Een vijand is een vriend, die vermomd is als vijand
*3
*1
B BBB BB BB S BB
B BBB BB B»
door Dick Panman
Economisch circuit
Vreselijke val
jb
-
11
I»
H
t
TS
De utopie is de droom
van heden en de werke
lijkheid van morgen.
Een hervorming is altijd
een utopie in de ogen
van hen, wier gewoon
ten er door gestoord
worden.
Kki
Hij was een mime-speler, atletisch gebouwd, een vriendelijk open
gezicht. Een beweeglijke figuur, die plots kon verstillen in een pose
van overpeinzing, waaruit overtuiging en rust sprak. Het theater als
escapisme en lachspiegel van de samenleving bevredigde hem niet.
René Kres kon niet volstaan met de intuïtie dat het leven anders zou
moeten zijn. Hij trok het land rond en sprak over een nieuwe cultuur.
Samen met zijn vrouw Paula en zijn dochtertje Camille verliet René
Kres ruim vier jaar geleden de bossen van de Veluwe. Hij dacht de
kracht te hebben gevonden om een nieuwe samenleving te stichten.
Met enkele vrienden streek hij neer in Pieterburen in het noorden van
de provincie Groningen.
Mi
TT
i
UI
t
99
99
Pieterburen kijkt stuurs
tegen zijn commune aan
J
L Ik
Jean Casimir Pétier
De
één
door
i het
?end
zijn
van
Het
uwd
hun
iver-
oela-
ging
■n te
veel,
t wij
man
noei-
niets
[otha
men-
im is
onze
isda-
st de
r zijn
vat
en
de
me-
lais
sik-
oor
i de
Frédéric Passy
René Kres is vol vertrouwen: „Wat
u in uw hart wilt zijn bent u, de rest
is angst”, stelt hij vast. En ook: „Uw
talenten zijn uw diepste verlangens,
als zaden bewonen zij uw hart”. Hij
voelt zichzelf sterk bepaald, alsof hij
uit een kool is gekropen en nooit
meer terug kan naar „innerlijke ge
vangenschap”. De mensen van Im
puls zien hem als een voorbeeld van
persoonlijke bevrijding, proberen
hem in dat opzicht te evenaren. En
kelen zijn daardoor behoorlijk on
deruit gegleden; niet bestand als zij
waren tegen het evenwicht dat René
Kres tentoonspreidt.
Hij lijkt overal een antwoord op te
hebben, heeft bij wijze van spreken
de wortel uit zichzelf getrokken en
zich tot een vriendelijke macht ver
heven. Maar is die macht wel zo
vriendelijk? Een jaar geleden ver
klaarde hij „een gevaarlijk mens te
zijn”. En menig dorpsbewoner ziet
hem als iemand, die gevaarlijk met
emoties omgaat. En het maatschap
is doortrokken van een mateloze in
vloed, die onderlinge relaties heeft
verstoord.
„Als men mij vraagt: wil je een
huis voor me bouwen, dan zeg ik:
nee, die verantwoordelijkheid is mij
te groot. Ik wil wel stenen aandra
gen, meewerken. En als ik zeg: ik wil
een dorp bouwen dan mogen de
anderen mijn medewerkers zijn".
Nu is gebleken dat Impuls ten
prooi is gevallen aan het onderlinge
geharrewar op het relationele front
heeft René Kres de verantwoorde
lijkheid voor de „omgang met el
kaar” afgestoten. Dat heeft als ge
volg dat een twintigtal leden van het
maatschap zich bezint op de vraag
of zij de lepel nog wel door de ho
ningpot willen roeren.
„We hebben een enorme verken
ning van het relatie-leven achter de
rug, maar niet iedereen is zover dat
hij zijn conclusies kan trekken. We
hebben zo lang mogelijk gekozen
voor vriendschap, maar men blijkt
toch minnaars en minnaressen te
willen zijn. Ik ben de oorzaak van de
scheidingen; de laatste twee jaar
hebben we doorgebracht in een
overheersend ongelukkig klimaat.
De bron van wantrouwen tegenover
elkaar groeide, er ontstonden filoso
fieën op basis van schuldgevoel, de
weegschaal sloeg door naar negati
visme. Daarmee heb ik nu voor eens
en altijd afgerekend. Ik heb geko
zen, ik geloof in leiderschap op alle
gebieden en zal het dorp bouwen dat
mij voor ogen staat. Het bedrijf is
gegroeid, de school staat er, de crè
che leeft, de bakkerij draait, het
theater speelt. Ik ben René Kres, ik
ben hier gelukkig".
