Jacobi’s Kleren maken de Man weer in roulatie
ir!
hcrarlem
Film
filmhuizen
Haarlems
filmcircuit
geamputeerd
en ontroerend
ID
Rob Sipkes
Edelsmid
)e Gebroeders Leeuwenhart: zinnig
Intelligent spel Antonioni
met optische nauwkeurigheid
amsterdam
IM
;r
E
erd in
tn
f
♦1. Li
Blow Up niet alleen maar thriller
Wim Wenders
Bioscoopbond
i
12
FILM
13
19 7 8
DECEMBER
VRIJDAG 2 9
loot
Charles Boost
163
Exklusieve sieraden.
>0 uur.
JtJIDQD
ikens
en
ten
jur
Ontdek het andere
halssieraad
bij Rob Sipkes...
Verklaar de mooiste hals
uw bijzondere liefde.
Met een briljante
halskreatie in goud
gevat naar uw wens.
Warmoesstraat 2 - Haarlem
Tel. (023)-324309
(achter de Hallen bij de Grote Markt)
it of
I)
I
lonnnDDnnnqrïaaanaanDnonnaoaacr/inonncpnn
Wie naar Kleren maken de Man
lijkt, een Nederlandse film uit
1957 die opnieuw in roulatie is
gebracht, zal zich waarschijnlijk
liet kunnen voorstellen dat deze
agal zouteloze klucht destijds
>n kleine revolte heeft veroor-
lakt in ons bezadigde film- en
ioscoopwereldje. Zo bezien geeft
e film, die door de Duitser Georg
ico by gemaakt werd en die een
drukwekkende lijst van Neder-
ndse toneelspelers als medewer-
>rs kon tonen, geen enkele aan-
iding om de gemoederen te ver-
itrusten. Niettemin werd hij
inleiding tot een pittige rel waar
in de echo nog tijdenlang door-
onk.
-
kombi-
I'vvee kinderen en
de dood
ir Een scène uit De Gebroeders Leeuwenhart, naar een boek van Astrid Lindgren. (City 4, Amsterdam)
Het verhaal van Astrid Lindgren gaat
over twee broers, Jonathan en Karei, die
door de oudere Jonathan „Kruimel” wordt
genoemd. Kruimel bewondert zijn oudere
broer om zijn Nordisch type: blond haar
en hagelwitte tanden, maar ook om zijn
talent van vertellen. Bij een brand in het
ouderlijke huisje komt Jonathan in een
poging zijn broertje te redden om het
leven, maar Kruimeltje weet uit de verha
len van zijn broer dat doodgaan niet erg is,
want je komt dan in Nangijale, waar
kampvuren zijn en waar sprookjes wor
den verteld. Als Kruimel twee maanden
im kun-
les over
n in de Nederlandse film brak pas los
en Kleren maken de Man op het doek
rscheen. In al zijn onnozelheid was deze
m de druppel die de emmer deed over-
omen.
filmcriticus A. van Domburg zette in het
landblad Filmforum, waarvan hij op-
hter en hoofdredacteur was, de aanval
met een artikel in het octobernummer
57, het nummer dat opende met de be-
amde „Open Brief” aan de producenten
In speelfilms, ondertekend door Jan
lokker, Ch. Boost, A. van Domburg, Han
Hoekstra, A. Koolhaas, H. J. Oolbek-
Ink en H. Wielek. „Maar het geduld, zelfs
(ADVERTENTIE)
kinderlectuur begrippen als dood, zelf
moord en wrede dictatuur introduceert en
daarmee haar jonge lezers en lezeressen in
verwarring zou brengen. Wie De Gebroe
ders Leeuwenhart ziet en eventueel het
boek heeft gelezen weet dat deze begrip
pen al dan niet verstopt (of Freudiaans
onderdrukt) in de kinderfantasie met gro
te regelmaat voorkomen en de onthulling
ervan slechts bevrijdend kan werken.
van de meest welwillende, die om princi
piële redenen een geregelde produktie van
Nederlandse speelfilms een goed en nood
zakelijk ding vindt, is niet meer bestand
tegen de minderwaardigheid waarvan Ne
derlandse speelfilms steeds weer, ja steeds
méér blijk geven”, zo luidt een van de
eerste zinnen van het manifest dat tenslot
te tot de conclusie komt dat slechts één
later zelf ook sterft, reist hij onbezorgd
zijn broer achterna naar Nangijala.
