten kreeg
ten toneel-, zang- en operetteverenigingen aan voorstellingen in petto hebben. Ook zijn
er de programma’s van de Velser Kunstkring „Voor Allen” en voor zover bekend
De werkzaamheden werden weer her
vat, maar nog steeds werd de onderne
ming door het noodlot achtervolgd. In
1871 rezen problemen omdat de kassier
van de maatschappij het tempo van de
aannemer niet kon bijbenen Het werk
kreeg namelijk een enorme voortgang en
de aanemer wilde geld zien, zoals was
afgesproken, aan de hand van zijn vorde
ringen. Opnieuw moest de maatschappij
zich tot ’s lands bestuur richten:
„Doordat er te vlug vorderingen zijn
gemaakt nadert het tijdstip waarop de
kas der Maatschappij zal zijn uitgeput
met rasse schreden”, zo merkten de on
dernemers op. Maar, ook in ’71 weer,
kwam er een oplossing voor de proble
men, zodat de bouw van het Noordzeeka-
naal, wellicht al een technisch wonder,
ook financieel zonder ongelukken tot
stand kwam en, veel later dan aanvanke
lijk in de bedoeling lag, het kanaal kon
worden geopend, hetgeen „de eerste ge
lukkige dag in het leven der Maatschap
pij”, werd genoemd door een van de
betrokkenen. Maar het bleek ook de laat
ste goede dag voor de maatschappij die
aan haar initiatief nooit een cent heeft
verdiend. In 1879 raakte ze weer zonder
geld, omdat het resteende werk veel
meer kostte dan was berekend.
ri- Het werk aan het Noordzeekanaal in
zijn allerlaatste fase. De oplevering is
dichtbij. Het zogenoemde Engelse dorp
houdt als tijdelijke nederzetting spoe
dig op te bestaan.
Voor de bewoners van Velsen restten
in die jaren alleen de oude herinneringen
aan de drukte die het Engelse dorp met
zich had meegebracht. Het bleef leeg en
verlaten, tot er in de negentiger jaren een
nieuwe industrie werd gevestigd, de pa
pierfabriek
Drie jaar later, de moed verloren,
droeg ze de hele handel over aan het Rijk
dat met ingang van 1 januari 1883 het
kanaal overnam. Op 31 mei van dat jaar
werd de maatschappij officieel opgehe
ven.
Z
de vi-
andse
reept
leden
ee, de
orha-
i van
.dvies
It dat
over
Het pand staat op de monumentenlijst.
Voor informatie over loge Trias (bijeen
komsten op Dinsdagavond) kan men kon-
takt opnemen met P. Slagter, telefoon
02550-14381. Loge De Hoeksteen jbijeen-
komst op maandagavond) E.D.H.F Pron
ker, telefoon 02550-10530.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiii
I
pers-
it het
i enig
gege-
1966.
t zee
reien,
Jtruc-
et ko-
rege-
antal
struc-
men.
10
10
10
0
0
o
Z (ADVERTENTIE)
h Gewone mandarijn is nog geen dementi
’t Is een Clementine als er Maroc op staat.
t vol-
4 blij-
arden
ibben
;t van
an in
meel,
nkbe-
n be-
wilde
deze
en er
in ge
ls dan
drage
r niet
tonen
an de
ouche
r.
n dat
n het
Het
VVV-
van
innen
het kanaal uitkwam, laat er geen twijfel
over bestaan: „Met deze vaarweg werd
de grondslag gelegd voor de ontwikke
ling van scheepvaart, handel en nijver
heid en derhalve voor werkgelegenheid
en welzijn van de groeiende bevolking
van ’s lands hoofdstad en het hele gebied
tot aan de Noordzee”. Maar, de Amster
damse kapitaalmarkt liet in de zestiger
jaren van de vorige eeuw verstek gaan
(Van één onzer verslaggevers)
VELSEN. „Ja er bestaan inderdaad
nog al wat misverstanden over het begrip
vrijmetselarij. Het is natuurlijk aan ieder
een vrij om een eigen mening te hebben
naar, en dat geldt niet alleen voor de
vrijmetselarij, er worden nogal eens wijs
heden voor „waar” verkondigd waar iede
re terzake ingewijde zijn schouders over
ophaalt. Het lijkt eenvoudig om te stellen
geef maar bekendheid aan je doelstellin-
gen, je uitgangspunten, je identiteit. In het
algemeen gesproken is dat misschien ook
rel zo maar het principe van de vrijmetse
larij is juist dat mensen die er belangstel
ling voor tonen daar zelf naar op zoek
[aan".