„Men denkt in het dorp te maken
te hebben met een aantal individu
en, dat zich nog moet aanpassen.
Men weigert onze identiteit te erken
nen. Maar juist door de botsingen
met de andere dorpsbewoners kun
nen we laten zien wie we zijn, in de
krant, op de televisie. We zullen uit
groeien naar een gemeenschap van
een paar honderd leden. Daarvan
ben ik overtuigd. We kunnen op dit
moment nog niet alle facetten van
Het zuurdesembrood verdwijnt in de
oven van de eigen bakkerij, die door de
autochone dorpelingen angstvallig wordt
gemeden.
de nieuwe cultuur beheersen. Er zijn
nog niet genoeg mensen om eigen
verenigingen (voetbal, badminton
enz.) op te richten. We moeten groei
en, de kracht is er. Het liefst willen
we een aparte wijk in het dorp bou
wen. En laten zien hoe je met elkaar
kan leven. Als experiment, als be
wijs van vriendschap en aanvulling
van eikaars talenten. Wie bakker wil
zijn, is bakker, maar kan ook thea
ter spelen, gesprekken voeren, ho
ning maken, of mosterd. En ik zal de
leider zijn. Want ik ben een bij, die
terug wil in de korf, wat kan ik
anders dan wild dansen?” René
Kres kent geen vrijblijvendheid.
trokken. Toch heeft zijn vrouw Pau
la, die hem jarenlang op de kortste
afstand meemaakte, de leefgemeen
schap verre van zich geworpen. Ze
pioniert nu op haar eigen wijze,
struint met vrienden langs de kroe
gen in Groningen, laat haar dochter
tje over aan de zorgen van René,
gelooft er helemaal niet meer in.
Voor René betekent dit een slag.
Hij heeft geruime tijd nagenoeg celi
batair geleefd („mijn liefde is ver
schroeiend”) met Paula en wil haar
niet inruilen voor iemand anders.
„Voor de tweede partner moet je de
eerste verlaten. Je raakt je naïeve
geloof kwijt. Het gevoel dat je echt
op een mens kan rekenen. Ik geloof
in binding. Mijn keuze is een bevrij
ding van het lot. Wie het lot binnen
laat is onzeker over wat er met hem
zal gebeuren. Dat gevoel krijgt bij
mij geen kans”.
Impuls is van plan meer naarbui-
ten te treden dan voorheen. Door de
interne perikelen kwam men ecmin-
der toe juichend langs Neerlands
wegen te gaan. Maar René geeft
weer lezingen, op universiteiten, op
scholen, in buurtcentra. Hij propa
geert zijn Pieterburen. De mensen
mogen komen, eerst wonen, later
kijken of ze kunnen meedoen in de
gemeenschap. Het zijn niet allemaal
gefrustreerde dertigers, die na om
zwervingen tot rust proberen te ko
men op de vlaktes van het Gronirr-
ger land. Pas nog heeft zich een
echtpaar van veertigers bij Impuls
aangesloten, en ook een piloot, die
genoeg vlieguren had gemaakt. En
dan zijn er nog enkele jongeren van
begin twintig, die hun best doen de
natuurzuivere produkten op te pot
ten. Nee, de andere leden van. Im
puls hebben niet het idee dat ze als
slemielen in het kielzog van René
lopen. Ze erkennen wel zijn innerlij
ke vrijheid als voorbeeld, maar gaan
er niet verder in mee dan goed voor
henzelf is.
René Kres in het winkeltje van Impuls,
waar onder meer notenhoning en müssh
wordt verkocht.
Gesprekken over relationele problemen
zijn aan de orde van de dag.
luilek-
n isla-
^alhal-
r mis
is als
rust,
bsolu-
:eer en
orden,
»n zijn
urgers
ils het
d hun
i leven
lensen
it een
zo ver
ne
en
en
en,
De
ich
de
>nd
em
aar
ets;
jht.