Daar hebben ze samen een ideale tijd, tot
de dictator Tengil verschijnt en de orde en
vreedzaamheid in Nangijala slechts schijn
blijken te zijn. Jonathan wordt zelfs door
het vuur van een draak aangetast, waar
door hij verlamd wordt. Maar hij weet de
ontstelde Kruimel, die radeloos wordt van
de gedachte dat hij opnieuw Jonathan zal
moeten missen, te troosten door te vertel
len dat achter Nangijala het rijk van Nan-
gilima ligt, een paradijsachtige staat die ze
kunnen bereiken door van een rots in de
diepte te springen. Kruimel neemt zijn
verlamde broer Jonathan op de schouders
en springt naar de beloofde gelukzalig
heid.
De belangstelling voor de andere film zal
in de Spaarnestad pas goed blijken te
bestaan als het initiatief van het Haarlems
Mediakollektief om tot één en een onaf
hankelijk filmhuis te komen door de ge
meentelijke overheid wordt gehonoreerd.
Tot die tijd zal het voor de organiserende
vrijwilligers ondankbaar modderen in de
marge blijven. Dat is nog te schrijnender
omdat er op het huidige programma-aan-
bod weinig valt aan te merken. Voor de
kerstdagen werd Tarkovsky’s De Spiegel
gedraaid, een waardevolle film die anders
matenstuk bevindt, is van een onnozelheid
en een krampachtig zoeken naar leuke
hoogtepunten waarover nu alleen nog
maar vertederd geglimlacht kan worden.
Regisseur Jacoby, vooral bekend door zijn
Duitse films met echtgenote-actrice Mari
ka Rökk, is ondanks zijn veeljarige routine
niet in staat tot een samenhangende klucht
te komen. Alleen zijn keuze van Kees
Brusse en Annet Nieuwenhuyzen in de
hoofdrollen verraadt enig begrip voor
filmpersoonlijkheden. Maar om te zien
wat anno 1957 in ons land nog gemaakt
kon worden is Kleren maken de Man van
historische betekenis.
Telegraaf met instemming een stukje uit
bovengenoemde Kronkel: „Critici hebben
maar één taak: juichen of verdoemen vol
gens hun artistiek geweten. Alle binnens-
kamerse overwegingen die leiden tot Ne
derlandse speelfilms, zoals we ze de laatste
jaren te zien kregen, leggen ze terecht
naast zich neer. Zij hebben alleen te ma
ken met het eindresultaat en dat moeten
ze, als ze het lelijk vinden, vooral kraken”,
Maar met 11 Deserto Rosso uit
1964 scheen de toen 52-jarige filmer alles
gezegd te hebben over de eenzaamheid
van mensen en over het onvermogen om
emotionele relaties met de omgeving te
onderhouden. Om zich te vernieuwen bra^
hij met zijn ster-actrice Monica Vitti, plaat
ste zich vrijwillig onder contract met Me-
tro-Goldwyn Mayer en vertrok naar Enge
land om er Blow Up te maken.
Met films als II Grido, L’Awentura, La
Notte en L’Eclisse was Michelangelo Anto
nioni een van de meest besproken en be
commentarieerde filmers van de late jaren
vijftig en het begin van de jaren zestig
geworden.
doodgezwegen. Alain Delon speelt een
schitterende rol in deze spannende ge
schiedenis over het opkomend fascisme in
het Frankrijk van de jaren dertig, waar
ook daar de joden werden gedupeerd. Een
film die qua thematiek goed past in het
land waar zelfs vandaag de dag de herin
nering aan Zola’s inspanningen ten behoe
ve van Dreyfus nog niet begraven kunnen
worden.
Antonioni koos als plaats van handeling
de wereld van de modefotografie en zijn
hoofdfiguur in Blow Up is een fervente
fotograaf van modellen, die in zijn vrije
tijd het tegenovergestelde doet van leven
loze kiekjes maken, namelijk het met de
camera betrappen van het leven. Hij is dan
ook bezig met een realistische reportage
over het Londense leven en de moeilijkhe
den beginnen als hij voor dat fotoboek een
opname maakt in een Londens park van
twee verliefde mensen. Bij het uitvergro
ten van die beelden (blow up) wordt een
hand met een revolver zichtbaar en een
lijk dat in het struikgewas ligt. Vandaar de
pogingen van de gefotografeerde vrouw
(Vanessa Redgrave) om de negatieven van
de parkscène in handen te krijgen. De
fotograaf (David Hemmings) gaat op on
derzoek maar telkens als hij het materiële
bewijs van de juistheid van zijn opname
ontdekt denkt te hebben, is het bewijsma
teriaal verdwenen. Fantasie van een foto
graaf die in zijn werkdrift niet meer ziet
wat hij filmt, of de realiteit van de opname
die meer is dan wat zichtbaar gemaakt kan
worden?
In het IJmond-filmcircuit gaat begin ja
nuari Der Amerikanische Freund van
Wim Wenders. Dinsdag en woensdag in
Filmhuis Velsen, Kanaalstraat 257 in
IJmuiden en vrijdag in Filmhuis Heems
kerk aan de Handelstraat 93. Aanvang der
voorstellingen 21 uur.