Oud? Ja! Maar nog springlevend.” Voor
nadere informaties wordt verwezen naar
„binnen” waar folders worden verstrekt.
Het mag dan waar zijn dat de vrijmetse
larij geen propaganda maakt met het doel
leden te winnen, in één van de etalages van
ie gemeentelijke openbare bibliotheek
aan de kant van Plein 1945, lijkt met dat
principe gebroken. Daar wordt op een
«scheiden maar toch wel opvallende wij
ze de aandacht gevestigd op het bestaan
van de Velsense loges. „Vrijmetselarij.
De werkgroep theater, die de reeds lang
op non-actief staande werkgroep toneel
van de „Velser Gemeenschap” is gaan
vervangen, laat het trouwens niet bij de
uitgifte van dit evenementenoverzicht. Met
de in Beverwijk wonende auteur Bert Pij
pers (schrijver van onder meer de Hon
derd Jaar Noordzeekanaalrevue „Tien
maal Tien”) wordt momenteel overleg ge
pleegd over de mogelijkheid, in het kader
van de viering van 5 mei 1980 een nieuwe
revue op te voeren. De vooral in de noorde
lijke IJmond bekende regisseur Jan Wiert-
sema zou, als de plannen doorgaan, de
regie voor zijn rekening moeten nemen. De
werkgroep hoopt op korte termijn een
begroting in te dienen, waarna bekeken
kan worden, of het idee financieel haal
baar is.
Aan de eindrapportage van de commis
sie regionaal theater- en muziekbeleid
maakten de algemeen-bestuursleden van
de Velser Gemeenschap weinig woorden
vuil. Het rapport, waarin de commissie de
betrokken gemeentebesturen verzoekt van
haar opdracht ontheven te worden, werd
voor kennisgeving aangenomen.
aan de noordzijde van de gemeente,
werd opgebroken. De Engelsen keerden
naar huis terug, zodat zij met Kerstmis
1876 op eigen bodem konden genieten
van Christmas carols en plumpudding;
de voltooiing van het Amsterdam-
Noordzeekanaal had hun afwezigheid in
Velsen overbodig gemaakt. Na de plech
tige opening van de waterweg door ko-
ning Willem III op 1 november 1876,
verdween de Engelse kolonie net zo plot
seling als ze was opgekomen.
Want, toen de Amsterdamse Kanaal
Maatschappij enkele decennia eerder het
plan opvatte voor 'de aanleg van het
kanaal, dacht niemand aan buitenlandse
invloeden. Integendeel, het lag in de be
doeling het aanleggen van het kanaal,
geheel uit binnenlands kapitaal te bekos
tigen. Daarbij was onder meer gerekend
op de Amsterdamse kapitaalmarkt. En,
de oorkonde, die bij het herdenkings
feest van het honderdjarig bestaan van
Discussie leverde wel de mededeling van
voorzitter A. van der Wijst op, dat hij na de
voor februari/maart geplande jaarverga
dering van de Velser Gemeenschap van
zijn functie ontheven wil worden. Een sug
gestie om aan de hand van een profiel
schets een opvolger te kiezen vond bij de
vergadering weinig weerklank. De alge
meen-bestuursleden meenden in meerder
heid dat het voor iedereen ook nu wel
duidelijk was aan welke criteria de nieuwe
stichtingsvoorzitter moet voldoen, en dat
het verder zonder zo’n officieel
verlanglijstje al moeilijk genoeg zal zijn,
een gegadigde voor deze functie te vinden.
Voor alle duidelijkheid: men zoekt een
inwoner/inwoonster van Velsen met cul- --
turele interesse, beschikkend over veel 'r'
Daarop de namen van twee kontaktperso-
len. P. Slagter voor de loge Trias, E.D.H F.
Pronker voor loge De Hoeksteen.
VELSEN. De gemeente Velsen is een nieuw periodiek rijker. Tijdens de algemeen-
bestuursvergadering van de Kulturele Stichting „De Velser Gemeenschap” presenteer
de de onlangs heropgerichte werkgroep theater gistermiddag de eerste exemplaren van
het programmaboekje „Theater-Amateur”. In dit boekje, dat tweemaal per jaar moet
gaan verschijnen, wordt een overzicht gegeven van wat de bij de werkgroep aangeslo
ten toneel-, zang- en operetteverenigingen aan voorstellingen in petto hebben. Ook zijn
van het Witte Tejater in opgenomen. Begin januari wordt het informatieve boekwerkje
onder de leden en donateurs van de betrokken verenigingen verspreid. De volgende
editie zal rond augustus/september van de persen rollen.