een
Zodra hij zich van iets overtuigd
weet (en hij heeft in dat opzicht
weinig moeite een onderwerp te kie
zen) wil hij de daad bij het woord
voegen. Getuige alles wat in een
paar jaar tijd in Pieterburen tot
stand is gekomen als het gaat om
een economisch circuit waarbinnen
een groep kan leven in een harmoni
sche structuur (de relatieproblemen
even buiten beschouwing gelaten)
lijkt hij daarin voor een groot deel
geslaagd. Er is angstwekkend veel
geboren vanuit een diepe drijfveer,
waarmee hij anderen deelgenoot
maakt van zichzelf en van het maat
schap. René Kres, zo erkent de
groep van zestien, heeft patent op de
ideeën, hij is er het sterkst bij be
haal
rden
•deel
^gen-
iink-
en u
>ems
d, ik
had
n en
t ko-
itich-
enen
kten,
niet
hebt
inge-
eden
orten
sluis-
n der
a mij
:en
ge-
an
ich
m-
skt
iet
oe-
•pt-
Impuls heeft ex-staatssecretaris
Wim Meyer van de PvdA uitgeno
digd om het experiment in Pieterbu
ren te bekijken. Hij zou hebben toe
gezegd de kloof met de dorpsbewo
ners te zullen bespreken.
In Pieterburen overheerst het
beeld dat zich een groep indringers
in het dorp heeft gevestigd, die maar
beter genegeerd kan worden. Er is
geen mens, die het in zijn hoofd
haalt brood te kopen in de bakkerij
van Impuls. Zo geven de dorpsbe
woners de leden van de leefgemeen
schap op passieve wijze een koekje
van eigen deeg. De smaak is bitter,
maar René Kres blijft vol vertrou
wen.
Roeren in een grote ketel zelfgemaakte
mosterd, die wordt verkocht aan reform-
huizen.
gelen binnen de kaders, waarin zij
Was ontstaan. De hele groep ging
mank aan twijfels en verwarring;
ook René Kres moest zijn vrouw
inleveren voor zijn ideaal. Onder
ling werden slopende gesprekken
gevoerd, sommige deelnemers aan
Impuls gooiden het bijltje er bij
neer, anderen gingen scherp door de
bocht en namen zelfverzekerd een
nieuwe positie in. De niet aflatende
invloed van René Kres op het
groepsgebeuren riep links en rechts
weerstand op. Ondermijnende
crosstalk was het gevolg, maar de
man, die zich opwierp als „leraar”
en „natuurlijk leider” bleef op het
zelfde gewicht, terwijl de anderen
uit spanning en nervositeit pondjes
overtollig vet verloren. René Kres
begreep het allemaal: vier jaar gele
den was de nieuwe cultuur verwekt,
nu zou zij worden geboren. Dat er
nog maar zestien ouderen en twaalf
kinderen met hem op één lijn ston
den in een nieuwe poging Pieterbu
ren met open handen te veroveren
bracht hem niet van zijn stuk.
Hij vroeg de overheid eens te ko
men kijken binnen de experimente
le leefgemeenschap, hij maakte zich
hard voor de partij dorpsbelangen
ter plaatse en nam afstand van de
relationele problemen, die het leven
binnen Impuls de laatste jaren zo
hadden vertroebeld. Dat de prijs,
die de meeste leden van het maat
schap voor de nieuwe cultuur had
den betaald, erg hoog was deed hem
veel pijn maar daarvoor was hij
nooit opzij gegaan.
„Ik bouw op binding”, is het ge
vleugelde devies van René Kres. „Ik
bouw op binding en niet op verliefd
heden. Het gaat om de werkelijke
aanvulling van eikaars talenten in
bedrijf, theater, onderwijs. Ik wil
een dorp opbouwen, waarin het blij
en creatief leven is. En ik geloof in
de magie van de keuze; bij mij komt
het lot de deur niet in. Ik laat me niet
vangen in het gewone of het onge
wone, maar handel volstrekt vanuit
m’n gevoel. Ieder mens is een
vriend; als hij zich opstelt als een
vijand, dan is hij verstrikt in misver
standen. Daarom zeg ik: een vijand
is een vriend, vermomd als vijand”.
René Kres spreekt met een war
me, zacht modulerende stem. Zijn
blauwe ogen priemen door de ronde
glazen van zijn metalen montuur en
hij zit met gekruiste benen op het
schamele meubilair, dat in zijn cara
van staat uitgestald. Sinds Paula het
huis bewoont waar hij jaren samen
met haar leefde nam René de wijk
naar een camping in Pieterburen.
Daar mag hij eigenlijk niet staan
volgens de woonwagenwet en daar
om heeft Impuls een advocaat in de
arm genomen. Niet alleen om de
initiatiefnemer aan een standplaats
te helpen, maar ook om het eigen
schooltje van Impuls voor sluiting te
behoeden. In januari dient een
rechtzaak tegen het zelfbakken
schooltje van de leefgemeenschap in
Pieterburen.