Met Der Amerikanische Freund ver
vaardigde de Duitse cineast Wenders een
nieuw type misdaadfilm; een genre waarin
hij voordien nog niet actief was geweest.
Het belangrijkste aspect van deze produk
tie is dat Wenders een thriller concipieerde
waarin nauwelijks wordt gepsychologi
seerd. Het publiek mag zelf oordelen over
de merkwaardige manier waarop een lijs
tenmaker kan verworden tot een gevaarlij
ke huurmoordenaar. Zeer aanbevolen.
Blow Up zou als een fotografische thril
ler omschreven kunnen worden, maar dat
doet eigenlijk te kort aan het intelligente
spel dat Antonioni bedrijft met de optische
nauwkeurigheid, met het bedrog van de
fotografische weergave en uiteindelijk
met de misleiding van het filmbeeld. Met
een lossere verteltrant dan hij in zijn Itali
aanse periode gebruikte, is Blow Up een
boeiende mysteriefilm geworden die ieder
een gespannen kan volgen en die voor
eventuele doordenkers een vloed van wijs
gerige informaties doorgeeft. Waarbij stijl
en fotografie als bij alle Antonionifilms
boven iedere lof verheven zijn.
De opofferingen van een groep enthou
siaste filmliefhebbers ten spijt, gaat het
nieuwe jaar toch wat triest poor de gemid
delde Haarlemse cinematofiel van start.
Het filmcircuit dat in het achter ons lig
gende jaar tussen de filmhuizen Melk
woud, Het Plein en DAC tot stand was
gekomen, lijkt geen onverdeeld rooskleu
rig leven beschoren te zijn. Aan de woens-
dagavondvoorstellingen in het jongeren
centrum DAC moest namelijk door gebrek
aan belangstelling een einde komen, zodat
men voortaan enkel nog in Het Plein in
Haarlem-Schalkwijk op donderdagavond
en in Het Melkwoud van vrijdag- tot en
met zondagavond terecht kan. Aanvang
van de diverse voorstellingen telkens om
21 uur.
De reactie van het bedrijf was uiteraard
scherp. Het kon zich bovendien veilig voe-
tó- Annet Nieuwenhuyzen en Kees Brusse in Kleren maken de man uit 1957. (Desmet,
Amsterdam)
len omdat inmiddels Blokker, Hoekstra,
Koolhaas en Oolbekkink om verschillende
redenen zich teruggetrokken hadden als
ondertekenaars van de Open Brief, in het
algemeen omdat ze zich met de redactie
van de tekst niet konden verenigen. Bijval
daarentegen kwam van uiteenlopende
kanten. Simon Carmiggelt schreef in een
Kronkel die hij Ruzie noemde: „Maar zo
lang men om even begrijpelijke als funeste
praktijkredenen, van een anti-artistieke
opzet blijft uitgaan, kan men de Neder
landse speelfilm net zo goed achterwege
laten”. En Jacques Gans citeerde in De
Haarlem nooit zou hebben gehaald. Tot
komende zondagavond gaat in Het Melk
woud aan de Zijlstraat 63 La Kermesse
Héroïque van Jacques Feyder, een verruk
kelijke satire.
Vanaf donderdagavond 1 januari tot en
met de 4e rouleert in het circuit de meest
recente film van Joseph Losey, waarvan
de titel helaas om filmverhuurcontractue-
le redenen niet mag worden vermeld,
maar die desondanks niet mag worden
Zo ging dat destijds toe! Een storm in
een glas water? Als men Kleren maken de
Man in de bioscoop ziet, zal men zelf tot
partijkiezen kunnen overgaan. Jacoby’s
film over de jacht op een pandjesjas waar
in zich in de voering een belangrijk diplo-
Tot goed begrip de volgende situatie-
iets. Al in 1956 waren er plannen tot de
richting van een fonds voor de Neder-
idse films, een soort productiepot waar
de overheid (het toenmalige ministerie
n Kunsten en Wetenschappen) en de
ascoopbond hun bijdragen zouden stor-
i. Filmcritici en filmliefhebbers ver-
ichtten van dit initiatief een duidelijke
jging van het niveau van de Nederland-
film, maar inplaats daarvan kwamen
inig geslaagde producten van eigen bo
rn uit de Cine tonestudio’s. „De vliegen-
Hollander” over het leven van onze
egheld Fokker, De Willem Parel-film
t Wim Sonneveld en zelfs Ciske de Rat -
danks zijn onderscheiding in Venetië -
antwoordden niet aan de misschien te
og gestelde verwachtingen. Maar de ei-
ilijke weerstand tegen de gang van za- advies mogelijk is: „Stop, voorlopig ten
minste, de speelfilmproductie”.