De Engelse ingenieur Charles Burn,
die in Nederland was gekomen en onder
meer betrokken was geraakt bij de tech
nische voorbereidingen van de Kanaal
Maatschappij, had, teruggekeerd ih En
geland, gehoord over de mislukte finan
ciering van het project. Op 11 mei 1863
schreef hij aan de maatschappij dat hij
contact had gezocht „met eenen verant
woordelijken Engelschen aannemer van
grooten aanzien”, en dat hij een goed bod
voor de aanleg van het Noordzeekanaal
had losgekregen. „De naam des aanne
mers zal later gegeven worden, zodra het
aanbod in overweging genomen wordt”,
zo schreef Burn. Met de brief leken de
kansen gekeerd. De Kanaal Maatschap
pij nam het aanbod aan en aannemer
William Mac Cormick and Son zou zich
met het aanleggen van de waterweg gaan
bezighouden. Om het gebrek aan begin
kapitaal op te heffen stelde de Engelse
firmwerd ongedaan gemaakt en
weer was Leiden in last. Op 4 april 1865
kon de Amsterdamse Kanaal Maat
schappij echter bekend maken dat een
ander Engelse bedrijf, Henry Lee and
Son bereid was gevonden het werk te
verrichten. Ook hierbij zag het ernaar uit
alsof het geld de Engelsen op de rug
groeide. Wat wilde Henry Lee namelijk?
Een bedrag van tien miljoen gulden, dat
het bedrijf zou krijgen voor geleverd
werk, wilde hij wel accepteren in de
Vergeefs deed de regering een beroep
op de hoofdstad, waarna ze zelf de hel
pende hand besloot uit te steken. Ze gaf
een garantie voor rente en aflossing voor
een totaalbedrag van zeseneenhalf mil
joen en er kwam geld los dat eigenlijk
pas nadat het werk was voltooid beschik
baar zou zijn gesteld. De aannemer zag
zich, na een onderhoud met de Rijksover
heid, genoodzaakt zijn eerste prijsbere
keningen te herzien.
De heer Slagter merkt nauwelijkers ver
rast op: „U bedoeld natuurlijk te vragen
wat is vrijmetselarij. Wel daar kan ik geen
duidelijk antwoord op geven om de dood
eenvoudige reden dat iedereen die lid is
van een loge, dus iedereen die vrijmetse
laar is, dat op zijn eigen manier ervaart of
beleeft. Voor alle duidelijkheid kan ik wel
zeggen dat het qua struktuur een gewone
vereniging is die koninklijk dient te wor
den goedgekeurd en derhalve statuten
heeft en een huishoudelijk reglement. De
leden betalen contributie”.
Hoewel de heer Slagter heel erg duide
lijk is in het toelichten van wat de vrijmet
selarij niet is, toont hij zich niet ongenegen
om een toelichting te geven op dat wat wél
Wordt nagestreefd.
.,De vrijmetselarij vindt haar oorsprong
in de middeleeuwen. Is voorgekomen uit
de bouwwereld. In die tijd nam de archi
tectuur en hoge vlucht. Vaak gedreven
door religieuze dadendrang lieten pries
ters of kasteelheren fraaie kathedralen
verrijzen. Onder leiding van de bouw
meester verrichtten steenhouwers en met
selaars hun werk. Al naar gelang hun
bekwaamheid werden ze opgenomen in
bet bouwgilde als leerling, gezel of mees
ter Overeenkomstig diezelfde struktuur
werd in 1717 een begin gemaakt met een
beweging waarbij de waarde van de men
selijke persoonlijkheid centraal staat. Het
Watieve bouwen kreeg een speculatief
In het voorjaar van 1868, toen al zo'n
drie jaar werd gewerkt aan het kanaal,
liep de financiering volkomen vast. De
maatschappij deed een beroep op de
regering, die op haar beurt vaststelde dat
de aannemer „weldra niet meer bij mag-
te zoude zijn aan zijne verpligtingen ge
stand te doen; en de maatschappij staat
of valt met haar aannemer-aandeel.