'■3
De nieuwe cultuur, die René Kres
voor ogen stond, zou er een moeten
zijn, waarin mensen elkaar aanvul
den in talenten en samenwerkten
binnen een maatschap, een soort
gilde met een self-supporting winst
oogmerk. Binnen enkele jaren slo
ten bijna veertig mannen en vrou
wen (en kinderen) zich bij de leefge
meenschap aan. Pieterburen viel
uiteen in twee dorpen, die elkaar
moeilijk leken te verdragen. Aan de
ene kant de autochtone bevolking
(boeren en wadlopers) en aan gene
zijde van de agrarische wortel stond
de groep cultuurpioniers, die zich
manifesteerde onder de naam Im
puls. De sympathisanten van René
Kres kochten huizen en grond; er
werden in korte tijd een herberg en
een bedrijf ingericht. En een winkel
tje, een bakkerij en een theater. De
mannen en vrouwen van Impuls
werkten koortsachtig aan de op
bouw van een cultuur, die nieuwe
impulsen aan de bestaande samen
leving zou moeten geven. Ze botsten
echter tegen de koppige landbouw-
hoofden van de plaatselijke boeren,
die niets wilden weten van zuurde
sembrood, notenhoning en mussli.
En de stukken zoethout, die in het
milieuvriendelijke winkeltje werden
aangeprezen voor een zachte prijs,
verdorden wegens gebrek aan be
langstelling.
Maar de mensen van Impuls gin
gen onverdroten door met het invul
len van hun ideaal: geen afscheiding
van de samenleving, maar een kern
van leven, waarin de koolmonoxy-
de, de zuurstofarme lucht van de
volle maatschappij gefilterd zou
moeten worden. Pieterburen bleef
zo dicht als een pot en gesprekken
met plaatselijke coryfeeën namen
het wantrouwen tegen het „impul
sieve” volkje niet weg. Maar geen
nood, de zelfgemaakte produkten
werden in zakelijke dank afgeno
men door reformhuizen in Neder
land. De economie van de nieuwe
cultuur zat redelijk in elkaar, de
werklust stond pp een hoog peil,
evenals de persoonlijke belangstel
ling voor elkaar. Zonder aan zich
zelf failliet te zijn gegaan dreigde
Impuls toch in elkaar te zakken.
Mannen en vrouwen, die jarenlang
met handhaving van hun gezinnen
hadden deelgenomen aan het pro
ject, ruilden hun partners in. Het
pad der scheidingen lag open.
De liefde was niet meer te beteu-
Simon, een van de naaste mede
werkers van René: „Ik ben in het
begin te veel in hem opgegaan. En
dan kom je jezelf later vreselijk te
gen. Ik heb een vreselijke val ge
maakt. Ik kan niet wat René kan:
een dorp bouwen. Daarvoor is een
mateloze overtuiging nodig. Die heb
ik wel, maar niet zo constant als
René. Die is in overtuiging ge
groeid”.
En wat vindt René Kres van het
isolement waarin zijn gemeenschap
toch verzeild is geraakt?
„Wij zijn geen afscheiding vqp de
maatschappij. Willen juist impulsen
geven. Toch weert men ons af. Dat
geeft niet. We zullen blijven bojsen,
laten zien hoe we in blijheid;met
elkaar kunnen leven. Gelijkwaar
digheid met inachtneming van ver
schillen van innerlijke en fysieke
leeftijden. Dat was de fout vart Jim
Jones in Guyana. Die had de gelijk
waardigheid geperst op het niyeau
van 14-jarigen. Bij ons is daarvan
geen sprake. Ik spreek de ménsen
op zichzelf aan en predik slechts wat
menselijk is”.
Of de consequenties van zijn drijf
veren hem niet op andere gedadhten
brengen?
„Mijn gedachten zijn gevormd. Ik
ben bepaald. Het dorp zal er ko
men”.
René Kres zal doorgaan, want hij
ervaart de gevangenschap van zijn
innerlijke bevrijding niet. Hij is de
impuls van het leven dat hij zelf
heeft gebouwd. Uit angst voor de
maatschappij, als spannend alterna
tief voor hen, die hem nog wet ver
trouwen
It niet
:errij-
n met
in de
s een i
ns de
isten,
1 een
o on-
e hei-
lis en
ieffen
:r van 1
ns de
m zij
zerke-
moet
i Uto-
is ook
liging
lp aan
naak-