In zijn daaropvolgend artikel verduide
lijkt Van Domburg de houding van de
manifest-ondértekenaars: „Men mag ge
rust stellen dat Jacoby’s product (bedoeld
is natuurlijk Kleren maken de Man) niet
slechter is dan menige buitenlandse film
die men ook niet te lijf gaat, maar het is nu
eenmaal een Nederlandse film die ge
steund wordt door een fonds dat niet in het
leven is geroepen om slechte films te sti
muleren.”
Een nieuwe film in het onveranderd
gebleven kerstprogramma vinden we
's nachts in Cinema Palace, waar Antoni
oni’s Blow Up terecht in reprise werd
gebracht.
In de „swinging city” die Londen toen
nog was kwam de toch min of mper vastge
lopen Antonioni tot nieuwe inzichten en
andere visies op mensen, zodat Blow Up
een totale vernieuwing betekende en zeker
niet de verwachte terugslag die men bij
sterk aan hun nationaliteit verankerde fil
mers vreest als ze zich buiten hun lands
grenzen wagen (zie Bergman, zie Chaplin).
Zijn dat onderwerpen voor een kinder
boek? Zoals Lindgren ze beschrijft en re
gisseur Olie Heilbom ze verfilmt leveren ze
de meest zinnige en ontroerende jeugdfilm
op die men zich denken kan. Alle onder
werpen zijn, misschien ongemerkt, al lang
opgevangen en verwerkt in de kinderfan
tasie en als men eindelijk eens wil afstap
pen van de gedachte dat kinderen alleen
maar beziggehouden kunnen worden met
piraten-eilanden en indianen-avonturen
kan van De Gebroeders Leeuwenhart wor
den geleerd dat het interessepatroon van
de jeugd heel anders is gevormd dan star
re pedagogen uitgedacht hebben.
ir Vanessa Redgrave en David Hemmings in Antonioni’s Blow Up uit 1967. (Nachtvoor-
stelling Cinema Palace, Haarlem)
Ook de Amsterdamse filmagenda heeft
iinig of geen veranderingen ondergaan
ide korte periode tussen het langdurige
trstweekeinde en de inzet van de dagen
nd de jaarwisseling. Dat houdt in dat
len Woody Allen’s Interiors (een „must”
>or alle filmliefhebbers) nog kan zien in
Ihambra, dat de originele dramatische
■kenfilm Waterschapsheuvel gebleven is
i Alhambra 2 en in Roxy, dat Pourquoi
is en De Geest van de Bijenkorf nog
inwezig zijn in The Movies en dat de
tnichtmakende Nederlandse speelfilm
de Duitse regisseur Jacobi als „de
terlijke nostalgische film uit de vijftiger
ren”een tweede week ingaat in Desmet.
Tegelijk geeft deze massale prolongatie
inleiding iets te zeggen over een film die
nj ongemerkt vorige week in City 4 is
igezet en die gevoelsmatig, artistiek en
•oral in originaliteit veel van de langpar-
terders weet te overtreffen. Het gaat hier
H de Zweedse film De Gebroeders Leeu
Rihart.
Velen die De Gebroeders Leeuwenhart
tezen of gezien hebben bullen enige
•oeite hebben met het feit dat de schrijf-
ller van dit subtiele drama over dood en
*°0P op een beter hiernamaals dezelfde is
n onder meer Pippi Langkous heeft ge-
D direven. De schrijfster Astrid Lindgren
b 'dan ook in binnen- en buitenland aange-
y ’’Hen omdat zij vrij onverwacht in haar
Zouteloze klucht destijds oorzaak rel
Daarentegen kwam de Nederlandse Bio
scoopbond tot de vraag: „Wat verbeelden
deze critici zich toch? Laten zij zich van
één ding overtuigd houden, namelijk dat,
evenals in geen enkel productiecentrum
ter wereld ooit notitie is genomen van hun
schrijverij en de productie ongestoord
•voortgang heeft gehad alsof zij niet had
den bestaan, ook de filmproductie in ons
vaderland zich zal gaan ontwikkelen onge
acht hetgeen zij ervan zeggen. De Neder
landse filmproductie zal zich uitstekend
ontwikkelen volgens de normen'van vak
manschap. Om te eindigen met de
waarschuwing aan de bondsleden: „Een
grotere distantie tussen bedrijf en critici
en in ieder geval wat meer ordentelijkheid
in de betrekkingen zou onze standing be
vorderen en deze heren terugbrengen naar
de betrekkelijk bescheiden plaats die ze
tenslotte in het filmbestel innemen.”
tarTiWirT
A