„Je zou inderdaad kunnen stellen dat-
net zo’n etalage het principe wordt aange-
ast. Om te spreken van een propaganda-
itunt, dat gaat me te ver. Het enige doel
wat de etalage beoogt in de voorbijganger
attent te maken op het bestaan van de
loges in Velsen. Wie er meer van wil weten
moet zelf toch het initiatief nemen. Over puur manlijke organisatie is”, aldus de
heer Slagter. „Daarmee wordt niet gezegd
dat de vrouw in de rijen der vrijmetselaren
,.De laatste jaren is er”, aldus de heer
Slagter, „een duidelijk waarneembare,
groeiende belangstelling voor de vrijmet
selarij. Wat daarvan de oorzaak is weet ik
niet Mogelijk zijn er meer dan één oorza
ken. Ik geloof wel te mogen stellen dat het
niet alleen de vrijmetselarij is waarvoor
belangstelling bestaat. Veel mensen zoe
ken. De één vindt het in een politieke club
de ander in een kerkgenootschap. We le
ren in de tijd van de „ismes”. Wel in alle
bescheidenheid durf ik dan te zeggen dat
de vrijmetselarij daar toch een uitzonde
ring op vormt. Er wordt de mensen niets
aangepraat. Er zijn geen dogmatische re
gels. Het is geen politieke geëngageerde
dub en het lidmaatschap is zeker niet
uitsluitend voorbehouden aan een bepaal
de maatschappelijke groepering. Dat laat
ste wordt nogal eens vertéld. Ik geloof dat
bet de onbekendheid is die voedsel geeft
aan dat soort geruchten”.
(Van een medewerker)
IJMUIDEN. AAN DE WOENSDAG-
MARKT WERD AANGEVOERD: 820 kg
tong; 10 kisten tarbot en griet; 1223 kisten
kabeljauw; 273 kisten wijting; 52 kisten
schol; 117 kisten schar; 17 kisten makreel
en 50 kisten diversen.
PRIJZEN IN GULDENS. Per 1 kgtar- X.
bot 24; grote tong 19,23-18,92; groot mid- 7
del tong 18,26-17,99; kleinmiddel tong
15,58-15,31; tong één 13,73-9,99; tong twee
8,23-7,99.
Per 40 kg.: tarbot 540-242; griet 317-168;
kabeljauw één 120-96; kabeljauw twee 134-
100; kabeljauw drie 104-86; kabeljauw
vier 96-82; kabeljauw vijf 80-67; schol
drie 160-140; schol vier 100-86; wijting drie
84-42; makreel twee 49-42; haring één 86;
schar 75-34; tongschar 180; kuit 60-49;
krab 46; bot 42-28; steenbolk 53-35.
De besommingen waren: UK 208 -
ƒ6.000,-; UK 17 UK 48 10.400,-; UK 78
ƒ3.600,-; UK 135 UK 145 ƒ4.000,-; UK
218 UK 236 ƒ11.200,-; WR 7 WR 44
7.000,-; WR 51 WR 70 ƒ5.800,-; YE 25
ƒ450,-; IJM 19 ƒ8.100,-; IJM 20 6.800,s
verder waren er zes Texelaars en 3 Volen-
dammers met totaal 89.000,-.
„Gemeenschappelijk handelen is de
grondslag van onze broederschap”, ver
klaart de heer Slagter ongevraagd, „toch
ligt er een heel sterk accent op het indivi
duele handelen van de leden”. „In dat
gemeenschappelijk handelen nemen sym
bolen een belangrijke plaats in. Het leidt
tot een verdieping van het „ik”. Een erva
ring die je moeilijk kunt omschrijven Het
is een persoonlijk beleven dat van mens tot
mens verschilt”.
Waarom worden er geen vrouwen tot de
vrijmetselarij toegelaten? „Omdat het een
vorm van aandelen. Bovendien zou Hen
ry Lee and Son eenzelfde bedrag in obli
gaties aanvaarden, waarbij dan werd ge
rekend op de inkomsten uit gronden die
zouden worden ingedijkt. Het hele kar
wei werd door Lee and Son aangenomen
voor 27 miljoen, zodat de maatschappij
„slechts” zeven miljoen aan contanten
hoefde te betalen aan de aannemer. Boze
'tongen beweerden dat de Engelsen zich
zo’n aanbod konden veroorloven, omdat
de aanneemsom van 27 miljoen aan de
hoge kant was. Genoeg was het in elk
geval wel: in 1865 kwamen liefst drie
honderd Engelse ingenieurs, opzichters
en werklieden naar Velsen om een begin
te maken met een karwei dat nog veel
mensen vele hoofdbrekens zou kosten.
...iy r-
